| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
(೧೫) ೫. ಸಮಾಪತ್ತಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(15) 5. Samāpattivaggavaṇṇanā
೧೬೪. ಪಞ್ಚಮಸ್ಸ ಪಠಮೇ ‘‘ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪವತ್ತಂ, ಇತೋ ಪರಂ ಭವಙ್ಗಂ ಮಜ್ಝೇ ಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಸಹ ಪರಿಕಮ್ಮೇನ ಅಪ್ಪನಾಪರಿಚ್ಛೇದಪ್ಪಜಾನನಾ ಪಞ್ಞಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಕುಸಲತಾ। ವುಟ್ಠಾನೇ ಕುಸಲಭಾವೋ ವುಟ್ಠಾನಕುಸಲತಾ। ಪಗೇವ ವುಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣನ್ತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
164. Pañcamassa paṭhame ‘‘ito pubbe parikammaṃ pavattaṃ, ito paraṃ bhavaṅgaṃ majjhe samāpattī’’ti evaṃ saha parikammena appanāparicchedappajānanā paññā samāpattikusalatā. Vuṭṭhāne kusalabhāvo vuṭṭhānakusalatā. Pageva vuṭṭhānaparicchedakañāṇanti evamettha attho daṭṭhabbo.
೧೬೫. ದುತಿಯೇ ಉಜುನೋ ಭಾವೋ ಅಜ್ಜವಂ, ಅಜಿಮ್ಹತಾ ಅಕುಟಿಲತಾ ಅವಙ್ಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೬) ವುತ್ತಂ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಅಜ್ಜವೋ? ಯಾ ಅಜ್ಜವತಾ ಅಜಿಮ್ಹತಾ ಅಕುಟಿಲತಾ ಅವಙ್ಕತಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಜ್ಜವೋ’’ತಿ। ಅನಜ್ಜವಞ್ಚ ಅಜ್ಜವಪ್ಪಟಿಕ್ಖೇಪೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಗೋಮುತ್ತವಙ್ಕತಾ, ಚನ್ದಲೇಖಾವಙ್ಕತಾ, ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಙ್ಕತಾತಿ ಹಿ ತಯೋ ಅನಜ್ಜವಾ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ಪಠಮವಯೇ ಮಜ್ಝಿಮ-ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಚ ಏಕವೀಸತಿಯಾ ಅನೇಸನಾಸು ಛಸು ಚ ಅಗೋಚರೇಸು ಚರತಿ, ಅಯಂ ಗೋಮುತ್ತವಙ್ಕತಾ ನಾಮ, ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ವಙ್ಕಭಾವತೋ। ಏಕೋ ಪಠಮವಯೇ ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಚ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪೂರೇತಿ, ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಮಜ್ಝಿಮವಯೇ ಪುರಿಮಸದಿಸೋ, ಅಯಂ ಚನ್ದಲೇಖಾವಙ್ಕತಾ ನಾಮ, ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇ ವಙ್ಕಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ। ಏಕೋ ಪಠಮವಯೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮವಯೇಪಿ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲಂ ಪೂರೇತಿ, ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಪಚ್ಛಿಮವಯೇ ಪುರಿಮಸದಿಸೋ, ಅಯಂ ನಙ್ಗಲಕೋಟಿವಙ್ಕತಾ ನಾಮ, ಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಙ್ಕಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ। ಏಕೋ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ವಙ್ಕತಂ ಪಹಾಯ ತೀಸು ವಯೇಸು ಪೇಸಲೋ ಲಜ್ಜೀ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಕೋ ಸಿಕ್ಖಾಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಯೋ ಸೋ ಉಜುಭಾವೋ, ಇದಂ ಅಜ್ಜವಂ ನಾಮ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉಜುಭಾವಸಿದ್ಧಿತೋ।
165. Dutiye ujuno bhāvo ajjavaṃ, ajimhatā akuṭilatā avaṅkatāti attho. Abhidhammepi (dha. sa. 1346) vuttaṃ – ‘‘tattha katamo ajjavo? Yā ajjavatā ajimhatā akuṭilatā avaṅkatā, ayaṃ vuccati ajjavo’’ti. Anajjavañca ajjavappaṭikkhepena veditabbaṃ. Gomuttavaṅkatā, candalekhāvaṅkatā, naṅgalakoṭivaṅkatāti hi tayo anajjavā. Ekacco hi bhikkhu paṭhamavaye majjhima-pacchimavaye ca ekavīsatiyā anesanāsu chasu ca agocaresu carati, ayaṃ gomuttavaṅkatā nāma, ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā paṭipattiyā vaṅkabhāvato. Eko paṭhamavaye pacchimavaye ca catupārisuddhisīlaṃ pūreti, lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, majjhimavaye purimasadiso, ayaṃ candalekhāvaṅkatā nāma, paṭipattiyā majjhaṭṭhāne vaṅkabhāvāpattito. Eko paṭhamavayepi majjhimavayepi catupārisuddhisīlaṃ pūreti, lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, pacchimavaye purimasadiso, ayaṃ naṅgalakoṭivaṅkatā nāma, pariyosāne vaṅkabhāvāpattito. Eko sabbampetaṃ vaṅkataṃ pahāya tīsu vayesu pesalo lajjī kukkuccako sikkhākāmo hoti, tassa yo so ujubhāvo, idaṃ ajjavaṃ nāma, sabbattha ujubhāvasiddhito.
ಮದ್ದವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಲಜ್ಜವ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ಏವಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಲಜ್ಜವೋ? ಯೋ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನ ಹಿರೀಯತಿ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಲಜ್ಜವೋ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತೋ ಲಜ್ಜಿಭಾವೋ ಲಜ್ಜವಂ ನಾಮ। ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ನಿಬ್ಬಚನಂ – ಲಜ್ಜತೀತಿ ಲಜ್ಜೋ, ಹಿರಿಮಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಲಜ್ಜವಂ, ಹಿರೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಜ್ಜಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಲಜ್ಜೀ ಯಥಾ ‘‘ಮಾಲೀ ಮಾಯೀ’’ತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಲಜ್ಜಿಭಾವೋ, ಸಾ ಏವ ಲಜ್ಜಾ।
Maddavanti ettha ‘‘lajjava’’ntipi paṭhanti. Evaṃ panettha attho – ‘‘tattha katamo lajjavo? Yo hirīyati hirīyitabbena hirīyati pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ samāpattiyā, ayaṃ vuccati lajjavo’’ti evaṃ vutto lajjibhāvo lajjavaṃ nāma. Idaṃ panettha nibbacanaṃ – lajjatīti lajjo, hirimā, tassa bhāvo lajjavaṃ, hirīti attho. Lajjā etassa atthīti lajjī yathā ‘‘mālī māyī’’ti, tassa bhāvo lajjibhāvo, sā eva lajjā.
೧೬೬. ತತಿಯೇ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿವಾಸನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಖಮನಂ। ತಞ್ಹಿ ಪರೇಸಂ ದುಕ್ಕಟಂ ದುರುತ್ತಞ್ಚ ಪಟಿವಿರೋಧಾಕರಣೇನ ಅತ್ತನೋ ಉಪರಿ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ವಾಸನತೋ ‘‘ಅಧಿವಾಸನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಧಿವಾಸನಲಕ್ಖಣಾ ಖನ್ತಿ ಅಧಿವಾಸನಖನ್ತಿ। ಸುಚಿಸೀಲತಾ ಸೋರಚ್ಚಂ। ಸಾ ಹಿ ಸೋಭನಕಮ್ಮರತತಾ। ಸುಟ್ಠು ವಾ ಪಾಪತೋ ಓರತಭಾವೋ ವಿರತತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುರತಭಾವೋ’’ತಿ। ತೇನೇವ ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೪೯) –
166. Tatiye adhivāsanakhantīti ettha adhivāsanaṃ vuccati khamanaṃ. Tañhi paresaṃ dukkaṭaṃ duruttañca paṭivirodhākaraṇena attano upari āropetvā vāsanato ‘‘adhivāsana’’nti vuccati. Adhivāsanalakkhaṇā khanti adhivāsanakhanti. Sucisīlatā soraccaṃ. Sā hi sobhanakammaratatā. Suṭṭhu vā pāpato oratabhāvo viratatāti āha ‘‘suratabhāvo’’ti. Teneva abhidhammepi (dha. sa. 1349) –
‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೋರಚ್ಚಂ? ಯೋ ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋರಚ್ಚಂ, ಸಬ್ಬೋಪಿ ಸೀಲಸಂವರೋ ಸೋರಚ್ಚ’’ನ್ತಿ – ಆಗತೋ।
‘‘Tattha katamaṃ soraccaṃ? Yo kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo, idaṃ vuccati soraccaṃ, sabbopi sīlasaṃvaro soracca’’nti – āgato.
೧೬೭. ಚತುತ್ಥೇ ಸಖಿಲೋ ವುಚ್ಚತಿ ಸಣ್ಹವಾಚೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಾಖಲ್ಯಂ, ಸಣ್ಹವಾಚತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಣ್ಹವಾಚಾವಸೇನ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಭಾವೋ’’ತಿ। ಸಣ್ಹವಾಚಾವಸೇನ ಹಿ ಸಮ್ಮೋದಮಾನಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಭಾವೋ ನಾಮ ಸಣ್ಹವಾಚತಾ। ತೇನೇವ ಅಭಿಧಮ್ಮೇ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೦) –
167. Catutthe sakhilo vuccati saṇhavāco, tassa bhāvo sākhalyaṃ, saṇhavācatā. Tenāha ‘‘saṇhavācāvasena sammodamānabhāvo’’ti. Saṇhavācāvasena hi sammodamānassa puggalassa bhāvo nāma saṇhavācatā. Teneva abhidhamme (dha. sa. 1350) –
‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸಾಖಲ್ಯಂ? ಯಾ ಸಾ ವಾಚಾ ಅಣ್ಡಕಾ ಕಕ್ಕಸಾ ಪರಕಟುಕಾ ಪರಾಭಿಸಜ್ಜನೀ ಕೋಧಸಾಮನ್ತಾ ಅಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾ, ತಥಾರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ಪಹಾಯ ಯಾ ಸಾ ವಾಚಾ ನೇಲಾ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ಪೇಮನೀಯಾ ಹದಯಙ್ಗಮಾ ಪೋರೀ ಬಹುಜನಕನ್ತಾ ಬಹುಜನಮನಾಪಾ, ತಥಾರೂಪಿಂ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ ಹೋತಿ, ಯಾ ತತ್ಥ ಸಣ್ಹವಾಚತಾ ಸಖಿಲವಾಚತಾ ಅಫರುಸವಾಚತಾ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಖಲ್ಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
‘‘Tattha katamaṃ sākhalyaṃ? Yā sā vācā aṇḍakā kakkasā parakaṭukā parābhisajjanī kodhasāmantā asamādhisaṃvattanikā, tathārūpiṃ vācaṃ pahāya yā sā vācā nelā kaṇṇasukhā pemanīyā hadayaṅgamā porī bahujanakantā bahujanamanāpā, tathārūpiṃ vācaṃ bhāsitā hoti, yā tattha saṇhavācatā sakhilavācatā apharusavācatā, idaṃ vuccati sākhalya’’nti vuttaṃ.
ತತ್ಥ ಅಣ್ಡಕಾತಿ ಸದೋಸೇ ಸವಣೇ ರುಕ್ಖೇ ನಿಯ್ಯಾಸಪಿಣ್ಡೋ, ಅಹಿಚ್ಛತ್ತಾದೀನಿ ವಾ ಉಟ್ಠಿತಾನಿ ಅಣ್ಡಕಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ, ಫೇಗ್ಗುರುಕ್ಖಸ್ಸ ಪನ ಕುಥಿತಸ್ಸ ಅಣ್ಡಾನಿ ವಿಯ ಉಟ್ಠಿತಾ ಚುಣ್ಣಪಿಣ್ಡಿಯೋ ವಾ ಗಣ್ಠಿಯೋ ವಾ ಅಣ್ಡಕಾ। ಇಧ ಪನ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನಕಕ್ಕಸಾದಿಸಭಾವತೋ ಕಣ್ಟಕಪ್ಪಟಿಭಾಗೇನ ವಾಚಾ ಅಣ್ಡಕಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಪದುಮನಾಳಂ ವಿಯ ಸೋತಂ ಘಂಸಯಮಾನಾ ಪವಿಸನ್ತೀ ಕಕ್ಕಸಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ಕೋಧೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಭೂತಾ ಕೋಧಸಾಮನ್ತಾ। ಪುರೇ ಸಂವದ್ಧನಾರೀ ಪೋರೀ। ಸಾ ವಿಯ ಸುಕುಮಾರಾ ಮುದುಕಾ ವಾಚಾ ಪೋರೀ ವಿಯಾತಿ ಪೋರೀ। ಸಣ್ಹವಾಚತಾತಿಆದಿನಾ ತಂ ವಾಚಂ ಪವತ್ತಮಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
Tattha aṇḍakāti sadose savaṇe rukkhe niyyāsapiṇḍo, ahicchattādīni vā uṭṭhitāni aṇḍakānīti vadanti, pheggurukkhassa pana kuthitassa aṇḍāni viya uṭṭhitā cuṇṇapiṇḍiyo vā gaṇṭhiyo vā aṇḍakā. Idha pana byāpajjanakakkasādisabhāvato kaṇṭakappaṭibhāgena vācā aṇḍakāti vuttā. Padumanāḷaṃ viya sotaṃ ghaṃsayamānā pavisantī kakkasā daṭṭhabbā. Kodhena nibbattā tassa parivārabhūtā kodhasāmantā. Pure saṃvaddhanārī porī. Sā viya sukumārā mudukā vācā porī viyāti porī. Saṇhavācatātiādinā taṃ vācaṃ pavattamānaṃ dasseti.
೧೬೮. ಪಞ್ಚಮೇ ‘‘ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋ’’ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಇಧ ವುತ್ತಂ, ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೪) ಪನ ‘‘ಅವಿಹಿಂಸಾತಿ ಕರುಣಾಪಿ ಕರುಣಾಪುಬ್ಬಭಾಗೋಪೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ (ವಿಭ॰ ೧೮೨) ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಅವಿಹಿಂಸಾ? ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಕರುಣಾ ಕರುಣಾಯನಾ ಕರುಣಾಯಿತತ್ತಂ ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಿಹಿಂಸಾ’’ತಿ ಆಗತಂ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ಯಾ ಕಾಚಿ ಕರುಣಾ ‘‘ಕರುಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಪನ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾವ।
168. Pañcame ‘‘avihiṃsāti karuṇāpubbabhāgo’’ti ettakameva idha vuttaṃ, dīghanikāyaṭṭhakathāya saṅgītisuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.304) pana ‘‘avihiṃsāti karuṇāpi karuṇāpubbabhāgopī’’ti vuttaṃ. Abhidhammepi (vibha. 182) ‘‘tattha katamā avihiṃsā? Yā sattesu karuṇā karuṇāyanā karuṇāyitattaṃ karuṇācetovimutti, ayaṃ vuccati avihiṃsā’’ti āgataṃ. Etthāpi hi yā kāci karuṇā ‘‘karuṇā’’ti vuttā, karuṇācetovimutti pana appanāppattāva.
ಸುಚಿಸದ್ದತೋ ಭಾವೇ ಯಕಾರಂ ಇಕಾರಸ್ಸ ಚ ಉಕಾರಾದೇಸಂ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋಚಬ್ಯಂ ಸುಚಿಭಾವೋ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಸೋಚಬ್ಯನ್ತಿ ಸೀಲವಸೇನ ಸುಚಿಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ। ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ ಸಙ್ಗೀತಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೪) ಪನ ‘‘ಸೋಚೇಯ್ಯನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಯ ಚ ಮೇತ್ತಾಪುಬ್ಬಭಾಗಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಸುಚಿಭಾವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವ ಅಭಿಧಮ್ಮೇಪಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೋಚಬ್ಯಂ? ಯಾ ಸತ್ತೇಸು ಮೇತ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಯನಾ ಮೇತ್ತಾಯಿತತ್ತಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ, ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋಚಬ್ಯ’’ನ್ತಿ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಹಿ ‘‘ಮೇತ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಯಾ ಕಾಚಿ ಮೇತ್ತಾ ವುತ್ತಾ, ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಪನ ಅಪ್ಪನಾಪ್ಪತ್ತಾವ।
Sucisaddato bhāve yakāraṃ ikārassa ca ukārādesaṃ katvā ayaṃ niddesoti āha ‘‘socabyaṃ sucibhāvo’’ti. Ettha ca socabyanti sīlavasena sucibhāvoti vuttaṃ. Dīghanikāyaṭṭhakathāya saṅgītisuttavaṇṇanāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.304) pana ‘‘soceyyanti mettāya ca mettāpubbabhāgassa ca vasena sucibhāvo’’ti vuttaṃ. Teneva abhidhammepi ‘‘tattha katamaṃ socabyaṃ? Yā sattesu metti mettāyanā mettāyitattaṃ mettācetovimutti, idaṃ vuccati socabya’’nti niddeso kato. Etthāpi hi ‘‘mettī’’tiādinā yā kāci mettā vuttā, mettācetovimutti pana appanāppattāva.
೧೬೯-೧೭೧. ಛಟ್ಠಸತ್ತಮಅಟ್ಠಮಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಾನೇವ।
169-171. Chaṭṭhasattamaaṭṭhamāni heṭṭhā vuttanayāneva.
೧೭೨. ನವಮೇ ಕಾಮಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಥಿರಭಾವೋಪಿ ಬಲಟ್ಠೋ ಏವ, ಪಟಿಪಕ್ಖೇಹಿ ಪನ ಅಕಮ್ಪನೀಯತಂ ಸಾತಿಸಯಂ ಬಲಟ್ಠೋತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚೇ ಅಕಮ್ಪನೇನಾ’’ತಿಆದಿ।
172. Navame kāmaṃ sampayuttadhammesu thirabhāvopi balaṭṭho eva, paṭipakkhehi pana akampanīyataṃ sātisayaṃ balaṭṭhoti vuttaṃ ‘‘muṭṭhassacce akampanenā’’tiādi.
೧೭೩. ದಸಮೇ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮಸಮನತೋ ಸಮಥೋ, ಸಮಾಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಥೋತಿ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ’’ತಿ। ಅನಿಚ್ಚಾದಿನಾ ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ದಸ್ಸನತೋ ಪಸ್ಸನತೋ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಪಞ್ಞಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಙ್ಖಾರಪರಿಗ್ಗಾಹಕಞಾಣ’’ನ್ತಿ।
173. Dasame paccanīkadhammasamanato samatho, samādhīti āha ‘‘samathoti cittekaggatā’’ti. Aniccādinā vividhenākārena dassanato passanato vipassanā, paññāti āha ‘‘saṅkhārapariggāhakañāṇa’’nti.
೧೭೪. ಏಕಾದಸಮೇ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯನ್ತಿ ಸಮಾದಿನ್ನಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಭೇದಕರೋ ವೀತಿಕ್ಕಮೋ। ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಅತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ದೂಸಿಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಪತ್ತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ।
174. Ekādasame dussīlyanti samādinnassa sīlassa bhedakaro vītikkamo. Diṭṭhivipattīti ‘‘atthi dinna’’ntiādinayappavattāya sammādiṭṭhiyā dūsikā micchādiṭṭhīti āha ‘‘diṭṭhivipattīti micchādiṭṭhī’’ti.
೧೭೫. ದ್ವಾದಸಮೇ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾತಿ ಸಬ್ಬಭಾಗತೋ ತಸ್ಸ ಅನೂನತಾಪತ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಭಾವೋ ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ। ಪರಿಪೂರಣತ್ಥೋ ಹೇತ್ಥ ಸಮ್ಪದಾಸದ್ದೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಸೀಲತಾ’’ತಿ। ದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಪದಾತಿ ಅತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠಿಆದಿಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಪಾರಿಪೂರಿಭಾವೇನ ಪವತ್ತಂ ಞಾಣಂ। ತಞ್ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದಿವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾ’’ತಿ।
175. Dvādasame sīlasampadāti sabbabhāgato tassa anūnatāpatti paripuṇṇabhāvo sīlasampadā. Paripūraṇattho hettha sampadāsaddo. Tenevāha ‘‘paripuṇṇasīlatā’’ti. Diṭṭhisampadāti atthikadiṭṭhiādisammādiṭṭhipāripūribhāvena pavattaṃ ñāṇaṃ. Tañca kammassakatāsammādiṭṭhiādivasena pañcavidhaṃ hotīti āha ‘‘tena kammassakatā’’ti.
೧೭೬. ತೇರಸಮೇ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಸೀಲಂ, ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಆದಿಉಪರಿವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ವಿಸುದ್ಧಸೀಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸುವಿಸುದ್ಧಮೇವ ಹಿ ಸೀಲಂ ತಸ್ಸಾ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀಹಿ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಸೀಲ’’ನ್ತಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಕನ್ತಿ ಚಿತ್ತವಿಸುದ್ಧಿಆದಿಉಪರಿವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಸಮ್ಪಾಪಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೭೨) ಪನಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧಿ? ಕಾಯಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಯಿಕವಾಚಸಿಕೋ ಅವೀತಿಕ್ಕಮೋ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೀಲವಿಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಭತ್ತಾ।
176. Terasame sīlavisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ sīlaṃ, cittavisuddhiādiuparivisuddhiyā paccayo bhavituṃ samatthaṃ visuddhasīlanti vuttaṃ hoti. Suvisuddhameva hi sīlaṃ tassā padaṭṭhānaṃ hoti. Tenāha ‘‘sīlavisuddhīhi visuddhisampāpakaṃ sīla’’nti. Etthāpi visuddhisampāpakanti cittavisuddhiādiuparivisuddhiyā sampāpakanti attho daṭṭhabbo. Abhidhamme (dha. sa. 1372) panāyaṃ ‘‘tattha katamā sīlavisuddhi? Kāyiko avītikkamo vācasiko avītikkamo kāyikavācasiko avītikkamo, ayaṃ vuccati sīlavisuddhī’’ti evaṃ vibhattā.
ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸನಞಾಣಂ ದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿ, ಪರಮತ್ಥವಿಸುದ್ಧಿಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಪಾಪೇತುಂ ಉಪನೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಾದಿ ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಿಕಾ…ಪೇ॰… ಪಞ್ಚವಿಧಾಪಿ ವಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ। ಏತ್ಥಾಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಿಕಾತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ದಸ್ಸನನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ಪರಮತ್ಥವಿಸುದ್ಧಿಯಾ ಚ ಸಮ್ಪಾಪಿಕಾತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೭೩) ಪನಾಯಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ? ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ, ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಂ ಞಾಣಂ, ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣಂ, ಫಲಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಂ।
Diṭṭhivisuddhīti visuddhiṃ pāpetuṃ samatthaṃ dassanañāṇaṃ dassanavisuddhi, paramatthavisuddhiṃ nibbānañca pāpetuṃ upanetuṃ samatthaṃ kammassakatañāṇādi sammādassananti attho. Tenāha ‘‘visuddhisampāpikā…pe… pañcavidhāpi vā sammādiṭṭhī’’ti. Etthāpi visuddhisampāpikāti ñāṇadassanavisuddhiyā dassananibbānasaṅkhātāya paramatthavisuddhiyā ca sampāpikāti evamattho daṭṭhabbo. Abhidhamme (dha. sa. 1373) panāyaṃ ‘‘tattha katamā diṭṭhivisuddhi? Kammassakatañāṇaṃ, saccānulomikaṃ ñāṇaṃ, maggassa maggasamaṅgissa ñāṇaṃ, phalasamaṅgissa ñāṇa’’nti evaṃ vuttaṃ.
ಏತ್ಥ ಚ ಇದಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಂ ನೋ ಸಕಂ, ಇದಂ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಸಕನ್ತಿ ಏವಂ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಅನ್ವಯತೋ ಚ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಜಾನನಞಾಣಂ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ। ತಿವಿಧದುಚ್ಚರಿತಞ್ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಕತಮ್ಪಿ ಪರೇನ ಕತಮ್ಪಿ ನೋ ಸಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತೋ, ಸುಚರಿತಂ ಸಕಕಮ್ಮಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಜನನತೋ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಪನ ವಚೀಸಚ್ಚಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಞ್ಚ ನ ವಿಲೋಮೇತೀತಿ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಞಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಞ್ಹಿ ಲಕ್ಖಣಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಂ ಆರಮ್ಭಕಾಲೇ ‘‘ಅನಿಚ್ಚಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಂ ವಚೀಸಚ್ಚಞ್ಚ ಅನುಲೋಮೇತಿ, ತಥೇವ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತೋ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಂ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ನ ವಿಲೋಮೇತಿ ನ ವಿರಾಧೇತಿ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಸಮ್ಪಾಪನತೋ।
Ettha ca idaṃ akusalakammaṃ no sakaṃ, idaṃ pana kammaṃ sakanti evaṃ byatirekato anvayato ca kammassakatajānanañāṇaṃ kammassakatañāṇaṃ. Tividhaduccaritañhi attanā katampi parena katampi no sakakammaṃ nāma hoti atthabhañjanato, sucaritaṃ sakakammaṃ nāma atthajananato. Vipassanāñāṇaṃ pana vacīsaccañca anulometi, paramatthasaccañca na vilometīti saccānulomikañāṇanti vuttaṃ. Vipassanāñāṇañhi lakkhaṇāni paṭivijjhanatthaṃ ārambhakāle ‘‘aniccaṃ dukkhaṃ anattā’’ti pavattaṃ vacīsaccañca anulometi, tatheva paṭivijjhanato paramatthasaccaṃ nibbānañca na vilometi na virādheti ekanteneva sampāpanato.
೧೭೭. ಚುದ್ದಸಮೇ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ವುತ್ತಾ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯಂ। ತೇನೇವ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೩೦೪) ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಕಥಿತಂ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಞಾಣದಸ್ಸನನ್ತಿ ಞಾಣಭೂತಂ ದಸ್ಸನಂ। ತೇನ ದಸ್ಸನಮಗ್ಗಂ ವದತಿ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯನ್ತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತವೀರಿಯಮಾಹ। ಅಪಿಚ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯಂ। ತೇನೇವ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಅಪಿಚ ಪುರಿಮಪದೇನ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಂ, ಪಚ್ಛಿಮಪದೇನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
177. Cuddasame diṭṭhivisuddhīti paṭhamamaggasammādiṭṭhi vuttā. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti taṃsampayuttameva vīriyaṃ. Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ (dī. ni. aṭṭha. 3.304) ‘‘diṭṭhivisuddhīti ñāṇadassanaṃ kathitaṃ. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti taṃsampayuttameva vīriya’’nti vuttaṃ. Ettha hi ñāṇadassananti ñāṇabhūtaṃ dassanaṃ. Tena dassanamaggaṃ vadati. Taṃsampayuttameva vīriyanti paṭhamamaggasampayuttavīriyamāha. Apica diṭṭhivisuddhīti sabbāpi maggasammādiṭṭhi. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti taṃsampayuttameva vīriyaṃ. Teneva dīghanikāyaṭṭhakathāyaṃ ‘‘apica purimapadena catumaggañāṇaṃ, pacchimapadena taṃsampayuttaṃ vīriya’’nti vuttaṃ.
ಅಥ ವಾ ದಿಟ್ಠೀವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಾದಿಸಙ್ಖಾತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ವುತ್ತಾ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ಯೋ ಚೇತಸಿಕೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋತಿ। ಅಯಮೇವ ಪಾಳಿಯಾ ಸಮೇತಿ। ಅಭಿಧಮ್ಮೇ ಹಿ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧಿ ಖೋ ಪನಾತಿ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಅಮೋಹೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ಯೋ ಚೇತಸಿಕೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ’’ತಿ ಏವಮಯಂ ದುಕೋ ವಿಭತ್ತೋ। ತೇನೇವ ಅಭಿಧಮ್ಮಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೭೪) ‘‘ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾತಿಆದೀಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಾದೀನೇವ ಚತ್ತಾರಿ ಞಾಣಾನಿ ವಿಭತ್ತಾನಿ। ‘ಯೋ ಚೇತಸಿಕೋ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ’ತಿಆದೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ವೀರಿಯಂ ಗಹಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯ ಲೋಕಿಯಟ್ಠಾನೇ ಲೋಕಿಯಂ, ಲೋಕುತ್ತರಟ್ಠಾನೇ ಲೋಕುತ್ತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Atha vā diṭṭhīvisuddhīti kammassakatañāṇādisaṅkhātā sabbāpi sammādiṭṭhi vuttā. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmoti. Ayameva pāḷiyā sameti. Abhidhamme hi ‘‘diṭṭhivisuddhi kho panāti yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi. Yathādiṭṭhissa ca padhānanti yo cetasiko vīriyārambho…pe… sammāvāyāmo’’ti evamayaṃ duko vibhatto. Teneva abhidhammaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1374) ‘‘yā paññā pajānanātiādīhi heṭṭhā vuttāni kammassakatañāṇādīneva cattāri ñāṇāni vibhattāni. ‘Yo cetasiko vīriyārambho’tiādīhi padehi niddiṭṭhaṃ vīriyaṃ gahitaṃ paññāya lokiyaṭṭhāne lokiyaṃ, lokuttaraṭṭhāne lokuttara’’nti vuttaṃ.
ಇಧಾಪಿ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಿಕಾ ಚತುಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಪಞ್ಚವಿಧಾಪಿ ವಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ದಿಟ್ಠಿವಿಸುದ್ಧೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿಸಮ್ಪಾಪಿಕಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪನ ‘‘ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ಪಠಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ವೀರಿಯನ್ತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ತಂತಂಭಾಣಕಾನಂ ಮತಭೇದೇನಾಯಂ ವಣ್ಣನಾಭೇದೋತಿ ನ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಾನಂ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರೋಧೋ ಸಙ್ಕಿತಬ್ಬೋ। ಅಥ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಚ ಪಧಾನನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೇವ ವೀರಿಯಂ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತಞ್ಹಿ ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅನುರೂಪತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ। ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಸ್ಸಾತಿ ಅನುರೂಪದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಪ್ಪಕಾರದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಬ್ಬಪಧಾನಾನುರೂಪದಿಟ್ಠಿಸ್ಸ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಪ್ಪವತ್ತಕಿರಿಯಸ್ಸ ವಾತಿ ಏವಮ್ಪೇತ್ಥ ಅತ್ಥಂ ಸಂವಣ್ಣಯನ್ತಿ।
Idhāpi visuddhisampāpikā catumaggasammādiṭṭhi, pañcavidhāpi vā sammādiṭṭhi diṭṭhivisuddhīti adhippāyena ‘‘diṭṭhivisuddhīti visuddhisampāpikā sammādiṭṭhiyevā’’ti vuttaṃ. Heṭṭhimamaggasampayuttaṃ vīriyanti idaṃ pana ‘‘yathādiṭṭhissa ca padhānanti paṭhamamaggasampayuttaṃ vīriyanti vutta’’nti adhippāyena vadati. Ettha ca taṃtaṃbhāṇakānaṃ matabhedenāyaṃ vaṇṇanābhedoti na aṭṭhakathāvacanānaṃ aññamaññavirodho saṅkitabbo. Atha yathādiṭṭhissa ca padhānanti heṭṭhimamaggasampayuttameva vīriyaṃ kasmā vuttanti āha ‘‘tañhi tassā diṭṭhiyā anurūpattā’’tiādi. Tattha tassā diṭṭhiyāti heṭṭhimamaggasampayuttāya diṭṭhiyā. Yathādiṭṭhissāti anurūpadiṭṭhissa kalyāṇadiṭṭhissa nibbattitappakāradiṭṭhissa vā nibbattetabbapadhānānurūpadiṭṭhissa yathādiṭṭhippavattakiriyassa vāti evampettha atthaṃ saṃvaṇṇayanti.
೧೭೮. ಪನ್ನರಸಮೇ ಸಮತ್ತಂ ತುಸ್ಸನಂ ತಿತ್ತಿ ಸನ್ತುಟ್ಠಿ, ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತುಟ್ಠೀತಿ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿ, ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾ। ಯಾ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾ, ತಸ್ಸಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಾಯ ಹಿ ಸಮಙ್ಗಿಭೂತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸೀಲಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ, ಝಾನಂ ಲಭಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭತಿ, ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕೋ ಅರಹತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ವೋಸಾನಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ, ‘‘ಅಲಮೇತ್ತಾವತಾ ಕತಮೇತ್ತಾವತಾ’’ತಿ ಸಙ್ಕೋಚಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ರ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿಭಾವೋ’’ತಿ। ತತ್ರ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸಮ್ಪತ್ತಂ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿತಾ ಚ ಪಧಾನಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ ನ ವಿಭತ್ತಂ।
178. Pannarasame samattaṃ tussanaṃ titti santuṭṭhi, natthi etassa santuṭṭhīti asantuṭṭhi, asantuṭṭhissa bhāvo asantuṭṭhitā. Yā kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya asantuṭṭhassa bhiyyokamyatā, tassā etaṃ adhivacanaṃ. Tāya hi samaṅgibhūto puggalo sīlaṃ pūretvā jhānaṃ uppādeti, jhānaṃ labhitvā vipassanaṃ ārabhati, āraddhavipassako arahattaṃ aggahetvā antarā vosānaṃ nāpajjati, ‘‘alamettāvatā katamettāvatā’’ti saṅkocaṃ na pāpuṇāti. Tenāha ‘‘aññatra arahattamaggā kusalesu dhammesu asantuṭṭhibhāvo’’ti. Tatra aññatra arahattamaggāti arahattamaggasampattaṃ vināti attho. ‘‘Appaṭivānitā ca padhānasmi’’nti idaṃ heṭṭhā vuttanayattā uttānatthamevāti na vibhattaṃ.
೧೭೯. ಸೋಳಸಮೇ ಮುಟ್ಠಾ ನಟ್ಠಾ ಸತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಮುಟ್ಠಸ್ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಭಾವೋ’’ತಿ। ಮುಟ್ಠಸ್ಸತಿಭಾವೋತಿ ಚ ಸತಿಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಧಮ್ಮೋ, ನ ಸತಿಯಾ ಅಭಾವಮತ್ತಂ। ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞನ್ತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ? ಯಂ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಅದಸ್ಸನಂ…ಪೇ॰… ಅವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಘೀ ಮೋಹೋ ಅಕುಸಲಮೂಲ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೫೭) ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯೇವ। ತಥಾ ಹಿ ವಿಜ್ಜಾಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅವಿಜ್ಜಾ ವಿಜ್ಜಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬತೋ, ಏವಂ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ । ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇ ಸತಿ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಞಾಣಸ್ಸ ಅಭಾವೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಞ್ಞಾಣಭಾವೋ’’ತಿ।
179. Soḷasame muṭṭhā naṭṭhā sati etassāti muṭṭhassati, tassa bhāvo muṭṭhassaccanti āha ‘‘muṭṭhassaccanti muṭṭhassatibhāvo’’ti. Muṭṭhassatibhāvoti ca satippaṭipakkho dhammo, na satiyā abhāvamattaṃ. Asampajaññanti ‘‘tattha katamaṃ asampajaññaṃ? Yaṃ aññāṇaṃ adassanaṃ…pe… avijjālaṅghī moho akusalamūla’’nti (dha. sa. 1357) evaṃ vuttā avijjāyeva. Tathā hi vijjāpaṭipakkho avijjā vijjāya pahātabbato, evaṃ sampajaññappaṭipakkho asampajaññaṃ . Yasmā pana sampajaññappaṭipakkhe sati tassa vasena ñāṇassa abhāvo hoti, tasmā vuttaṃ ‘‘aññāṇabhāvo’’ti.
೧೮೦. ಸತ್ತರಸಮೇ ಅಪಿಲಾಪನಲಕ್ಖಣಾ ಸತೀತಿ ಉದಕೇ ಲಾಬು ವಿಯ ಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಿಲವಿತ್ವಾ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ಓಗಾಹತಿ, ತಂ ಪಿಲಾಪನಂ। ನ ಪಿಲಾಪನಂ ಅಪಿಲಾಪನಂ, ತಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಸಭಾವೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಅಪಿಲಾಪನಲಕ್ಖಣಾ।
180. Sattarasame apilāpanalakkhaṇā satīti udake lābu viya yena cittaṃ ārammaṇe pilavitvā viya tiṭṭhati, na ogāhati, taṃ pilāpanaṃ. Na pilāpanaṃ apilāpanaṃ, taṃ lakkhaṇaṃ sabhāvo etissāti apilāpanalakkhaṇā.
ಸಮಾಪತ್ತಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Samāpattivaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ತತಿಯಪಣ್ಣಾಸಕಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ।
Tatiyapaṇṇāsakaṃ niṭṭhitaṃ.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / (೧೫) ೫. ಸಮಾಪತ್ತಿವಗ್ಗೋ • (15) 5. Samāpattivaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / (೧೫) ೫. ಸಮಾಪತ್ತಿವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ • (15) 5. Samāpattivaggavaṇṇanā
