Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ
16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
൫൦. തത്ഥ കതമോ സമാരോപനോ ഹാരോതി സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗോ. തത്ഥ ഏകസ്മിം പദട്ഠാനേതി യസ്മിം കിസ്മിഞ്ചി ഏകസ്മിം കാരണഭൂതേ ധമ്മേ സുത്തേന ഗഹിതേ. യത്തകാനി പദട്ഠാനാനി ഓതരന്തീതി യത്തകാനി അഞ്ഞേസം കാരണഭൂതാനി തസ്മിം ധമ്മേ സമോസരന്തി. സബ്ബാനി താനി സമാരോപയിതബ്ബാനീതി സബ്ബാനി താനി പദട്ഠാനാനി പദട്ഠാനഭൂതാ ധമ്മാ സമ്മാ നിദ്ധാരണവസേന ആനേത്വാ ദേസനായ ആരോപേതബ്ബാ, ദേസനാരുള്ഹേ വിയ കത്വാ കഥേതബ്ബാതി അത്ഥോ. യഥാ ആവട്ടേ ഹാരേ ‘‘ഏകമ്ഹി പദട്ഠാനേ, പരിയേസതി സേസകം പദട്ഠാന’’ന്തി (നേത്തി॰ ൪ നിദ്ദേസവാര) വചനതോ അനേകേസം പദട്ഠാനാനം പരിയേസനാ വുത്താ, ഏവമിധാപി ബഹൂനം പദട്ഠാനാനം സമാരോപനാ കാതബ്ബാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘യഥാ ആവട്ടേ ഹാരേ’’തി ആഹ. ന കേവലം പദട്ഠാനവസേനേവ സമാരോപനാ, അഥ ഖോ വേവചനഭാവനാപഹാനവസേനപി സമാരോപനാ കാതബ്ബാതി ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്ഥ സമാരോപനാ ചതുബ്ബിധാ’’തിആദിമാഹ.
50.Tatthakatamo samāropano hāroti samāropanahāravibhaṅgo. Tattha ekasmiṃ padaṭṭhāneti yasmiṃ kismiñci ekasmiṃ kāraṇabhūte dhamme suttena gahite. Yattakāni padaṭṭhānāni otarantīti yattakāni aññesaṃ kāraṇabhūtāni tasmiṃ dhamme samosaranti. Sabbāni tāni samāropayitabbānīti sabbāni tāni padaṭṭhānāni padaṭṭhānabhūtā dhammā sammā niddhāraṇavasena ānetvā desanāya āropetabbā, desanāruḷhe viya katvā kathetabbāti attho. Yathā āvaṭṭe hāre ‘‘ekamhi padaṭṭhāne, pariyesati sesakaṃ padaṭṭhāna’’nti (netti. 4 niddesavāra) vacanato anekesaṃ padaṭṭhānānaṃ pariyesanā vuttā, evamidhāpi bahūnaṃ padaṭṭhānānaṃ samāropanā kātabbāti dassento ‘‘yathā āvaṭṭe hāre’’ti āha. Na kevalaṃ padaṭṭhānavaseneva samāropanā, atha kho vevacanabhāvanāpahānavasenapi samāropanā kātabbāti dassento ‘‘tattha samāropanā catubbidhā’’tiādimāha.
കസ്മാ പനേത്ഥ പദട്ഠാനവേവചനാനി ഗഹിതാനി, നനു പദട്ഠാനവേവചനഹാരേ ഏവ അയമത്ഥോ വിഭാവിതോതി? സച്ചമേതം, ഇധ പന പദട്ഠാനവേവചനഗ്ഗഹണം ഭാവനാപഹാനാനം അധിട്ഠാനവിസയദസ്സനത്ഥഞ്ചേവ തേസം അധിവചനവിഭാഗദസ്സനത്ഥഞ്ച. ഏവഞ്ഹി ഭാവനാപഹാനാനി സുവിഞ്ഞേയ്യാനി ഹോന്തി സുകരാനി ച പഞ്ഞാപേതും. ഇദം പദട്ഠാനന്തി ഇദം തിവിധം സുചരിതം ബുദ്ധാനം സാസനസ്സ ഓവാദസ്സ വിസയാധിട്ഠാനഭാവതോ പദട്ഠാനം. തത്ഥ ‘‘കായിക’’ന്തിആദിനാ തീഹി സുചരിതേഹി സീലാദയോ തയോ ഖന്ധേ സമഥവിപസ്സനാ തതിയചതുത്ഥഫലാനി ച നിദ്ധാരേത്വാ ദസ്സേതി, തം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ. വനീയതീതി വനം, വനതി, വനുതേ ഇതി വാ വനം. തത്ഥ യസ്മാ പഞ്ച കാമഗുണാ കാമതണ്ഹായ, നിമിത്തഗ്ഗാഹോ അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹസ്സ, അജ്ഝത്തികബാഹിരാനി ആയതനാനി തപ്പടിബന്ധഛന്ദരാഗാദീനം, അനുസയാ ച പരിയുട്ഠാനാനം കാരണാനി ഹോന്തി, തസ്മാ തമത്ഥം ദസ്സേതും ‘‘പഞ്ച കാമഗുണാ’’തിആദി വുത്തം.
Kasmā panettha padaṭṭhānavevacanāni gahitāni, nanu padaṭṭhānavevacanahāre eva ayamattho vibhāvitoti? Saccametaṃ, idha pana padaṭṭhānavevacanaggahaṇaṃ bhāvanāpahānānaṃ adhiṭṭhānavisayadassanatthañceva tesaṃ adhivacanavibhāgadassanatthañca. Evañhi bhāvanāpahānāni suviññeyyāni honti sukarāni ca paññāpetuṃ. Idaṃ padaṭṭhānanti idaṃ tividhaṃ sucaritaṃ buddhānaṃ sāsanassa ovādassa visayādhiṭṭhānabhāvato padaṭṭhānaṃ. Tattha ‘‘kāyika’’ntiādinā tīhi sucaritehi sīlādayo tayo khandhe samathavipassanā tatiyacatutthaphalāni ca niddhāretvā dasseti, taṃ suviññeyyameva. Vanīyatīti vanaṃ, vanati, vanute iti vā vanaṃ. Tattha yasmā pañca kāmaguṇā kāmataṇhāya, nimittaggāho anubyañjanaggāhassa, ajjhattikabāhirāni āyatanāni tappaṭibandhachandarāgādīnaṃ, anusayā ca pariyuṭṭhānānaṃ kāraṇāni honti, tasmā tamatthaṃ dassetuṃ ‘‘pañca kāmaguṇā’’tiādi vuttaṃ.
൫൧. അയം വേവചനേന സമാരോപനാതി യോ ‘‘രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി സേക്ഖഫലം, അനാഗാമിഫലം, കാമധാതുസമതിക്കമന’’ന്തി ഏതേഹി പരിയായവചനേഹി തതിയഫലസ്സ നിദ്ദേസോ, തഥാ യോ ‘‘അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി അസേക്ഖഫലം, അഗ്ഗഫലം അരഹത്തം, തേധാതുകസമതിക്കമന’’ന്തി ഏതേഹി പരിയായവചനേഹി ചതുത്ഥഫലസ്സ നിദ്ദേസോ, യോ ച ‘‘പഞ്ഞിന്ദ്രിയ’’ന്തിആദീഹി പരിയായവചനേഹി പഞ്ഞായ നിദ്ദേസോ, അയം വേവചനേഹി ച സമാരോപനാ.
51.Ayaṃ vevacanena samāropanāti yo ‘‘rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ, anāgāmiphalaṃ, kāmadhātusamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi tatiyaphalassa niddeso, tathā yo ‘‘avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ, aggaphalaṃ arahattaṃ, tedhātukasamatikkamana’’nti etehi pariyāyavacanehi catutthaphalassa niddeso, yo ca ‘‘paññindriya’’ntiādīhi pariyāyavacanehi paññāya niddeso, ayaṃ vevacanehi ca samāropanā.
തസ്മാതിഹ ത്വം, ഭിക്ഖു, കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരാഹീതിആദി ലക്ഖണഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനായം വുത്തനയേന വേദിതബ്ബം. കേവലം തത്ഥ ഏകലക്ഖണത്താ അവുത്താനമ്പി വുത്തഭാവദസ്സനവസേനേവ ആഗതം, ഇധ ഭാവനാസമാരോപനവസേനാതി അയമേവ വിസേസോ. കായാനുപസ്സനാ വിസേസതോ അസുഭാനുപസ്സനാ ഏവ കാമരാഗതദേകട്ഠകിലേസാനം ഏകന്തപടിപക്ഖാതി അസുഭസഞ്ഞാ കബളീകാരാഹാരപരിഞ്ഞായ പരിബന്ധകിലേസാ കാമുപാദാനം കാമയോഗോ അഭിജ്ഝാകായഗന്ഥോ കാമാസവോ കാമോഘോ രാഗസല്ലം രൂപധമ്മപരിഞ്ഞായ പടിപക്ഖകിലേസാ രൂപധമ്മേസു രാഗോ ഛന്ദാഗതിഗമനന്തി ഏതേസം പാപധമ്മാനം പഹാനായ സംവത്തതീതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേതി ‘‘കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ’’തിആദിനാ.
Tasmātiha tvaṃ, bhikkhu, kāye kāyānupassī viharāhītiādi lakkhaṇahāravibhaṅgavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbaṃ. Kevalaṃ tattha ekalakkhaṇattā avuttānampi vuttabhāvadassanavaseneva āgataṃ, idha bhāvanāsamāropanavasenāti ayameva viseso. Kāyānupassanā visesato asubhānupassanā eva kāmarāgatadekaṭṭhakilesānaṃ ekantapaṭipakkhāti asubhasaññā kabaḷīkārāhārapariññāya paribandhakilesā kāmupādānaṃ kāmayogo abhijjhākāyagantho kāmāsavo kāmogho rāgasallaṃ rūpadhammapariññāya paṭipakkhakilesā rūpadhammesu rāgo chandāgatigamananti etesaṃ pāpadhammānaṃ pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘kāye kāyānupassī viharanto’’tiādinā.
തഥാ വേദനാനുപസ്സനാ വിസേസതോ ദുക്ഖാനുപസ്സനാതി, സാ –
Tathā vedanānupassanā visesato dukkhānupassanāti, sā –
‘‘യോ സുഖം ദുക്ഖതോ അദ്ദ, ദുക്ഖമദ്ദക്ഖി സല്ലതോ;
‘‘Yo sukhaṃ dukkhato adda, dukkhamaddakkhi sallato;
അദുക്ഖമസുഖം സന്തം, അദക്ഖി നം അനിച്ചതോ’’തി. (സം॰ നി॰ ൪.൨൫൩; ഇതിവു॰ ൫൩) –
Adukkhamasukhaṃ santaṃ, adakkhi naṃ aniccato’’ti. (saṃ. ni. 4.253; itivu. 53) –
ആദിവചനതോ സബ്ബം വേദനം ‘‘ദുക്ഖ’’ന്തി പസ്സന്തീ സുഖസഞ്ഞായ വേദനാഹേതുപരിഞ്ഞായ പരിബന്ധകിലേസാനം ഗോസീലാദീഹി ഭവസുദ്ധി ഹോതീതി വേദനാസ്സാദേന പവത്തസ്സ ഭവുപാദാനസങ്ഖാതസ്സ സീലബ്ബതുപാദാനസ്സ വേദനാവസേന ‘‘അനത്ഥം മേ അചരീ’’തിആദിനയപ്പവത്തസ്സ (ദീ॰ നി॰ ൩.൩൪൦; അ॰ നി॰ ൯.൨൯; ൧൦.൭൯; ധ॰ സ॰ ൧൨൩൭; വിഭ॰ ൯൦൯, ൯൬൦) ബ്യാപാദകായഗന്ഥസ്സ ദോസസല്ലസ്സ വേദനാസ്സാദവസേനേവ പവത്തസ്സ ഭവയോഗഭവാഭവഭവോഘസങ്ഖാതസ്സ ഭവരാഗസ്സ ഭവപരിഞ്ഞായ പരിബന്ധകകിലേസാനം വേദനാവിസയസ്സ രാഗസ്സ ദോസാഗതിഗമനസ്സ ച പഹാനായ സംവത്തതീതി ഏതമത്ഥം ദസ്സേതി ‘‘വേദനാസു വേദനാനുപസ്സീ’’തിആദിനാ.
Ādivacanato sabbaṃ vedanaṃ ‘‘dukkha’’nti passantī sukhasaññāya vedanāhetupariññāya paribandhakilesānaṃ gosīlādīhi bhavasuddhi hotīti vedanāssādena pavattassa bhavupādānasaṅkhātassa sīlabbatupādānassa vedanāvasena ‘‘anatthaṃ me acarī’’tiādinayappavattassa (dī. ni. 3.340; a. ni. 9.29; 10.79; dha. sa. 1237; vibha. 909, 960) byāpādakāyaganthassa dosasallassa vedanāssādavaseneva pavattassa bhavayogabhavābhavabhavoghasaṅkhātassa bhavarāgassa bhavapariññāya paribandhakakilesānaṃ vedanāvisayassa rāgassa dosāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti etamatthaṃ dasseti ‘‘vedanāsu vedanānupassī’’tiādinā.
തഥാ ചിത്താനുപസ്സനാ വിസേസതോ അനിച്ചാനുപസ്സനാതി, സാ ചിത്തം ‘‘അനിച്ച’’ന്തി പസ്സന്തീ തത്ഥ യേഭുയ്യേന സത്താ നിച്ചസഞ്ഞിനോതി നിച്ചസഞ്ഞായ വിഞ്ഞാണാഹാരപരിഞ്ഞായ പരിബന്ധകിലേസാനം നിച്ചാഭിനിവേസപടിപക്ഖതോ ഏവ ദിട്ഠുപാദാനം ദിട്ഠിയോഗസീലബ്ബതപരാമാസകായഗന്ഥദിട്ഠാസവദിട്ഠോഘസങ്ഖാതായ ദിട്ഠിയാ നിച്ചസഞ്ഞാനിമിത്തസ്സ ‘‘സേയ്യോഹമസ്മീ’’തിആദിനയപ്പവത്തസ്സ (ധ॰ സ॰ ൧൨൩൯; വിഭ॰ ൮൩൨, ൮൬൬, ൯൬൨) മാനസല്ലസ്സ സഞ്ഞാപരിഞ്ഞായ പടിപക്ഖകിലേസാനം സഞ്ഞായ രാഗസ്സ ദിട്ഠാഭിനിവേസസ്സ അപ്പഹീനത്താ ഉപ്പജ്ജനകസ്സ ഭയാഗതിഗമനസ്സ ച പഹാനായ സംവത്തതീതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേതി ‘‘ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സീ’’തിആദിനാ.
Tathā cittānupassanā visesato aniccānupassanāti, sā cittaṃ ‘‘anicca’’nti passantī tattha yebhuyyena sattā niccasaññinoti niccasaññāya viññāṇāhārapariññāya paribandhakilesānaṃ niccābhinivesapaṭipakkhato eva diṭṭhupādānaṃ diṭṭhiyogasīlabbataparāmāsakāyaganthadiṭṭhāsavadiṭṭhoghasaṅkhātāya diṭṭhiyā niccasaññānimittassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādinayappavattassa (dha. sa. 1239; vibha. 832, 866, 962) mānasallassa saññāpariññāya paṭipakkhakilesānaṃ saññāya rāgassa diṭṭhābhinivesassa appahīnattā uppajjanakassa bhayāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘citte cittānupassī’’tiādinā.
തഥാ ധമ്മാനുപസ്സനാ വിസേസതോ അനത്തസഞ്ഞാതി, സാ സങ്ഖാരേസു അത്തസഞ്ഞായ മനോസഞ്ചേതനാഹാരപരിഞ്ഞായ പടിപക്ഖകിലേസാനം സക്കായദിട്ഠിയാ ‘‘ഇദമേവ സച്ച’’ന്തി (മ॰ നി॰ ൨.൧൮൭, ൨൦൨-൨൦൩; ൩.൨൭) പവത്തസ്സ മിച്ഛാഭിനിവേസസ്സ മിച്ഛാഭിനിവേസഹേതുകായ അവിജ്ജായോഗഅവിജ്ജാസവഅവിജ്ജോഘമോഹസല്ലസങ്ഖാതായ അവിജ്ജായ സങ്ഖാരപരിഞ്ഞായ പരിബന്ധകിലേസാനം സങ്ഖാരേസു രാഗസ്സ മോഹാഗതിഗമനസ്സ ച പഹാനായ സംവത്തതീതി ഇമമത്ഥം ദസ്സേതി ‘‘ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ’’തിആദിനാ. സേസം ഉത്താനമേവ.
Tathā dhammānupassanā visesato anattasaññāti, sā saṅkhāresu attasaññāya manosañcetanāhārapariññāya paṭipakkhakilesānaṃ sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘idameva sacca’’nti (ma. ni. 2.187, 202-203; 3.27) pavattassa micchābhinivesassa micchābhinivesahetukāya avijjāyogaavijjāsavaavijjoghamohasallasaṅkhātāya avijjāya saṅkhārapariññāya paribandhakilesānaṃ saṅkhāresu rāgassa mohāgatigamanassa ca pahānāya saṃvattatīti imamatthaṃ dasseti ‘‘dhammesu dhammānupassī viharanto’’tiādinā. Sesaṃ uttānameva.
സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
നിട്ഠിതാ ച ഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ.
Niṭṭhitā ca hāravibhaṅgavaṇṇanā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗോ • 16. Samāropanahāravibhaṅgo
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā