| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
੩. ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ
3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso
੪੩. ਕਥਂ ਸਂવਰਿਤ੍વਾ ਸਮਾਦਹਨੇ ਪਞ੍ਞਾ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਮਯੇ ਞਾਣਂ? ਏਕੋ ਸਮਾਧਿ – ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ। ਦ੍વੇ ਸਮਾਧੀ – ਲੋਕਿਯੋ ਸਮਾਧਿ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰੋ ਸਮਾਧਿ। ਤਯੋ ਸਮਾਧੀ – ਸવਿਤਕ੍ਕਸવਿਚਾਰੋ ਸਮਾਧਿ, ਅવਿਤਕ੍ਕવਿਚਾਰਮਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ, ਅવਿਤਕ੍ਕਅવਿਚਾਰੋ ਸਮਾਧਿ। ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਸਮਾਧੀ – ਹਾਨਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ, ਠਿਤਿਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ, વਿਸੇਸਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ, ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੋ ਸਮਾਧਿ। ਪਞ੍ਚ ਸਮਾਧੀ – ਪੀਤਿਫਰਣਤਾ, ਸੁਖਫਰਣਤਾ, ਚੇਤੋਫਰਣਤਾ, ਆਲੋਕਫਰਣਤਾ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਨਿਮਿਤ੍ਤਂ 1।
43. Kathaṃ saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ? Eko samādhi – cittassa ekaggatā. Dve samādhī – lokiyo samādhi, lokuttaro samādhi. Tayo samādhī – savitakkasavicāro samādhi, avitakkavicāramatto samādhi, avitakkaavicāro samādhi. Cattāro samādhī – hānabhāgiyo samādhi, ṭhitibhāgiyo samādhi, visesabhāgiyo samādhi, nibbedhabhāgiyo samādhi. Pañca samādhī – pītipharaṇatā, sukhapharaṇatā, cetopharaṇatā, ālokapharaṇatā, paccavekkhaṇānimittaṃ 2.
ਛ ਸਮਾਧੀ – ਬੁਦ੍ਧਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਧਮ੍ਮਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਸਙ੍ਘਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਸੀਲਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਚਾਗਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਦੇવਤਾਨੁਸ੍ਸਤਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ। ਸਤ੍ਤ ਸਮਾਧੀ – ਸਮਾਧਿਕੁਸਲਤਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਕੁਸਲਤਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਠਿਤਿਕੁਸਲਤਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ વੁਟ੍ਠਾਨਕੁਸਲਤਾ , ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਕਲ੍ਲਤਾਕੁਸਲਤਾ 3, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਗੋਚਰਕੁਸਲਤਾ, ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਅਭਿਨੀਹਾਰਕੁਸਲਤਾ। ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਧੀ – ਪਥવੀਕਸਿਣવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, ਆਪੋਕਸਿਣવਸੇਨ…ਪੇ॰… ਤੇਜੋਕਸਿਣવਸੇਨ… વਾਯੋਕਸਿਣવਸੇਨ… ਨੀਲਕਸਿਣવਸੇਨ… ਪੀਤਕਸਿਣવਸੇਨ… ਲੋਹਿਤਕਸਿਣવਸੇਨ… ਓਦਾਤਕਸਿਣવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ। ਨવ ਸਮਾਧੀ – ਰੂਪਾવਚਰੋ ਸਮਾਧਿ ਅਤ੍ਥਿ ਹੀਨੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਜ੍ਝੋਮੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਣੀਤੋ; ਅਰੂਪਾવਚਰੋ ਸਮਾਧਿ ਅਤ੍ਥਿ ਹੀਨੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਮਜ੍ਝੋਮੋ, ਅਤ੍ਥਿ ਪਣੀਤੋ; ਸੁਞ੍ਞਤੋ ਸਮਾਧਿ, ਅਨਿਮਿਤ੍ਤੋ ਸਮਾਧਿ, ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤੋ ਸਮਾਧਿ। ਦਸ ਸਮਾਧੀ – ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ, વਿਨੀਲਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ…ਪੇ॰… વਿਪੁਬ੍ਬਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… વਿਚ੍ਛਿਦ੍ਦਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… વਿਕ੍ਖਾਯਿਤਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… વਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… ਹਤવਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… ਲੋਹਿਤਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ… ਪੁਲ਼વਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ 4 … ਅਟ੍ਠਿਕਸਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਗ੍ਗਤਾ ਅવਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਮਾਧਿ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚਪਞ੍ਞਾਸ ਸਮਾਧਿ।
Cha samādhī – buddhānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, dhammānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, saṅghānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, sīlānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, cāgānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, devatānussativasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Satta samādhī – samādhikusalatā, samādhissa samāpattikusalatā, samādhissa ṭhitikusalatā, samādhissa vuṭṭhānakusalatā , samādhissa kallatākusalatā 5, samādhissa gocarakusalatā, samādhissa abhinīhārakusalatā. Aṭṭha samādhī – pathavīkasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, āpokasiṇavasena…pe… tejokasiṇavasena… vāyokasiṇavasena… nīlakasiṇavasena… pītakasiṇavasena… lohitakasiṇavasena… odātakasiṇavasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Nava samādhī – rūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; arūpāvacaro samādhi atthi hīno, atthi majjhomo, atthi paṇīto; suññato samādhi, animitto samādhi, appaṇihito samādhi. Dasa samādhī – uddhumātakasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi, vinīlakasaññāvasena…pe… vipubbakasaññāvasena… vicchiddakasaññāvasena… vikkhāyitakasaññāvasena… vikkhittakasaññāvasena… hatavikkhittakasaññāvasena… lohitakasaññāvasena… puḷavakasaññāvasena 6 … aṭṭhikasaññāvasena cittassa ekaggatā avikkhepo samādhi. Ime pañcapaññāsa samādhi.
੪੪. ਅਪਿ ਚ, ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾ – ਪਰਿਗ੍ਗਹਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਪਰਿવਾਰਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਪਰਿਪੂਰਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਏਕਗ੍ਗਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਅવਿਕ੍ਖੇਪਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਅવਿਸਾਰਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਅਨਾવਿਲਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਅਨਿਞ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, વਿਮੁਤ੍ਤਟ੍ਠੇਨ ਸਮਾਧਿ, ਏਕਤ੍ਤੁਪਟ੍ਠਾਨવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਏਸਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਨੇਸਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਏਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਨੇਸਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਆਦਿਯਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਨਾਦਿਯਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਆਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਅਨਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਨਪ੍ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਨਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਝਾਯਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਝਾਪੇਤੀਤਿ ਸਮਾਧਿ, ਸਮਂ ਝਾਤਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, વਿਸਮਂ ਝਾਪਿਤਤ੍ਤਾ ਸਮਾਧਿ, ਸਮੋ ਚ ਹਿਤੋ ਚ ਸੁਖੋ ਚਾਤਿ ਸਮਾਧਿ। ਇਮੇ ਪਞ੍ਚવੀਸਤਿ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਸਮਾਧਿਟ੍ਠਾ। ਤਂ ਞਾਤਟ੍ਠੇਨ ਞਾਣਂ, ਪਜਾਨਨਟ੍ਠੇਨ ਪਞ੍ਞਾ। ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ – ‘‘ਸਂવਰਿਤ੍વਾ ਸਮਾਦਹਨੇ ਪਞ੍ਞਾ ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਮਯੇ ਞਾਣਂ’’।
44. Api ca, pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā – pariggahaṭṭhena samādhi, parivāraṭṭhena samādhi, paripūraṭṭhena samādhi, ekaggaṭṭhena samādhi, avikkhepaṭṭhena samādhi, avisāraṭṭhena samādhi, anāvilaṭṭhena samādhi, aniñjanaṭṭhena samādhi, vimuttaṭṭhena samādhi, ekattupaṭṭhānavasena cittassa ṭhitattā samādhi, samaṃ esatīti samādhi, visamaṃ nesatīti samādhi, samaṃ esitattā samādhi, visamaṃ nesitattā samādhi, samaṃ ādiyatīti samādhi, visamaṃ nādiyatīti samādhi, samaṃ ādinnattā samādhi, visamaṃ anādinnattā samādhi, samaṃ paṭipajjatīti samādhi, visamaṃ nappaṭipajjatīti samādhi, samaṃ paṭipannattā samādhi, visamaṃ nappaṭipannattā samādhi, samaṃ jhāyatīti samādhi, visamaṃ jhāpetīti samādhi, samaṃ jhātattā samādhi, visamaṃ jhāpitattā samādhi, samo ca hito ca sukho cāti samādhi. Ime pañcavīsati samādhissa samādhiṭṭhā. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘saṃvaritvā samādahane paññā samādhibhāvanāmaye ñāṇaṃ’’.
ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਤਤਿਯੋ।
Samādhibhāvanāmayañāṇaniddeso tatiyo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾਮਗ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ੩. ਸਮਾਧਿਭਾવਨਾਮਯਞਾਣਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • 3. Samādhibhāvanāmayañāṇaniddesavaṇṇanā
