| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៥. រោហិតស្សវគ្គោ
5. Rohitassavaggo
១. សមាធិភាវនាសុត្តវណ្ណនា
1. Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā
៤១. បញ្ចមស្ស បឋមេ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារាយាតិ ឥមស្មិំយេវ អត្តភាវេ សុខវិហារត្ថាយ, និក្កិលេសតាយ និរាមិសេន សុខេន វិហរណត្ថាយាតិ អត្ថោ។ ឥមិនា ចត្តារិ ផលសមាបត្តិជ្ឈានានិ ខីណាសវស្ស អាសវក្ខយាធិគមតោ អបរភាគេ អធិគតរូបារូបជ្ឈានានិ ច កថិតានិ។ ទិព្ពចក្ខុញាណទស្សនប្បដិលាភាយាតិ ទិព្ពចក្ខុញាណប្បដិលាភត្ថាយ។ ទិព្ពចក្ខុញាណញ្ហិ រូបគតស្ស ទិព្ពស្ស ឥតរស្ស ច ទស្សនដ្ឋេន ឥធ ‘‘ញាណទស្សន’’ន្តិ អធិប្បេតំ។ អាលោកសញ្ញំ មនសិ ករោតីតិ ទិវា វា រត្តិំ វា សូរិយទីបចន្ទមណិឧក្កាវិជ្ជុលតាទីនំ អាលោកោ ទិវា រត្តិញ្ច ឧបលទ្ធោ, យថាលទ្ធវសេនេវ អាលោកំ មនសិ ករោតិ ចិត្តេ ឋបេតិ, តថា ច នំ មនសិ ករោតិ, យថាស្ស សុភាវិតាលោកកសិណស្ស វិយ កសិណាលោកោ យថិច្ឆកំ យាវទិច្ឆកញ្ច សោ អាលោកោ រត្តិយំ ឧបតិដ្ឋតិ , យេន តត្ថ ទិវាសញ្ញំ ឋបេតិ, ទិវា វិយ វិគតថិនមិទ្ធោ ហោតិ។ តេនាហ ‘‘យថា ទិវា តថា រត្តិ’’ន្តិ។
41. Pañcamassa paṭhame diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihāratthāya, nikkilesatāya nirāmisena sukhena viharaṇatthāyāti attho. Iminā cattāri phalasamāpattijjhānāni khīṇāsavassa āsavakkhayādhigamato aparabhāge adhigatarūpārūpajjhānāni ca kathitāni. Dibbacakkhuñāṇadassanappaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇappaṭilābhatthāya. Dibbacakkhuñāṇañhi rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ‘‘ñāṇadassana’’nti adhippetaṃ. Ālokasaññaṃ manasi karotīti divā vā rattiṃ vā sūriyadīpacandamaṇiukkāvijjulatādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti citte ṭhapeti, tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati , yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divā viya vigatathinamiddho hoti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
យថា ទិវា អាលោកសញ្ញា មនសិ កតា, តថេវ នំ រត្តិម្បិ មនសិ ករោតីតិ យថា ទិវា ទិដ្ឋោ អាលោកោ, តថេវ តំ រត្តិំ មនសិ ករោតិ។ ទុតិយបទេតិ ‘‘យថា រត្តិំ តថា ទិវា’’តិ ឥមស្មិំ វាក្យេ។ ឯស នយោតិ ឥមិនា យថា រត្តិយំ ចន្ទាលោកាទិ អាលោកោ ទិដ្ឋោ, ឯវមេវ រត្តិំ ទិដ្ឋាការេនេវ ទិវា តំ អាលោកំ មនសិ ករោតិ ចិត្តេ ឋបេតីតិ ឥមមត្ថំ អតិទិសតិ។ ឥតិ វិវដេន ចេតសាតិ ឯវំ អបិហិតេន ចិត្តេន, ថិនមិទ្ធាបិធានេន អបិហិតចិត្តេនាតិ វុត្តំ ហោតិ។ អបរិយោនទ្ធេនាតិ សមន្តតោ អនទ្ធេន អសញ្ឆាទិតេន។ កិញ្ចាបីតិអាទិនា អត្តនា វុត្តមេវត្ថំ សមត្ថេតិ។ អាលោកសទិសំ កតំ ‘‘យថា ទិវា តថា រត្តិ’’ន្តិអាទិនា។
Yathā divā ālokasaññā manasi katā, tatheva naṃ rattimpi manasi karotīti yathā divā diṭṭho āloko, tatheva taṃ rattiṃ manasi karoti. Dutiyapadeti ‘‘yathā rattiṃ tathā divā’’ti imasmiṃ vākye. Esa nayoti iminā yathā rattiyaṃ candālokādi āloko diṭṭho, evameva rattiṃ diṭṭhākāreneva divā taṃ ālokaṃ manasi karoti citte ṭhapetīti imamatthaṃ atidisati. Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena, thinamiddhāpidhānena apihitacittenāti vuttaṃ hoti. Apariyonaddhenāti samantato anaddhena asañchāditena. Kiñcāpītiādinā attanā vuttamevatthaṃ samattheti. Ālokasadisaṃ kataṃ ‘‘yathā divā tathā ratti’’ntiādinā.
សត្តដ្ឋានិកស្សាតិ ‘‘អភិក្កន្តេ បដិក្កន្តេ សម្បជានការី ហោតី’’តិអាទិនា (ទី. និ. ១.២១៤; ២.៣៧៦; ម. និ. ១.១០៩) វុត្តស្ស សត្តដ្ឋានិកស្ស សតិសម្បជញ្ញស្ស អត្ថាយ។ បរិគ្គហិតវត្ថារម្មណតាយាតិ វត្ថុនោ អារម្មណស្ស ច យាថាវតោ វិទិតភាវេន។ យថា ហិ សប្បំ បរិយេសន្តេន តស្ស អាសយេ វិទិតេ សោបិ វិទិតោ គហិតោ ឯវ ច ហោតិ មន្តាគទពលេន តស្ស គហណស្ស សុករត្តា, ឯវំ វេទនាយ អាសយភូតេ វត្ថុម្ហិ អារម្មណេ ច វិទិតេ អាទិកម្មិកស្សបិ វេទនា វិទិតា គហិតា ឯវ ហោតិ សលក្ខណតោ សាមញ្ញលក្ខណតោ ច តស្សា គហណស្ស សុករត្តា។ បគេវ បរិញ្ញាតវត្ថុកស្ស ខីណាសវស្ស។ តស្ស ហិ ឧប្បាទក្ខណេបិ ឋិតិក្ខណេបិ ភង្គក្ខណេបិ វេទនា វិទិតា បាកដា ហោន្តិ ‘‘តា វេទនា ឯវំ ឧប្បជ្ជិត្វា’’តិអាទិនា។ ន កេវលញ្ច វេទនា ឯវ, ឥធ វុត្តា សញ្ញាទយោបិ អវុត្តា ចេតនាទយោបិ វិទិតាវ ឧប្បជ្ជន្តិ ចេវ តិដ្ឋន្តិ ច និរុជ្ឈន្តិ ច។ និទស្សនមត្តញ្ហេតំ, យទិទំ បាឡិយំ វេទនាសញ្ញាវិតក្កគ្គហណំ។ តេន អនវសេសតោ សព្ពធម្មានម្បិ ឧប្បាទាទិតោ វិទិតភាវំ ទស្សេតិ។
Sattaṭṭhānikassāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttassa sattaṭṭhānikassa satisampajaññassa atthāya. Pariggahitavatthārammaṇatāyāti vatthuno ārammaṇassa ca yāthāvato viditabhāvena. Yathā hi sappaṃ pariyesantena tassa āsaye vidite sopi vidito gahito eva ca hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ vedanāya āsayabhūte vatthumhi ārammaṇe ca vidite ādikammikassapi vedanā viditā gahitā eva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattā. Pageva pariññātavatthukassa khīṇāsavassa. Tassa hi uppādakkhaṇepi ṭhitikkhaṇepi bhaṅgakkhaṇepi vedanā viditā pākaṭā honti ‘‘tā vedanā evaṃ uppajjitvā’’tiādinā. Na kevalañca vedanā eva, idha vuttā saññādayopi avuttā cetanādayopi viditāva uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca nirujjhanti ca. Nidassanamattañhetaṃ, yadidaṃ pāḷiyaṃ vedanāsaññāvitakkaggahaṇaṃ. Tena anavasesato sabbadhammānampi uppādādito viditabhāvaṃ dasseti.
អបិច វេទនាយ ឧប្បាទោ វិទិតោ ហោតិ, ឧបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ, អត្ថង្គមោ វិទិតោ ហោតិ។ កថំ វេទនាយ ឧប្បាទោ វិទិតោ ហោតិ ? អវិជ្ជាសមុទយា វេទនាសមុទយោ, តណ្ហាសមុទយា កម្មសមុទយោ, ផស្សសមុទយា វេទនាសមុទយោតិ និព្ពត្តិលក្ខណំ បស្សន្តោបិ វេទនាក្ខន្ធស្ស សមុទយំ បស្សតិ។ ឯវំ វេទនាយ ឧប្បាទោ វិទិតោ ហោតិ។ កថំ វេទនាយ ឧបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ? អនិច្ចតោ មនសិករោតោ ខយតុបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ, ទុក្ខតោ មនសិករោតោ ភយតុបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ, អនត្តតោ មនសិករោតោ សុញ្ញតុបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ។ ឯវំ វេទនាយ ឧបដ្ឋានំ វិទិតំ ហោតិ។ ឥតិ ខយតោ ភយតោ សុញ្ញតោ ជានាតិ។ កថំ វេទនាយ អត្ថង្គមោ វិទិតោ ហោតិ? អវិជ្ជានិរោធា វេទនានិរោធោ…បេ.… ឯវំ វេទនាយ អត្ថង្គមោ វិទិតោ ហោតិ។ ឥមិនាបិ នយេនេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។
Apica vedanāya uppādo vidito hoti, upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, atthaṅgamo vidito hoti. Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti ? Avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhāsamudayā kammasamudayo, phassasamudayā vedanāsamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa samudayaṃ passati. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti. Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Iti khayato bhayato suññato jānāti. Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodho…pe… evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Imināpi nayenettha attho veditabbo.
ឥតិ រូបន្តិ ឯត្ថ ឥតិសទ្ទោ អនវសេសតោ រូបស្ស សរូបនិទស្សនត្ថោតិ តស្ស ឥទំ រូបន្តិ ឯតេន សាធារណតោ សរូបនិទស្សនមាហ, ឯត្តកំ រូបន្តិ ឯតេន អនវសេសតោ, ន ឥតោ បរំ រូបំ អត្ថីតិ តព្ពិនិមុត្តស្ស អញ្ញស្ស អភាវំ។ ឥតិ វេទនាតិអាទីសុបិ អយំ វេទនា, ឯត្តកា វេទនា, ឥតោ បរំ វេទនា នត្ថិ។ អយំ សញ្ញា…បេ.… ឥមេ សង្ខារា…បេ.… ឥទំ វិញ្ញាណំ, ឯត្តកំ វិញ្ញាណំ, ឥតោ បរំ វិញ្ញាណំ នត្ថីតិ ឯវមត្ថោ ទដ្ឋព្ពោតិ អាហ ‘‘វេទនាទីសុបិ ឯសេវ នយោ’’តិ។
Iti rūpanti ettha itisaddo anavasesato rūpassa sarūpanidassanatthoti tassa idaṃ rūpanti etena sādhāraṇato sarūpanidassanamāha, ettakaṃ rūpanti etena anavasesato, na ito paraṃ rūpaṃ atthīti tabbinimuttassa aññassa abhāvaṃ. Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā, ettakā vedanā, ito paraṃ vedanā natthi. Ayaṃ saññā…pe… ime saṅkhārā…pe… idaṃ viññāṇaṃ, ettakaṃ viññāṇaṃ, ito paraṃ viññāṇaṃ natthīti evamattho daṭṭhabboti āha ‘‘vedanādīsupi eseva nayo’’ti.
ញាណេន ជានិត្វា បរោបរានិ។ បរោបរានីតិ បរានិ ច ឱបរានិ ច។ ឧត្តមាធមានីតិ បរត្តភាវសកត្តភាវាទីនិ ឧត្តមាធមានិ។ ចលិតន្តិ តណ្ហាទិដ្ឋិវិប្ផន្ទិតំ។ អនីឃោតិ រាគាទិឦឃរហិតោ។ អតារិ សោតិ សោ ឯវរូបោ អរហា ជាតិជរំ អតរិ។
Ñāṇena jānitvā paroparāni. Paroparānīti parāni ca oparāni ca. Uttamādhamānīti parattabhāvasakattabhāvādīni uttamādhamāni. Calitanti taṇhādiṭṭhivipphanditaṃ. Anīghoti rāgādiīgharahito. Atāri soti so evarūpo arahā jātijaraṃ atari.
សមាធិភាវនាសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១. សមាធិភាវនាសុត្តំ • 1. Samādhibhāvanāsuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១. សមាធិភាវនាសុត្តវណ្ណនា • 1. Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā
