Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൫. സാമഞ്ഞകാനിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
5. Sāmaññakānittheragāthāvaṇṇanā
സുഖം സുഖത്ഥോതി ആയസ്മതോ സാമഞ്ഞകാനിത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? സോ കിര പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ ഹുത്വാ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ കുസലം ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകനവുതേ കപ്പേ വിപസ്സിസ്സ ഭഗവതോ കാലേ മനുസ്സയോനിയം നിബ്ബത്തോ വിപസ്സിം ഭഗവന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ ഏകം മഞ്ചം അദാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ അഞ്ഞതരസ്സ പരിബ്ബാജകസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി. സാമഞ്ഞകാനീതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വിഞ്ഞുതം പത്തോ സത്ഥു യമകപാടിഹാരിയം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ സാസനേ പബ്ബജിത്വാ ചരിയാനുകൂലം കമ്മട്ഠാനം ഗഹേത്വാ ഝാനം നിബ്ബത്തേത്വാ ഝാനം പാദകം കത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൩൬.൩൦-൩൩) –
Sukhaṃsukhatthoti āyasmato sāmaññakānittherassa gāthā. Kā uppatti? So kira purimabuddhesu katādhikāro hutvā tattha tattha bhave kusalaṃ upacinanto ito ekanavute kappe vipassissa bhagavato kāle manussayoniyaṃ nibbatto vipassiṃ bhagavantaṃ disvā pasannamānaso ekaṃ mañcaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde aññatarassa paribbājakassa putto hutvā nibbatti. Sāmaññakānītissa nāmaṃ ahosi. So viññutaṃ patto satthu yamakapāṭihāriyaṃ disvā pasannamānaso sāsane pabbajitvā cariyānukūlaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā jhānaṃ nibbattetvā jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.36.30-33) –
‘‘വിപസ്സിനോ ഭഗവതോ, ലോകജേട്ഠസ്സ താദിനോ;
‘‘Vipassino bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;
ഏകം മഞ്ചം മയാ ദിന്നം, പസന്നേന സപാണിനാ.
Ekaṃ mañcaṃ mayā dinnaṃ, pasannena sapāṇinā.
‘‘ഹത്ഥിയാനം അസ്സയാനം, ദിബ്ബയാനം സമജ്ഝഗം;
‘‘Hatthiyānaṃ assayānaṃ, dibbayānaṃ samajjhagaṃ;
തേന മഞ്ചക ദാനേന, പത്തോമ്ഹി ആസവക്ഖയം.
Tena mañcaka dānena, pattomhi āsavakkhayaṃ.
‘‘ഏകനവുതിതോ കപ്പേ, യം മഞ്ചമദദിം തദാ;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ mañcamadadiṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, മഞ്ചദാനസ്സിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, mañcadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ഥേരസ്സ പന ഗിഹിസഹായകോ കാതിയാനോ നാമ പരിബ്ബാജകോ ബുദ്ധുപ്പാദതോ പട്ഠായ തിത്ഥിയാനം ഹതലാഭസക്കാരതായ ഘാസച്ഛാദനമത്തമ്പി അലഭന്തോ ആജീവകാപകതോ ഥേരം ഉപസങ്കമിത്വാ ‘‘തുമ്ഹേ സാകിയപുത്തിയാ നാമ മഹാലാഭഗ്ഗയസഗ്ഗപ്പത്താ സുഖേന ജീവഥ, മയം പന ദുക്ഖിതാ കിച്ഛജീവികാ, കഥം നു ഖോ പടിപജ്ജമാനസ്സ ദിട്ഠധമ്മികഞ്ചേവ സമ്പരായികഞ്ച സുഖം സമ്പജ്ജതീ’’തി പുച്ഛി. അഥസ്സ ഥേരോ ‘‘നിപ്പരിയായതോ സുഖം നാമ ലോകുത്തരസുഖമേവ, തഞ്ച തദനുരൂപം പടിപത്തിം പടിപജ്ജന്തസ്സേവാ’’തി അത്തനാ തസ്സ അധിഗതഭാവം പരിയായേന വിഭാവേന്തോ ‘‘സുഖം സുഖത്ഥോ ലഭതേ തദാചര’’ന്തി ഗാഥം അഭാസി.
Therassa pana gihisahāyako kātiyāno nāma paribbājako buddhuppādato paṭṭhāya titthiyānaṃ hatalābhasakkāratāya ghāsacchādanamattampi alabhanto ājīvakāpakato theraṃ upasaṅkamitvā ‘‘tumhe sākiyaputtiyā nāma mahālābhaggayasaggappattā sukhena jīvatha, mayaṃ pana dukkhitā kicchajīvikā, kathaṃ nu kho paṭipajjamānassa diṭṭhadhammikañceva samparāyikañca sukhaṃ sampajjatī’’ti pucchi. Athassa thero ‘‘nippariyāyato sukhaṃ nāma lokuttarasukhameva, tañca tadanurūpaṃ paṭipattiṃ paṭipajjantassevā’’ti attanā tassa adhigatabhāvaṃ pariyāyena vibhāvento ‘‘sukhaṃ sukhattho labhate tadācara’’nti gāthaṃ abhāsi.
൩൫. തത്ഥ സുഖന്തി നിരാമിസം സുഖം ഇധാധിപ്പേതം. തഞ്ച ഫലസമാപത്തി ചേവ നിബ്ബാനഞ്ച. തഥാ ഹി ‘‘അയം സമാധി പച്ചുപ്പന്നസുഖോ ചേവ ആയതിഞ്ച സുഖവിപാകോ’’ (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൫൫; അ॰ നി॰ ൫.൨൭; വിഭ॰ ൮൦൪) ‘‘നിബ്ബാനം പരമം സുഖ’’ന്തി (ധ॰ പ॰ ൨൦൩-൨൦൪) ച വുത്തം. സുഖത്ഥോതി സുഖപ്പയോജനോ, യഥാവുത്തേന സുഖേന അത്ഥികോ. ലഭതേതി പാപുണാതി, അത്ഥികസ്സേവേദം സുഖം, ന ഇതരസ്സ. കോ പന അത്ഥികോതി ആഹ ‘‘തദാചര’’ന്തി തദത്ഥം ആചരന്തോ, യായ പടിപത്തിയാ തം പടിപത്തിം പടിപജ്ജന്തോതി അത്ഥോ. ന കേവലം തദാചരം സുഖമേവ ലഭതേ, അഥ ഖോ കിത്തിഞ്ച പപ്പോതി ‘‘ഇതിപി സീലവാ സുപരിസുദ്ധകായവചീകമ്മന്തോ സുപരിസുദ്ധാജീവോ ഝായീ ഝാനയുത്തോ’’തിആദിനാ കിത്തിം പരമ്മുഖാ പത്ഥടയസതം പാപുണാതി. യസസ്സ വഡ്ഢതീതി സമ്മുഖേ ഗുണാഭിത്ഥവസങ്ഖാതോ പരിവാരസമ്പദാസങ്ഖാതോ ച യസോ അസ്സ പരിബ്രൂഹതി. ഇദാനി ‘‘തദാചര’’ന്തി സാമഞ്ഞതോ വുത്തമത്ഥം സരൂപതോ ദസ്സേന്തോ – ‘‘യോ അരിയമട്ഠങ്ഗികമഞ്ജസം ഉജും, ഭാവേതി മഗ്ഗം അമതസ്സ പത്തിയാ’’തി ആഹ. തസ്സത്ഥോ യോ പുഗ്ഗലോ കിലേസേഹി ആരകത്താ പരിസുദ്ധട്ഠേന പടിപജ്ജന്താനം അരിയഭാവകരണട്ഠേന അരിയം, സമ്മാദിട്ഠിആദിഅട്ഠങ്ഗസമുദായതായ അട്ഠങ്ഗികം, അന്തദ്വയരഹിതമജ്ഝിമപടിപത്തിഭാവതോ അകുടിലട്ഠേന അഞ്ജസം, കായവങ്കാദിപ്പഹാനതോ ഉജും, നിബ്ബാനത്ഥികേഹി മഗ്ഗനിയട്ഠേന കിലേസേ മാരേന്തോ ഗമനട്ഠേന ച ‘‘മഗ്ഗ’’ന്തി ലദ്ധനാമം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനിപടിപദം അമതസ്സ അസങ്ഖതായ ധാതുയാ പത്തിയാ അധിഗമായ ഭാവേതി അത്തനോ സന്താനേ ഉപ്പാദേതി വഡ്ഢേതി ച, സോ നിപ്പരിയായേന ‘‘സുഖത്ഥോ തദാചര’’ന്തി വുച്ചതി, തസ്മാ യഥാവുത്തം സുഖം ലഭതി. തം സുത്വാ പരിബ്ബാജകോ പസന്നമാനസോ പബ്ബജിത്വാ സമ്മാ പടിപജ്ജന്തോ നചിരസ്സേവ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. ഇദമേവ ഥേരസ്സ അഞ്ഞാബ്യാകരണം അഹോസി.
35. Tattha sukhanti nirāmisaṃ sukhaṃ idhādhippetaṃ. Tañca phalasamāpatti ceva nibbānañca. Tathā hi ‘‘ayaṃ samādhi paccuppannasukho ceva āyatiñca sukhavipāko’’ (dī. ni. 3.355; a. ni. 5.27; vibha. 804) ‘‘nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (dha. pa. 203-204) ca vuttaṃ. Sukhatthoti sukhappayojano, yathāvuttena sukhena atthiko. Labhateti pāpuṇāti, atthikassevedaṃ sukhaṃ, na itarassa. Ko pana atthikoti āha ‘‘tadācara’’nti tadatthaṃ ācaranto, yāya paṭipattiyā taṃ paṭipattiṃ paṭipajjantoti attho. Na kevalaṃ tadācaraṃ sukhameva labhate, atha kho kittiñca pappoti ‘‘itipi sīlavā suparisuddhakāyavacīkammanto suparisuddhājīvo jhāyī jhānayutto’’tiādinā kittiṃ parammukhā patthaṭayasataṃ pāpuṇāti. Yasassa vaḍḍhatīti sammukhe guṇābhitthavasaṅkhāto parivārasampadāsaṅkhāto ca yaso assa paribrūhati. Idāni ‘‘tadācara’’nti sāmaññato vuttamatthaṃ sarūpato dassento – ‘‘yo ariyamaṭṭhaṅgikamañjasaṃ ujuṃ, bhāveti maggaṃ amatassa pattiyā’’ti āha. Tassattho yo puggalo kilesehi ārakattā parisuddhaṭṭhena paṭipajjantānaṃ ariyabhāvakaraṇaṭṭhena ariyaṃ, sammādiṭṭhiādiaṭṭhaṅgasamudāyatāya aṭṭhaṅgikaṃ, antadvayarahitamajjhimapaṭipattibhāvato akuṭilaṭṭhena añjasaṃ, kāyavaṅkādippahānato ujuṃ, nibbānatthikehi magganiyaṭṭhena kilese mārento gamanaṭṭhena ca ‘‘magga’’nti laddhanāmaṃ dukkhanirodhagāminipaṭipadaṃ amatassa asaṅkhatāya dhātuyā pattiyā adhigamāya bhāveti attano santāne uppādeti vaḍḍheti ca, so nippariyāyena ‘‘sukhattho tadācara’’nti vuccati, tasmā yathāvuttaṃ sukhaṃ labhati. Taṃ sutvā paribbājako pasannamānaso pabbajitvā sammā paṭipajjanto nacirasseva vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Idameva therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
സാമഞ്ഞകാനിത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Sāmaññakānittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൫. സാമഞ്ഞകാനിത്ഥേരഗാഥാ • 5. Sāmaññakānittheragāthā