Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්තිප්පකරණ-අට්ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
16. සමාරොපනහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා
16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
50. තත්ථ කතමො සමාරොපනො හාරොති සමාරොපනහාරවිභඞ්ගො. තත්ථ එකස්මිං පදට්ඨානෙති යස්මිං කිස්මිඤ්චි එකස්මිං කාරණභූතෙ ධම්මෙ සුත්තෙන ගහිතෙ. යත්තකානි පදට්ඨානානි ඔතරන්තීති යත්තකානි අඤ්ඤෙසං කාරණභූතානි තස්මිං ධම්මෙ සමොසරන්ති. සබ්බානි තානි සමාරොපයිතබ්බානීති සබ්බානි තානි පදට්ඨානානි පදට්ඨානභූතා ධම්මා සම්මා නිද්ධාරණවසෙන ආනෙත්වා දෙසනාය ආරොපෙතබ්බා, දෙසනාරුළ්හෙ විය කත්වා කථෙතබ්බාති අත්ථො. යථා ආවට්ටෙ හාරෙ ‘‘එකම්හි පදට්ඨානෙ, පරියෙසති සෙසකං පදට්ඨාන’’න්ති (නෙත්ති. 4 නිද්දෙසවාර) වචනතො අනෙකෙසං පදට්ඨානානං පරියෙසනා වුත්තා, එවමිධාපි බහූනං පදට්ඨානානං සමාරොපනා කාතබ්බාති දස්සෙන්තො ‘‘යථා ආවට්ටෙ හාරෙ’’ති ආහ. න කෙවලං පදට්ඨානවසෙනෙව සමාරොපනා, අථ ඛො වෙවචනභාවනාපහානවසෙනපි සමාරොපනා කාතබ්බාති දස්සෙන්තො ‘‘තත්ථ සමාරොපනා චතුබ්බිධා’’තිආදිමාහ.
50.Tatthakatamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo. Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite. Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti. Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho. Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha. Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
කස්මා පනෙත්ථ පදට්ඨානවෙවචනානි ගහිතානි, නනු පදට්ඨානවෙවචනහාරෙ එව අයමත්ථො විභාවිතොති? සච්චමෙතං, ඉධ පන පදට්ඨානවෙවචනග්ගහණං භාවනාපහානානං අධිට්ඨානවිසයදස්සනත්ථඤ්චෙව තෙසං අධිවචනවිභාගදස්සනත්ථඤ්ච. එවඤ්හි භාවනාපහානානි සුවිඤ්ඤෙය්යානි හොන්ති සුකරානි ච පඤ්ඤාපෙතුං. ඉදං පදට්ඨානන්ති ඉදං තිවිධං සුචරිතං බුද්ධානං සාසනස්ස ඔවාදස්ස විසයාධිට්ඨානභාවතො පදට්ඨානං. තත්ථ ‘‘කායික’’න්තිආදිනා තීහි සුචරිතෙහි සීලාදයො තයො ඛන්ධෙ සමථවිපස්සනා තතියචතුත්ථඵලානි ච නිද්ධාරෙත්වා දස්සෙති, තං සුවිඤ්ඤෙය්යමෙව. වනීයතීති වනං, වනති, වනුතෙ ඉති වා වනං. තත්ථ යස්මා පඤ්ච කාමගුණා කාමතණ්හාය, නිමිත්තග්ගාහො අනුබ්යඤ්ජනග්ගාහස්ස, අජ්ඣත්තිකබාහිරානි ආයතනානි තප්පටිබන්ධඡන්දරාගාදීනං, අනුසයා ච පරියුට්ඨානානං කාරණානි හොන්ති, තස්මා තමත්ථං දස්සෙතුං ‘‘පඤ්ච කාමගුණා’’තිආදි වුත්තං.
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti? Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca. Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ. Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ. Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva. Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ. Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
51. අයං වෙවචනෙන සමාරොපනාති යො ‘‘රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්ති සෙක්ඛඵලං, අනාගාමිඵලං, කාමධාතුසමතික්කමන’’න්ති එතෙහි පරියායවචනෙහි තතියඵලස්ස නිද්දෙසො, තථා යො ‘‘අවිජ්ජාවිරාගා පඤ්ඤාවිමුත්ති අසෙක්ඛඵලං, අග්ගඵලං අරහත්තං, තෙධාතුකසමතික්කමන’’න්ති එතෙහි පරියායවචනෙහි චතුත්ථඵලස්ස නිද්දෙසො, යො ච ‘‘පඤ්ඤින්ද්රිය’’න්තිආදීහි පරියායවචනෙහි පඤ්ඤාය නිද්දෙසො, අයං වෙවචනෙහි ච සමාරොපනා.
51.Ayaṃ vevacanena samāropanāti yo ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, kāmadhātusamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi tatiyaphalassa niddeso, tathā yo ‘‘avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ, aggaphalaṃ arahattaṃ, tedhātukasamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi catutthaphalassa niddeso, yo ca ‘‘paññindriya’’ntiādīhi pariyāyavacanehi paññāya niddeso, ayaṃ vevacanehi ca samāropanā.
තස්මාතිහ ත්වං, භික්ඛු, කායෙ කායානුපස්සී විහරාහීතිආදි ලක්ඛණහාරවිභඞ්ගවණ්ණනායං වුත්තනයෙන වෙදිතබ්බං. කෙවලං තත්ථ එකලක්ඛණත්තා අවුත්තානම්පි වුත්තභාවදස්සනවසෙනෙව ආගතං, ඉධ භාවනාසමාරොපනවසෙනාති අයමෙව විසෙසො. කායානුපස්සනා විසෙසතො අසුභානුපස්සනා එව කාමරාගතදෙකට්ඨකිලෙසානං එකන්තපටිපක්ඛාති අසුභසඤ්ඤා කබළීකාරාහාරපරිඤ්ඤාය පරිබන්ධකිලෙසා කාමුපාදානං කාමයොගො අභිජ්ඣාකායගන්ථො කාමාසවො කාමොඝො රාගසල්ලං රූපධම්මපරිඤ්ඤාය පටිපක්ඛකිලෙසා රූපධම්මෙසු රාගො ඡන්දාගතිගමනන්ති එතෙසං පාපධම්මානං පහානාය සංවත්තතීති ඉමමත්ථං දස්සෙති ‘‘කායෙ කායානුපස්සී විහරන්තො’’තිආදිනා.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso. Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
තථා වෙදනානුපස්සනා විසෙසතො දුක්ඛානුපස්සනාති, සා –
Tathā vedanānupassanā visesato dukkhānupassanāti, sā –
‘‘යො සුඛං දුක්ඛතො අද්ද, දුක්ඛමද්දක්ඛි සල්ලතො;
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
අදුක්ඛමසුඛං සන්තං, අදක්ඛි නං අනිච්චතො’’ති. (සං. නි. 4.253; ඉතිවු. 53) –
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, adakkhi naṃ aniccato’’ti. (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53) –
ආදිවචනතො සබ්බං වෙදනං ‘‘දුක්ඛ’’න්ති පස්සන්තී සුඛසඤ්ඤාය වෙදනාහෙතුපරිඤ්ඤාය පරිබන්ධකිලෙසානං ගොසීලාදීහි භවසුද්ධි හොතීති වෙදනාස්සාදෙන පවත්තස්ස භවුපාදානසඞ්ඛාතස්ස සීලබ්බතුපාදානස්ස වෙදනාවසෙන ‘‘අනත්ථං මෙ අචරී’’තිආදිනයප්පවත්තස්ස (දී. නි. 3.340; අ. නි. 9.29; 10.79; ධ. ස. 1237; විභ. 909, 960) බ්යාපාදකායගන්ථස්ස දොසසල්ලස්ස වෙදනාස්සාදවසෙනෙව පවත්තස්ස භවයොගභවාභවභවොඝසඞ්ඛාතස්ස භවරාගස්ස භවපරිඤ්ඤාය පරිබන්ධකකිලෙසානං වෙදනාවිසයස්ස රාගස්ස දොසාගතිගමනස්ස ච පහානාය සංවත්තතීති එතමත්ථං දස්සෙති ‘‘වෙදනාසු වෙදනානුපස්සී’’තිආදිනා.
Ādivacanato sabbaṃ vedanaṃ ‘‘dukkha’’nti passantī sukhasaññāya vedanāhetupariññāya paribandhakilesānaṃ gosīlādīhi bhavasuddhi hotīti vedanāssādena pavattassa bhavupādānasaṅkhātassa sīlabbatupādānassa vedanāvasena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa (dī. ni. 3.340; a. ni. 9.29; 10.79; dha. sa. 1237; vibha. 909, 960) byāpādakāyaganthassa dosasallassa vedanāssādavaseneva pavattassa bhavayogabhavābhavabhavoghasaṅkhātassa bhavarāgassa bhavapariññāya paribandhakakilesānaṃ vedanāvisayassa rāgassa dosāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti etamatthaṃ dasseti ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’tiādinā.
තථා චිත්තානුපස්සනා විසෙසතො අනිච්චානුපස්සනාති, සා චිත්තං ‘‘අනිච්ච’’න්ති පස්සන්තී තත්ථ යෙභුය්යෙන සත්තා නිච්චසඤ්ඤිනොති නිච්චසඤ්ඤාය විඤ්ඤාණාහාරපරිඤ්ඤාය පරිබන්ධකිලෙසානං නිච්චාභිනිවෙසපටිපක්ඛතො එව දිට්ඨුපාදානං දිට්ඨියොගසීලබ්බතපරාමාසකායගන්ථදිට්ඨාසවදිට්ඨොඝසඞ්ඛාතාය දිට්ඨියා නිච්චසඤ්ඤානිමිත්තස්ස ‘‘සෙය්යොහමස්මී’’තිආදිනයප්පවත්තස්ස (ධ. ස. 1239; විභ. 832, 866, 962) මානසල්ලස්ස සඤ්ඤාපරිඤ්ඤාය පටිපක්ඛකිලෙසානං සඤ්ඤාය රාගස්ස දිට්ඨාභිනිවෙසස්ස අප්පහීනත්තා උප්පජ්ජනකස්ස භයාගතිගමනස්ස ච පහානාය සංවත්තතීති ඉමමත්ථං දස්සෙති ‘‘චිත්තෙ චිත්තානුපස්සී’’තිආදිනා.
Tathā cittānupassanā visesato aniccānupassanāti, sā cittaṃ ‘‘anicca’’nti passantī tattha yebhuyyena sattā niccasaññinoti niccasaññāya viññāṇāhārapariññāya paribandhakilesānaṃ niccābhinivesapaṭipakkhato eva diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogasīlabbataparāmāsakāyaganthadiṭṭhāsavadiṭṭhoghasaṅkhātāya diṭṭhiyā niccasaññānimittassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinayappavattassa (dha. sa. 1239; vibha. 832, 866, 962) mānasallassa saññāpariññāya paṭipakkhakilesānaṃ saññāya rāgassa diṭṭhābhinivesassa appahīnattā uppajjanakassa bhayāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘citte cittānupassī’’tiādinā.
තථා ධම්මානුපස්සනා විසෙසතො අනත්තසඤ්ඤාති, සා සඞ්ඛාරෙසු අත්තසඤ්ඤාය මනොසඤ්චෙතනාහාරපරිඤ්ඤාය පටිපක්ඛකිලෙසානං සක්කායදිට්ඨියා ‘‘ඉදමෙව සච්ච’’න්ති (ම. නි. 2.187, 202-203; 3.27) පවත්තස්ස මිච්ඡාභිනිවෙසස්ස මිච්ඡාභිනිවෙසහෙතුකාය අවිජ්ජායොගඅවිජ්ජාසවඅවිජ්ජොඝමොහසල්ලසඞ්ඛාතාය අවිජ්ජාය සඞ්ඛාරපරිඤ්ඤාය පරිබන්ධකිලෙසානං සඞ්ඛාරෙසු රාගස්ස මොහාගතිගමනස්ස ච පහානාය සංවත්තතීති ඉමමත්ථං දස්සෙති ‘‘ධම්මෙසු ධම්මානුපස්සී විහරන්තො’’තිආදිනා. සෙසං උත්තානමෙව.
Tathā dhammānupassanā visesato anattasaññāti, sā saṅkhāresu attasaññāya manosañcetanāhārapariññāya paṭipakkhakilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘idameva sacca’’nti (ma. ni. 2.187, 202-203; 3.27) pavattassa micchābhinivesassa micchābhinivesahetukāya avijjāyogaavijjāsavaavijjoghamohasallasaṅkhātāya avijjāya saṅkhārapariññāya paribandhakilesānaṃ saṅkhāresu rāgassa mohāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dhammesu dhammānupassī viharanto’’tiādinā. Sesaṃ uttānameva.
සමාරොපනහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
නිට්ඨිතා ච හාරවිභඞ්ගවණ්ණනා.
Niṭṭhitā ca hāravibhaṅgavaṇṇanā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / නෙත්තිප්පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්ගො • 16. Samāropanahāravibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්තිප්පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්ගවණ්ණනා • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්ගවිභාවනා • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā