| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਸਿਕ੍ਖਾ-ਮੂਲਸਿਕ੍ਖਾ • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
੧੩. ਸਮਣਕਪ੍ਪਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
13. Samaṇakappaniddesavaṇṇanā
੧੨੫. ਭੂਤਾਨਂ ਜਾਤਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਂ ਗਾਮੋ ਭੂਤਗਾਮੋ (ਪਾਚਿ॰ ੯੧; ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੧; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਭੂਤਗਾਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ)। ਸਮਾਰਮ੍ਭੋਤਿ ਛੇਦਨਫਾਲਨਪਚਨਾਦਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭੇ ਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਹੇਤੁ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤਕਪ੍ਪਿਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਭੂਤਗਾਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ਪਨ ਸਮਣਕਪ੍ਪਿਯਂ ਭવੇਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸਮਣਾਨਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਸਮਣਕਪ੍ਪਿਯਂ । ਇਦਾਨਿ ਯੇਨ ਕਤਂ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਸਮਣਕਪ੍ਪਿਯਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਨਖੇਨ વਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਮਣਕਪ੍ਪੇਹਿ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ, ਅਗ੍ਗਿਪਰਿਜਿਤਂ ਸਤ੍ਥਪਰਿਜਿਤਂ ਨਖਪਰਿਜਿਤਂ ਅਬੀਜਂ ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟਬੀਜਞ੍ਞੇવ ਪਞ੍ਚਮ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੫੦) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।
125. Bhūtānaṃ jātānaṃ nibbattānaṃ gāmo bhūtagāmo (pāci. 91; pāci. aṭṭha. 91; kaṅkhā. aṭṭha. bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā). Samārambhoti chedanaphālanapacanādi, tasmiṃ bhūtagāmasamārambhe bhūtagāmasamārambhahetu pācitti hotīti attho. Katakappiyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. bhūtagāmasikkhāpadavaṇṇanā) pana samaṇakappiyaṃ bhaveti sambandho. Samaṇānaṃ kappiyaṃ samaṇakappiyaṃ. Idāni yena kataṃ kappiyaṃ samaṇakappiyaṃ hoti, taṃ dassetuṃ ‘‘nakhena vā’’tiādimāha. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjituṃ, aggiparijitaṃ satthaparijitaṃ nakhaparijitaṃ abījaṃ nibbaṭṭabījaññeva pañcama’’nti (cūḷava. 250) hi vuttaṃ.
੧੨੬. ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਭੂਤਗਾਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਸਮੂਲਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ (ਪਾਚਿ॰ ੯੧; ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੧) ਸ-ਇਤਿ ਸੋ ਭੂਤਗਾਮੋ ਨਾਮਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ, ਮੂਲਬੀਜਾਦੀਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਬੀਜੇਹਿ ਪਭਾવਿਤੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਮੂਲਬੀਜਂ ਨਾਮ ਹਲਿਦ੍ਦਿਸਿਙ੍ਗਿવੇਰਾਦਿ। ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ ਨਾਮ ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਨਿਗ੍ਰੋਧੋਤਿ ਏવਮਾਦਿ। ਅਗ੍ਗਬੀਜਂ ਨਾਮ ਅਜ੍ਜੁਕਫਣਿਜ੍ਜਕਾਦਿ। ਫਲ਼ੁਬੀਜਂ ਨਾਮ ਉਚ੍ਛੁવੇਲ਼ੁਨਲ਼ਾਦਿ। ‘‘ਬੀਜਬੀਜਂ ਨਾਮ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਣਂ ਅਪਰਣ੍ਣਂ, ਯਾਨਿ વਾ ਪਨਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਅਤ੍ਥਿ ਬੀਜੇ ਜਾਯਨ੍ਤਿ ਬੀਜੇ ਸਞ੍ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਏਤਂ ਬੀਜਬੀਜਂ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਦਾਨਿ ‘‘ਬੀਜਗਾਮਭੂਤਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਾ ਪਟਿવਿਰਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੦, ੧੯੫; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੯੩, ੪੧੧; ੨.੧੧; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੯੯; ਪੁ॰ ਪ॰ ੧੭੯) વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਲੋਮੇਨ ਆਗਤਂ ਬੀਜਗਾਮਸਮਾਰਮ੍ਭਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਆਰਮ੍ਭੇ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਮਾ ਏਤਂ ਪਠਮਂ ‘‘ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਭੂਤਗਾਮਪਰਿਮੋਚਨਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਬੀਜਗਾਮਪਰਿਮੋਚਨਤ੍ਥਂ ਪੁਨ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।
126. Idāni taṃ bhūtagāmaṃ dassetuṃ ‘‘samūlā’’tiādimāha. Tattha (pāci. 91; pāci. aṭṭha. 91) sa-iti so bhūtagāmo nāmāti attho, mūlabījādīhi pañcahi bījehi pabhāvito hotīti vuttaṃ hoti. Tattha mūlabījaṃ nāma haliddisiṅgiverādi. Khandhabījaṃ nāma assattho nigrodhoti evamādi. Aggabījaṃ nāma ajjukaphaṇijjakādi. Phaḷubījaṃ nāma ucchuveḷunaḷādi. ‘‘Bījabījaṃ nāma pubbaṇṇaṃ aparaṇṇaṃ, yāni vā panaññānipi atthi bīje jāyanti bīje sañjāyanti, etaṃ bījabījaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Idāni ‘‘bījagāmabhūtagāmasamārambhā paṭivirato hotī’’ti (dī. ni. 1.10, 195; ma. ni. 1.293, 411; 2.11; a. ni. 10.99; pu. pa. 179) vuttattā dhammānulomena āgataṃ bījagāmasamārambhaṃ dassetuṃ ‘‘ārambhe dukkaṭa’’ntiādimāha. Tasmā etaṃ paṭhamaṃ ‘‘kappiyaṃ karohī’’ti bhūtagāmaparimocanaṃ kāretvā bījagāmaparimocanatthaṃ puna kappiyaṃ kāretabbaṃ.
੧੨੭. ਨਿਬ੍ਬਟ੍ਟਬੀਜਂ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੨; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਭੁਤਗਾਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ਨਾਮ ਅਮ੍ਬਪਨਸਾਦਿ। ਨੋਬੀਜਂ ਨਾਮ ਤਰੁਣਮ੍ਬਫਲਾਦਿ, ਏਤਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਂ ਅਕਪ੍ਪਿਯਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਟਾਹਬਦ੍ਧਬੀਜਾਨਿ ਕਪਿਤ੍ਥਫਲਾਦੀਨਿ। ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾਪਿ ਕਾਰਯੇਤਿ ਕਪਾਲੇਪਿ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਸਚੇ ਏਕਾਬਦ੍ਧਾਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਟਾਹਮੁਤ੍ਤਂ ਪਨ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।
127.Nibbaṭṭabījaṃ (pāci. aṭṭha. 92; kaṅkhā. aṭṭha. bhutagāmasikkhāpadavaṇṇanā) nāma ambapanasādi. Nobījaṃ nāma taruṇambaphalādi, etaṃ pana sabbaṃ akappiyampi vaṭṭatīti attho. Kaṭāhabaddhabījāni kapitthaphalādīni. Bahiddhā vāpi kārayeti kapālepi kātuṃ vaṭṭati, sace ekābaddhānīti attho. Kaṭāhamuttaṃ pana bhinditvā kāretabbaṃ.
੧੨੮. ਭਾਜਨੇ વਾ ਭੂਮਿਯਂ વਾ ਏਕਾਬਦ੍ਧੇਸੁ ਬੀਜੇਸੁ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਬੀਜੇ ਕਪ੍ਪਿਯੇ ਕਤੇ ਸਬ੍ਬੇਸ੍વੇવ ਕਤਂ ਭવੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਚ ਬੀਜੇ, ਏવਂ ਰੁਕ੍ਖਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਉਚ੍ਛੁਸਹਸ੍ਸਂ વਾ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਾਬਦ੍ਧੇ ਕਤੇਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
128. Bhājane vā bhūmiyaṃ vā ekābaddhesu bījesu ekasmiṃ bīje kappiye kate sabbesveva kataṃ bhaveti attho. Yathā ca bīje, evaṃ rukkhasahassaṃ vā ucchusahassaṃ vā chinditvā ekābaddhe katepi vinicchayo veditabbo.
੧੨੯. ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਬੀਜਗਾਮੇ ਪੁਨ ਮੂਲਪਣ੍ਣਾਨਿ ਸਚੇ ਜਾਯਰੁਂ, ਪੁਨ ਕਪ੍ਪਿਯਂ ਕਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਦਾਤਿ ਮੂਲੇ ਚ ਅਙ੍ਕੁਰੇ ਚ ਜਾਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
129. Kappiyaṃ katvā nikkhitte bījagāme puna mūlapaṇṇāni sace jāyaruṃ, puna kappiyaṃ kāreyyāti attho. Tadāti mūle ca aṅkure ca jāteti attho.
੧੩੦. ਉਦਕਸਮ੍ਭવੋਤਿ ਉਦਕਜਾਤੋ। ਚੇਤਿਯਾਦੀਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਗੇਹਪ੍ਪਮੁਖਪਾਕਾਰવੇਦਿਕਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਗਹਿਤਾ। ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਦ੍વਤ੍ਤਿਪਤ੍ਤਕੋ ਭੂਤਗਾਮੋવ, ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕੋ ਅਗ੍ਗਬੀਜੇ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਬੀਜਮ੍ਪਿ ਯਾવ ਮੂਲਂ વਾ ਪਣ੍ਣਂ વਾ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਤਾવ ਬੀਜਗਾਮੋવ, ਮੂਲੇ ਚ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੇ ਪਣ੍ਣੇ ਚ ਹਰਿਤੇ ਜਾਤੇ ਭੂਤਗਾਮੋવ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
130.Udakasambhavoti udakajāto. Cetiyādīsūti ettha ādi-saddena gehappamukhapākāravedikādīsu nibbattā gahitā. Nibbattadvattipattako bhūtagāmova, anibbattako aggabīje saṅgahaṃ gacchati. Bījampi yāva mūlaṃ vā paṇṇaṃ vā na nikkhamati, tāva bījagāmova, mūle ca nikkhante paṇṇe ca harite jāte bhūtagāmova hotīti attho.
੧੩੧. ਮਕੁਲ਼ਨ੍ਤਿ ਅਫੁਲ੍ਲਂ। ਅਹਿਛਤ੍ਤਕਂ ਨਾਮ ਰੁਕ੍ਖੇ ਜਾਤਂ ਅਹਿਛਤ੍ਤਕਂ।
131.Makuḷanti aphullaṃ. Ahichattakaṃ nāma rukkhe jātaṃ ahichattakaṃ.
੧੩੨. ਅਲ੍ਲਰੁਕ੍ਖੇ ਗਣ੍ਹਤੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਅਲ੍ਲਰੁਕ੍ਖੇ ਛਿਨ੍ਦਤੋ વਾਪੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
132. Allarukkhe gaṇhatoti sambandho. Tatthāti allarukkhe chindato vāpīti sambandho.
੧੩੪. ‘‘ਇਮਂ ਰੁਕ੍ਖਂ, ਇਮਂ ਲਤਂ, ਇਮਂ ਕਨ੍ਦਂ ਛਿਨ੍ਦ, ਭਿਨ੍ਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਿਯਮੇਤ੍વਾ ਭਾਸਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ‘‘ਇਦਂ, ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਕੇવਲਂ ‘‘ਰੁਕ੍ਖਂ ਛਿਨ੍ਦਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਪਾਚਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੯੨; ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਭੂਤਗਾਮਹਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ਨਯੇਨ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀਤਿ। ਸਮਣਕਪ੍ਪવਿਨਿਚ੍ਛਯੋ।
134. ‘‘Imaṃ rukkhaṃ, imaṃ lataṃ, imaṃ kandaṃ chinda, bhindā’’tiādinā nayena niyametvā bhāsituṃ na vaṭṭati. ‘‘Idaṃ, eta’’nti avatvā kevalaṃ ‘‘rukkhaṃ chindā’’tiādinā (pāci. aṭṭha. 92; kaṅkhā. aṭṭha. bhūtagāmahikkhāpadavaṇṇanā) nayena vattuṃ vaṭṭatīti. Samaṇakappavinicchayo.
ਸਮਣਕਪ੍ਪਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Samaṇakappaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
