Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / နေတ္တိပ္ပကရဏ-အဋ္ဌကထာ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ
16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
၅၀. တတ္ထ ကတမော သမာရောပနော ဟာရောတိ သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂော။ တတ္ထ ဧကသ္မိံ ပဒဋ္ဌာနေတိ ယသ္မိံ ကိသ္မိဉ္စိ ဧကသ္မိံ ကာရဏဘူတေ ဓမ္မေ သုတ္တေန ဂဟိတေ။ ယတ္တကာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ဩတရန္တီတိ ယတ္တကာနိ အညေသံ ကာရဏဘူတာနိ တသ္မိံ ဓမ္မေ သမောသရန္တိ။ သဗ္ဗာနိ တာနိ သမာရောပယိတဗ္ဗာနီတိ သဗ္ဗာနိ တာနိ ပဒဋ္ဌာနာနိ ပဒဋ္ဌာနဘူတာ ဓမ္မာ သမ္မာ နိဒ္ဓာရဏဝသေန အာနေတ္ဝာ ဒေသနာယ အာရောပေတဗ္ဗာ, ဒေသနာရုဠ္ဟေ ဝိယ ကတ္ဝာ ကထေတဗ္ဗာတိ အတ္ထော။ ယထာ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ ‘‘ဧကမ္ဟိ ပဒဋ္ဌာနေ, ပရိယေသတိ သေသကံ ပဒဋ္ဌာန’’န္တိ (နေတ္တိ. ၄ နိဒ္ဒေသဝာရ) ဝစနတော အနေကေသံ ပဒဋ္ဌာနာနံ ပရိယေသနာ ဝုတ္တာ, ဧဝမိဓာပိ ဗဟူနံ ပဒဋ္ဌာနာနံ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ယထာ အာဝဋ္ဋေ ဟာရေ’’တိ အာဟ။ န ကေဝလံ ပဒဋ္ဌာနဝသေနေဝ သမာရောပနာ, အထ ခော ဝေဝစနဘာဝနာပဟာနဝသေနပိ သမာရောပနာ ကာတဗ္ဗာတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘တတ္ထ သမာရောပနာ စတုဗ္ဗိဓာ’’တိအာဒိမာဟ။
50.Tatthakatamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo. Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite. Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti. Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho. Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha. Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
ကသ္မာ ပနေတ္ထ ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနာနိ ဂဟိတာနိ, နနု ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနဟာရေ ဧဝ အယမတ္ထော ဝိဘာဝိတောတိ? သစ္စမေတံ, ဣဓ ပန ပဒဋ္ဌာနဝေဝစနဂ္ဂဟဏံ ဘာဝနာပဟာနာနံ အဓိဋ္ဌာနဝိသယဒသ္သနတ္ထဉ္စေဝ တေသံ အဓိဝစနဝိဘာဂဒသ္သနတ္ထဉ္စ။ ဧဝဉ္ဟိ ဘာဝနာပဟာနာနိ သုဝိညေယ္ယာနိ ဟောန္တိ သုကရာနိ စ ပညာပေတုံ။ ဣဒံ ပဒဋ္ဌာနန္တိ ဣဒံ တိဝိဓံ သုစရိတံ ဗုဒ္ဓာနံ သာသနသ္သ ဩဝာဒသ္သ ဝိသယာဓိဋ္ဌာနဘာဝတော ပဒဋ္ဌာနံ။ တတ္ထ ‘‘ကာယိက’’န္တိအာဒိနာ တီဟိ သုစရိတေဟိ သီလာဒယော တယော ခန္ဓေ သမထဝိပသ္သနာ တတိယစတုတ္ထဖလာနိ စ နိဒ္ဓာရေတ္ဝာ ဒသ္သေတိ, တံ သုဝိညေယ္ယမေဝ။ ဝနီယတီတိ ဝနံ, ဝနတိ, ဝနုတေ ဣတိ ဝာ ဝနံ။ တတ္ထ ယသ္မာ ပဉ္စ ကာမဂုဏာ ကာမတဏ္ဟာယ, နိမိတ္တဂ္ဂာဟော အနုဗ္ယဉ္ဇနဂ္ဂာဟသ္သ, အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရာနိ အာယတနာနိ တပ္ပဋိဗန္ဓဆန္ဒရာဂာဒီနံ, အနုသယာ စ ပရိယုဋ္ဌာနာနံ ကာရဏာနိ ဟောန္တိ, တသ္မာ တမတ္ထံ ဒသ္သေတုံ ‘‘ပဉ္စ ကာမဂုဏာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti? Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca. Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ. Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ. Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva. Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ. Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
၅၁. အယံ ဝေဝစနေန သမာရောပနာတိ ယော ‘‘ရာဂဝိရာဂာ စေတောဝိမုတ္တိ သေက္ခဖလံ, အနာဂာမိဖလံ, ကာမဓာတုသမတိက္ကမန’’န္တိ ဧတေဟိ ပရိယာယဝစနေဟိ တတိယဖလသ္သ နိဒ္ဒေသော, တထာ ယော ‘‘အဝိဇ္ဇာဝိရာဂာ ပညာဝိမုတ္တိ အသေက္ခဖလံ, အဂ္ဂဖလံ အရဟတ္တံ, တေဓာတုကသမတိက္ကမန’’န္တိ ဧတေဟိ ပရိယာယဝစနေဟိ စတုတ္ထဖလသ္သ နိဒ္ဒေသော, ယော စ ‘‘ပညိန္ဒ္ရိယ’’န္တိအာဒီဟိ ပရိယာယဝစနေဟိ ပညာယ နိဒ္ဒေသော, အယံ ဝေဝစနေဟိ စ သမာရောပနာ။
51.Ayaṃ vevacanena samāropanāti yo ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, kāmadhātusamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi tatiyaphalassa niddeso, tathā yo ‘‘avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ, aggaphalaṃ arahattaṃ, tedhātukasamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi catutthaphalassa niddeso, yo ca ‘‘paññindriya’’ntiādīhi pariyāyavacanehi paññāya niddeso, ayaṃ vevacanehi ca samāropanā.
တသ္မာတိဟ တ္ဝံ, ဘိက္ခု, ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရာဟီတိအာဒိ လက္ခဏဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ကေဝလံ တတ္ထ ဧကလက္ခဏတ္တာ အဝုတ္တာနမ္ပိ ဝုတ္တဘာဝဒသ္သနဝသေနေဝ အာဂတံ, ဣဓ ဘာဝနာသမာရောပနဝသေနာတိ အယမေဝ ဝိသေသော။ ကာယာနုပသ္သနာ ဝိသေသတော အသုဘာနုပသ္သနာ ဧဝ ကာမရာဂတဒေကဋ္ဌကိလေသာနံ ဧကန္တပဋိပက္ခာတိ အသုဘသညာ ကဗဠီကာရာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသာ ကာမုပာဒာနံ ကာမယောဂော အဘိဇ္ဈာကာယဂန္ထော ကာမာသဝော ကာမောဃော ရာဂသလ္လံ ရူပဓမ္မပရိညာယ ပဋိပက္ခကိလေသာ ရူပဓမ္မေသု ရာဂော ဆန္ဒာဂတိဂမနန္တိ ဧတေသံ ပာပဓမ္မာနံ ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ‘‘ကာယေ ကာယာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော’’တိအာဒိနာ။
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso. Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
တထာ ဝေဒနာနုပသ္သနာ ဝိသေသတော ဒုက္ခာနုပသ္သနာတိ, သာ –
Tathā vedanānupassanā visesato dukkhānupassanāti, sā –
‘‘ယော သုခံ ဒုက္ခတော အဒ္ဒ၊ ဒုက္ခမဒ္ဒက္ခိ သလ္လတော။
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
အဒုက္ခမသုခံ သန္တံ၊ အဒက္ခိ နံ အနိစ္စတော’’တိ။ (သံ. နိ. ၄.၂၅၃; ဣတိဝု. ၅၃) –
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, adakkhi naṃ aniccato’’ti. (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53) –
အာဒိဝစနတော သဗ္ဗံ ဝေဒနံ ‘‘ဒုက္ခ’’န္တိ ပသ္သန္တီ သုခသညာယ ဝေဒနာဟေတုပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသာနံ ဂောသီလာဒီဟိ ဘဝသုဒ္ဓိ ဟောတီတိ ဝေဒနာသ္သာဒေန ပဝတ္တသ္သ ဘဝုပာဒာနသင္ခာတသ္သ သီလဗ္ဗတုပာဒာနသ္သ ဝေဒနာဝသေန ‘‘အနတ္ထံ မေ အစရီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တသ္သ (ဒီ. နိ. ၃.၃၄၀; အ. နိ. ၉.၂၉; ၁၀.၇၉; ဓ. သ. ၁၂၃၇; ဝိဘ. ၉၀၉, ၉၆၀) ဗ္ယာပာဒကာယဂန္ထသ္သ ဒောသသလ္လသ္သ ဝေဒနာသ္သာဒဝသေနေဝ ပဝတ္တသ္သ ဘဝယောဂဘဝာဘဝဘဝောဃသင္ခာတသ္သ ဘဝရာဂသ္သ ဘဝပရိညာယ ပရိဗန္ဓကကိလေသာနံ ဝေဒနာဝိသယသ္သ ရာဂသ္သ ဒောသာဂတိဂမနသ္သ စ ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ ဧတမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ‘‘ဝေဒနာသု ဝေဒနာနုပသ္သီ’’တိအာဒိနာ။
Ādivacanato sabbaṃ vedanaṃ ‘‘dukkha’’nti passantī sukhasaññāya vedanāhetupariññāya paribandhakilesānaṃ gosīlādīhi bhavasuddhi hotīti vedanāssādena pavattassa bhavupādānasaṅkhātassa sīlabbatupādānassa vedanāvasena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa (dī. ni. 3.340; a. ni. 9.29; 10.79; dha. sa. 1237; vibha. 909, 960) byāpādakāyaganthassa dosasallassa vedanāssādavaseneva pavattassa bhavayogabhavābhavabhavoghasaṅkhātassa bhavarāgassa bhavapariññāya paribandhakakilesānaṃ vedanāvisayassa rāgassa dosāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti etamatthaṃ dasseti ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’tiādinā.
တထာ စိတ္တာနုပသ္သနာ ဝိသေသတော အနိစ္စာနုပသ္သနာတိ, သာ စိတ္တံ ‘‘အနိစ္စ’’န္တိ ပသ္သန္တီ တတ္ထ ယေဘုယ္ယေန သတ္တာ နိစ္စသညိနောတိ နိစ္စသညာယ ဝိညာဏာဟာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသာနံ နိစ္စာဘိနိဝေသပဋိပက္ခတော ဧဝ ဒိဋ္ဌုပာဒာနံ ဒိဋ္ဌိယောဂသီလဗ္ဗတပရာမာသကာယဂန္ထဒိဋ္ဌာသဝဒိဋ္ဌောဃသင္ခာတာယ ဒိဋ္ဌိယာ နိစ္စသညာနိမိတ္တသ္သ ‘‘သေယ္ယောဟမသ္မီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တသ္သ (ဓ. သ. ၁၂၃၉; ဝိဘ. ၈၃၂, ၈၆၆, ၉၆၂) မာနသလ္လသ္သ သညာပရိညာယ ပဋိပက္ခကိလေသာနံ သညာယ ရာဂသ္သ ဒိဋ္ဌာဘိနိဝေသသ္သ အပ္ပဟီနတ္တာ ဥပ္ပဇ္ဇနကသ္သ ဘယာဂတိဂမနသ္သ စ ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ‘‘စိတ္တေ စိတ္တာနုပသ္သီ’’တိအာဒိနာ။
Tathā cittānupassanā visesato aniccānupassanāti, sā cittaṃ ‘‘anicca’’nti passantī tattha yebhuyyena sattā niccasaññinoti niccasaññāya viññāṇāhārapariññāya paribandhakilesānaṃ niccābhinivesapaṭipakkhato eva diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogasīlabbataparāmāsakāyaganthadiṭṭhāsavadiṭṭhoghasaṅkhātāya diṭṭhiyā niccasaññānimittassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinayappavattassa (dha. sa. 1239; vibha. 832, 866, 962) mānasallassa saññāpariññāya paṭipakkhakilesānaṃ saññāya rāgassa diṭṭhābhinivesassa appahīnattā uppajjanakassa bhayāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘citte cittānupassī’’tiādinā.
တထာ ဓမ္မာနုပသ္သနာ ဝိသေသတော အနတ္တသညာတိ, သာ သင္ခာရေသု အတ္တသညာယ မနောသဉ္စေတနာဟာရပရိညာယ ပဋိပက္ခကိလေသာနံ သက္ကာယဒိဋ္ဌိယာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ (မ. နိ. ၂.၁၈၇, ၂၀၂-၂၀၃; ၃.၂၇) ပဝတ္တသ္သ မိစ္ဆာဘိနိဝေသသ္သ မိစ္ဆာဘိနိဝေသဟေတုကာယ အဝိဇ္ဇာယောဂအဝိဇ္ဇာသဝအဝိဇ္ဇောဃမောဟသလ္လသင္ခာတာယ အဝိဇ္ဇာယ သင္ခာရပရိညာယ ပရိဗန္ဓကိလေသာနံ သင္ခာရေသု ရာဂသ္သ မောဟာဂတိဂမနသ္သ စ ပဟာနာယ သံဝတ္တတီတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ ‘‘ဓမ္မေသု ဓမ္မာနုပသ္သီ ဝိဟရန္တော’’တိအာဒိနာ။ သေသံ ဥတ္တာနမေဝ။
Tathā dhammānupassanā visesato anattasaññāti, sā saṅkhāresu attasaññāya manosañcetanāhārapariññāya paṭipakkhakilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘idameva sacca’’nti (ma. ni. 2.187, 202-203; 3.27) pavattassa micchābhinivesassa micchābhinivesahetukāya avijjāyogaavijjāsavaavijjoghamohasallasaṅkhātāya avijjāya saṅkhārapariññāya paribandhakilesānaṃ saṅkhāresu rāgassa mohāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dhammesu dhammānupassī viharanto’’tiādinā. Sesaṃ uttānameva.
သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
နိဋ္ဌိတာ စ ဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ။
Niṭṭhitā ca hāravibhaṅgavaṇṇanā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / နေတ္တိပ္ပကရဏပာဠိ • Nettippakaraṇapāḷi / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂော • 16. Samāropanahāravibhaṅgo
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိပ္ပကရဏ-ဋီကာ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝဏ္ဏနာ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ခုဒ္ဒကနိကာယ (ဋီကာ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / နေတ္တိဝိဘာဝိနီ • Nettivibhāvinī / ၁၆. သမာရောပနဟာရဝိဘင္ဂဝိဘာဝနာ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā