| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೫. ರೋಹಿತಸ್ಸವಗ್ಗೋ
5. Rohitassavaggo
೧. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
1. Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā
೪೧. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾಯಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖವಿಹಾರತ್ಥಾಯ, ನಿಕ್ಕಿಲೇಸತಾಯ ನಿರಾಮಿಸೇನ ಸುಖೇನ ವಿಹರಣತ್ಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಿನಾ ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಜ್ಝಾನಾನಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಆಸವಕ್ಖಯಾಧಿಗಮತೋ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಧಿಗತರೂಪಾರೂಪಜ್ಝಾನಾನಿ ಚ ಕಥಿತಾನಿ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣದಸ್ಸನಪ್ಪಟಿಲಾಭಾಯಾತಿ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಪ್ಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಞ್ಹಿ ರೂಪಗತಸ್ಸ ದಿಬ್ಬಸ್ಸ ಇತರಸ್ಸ ಚ ದಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಇಧ ‘‘ಞಾಣದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಆಲೋಕಸಞ್ಞಂ ಮನಸಿ ಕರೋತೀತಿ ದಿವಾ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ಸೂರಿಯದೀಪಚನ್ದಮಣಿಉಕ್ಕಾವಿಜ್ಜುಲತಾದೀನಂ ಆಲೋಕೋ ದಿವಾ ರತ್ತಿಞ್ಚ ಉಪಲದ್ಧೋ, ಯಥಾಲದ್ಧವಸೇನೇವ ಆಲೋಕಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತಿ, ತಥಾ ಚ ನಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ, ಯಥಾಸ್ಸ ಸುಭಾವಿತಾಲೋಕಕಸಿಣಸ್ಸ ವಿಯ ಕಸಿಣಾಲೋಕೋ ಯಥಿಚ್ಛಕಂ ಯಾವದಿಚ್ಛಕಞ್ಚ ಸೋ ಆಲೋಕೋ ರತ್ತಿಯಂ ಉಪತಿಟ್ಠತಿ , ಯೇನ ತತ್ಥ ದಿವಾಸಞ್ಞಂ ಠಪೇತಿ, ದಿವಾ ವಿಯ ವಿಗತಥಿನಮಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿ’’ನ್ತಿ।
41. Pañcamassa paṭhame diṭṭhadhammasukhavihārāyāti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihāratthāya, nikkilesatāya nirāmisena sukhena viharaṇatthāyāti attho. Iminā cattāri phalasamāpattijjhānāni khīṇāsavassa āsavakkhayādhigamato aparabhāge adhigatarūpārūpajjhānāni ca kathitāni. Dibbacakkhuñāṇadassanappaṭilābhāyāti dibbacakkhuñāṇappaṭilābhatthāya. Dibbacakkhuñāṇañhi rūpagatassa dibbassa itarassa ca dassanaṭṭhena idha ‘‘ñāṇadassana’’nti adhippetaṃ. Ālokasaññaṃ manasi karotīti divā vā rattiṃ vā sūriyadīpacandamaṇiukkāvijjulatādīnaṃ āloko divā rattiñca upaladdho, yathāladdhavaseneva ālokaṃ manasi karoti citte ṭhapeti, tathā ca naṃ manasi karoti, yathāssa subhāvitālokakasiṇassa viya kasiṇāloko yathicchakaṃ yāvadicchakañca so āloko rattiyaṃ upatiṭṭhati , yena tattha divāsaññaṃ ṭhapeti, divā viya vigatathinamiddho hoti. Tenāha ‘‘yathā divā tathā ratti’’nti.
ಯಥಾ ದಿವಾ ಆಲೋಕಸಞ್ಞಾ ಮನಸಿ ಕತಾ, ತಥೇವ ನಂ ರತ್ತಿಮ್ಪಿ ಮನಸಿ ಕರೋತೀತಿ ಯಥಾ ದಿವಾ ದಿಟ್ಠೋ ಆಲೋಕೋ, ತಥೇವ ತಂ ರತ್ತಿಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ। ದುತಿಯಪದೇತಿ ‘‘ಯಥಾ ರತ್ತಿಂ ತಥಾ ದಿವಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ವಾಕ್ಯೇ। ಏಸ ನಯೋತಿ ಇಮಿನಾ ಯಥಾ ರತ್ತಿಯಂ ಚನ್ದಾಲೋಕಾದಿ ಆಲೋಕೋ ದಿಟ್ಠೋ, ಏವಮೇವ ರತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠಾಕಾರೇನೇವ ದಿವಾ ತಂ ಆಲೋಕಂ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ ಚಿತ್ತೇ ಠಪೇತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ಅತಿದಿಸತಿ। ಇತಿ ವಿವಟೇನ ಚೇತಸಾತಿ ಏವಂ ಅಪಿಹಿತೇನ ಚಿತ್ತೇನ, ಥಿನಮಿದ್ಧಾಪಿಧಾನೇನ ಅಪಿಹಿತಚಿತ್ತೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಪರಿಯೋನದ್ಧೇನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಅನದ್ಧೇನ ಅಸಞ್ಛಾದಿತೇನ। ಕಿಞ್ಚಾಪೀತಿಆದಿನಾ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ಸಮತ್ಥೇತಿ। ಆಲೋಕಸದಿಸಂ ಕತಂ ‘‘ಯಥಾ ದಿವಾ ತಥಾ ರತ್ತಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ।
Yathā divā ālokasaññā manasi katā, tatheva naṃ rattimpi manasi karotīti yathā divā diṭṭho āloko, tatheva taṃ rattiṃ manasi karoti. Dutiyapadeti ‘‘yathā rattiṃ tathā divā’’ti imasmiṃ vākye. Esa nayoti iminā yathā rattiyaṃ candālokādi āloko diṭṭho, evameva rattiṃ diṭṭhākāreneva divā taṃ ālokaṃ manasi karoti citte ṭhapetīti imamatthaṃ atidisati. Iti vivaṭena cetasāti evaṃ apihitena cittena, thinamiddhāpidhānena apihitacittenāti vuttaṃ hoti. Apariyonaddhenāti samantato anaddhena asañchāditena. Kiñcāpītiādinā attanā vuttamevatthaṃ samattheti. Ālokasadisaṃ kataṃ ‘‘yathā divā tathā ratti’’ntiādinā.
ಸತ್ತಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇ ಸಮ್ಪಜಾನಕಾರೀ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೨೧೪; ೨.೩೭೬; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೦೯) ವುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ತಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ। ಪರಿಗ್ಗಹಿತವತ್ಥಾರಮ್ಮಣತಾಯಾತಿ ವತ್ಥುನೋ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಯಾಥಾವತೋ ವಿದಿತಭಾವೇನ। ಯಥಾ ಹಿ ಸಪ್ಪಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೇನ ತಸ್ಸ ಆಸಯೇ ವಿದಿತೇ ಸೋಪಿ ವಿದಿತೋ ಗಹಿತೋ ಏವ ಚ ಹೋತಿ ಮನ್ತಾಗದಬಲೇನ ತಸ್ಸ ಗಹಣಸ್ಸ ಸುಕರತ್ತಾ, ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಆಸಯಭೂತೇ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚ ವಿದಿತೇ ಆದಿಕಮ್ಮಿಕಸ್ಸಪಿ ವೇದನಾ ವಿದಿತಾ ಗಹಿತಾ ಏವ ಹೋತಿ ಸಲಕ್ಖಣತೋ ಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣತೋ ಚ ತಸ್ಸಾ ಗಹಣಸ್ಸ ಸುಕರತ್ತಾ। ಪಗೇವ ಪರಿಞ್ಞಾತವತ್ಥುಕಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಪ್ಪಾದಕ್ಖಣೇಪಿ ಠಿತಿಕ್ಖಣೇಪಿ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ ವೇದನಾ ವಿದಿತಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ ‘‘ತಾ ವೇದನಾ ಏವಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚ ವೇದನಾ ಏವ, ಇಧ ವುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾದಯೋಪಿ ಅವುತ್ತಾ ಚೇತನಾದಯೋಪಿ ವಿದಿತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಚ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಚ। ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಹೇತಂ, ಯದಿದಂ ಪಾಳಿಯಂ ವೇದನಾಸಞ್ಞಾವಿತಕ್ಕಗ್ಗಹಣಂ। ತೇನ ಅನವಸೇಸತೋ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ಉಪ್ಪಾದಾದಿತೋ ವಿದಿತಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Sattaṭṭhānikassāti ‘‘abhikkante paṭikkante sampajānakārī hotī’’tiādinā (dī. ni. 1.214; 2.376; ma. ni. 1.109) vuttassa sattaṭṭhānikassa satisampajaññassa atthāya. Pariggahitavatthārammaṇatāyāti vatthuno ārammaṇassa ca yāthāvato viditabhāvena. Yathā hi sappaṃ pariyesantena tassa āsaye vidite sopi vidito gahito eva ca hoti mantāgadabalena tassa gahaṇassa sukarattā, evaṃ vedanāya āsayabhūte vatthumhi ārammaṇe ca vidite ādikammikassapi vedanā viditā gahitā eva hoti salakkhaṇato sāmaññalakkhaṇato ca tassā gahaṇassa sukarattā. Pageva pariññātavatthukassa khīṇāsavassa. Tassa hi uppādakkhaṇepi ṭhitikkhaṇepi bhaṅgakkhaṇepi vedanā viditā pākaṭā honti ‘‘tā vedanā evaṃ uppajjitvā’’tiādinā. Na kevalañca vedanā eva, idha vuttā saññādayopi avuttā cetanādayopi viditāva uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca nirujjhanti ca. Nidassanamattañhetaṃ, yadidaṃ pāḷiyaṃ vedanāsaññāvitakkaggahaṇaṃ. Tena anavasesato sabbadhammānampi uppādādito viditabhāvaṃ dasseti.
ಅಪಿಚ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ, ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ, ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ ? ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋ, ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಕಮ್ಮಸಮುದಯೋ, ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ವೇದನಾಸಮುದಯೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಕಥಂ ವೇದನಾಯ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ? ಅನಿಚ್ಚತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಖಯತುಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಖತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಭಯತುಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ, ಅನತ್ತತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಸುಞ್ಞತುಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ವಿದಿತಂ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಖಯತೋ ಭಯತೋ ಸುಞ್ಞತೋ ಜಾನಾತಿ। ಕಥಂ ವೇದನಾಯ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ? ಅವಿಜ್ಜಾನಿರೋಧಾ ವೇದನಾನಿರೋಧೋ…ಪೇ॰… ಏವಂ ವೇದನಾಯ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ವಿದಿತೋ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾಪಿ ನಯೇನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Apica vedanāya uppādo vidito hoti, upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, atthaṅgamo vidito hoti. Kathaṃ vedanāya uppādo vidito hoti ? Avijjāsamudayā vedanāsamudayo, taṇhāsamudayā kammasamudayo, phassasamudayā vedanāsamudayoti nibbattilakkhaṇaṃ passantopi vedanākkhandhassa samudayaṃ passati. Evaṃ vedanāya uppādo vidito hoti. Kathaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti? Aniccato manasikaroto khayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, dukkhato manasikaroto bhayatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti, anattato manasikaroto suññatupaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Evaṃ vedanāya upaṭṭhānaṃ viditaṃ hoti. Iti khayato bhayato suññato jānāti. Kathaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti? Avijjānirodhā vedanānirodho…pe… evaṃ vedanāya atthaṅgamo vidito hoti. Imināpi nayenettha attho veditabbo.
ಇತಿ ರೂಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಇತಿಸದ್ದೋ ಅನವಸೇಸತೋ ರೂಪಸ್ಸ ಸರೂಪನಿದಸ್ಸನತ್ಥೋತಿ ತಸ್ಸ ಇದಂ ರೂಪನ್ತಿ ಏತೇನ ಸಾಧಾರಣತೋ ಸರೂಪನಿದಸ್ಸನಮಾಹ, ಏತ್ತಕಂ ರೂಪನ್ತಿ ಏತೇನ ಅನವಸೇಸತೋ, ನ ಇತೋ ಪರಂ ರೂಪಂ ಅತ್ಥೀತಿ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಅಭಾವಂ। ಇತಿ ವೇದನಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಅಯಂ ವೇದನಾ, ಏತ್ತಕಾ ವೇದನಾ, ಇತೋ ಪರಂ ವೇದನಾ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾ…ಪೇ॰… ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ…ಪೇ॰… ಇದಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಏತ್ತಕಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಇತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಆಹ ‘‘ವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ’’ತಿ।
Iti rūpanti ettha itisaddo anavasesato rūpassa sarūpanidassanatthoti tassa idaṃ rūpanti etena sādhāraṇato sarūpanidassanamāha, ettakaṃ rūpanti etena anavasesato, na ito paraṃ rūpaṃ atthīti tabbinimuttassa aññassa abhāvaṃ. Iti vedanātiādīsupi ayaṃ vedanā, ettakā vedanā, ito paraṃ vedanā natthi. Ayaṃ saññā…pe… ime saṅkhārā…pe… idaṃ viññāṇaṃ, ettakaṃ viññāṇaṃ, ito paraṃ viññāṇaṃ natthīti evamattho daṭṭhabboti āha ‘‘vedanādīsupi eseva nayo’’ti.
ಞಾಣೇನ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪರೋಪರಾನಿ। ಪರೋಪರಾನೀತಿ ಪರಾನಿ ಚ ಓಪರಾನಿ ಚ। ಉತ್ತಮಾಧಮಾನೀತಿ ಪರತ್ತಭಾವಸಕತ್ತಭಾವಾದೀನಿ ಉತ್ತಮಾಧಮಾನಿ। ಚಲಿತನ್ತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಫನ್ದಿತಂ। ಅನೀಘೋತಿ ರಾಗಾದಿಈಘರಹಿತೋ। ಅತಾರಿ ಸೋತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಅರಹಾ ಜಾತಿಜರಂ ಅತರಿ।
Ñāṇena jānitvā paroparāni. Paroparānīti parāni ca oparāni ca. Uttamādhamānīti parattabhāvasakattabhāvādīni uttamādhamāni. Calitanti taṇhādiṭṭhivipphanditaṃ. Anīghoti rāgādiīgharahito. Atāri soti so evarūpo arahā jātijaraṃ atari.
ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಸುತ್ತಂ • 1. Samādhibhāvanāsuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ಸಮಾಧಿಭಾವನಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Samādhibhāvanāsuttavaṇṇanā
