Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi |
౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గో
16. Samāropanahāravibhaṅgo
౫౦. తత్థ కతమో సమారోపనో హారో? ‘‘యే ధమ్మా యంమూలా, యే చేకత్థా పకాసితా మునినా’’తి.
50. Tattha katamo samāropano hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃmūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā’’ti.
ఏకస్మిం పదట్ఠానే యత్తకాని పదట్ఠానాని ఓతరన్తి, సబ్బాని తాని సమారోపయితబ్బాని. యథా ఆవట్టే హారే బహుకాని పదట్ఠానాని ఓతరన్తీతి. తత్థ సమారోపనా చతుబ్బిధా పదట్ఠానం, వేవచనం, భావనా, పహానమితి.
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni. Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti. Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
తత్థ కతమా పదట్ఠానేన సమారోపనా?
Tattha katamā padaṭṭhānena samāropanā?
‘‘సబ్బపాపస్స అకరణం, కుసలస్స ఉపసమ్పదా;
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
సచిత్తపరియోదపనం, ఏతం బుద్ధాన సాసన’’న్తి.
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.
తస్స కిం పదట్ఠానం? తీణి సుచరితాని – కాయసుచరితం వచీసుచరితం మనోసుచరితం – ఇదం పదట్ఠానం; తత్థ యం కాయికఞ్చ వాచసికఞ్చ సుచరితం, అయం సీలక్ఖన్ధో. మనోసుచరితే యా అనభిజ్ఝా అబ్యాపాదో చ, అయం సమాధిక్ఖన్ధో. యా సమ్మాదిట్ఠి, అయం పఞ్ఞాక్ఖన్ధో. ఇదం పదట్ఠానం, తత్థ సీలక్ఖన్ధో చ సమాధిక్ఖన్ధో చ సమథో, పఞ్ఞాక్ఖన్ధో విపస్సనా. ఇదం పదట్ఠానం, తత్థ సమథస్స ఫలం రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి, విపస్సనా ఫలం అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి. ఇదం పదట్ఠానం.
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ? Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho. Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho. Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
వనం వనథస్స పదట్ఠానం. కిఞ్చ వనం? కో చ వనథో? వనం నామ పఞ్చ కామగుణా, తణ్హా వనథో. ఇదం పదట్ఠానం. వనం నామ నిమిత్తగ్గాహో ‘‘ఇత్థీ’’తి వా ‘‘పురిసో’’తి వా. వనథో నామ తేసం తేసం అఙ్గపచ్చఙ్గానం అనుబ్యఞ్జనగ్గాహో ‘‘అహో చక్ఖు, అహో సోతం, అహో ఘానం, అహో జివ్హా, అహో కాయో, ఇతి. ఇదం పదట్ఠానం. వనం నామ ఛ అజ్ఝత్తికబాహిరాని ఆయతనాని అపరిఞ్ఞాతాని. యం తదుభయం పటిచ్చ ఉప్పజ్జతి సంయోజనం, అయం వనథో. ఇదం పదట్ఠానం. వనం నామ అనుసయో. వనథో నామ పరియుట్ఠానం. ఇదం పదట్ఠానం. తేనాహ భగవా ‘‘ఛేత్వా వనఞ్చ వనథఞ్చా’’తి. అయం పదట్ఠానేన సమారోపనా.
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ. Kiñca vanaṃ? Ko ca vanatho? Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā. Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni. Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma anusayo. Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti. Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
౫౧. తత్థ కతమా వేవచనేన సమారోపనా? రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి సేక్ఖఫలం; అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి అసేక్ఖఫలం. ఇదం వేవచనం. రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి అనాగామిఫలం; అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి అగ్గఫలం అరహత్తం. ఇదం వేవచనం. రాగవిరాగా చేతోవిముత్తి కామధాతుసమతిక్కమనం; అవిజ్జావిరాగా పఞ్ఞావిముత్తి తేధాతుసమతిక్కమనం. ఇదం వేవచనం. పఞ్ఞిన్ద్రియం, పఞ్ఞాబలం, అధిపఞ్ఞాసిక్ఖా, పఞ్ఞాక్ఖన్ధో, ధమ్మవిచయసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఉపేక్ఖాసమ్బోజ్ఝఙ్గో, ఞాణం, సమ్మాదిట్ఠి, తీరణా, సన్తీరణా, హిరీ, విపస్సనా, ధమ్మే ఞాణం, సబ్బం, ఇదం వేవచనం. అయం వేవచనేన సమారోపనా.
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā? Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ. Ayaṃ vevacanena samāropanā.
తత్థ కతమా భావనాయ సమారోపనా? యథాహ భగవా ‘‘తస్మాతిహ త్వం భిక్ఖు కాయే కాయానుపస్సీ విహరాహి, ఆతాపీ సమ్పజానో సతిమా వినేయ్య లోకే అభిజ్ఝాదోమనస్సం’’. ఆతాపీతి వీరియిన్ద్రియం. సమ్పజానోతి పఞ్ఞిన్ద్రియం. సతిమాతి సతిన్ద్రియం. వినేయ్య లోకే అభిజ్ఝాదోమనస్సన్తి సమాధిన్ద్రియం. ఏవం కాయే కాయానుపస్సినో విహరతో చత్తారో సతిపట్ఠానా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. కేన కారణేన? ఏకలక్ఖణత్తా చతున్నం ఇన్ద్రియానం. చతూసు సతిపట్ఠానేసు భావియమానేసు చత్తారో సమ్మప్పధానా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. చతూసు సమ్మప్పధానేసు భావియమానేసు చత్తారో ఇద్ధిపాదా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. చతూసు ఇద్ధిపాదేసు భావియమానేసు పఞ్చిన్ద్రియాని భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. ఏవం సబ్బే . కేన కారణేన? సబ్బే హి బోధఙ్గమా ధమ్మా బోధిపక్ఖియా నియ్యానికలక్ఖణేన ఏకలక్ఖణా, తే ఏకలక్ఖణత్తా భావనాపారిపూరిం గచ్ఛన్తి. అయం భావనాయ సమారోపనా.
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā? Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’. Ātāpīti vīriyindriyaṃ. Sampajānoti paññindriyaṃ. Satimāti satindriyaṃ. Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ. Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Kena kāraṇena? Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Evaṃ sabbe . Kena kāraṇena? Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
తత్థ కతమా పహానేన సమారోపనా? కాయే కాయానుపస్సీ విహరన్తో ‘‘అసుభే సుభ’’న్తి విపల్లాసం పజహతి, కబళీకారో చస్స ఆహారో పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, కాముపాదానేన చ అనుపాదానో భవతి, కామయోగేన చ విసంయుత్తో భవతి, అభిజ్ఝాకాయగన్థేన చ విప్పయుజ్జతి, కామాసవేన చ అనాసవో భవతి, కామోఘఞ్చ ఉత్తిణ్ణో భవతి, రాగసల్లేన చ విసల్లో భవతి, రూపూపికా 1 చస్స విఞ్ఞాణట్ఠితి పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, రూపధాతుయం చస్స రాగో పహీనో భవతి, న చ ఛన్దాగతిం గచ్ఛతి.
Tattha katamā pahānena samāropanā? Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā 2 cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
వేదనాసు వేదనానుపస్సీ విహరన్తో ‘‘దుక్ఖే సుఖ’’న్తి విపల్లాసం పజహతి, ఫస్సో చస్స ఆహారో పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, భవూపాదానేన చ అనుపాదానో భవతి, భవయోగేన చ విసంయుత్తో భవతి, బ్యాపాదకాయగన్థేన చ విప్పయుజ్జతి, భవాసవేన చ అనాసవో భవతి, భవోఘఞ్చ ఉత్తిణ్ణో భవతి, దోససల్లేన చ విసల్లో భవతి, వేదనూపికా చస్స విఞ్ఞాణట్ఠితి పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, వేదనాధాతుయం చస్స రాగో పహీనో భవతి, న చ దోసాగతిం గచ్ఛతి.
Vedanāsu vedanānupassī viharanto ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāsaṃ pajahati, phasso cassa āhāro pariññaṃ gacchati, bhavūpādānena ca anupādāno bhavati, bhavayogena ca visaṃyutto bhavati, byāpādakāyaganthena ca vippayujjati, bhavāsavena ca anāsavo bhavati, bhavoghañca uttiṇṇo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedanūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, vedanādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca dosāgatiṃ gacchati.
చిత్తే చిత్తానుపస్సీ విహరన్తో ‘‘అనిచ్చే నిచ్చ’’న్తి విపల్లాసం పజహతి, విఞ్ఞాణం చస్స ఆహారో పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, దిట్ఠుపాదానేన చ అనుపాదానో భవతి, దిట్ఠియోగేన చ విసంయుత్తో భవతి, సీలబ్బతపరామాసకాయగన్థేన చ విప్పయుజ్జతి, దిట్ఠాసవేన చ అనాసవో భవతి, దిట్ఠోఘఞ్చ ఉత్తిణ్ణో భవతి, మానసల్లేన చ విసల్లో భవతి, సఞ్ఞూపికా చస్స విఞ్ఞాణట్ఠితి పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, సఞ్ఞాధాతుయం చస్స రాగో పహీనో భవతి, న చ భయాగతిం గచ్ఛతి.
Citte cittānupassī viharanto ‘‘anicce nicca’’nti vipallāsaṃ pajahati, viññāṇaṃ cassa āhāro pariññaṃ gacchati, diṭṭhupādānena ca anupādāno bhavati, diṭṭhiyogena ca visaṃyutto bhavati, sīlabbataparāmāsakāyaganthena ca vippayujjati, diṭṭhāsavena ca anāsavo bhavati, diṭṭhoghañca uttiṇṇo bhavati, mānasallena ca visallo bhavati, saññūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saññādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca bhayāgatiṃ gacchati.
ధమ్మేసు ధమ్మానుపస్సీ విహరన్తో ‘‘అనత్తని 3 అత్తా’’తి విపల్లాసం పజహతి, మనోసఞ్చేతనా చస్స ఆహారో పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, అత్తవాదుపాదానేన చ అనుపాదానో భవతి, అవిజ్జాయోగేన చ విసంయుత్తో భవతి, ఇదంసచ్చాభినివేసకాయగన్థేన చ విప్పయుజ్జతి, అవిజ్జాసవేన చ అనాసవో భవతి, అవిజ్జోఘఞ్చ ఉత్తిణ్ణో భవతి, మోహసల్లేన చ విసల్లో భవతి , సఙ్ఖారూపికా చస్స విఞ్ఞాణట్ఠితి పరిఞ్ఞం గచ్ఛతి, సఙ్ఖారధాతుయం చస్స రాగో పహీనో భవతి, న చ మోహాగతిం గచ్ఛతి. అయం పహానేన సమారోపనా.
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani 4 attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati , saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati. Ayaṃ pahānena samāropanā.
తేనాహ ఆయస్మా మహాకచ్చాయనో –
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
‘‘యే ధమ్మా యం మూలా, యే చేకత్థా పకాసితా మునినా;
‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;
తే సమారోపయితబ్బా, ఏస సమారోపనో హారో’’తి.
Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti.
నియుత్తో సమారోపనో హారో.
Niyutto samāropano hāro.
నిట్ఠితో చ హారవిభఙ్గో.
Niṭṭhito ca hāravibhaṅgo.
Footnotes:
Related texts:
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī / ౧౬. సమారోపనహారవిభఙ్గవిభావనా • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā