Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవణ్ణనా
16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
౫౦. తత్థ కతమో సమారోపనో హారోతి సమారోపనహారవిభఙ్గో. తత్థ ఏకస్మిం పదట్ఠానేతి యస్మిం కిస్మిఞ్చి ఏకస్మిం కారణభూతే ధమ్మే సుత్తేన గహితే. యత్తకాని పదట్ఠానాని ఓతరన్తీతి యత్తకాని అఞ్ఞేసం కారణభూతాని తస్మిం ధమ్మే సమోసరన్తి. సబ్బాని తాని సమారోపయితబ్బానీతి సబ్బాని తాని పదట్ఠానాని పదట్ఠానభూతా ధమ్మా సమ్మా నిద్ధారణవసేన ఆనేత్వా దేసనాయ ఆరోపేతబ్బా, దేసనారుళ్హే వియ కత్వా కథేతబ్బాతి అత్థో. యథా ఆవట్టే హారే ‘‘ఏకమ్హి పదట్ఠానే, పరియేసతి సేసకం పదట్ఠాన’’న్తి (నేత్తి॰ ౪ నిద్దేసవార) వచనతో అనేకేసం పదట్ఠానానం పరియేసనా వుత్తా, ఏవమిధాపి బహూనం పదట్ఠానానం సమారోపనా కాతబ్బాతి దస్సేన్తో ‘‘యథా ఆవట్టే హారే’’తి ఆహ. న కేవలం పదట్ఠానవసేనేవ సమారోపనా, అథ ఖో వేవచనభావనాపహానవసేనపి సమారోపనా కాతబ్బాతి దస్సేన్తో ‘‘తత్థ సమారోపనా చతుబ్బిధా’’తిఆదిమాహ.
50.Tatthakatamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo. Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite. Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti. Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho. Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha. Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
కస్మా పనేత్థ పదట్ఠానవేవచనాని గహితాని, నను పదట్ఠానవేవచనహారే ఏవ అయమత్థో విభావితోతి? సచ్చమేతం, ఇధ పన పదట్ఠానవేవచనగ్గహణం భావనాపహానానం అధిట్ఠానవిసయదస్సనత్థఞ్చేవ తేసం అధివచనవిభాగదస్సనత్థఞ్చ. ఏవఞ్హి భావనాపహానాని సువిఞ్ఞేయ్యాని హోన్తి సుకరాని చ పఞ్ఞాపేతుం. ఇదం పదట్ఠానన్తి ఇదం తివిధం సుచరితం బుద్ధానం సాసనస్స ఓవాదస్స విసయాధిట్ఠానభావతో పదట్ఠానం. తత్థ ‘‘కాయిక’’న్తిఆదినా తీహి సుచరితేహి సీలాదయో తయో ఖన్ధే సమథవిపస్సనా తతియచతుత్థఫలాని చ నిద్ధారేత్వా దస్సేతి, తం సువిఞ్ఞేయ్యమేవ. వనీయతీతి వనం, వనతి, వనుతే ఇతి వా వనం. తత్థ యస్మా పఞ్చ కామగుణా కామతణ్హాయ, నిమిత్తగ్గాహో అనుబ్యఞ్జనగ్గాహస్స, అజ్ఝత్తికబాహిరాని ఆయతనాని తప్పటిబన్ధఛన్దరాగాదీనం, అనుసయా చ పరియుట్ఠానానం కారణాని హోన్తి, తస్మా తమత్థం దస్సేతుం ‘‘పఞ్చ కామగుణా’’తిఆది వుత్తం.
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti? Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca. Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ. Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ. Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva. Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ. Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
౫౧. అయం వేవచనేన సమారోపనాతి యో ‘‘రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి సేక్ఖఫలం, అనాగామిఫలం, కామధాతుసమతిక్కమన’’న్తి ఏతేహి పరియాయవచనేహి తతియఫలస్స నిద్దేసో, తథా యో ‘‘అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి అసేక్ఖఫలం, అగ్గఫలం అరహత్తం, తేధాతుకసమతిక్కమన’’న్తి ఏతేహి పరియాయవచనేహి చతుత్థఫలస్స నిద్దేసో, యో చ ‘‘పఞ్ఞిన్ద్రియ’’న్తిఆదీహి పరియాయవచనేహి పఞ్ఞాయ నిద్దేసో, అయం వేవచనేహి చ సమారోపనా.
51.Ayaṃ vevacanena samāropanāti yo ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, kāmadhātusamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi tatiyaphalassa niddeso, tathā yo ‘‘avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ, aggaphalaṃ arahattaṃ, tedhātukasamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi catutthaphalassa niddeso, yo ca ‘‘paññindriya’’ntiādīhi pariyāyavacanehi paññāya niddeso, ayaṃ vevacanehi ca samāropanā.
తస్మాతిహ త్వం, భిక్ఖు, కాయే కాయానుపస్సీ విహరాహీతిఆది లక్ఖణహారవిభఙ్గవణ్ణనాయం వుత్తనయేన వేదితబ్బం. కేవలం తత్థ ఏకలక్ఖణత్తా అవుత్తానమ్పి వుత్తభావదస్సనవసేనేవ ఆగతం, ఇధ భావనాసమారోపనవసేనాతి అయమేవ విసేసో. కాయానుపస్సనా విసేసతో అసుభానుపస్సనా ఏవ కామరాగతదేకట్ఠకిలేసానం ఏకన్తపటిపక్ఖాతి అసుభసఞ్ఞా కబళీకారాహారపరిఞ్ఞాయ పరిబన్ధకిలేసా కాముపాదానం కామయోగో అభిజ్ఝాకాయగన్థో కామాసవో కామోఘో రాగసల్లం రూపధమ్మపరిఞ్ఞాయ పటిపక్ఖకిలేసా రూపధమ్మేసు రాగో ఛన్దాగతిగమనన్తి ఏతేసం పాపధమ్మానం పహానాయ సంవత్తతీతి ఇమమత్థం దస్సేతి ‘‘కాయే కాయానుపస్సీ విహరన్తో’’తిఆదినా.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso. Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
తథా వేదనానుపస్సనా విసేసతో దుక్ఖానుపస్సనాతి, సా –
Tathā vedanānupassanā visesato dukkhānupassanāti, sā –
‘‘యో సుఖం దుక్ఖతో అద్ద, దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతో;
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
అదుక్ఖమసుఖం సన్తం, అదక్ఖి నం అనిచ్చతో’’తి. (సం॰ ని॰ ౪.౨౫౩; ఇతివు॰ ౫౩) –
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, adakkhi naṃ aniccato’’ti. (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53) –
ఆదివచనతో సబ్బం వేదనం ‘‘దుక్ఖ’’న్తి పస్సన్తీ సుఖసఞ్ఞాయ వేదనాహేతుపరిఞ్ఞాయ పరిబన్ధకిలేసానం గోసీలాదీహి భవసుద్ధి హోతీతి వేదనాస్సాదేన పవత్తస్స భవుపాదానసఙ్ఖాతస్స సీలబ్బతుపాదానస్స వేదనావసేన ‘‘అనత్థం మే అచరీ’’తిఆదినయప్పవత్తస్స (దీ॰ ని॰ ౩.౩౪౦; అ॰ ని॰ ౯.౨౯; ౧౦.౭౯; ధ॰ స॰ ౧౨౩౭; విభ॰ ౯౦౯, ౯౬౦) బ్యాపాదకాయగన్థస్స దోససల్లస్స వేదనాస్సాదవసేనేవ పవత్తస్స భవయోగభవాభవభవోఘసఙ్ఖాతస్స భవరాగస్స భవపరిఞ్ఞాయ పరిబన్ధకకిలేసానం వేదనావిసయస్స రాగస్స దోసాగతిగమనస్స చ పహానాయ సంవత్తతీతి ఏతమత్థం దస్సేతి ‘‘వేదనాసు వేదనానుపస్సీ’’తిఆదినా.
Ādivacanato sabbaṃ vedanaṃ ‘‘dukkha’’nti passantī sukhasaññāya vedanāhetupariññāya paribandhakilesānaṃ gosīlādīhi bhavasuddhi hotīti vedanāssādena pavattassa bhavupādānasaṅkhātassa sīlabbatupādānassa vedanāvasena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa (dī. ni. 3.340; a. ni. 9.29; 10.79; dha. sa. 1237; vibha. 909, 960) byāpādakāyaganthassa dosasallassa vedanāssādavaseneva pavattassa bhavayogabhavābhavabhavoghasaṅkhātassa bhavarāgassa bhavapariññāya paribandhakakilesānaṃ vedanāvisayassa rāgassa dosāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti etamatthaṃ dasseti ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’tiādinā.
తథా చిత్తానుపస్సనా విసేసతో అనిచ్చానుపస్సనాతి, సా చిత్తం ‘‘అనిచ్చ’’న్తి పస్సన్తీ తత్థ యేభుయ్యేన సత్తా నిచ్చసఞ్ఞినోతి నిచ్చసఞ్ఞాయ విఞ్ఞాణాహారపరిఞ్ఞాయ పరిబన్ధకిలేసానం నిచ్చాభినివేసపటిపక్ఖతో ఏవ దిట్ఠుపాదానం దిట్ఠియోగసీలబ్బతపరామాసకాయగన్థదిట్ఠాసవదిట్ఠోఘసఙ్ఖాతాయ దిట్ఠియా నిచ్చసఞ్ఞానిమిత్తస్స ‘‘సేయ్యోహమస్మీ’’తిఆదినయప్పవత్తస్స (ధ॰ స॰ ౧౨౩౯; విభ॰ ౮౩౨, ౮౬౬, ౯౬౨) మానసల్లస్స సఞ్ఞాపరిఞ్ఞాయ పటిపక్ఖకిలేసానం సఞ్ఞాయ రాగస్స దిట్ఠాభినివేసస్స అప్పహీనత్తా ఉప్పజ్జనకస్స భయాగతిగమనస్స చ పహానాయ సంవత్తతీతి ఇమమత్థం దస్సేతి ‘‘చిత్తే చిత్తానుపస్సీ’’తిఆదినా.
Tathā cittānupassanā visesato aniccānupassanāti, sā cittaṃ ‘‘anicca’’nti passantī tattha yebhuyyena sattā niccasaññinoti niccasaññāya viññāṇāhārapariññāya paribandhakilesānaṃ niccābhinivesapaṭipakkhato eva diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogasīlabbataparāmāsakāyaganthadiṭṭhāsavadiṭṭhoghasaṅkhātāya diṭṭhiyā niccasaññānimittassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinayappavattassa (dha. sa. 1239; vibha. 832, 866, 962) mānasallassa saññāpariññāya paṭipakkhakilesānaṃ saññāya rāgassa diṭṭhābhinivesassa appahīnattā uppajjanakassa bhayāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘citte cittānupassī’’tiādinā.
తథా ధమ్మానుపస్సనా విసేసతో అనత్తసఞ్ఞాతి, సా సఙ్ఖారేసు అత్తసఞ్ఞాయ మనోసఞ్చేతనాహారపరిఞ్ఞాయ పటిపక్ఖకిలేసానం సక్కాయదిట్ఠియా ‘‘ఇదమేవ సచ్చ’’న్తి (మ॰ ని॰ ౨.౧౮౭, ౨౦౨-౨౦౩; ౩.౨౭) పవత్తస్స మిచ్ఛాభినివేసస్స మిచ్ఛాభినివేసహేతుకాయ అవిజ్జాయోగఅవిజ్జాసవఅవిజ్జోఘమోహసల్లసఙ్ఖాతాయ అవిజ్జాయ సఙ్ఖారపరిఞ్ఞాయ పరిబన్ధకిలేసానం సఙ్ఖారేసు రాగస్స మోహాగతిగమనస్స చ పహానాయ సంవత్తతీతి ఇమమత్థం దస్సేతి ‘‘ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరన్తో’’తిఆదినా. సేసం ఉత్తానమేవ.
Tathā dhammānupassanā visesato anattasaññāti, sā saṅkhāresu attasaññāya manosañcetanāhārapariññāya paṭipakkhakilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘idameva sacca’’nti (ma. ni. 2.187, 202-203; 3.27) pavattassa micchābhinivesassa micchābhinivesahetukāya avijjāyogaavijjāsavaavijjoghamohasallasaṅkhātāya avijjāya saṅkhārapariññāya paribandhakilesānaṃ saṅkhāresu rāgassa mohāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dhammesu dhammānupassī viharanto’’tiādinā. Sesaṃ uttānameva.
సమారోపనహారవిభఙ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
నిట్ఠితా చ హారవిభఙ్గవణ్ణనా.
Niṭṭhitā ca hāravibhaṅgavaṇṇanā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గో • 16. Samāropanahāravibhaṅgo
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవిభావనా • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā