| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / නෙත්‌තිප්‌පකරණපාළි • Nettippakaraṇapāḷi |
16. සමාරොපනහාරවිභඞ්‌ගො
16. Samāropanahāravibhaṅgo
50. තත්‌ථ කතමො සමාරොපනො හාරො? ‘‘යෙ ධම්‌මා යංමූලා, යෙ චෙකත්‌ථා පකාසිතා මුනිනා’’ති.
50. Tattha katamo samāropano hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃmūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā’’ti.
එකස්‌මිං පදට්‌ඨානෙ යත්‌තකානි පදට්‌ඨානානි ඔතරන්‌ති, සබ්‌බානි තානි සමාරොපයිතබ්‌බානි. යථා ආවට්‌ටෙ හාරෙ බහුකානි පදට්‌ඨානානි ඔතරන්‌තීති. තත්‌ථ සමාරොපනා චතුබ්‌බිධා පදට්‌ඨානං, වෙවචනං, භාවනා, පහානමිති.
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni. Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti. Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
තත්‌ථ කතමා පදට්‌ඨානෙන සමාරොපනා?
Tattha katamā padaṭṭhānena samāropanā?
‘‘සබ්‌බපාපස්‌ස අකරණං, කුසලස්‌ස උපසම්‌පදා;
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
සචිත්‌තපරියොදපනං, එතං බුද්‌ධාන සාසන’’න්‌ති.
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.
තස්‌ස කිං පදට්‌ඨානං? තීණි සුචරිතානි – කායසුචරිතං වචීසුචරිතං මනොසුචරිතං – ඉදං පදට්‌ඨානං; තත්‌ථ යං කායිකඤ්‌ච වාචසිකඤ්‌ච සුචරිතං, අයං සීලක්‌ඛන්‌ධො. මනොසුචරිතෙ යා අනභිජ්‌ඣා අබ්‍යාපාදො ච, අයං සමාධික්‌ඛන්‌ධො. යා සම්‌මාදිට්‌ඨි, අයං පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො. ඉදං පදට්‌ඨානං, තත්‌ථ සීලක්‌ඛන්‌ධො ච සමාධික්‌ඛන්‌ධො ච සමථො, පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො විපස්‌සනා. ඉදං පදට්‌ඨානං, තත්‌ථ සමථස්‌ස ඵලං රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති, විපස්‌සනා ඵලං අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති. ඉදං පදට්‌ඨානං.
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ? Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho. Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho. Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
වනං වනථස්‌ස පදට්‌ඨානං. කිඤ්‌ච වනං? කො ච වනථො? වනං නාම පඤ්‌ච කාමගුණා, තණ්‌හා වනථො. ඉදං පදට්‌ඨානං. වනං නාම නිමිත්‌තග්‌ගාහො ‘‘ඉත්‌ථී’’ති වා ‘‘පුරිසො’’ති වා. වනථො නාම තෙසං තෙසං අඞ්‌ගපච්‌චඞ්‌ගානං අනුබ්‍යඤ්‌ජනග්‌ගාහො ‘‘අහො චක්‌ඛු, අහො සොතං, අහො ඝානං, අහො ජිව්‌හා, අහො කායො, ඉති. ඉදං පදට්‌ඨානං. වනං නාම ඡ අජ්‌ඣත්‌තිකබාහිරානි ආයතනානි අපරිඤ්‌ඤාතානි. යං තදුභයං පටිච්‌ච උප්‌පජ්‌ජති සංයොජනං, අයං වනථො. ඉදං පදට්‌ඨානං. වනං නාම අනුසයො. වනථො නාම පරියුට්‌ඨානං. ඉදං පදට්‌ඨානං. තෙනාහ භගවා ‘‘ඡෙත්‌වා වනඤ්‌ච වනථඤ්‌චා’’ති. අයං පදට්‌ඨානෙන සමාරොපනා.
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ. Kiñca vanaṃ? Ko ca vanatho? Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā. Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni. Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma anusayo. Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti. Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
51. තත්‌ථ කතමා වෙවචනෙන සමාරොපනා? රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති සෙක්‌ඛඵලං; අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති අසෙක්‌ඛඵලං. ඉදං වෙවචනං. රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති අනාගාමිඵලං; අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති අග්‌ගඵලං අරහත්‌තං. ඉදං වෙවචනං. රාගවිරාගා චෙතොවිමුත්‌ති කාමධාතුසමතික්‌කමනං; අවිජ්‌ජාවිරාගා පඤ්‌ඤාවිමුත්‌ති තෙධාතුසමතික්‌කමනං. ඉදං වෙවචනං. පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං, පඤ්‌ඤාබලං, අධිපඤ්‌ඤාසික්‌ඛා, පඤ්‌ඤාක්‌ඛන්‌ධො, ධම්‌මවිචයසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො, උපෙක්‌ඛාසම්‌බොජ්‌ඣඞ්‌ගො, ඤාණං, සම්‌මාදිට්‌ඨි, තීරණා, සන්‌තීරණා, හිරී, විපස්‌සනා, ධම්‌මෙ ඤාණං, සබ්‌බං, ඉදං වෙවචනං. අයං වෙවචනෙන සමාරොපනා.
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā? Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ. Ayaṃ vevacanena samāropanā.
තත්‌ථ කතමා භාවනාය සමාරොපනා? යථාහ භගවා ‘‘තස්‌මාතිහ ත්‌වං භික්‌ඛු කායෙ කායානුපස්‌සී විහරාහි, ආතාපී සම්‌පජානො සතිමා විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සං’’. ආතාපීති වීරියින්‌ද්‍රියං. සම්‌පජානොති පඤ්‌ඤින්‌ද්‍රියං. සතිමාති සතින්‌ද්‍රියං. විනෙය්‍ය ලොකෙ අභිජ්‌ඣාදොමනස්‌සන්‌ති සමාධින්‌ද්‍රියං. එවං කායෙ කායානුපස්‌සිනො විහරතො චත්‌තාරො සතිපට්‌ඨානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. කෙන කාරණෙන? එකලක්‌ඛණත්‌තා චතුන්‌නං ඉන්‌ද්‍රියානං. චතූසු සතිපට්‌ඨානෙසු භාවියමානෙසු චත්‌තාරො සම්‌මප්‌පධානා භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. චතූසු සම්‌මප්‌පධානෙසු භාවියමානෙසු චත්‌තාරො ඉද්‌ධිපාදා භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. චතූසු ඉද්‌ධිපාදෙසු භාවියමානෙසු පඤ්‌චින්‌ද්‍රියානි භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. එවං සබ්‌බෙ . කෙන කාරණෙන? සබ්‌බෙ හි බොධඞ්‌ගමා ධම්‌මා බොධිපක්‌ඛියා නිය්‍යානිකලක්‌ඛණෙන එකලක්‌ඛණා, තෙ එකලක්‌ඛණත්‌තා භාවනාපාරිපූරිං ගච්‌ඡන්‌ති. අයං භාවනාය සමාරොපනා.
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā? Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’. Ātāpīti vīriyindriyaṃ. Sampajānoti paññindriyaṃ. Satimāti satindriyaṃ. Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ. Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Kena kāraṇena? Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Evaṃ sabbe . Kena kāraṇena? Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
තත්‌ථ කතමා පහානෙන සමාරොපනා? කායෙ කායානුපස්‌සී විහරන්‌තො ‘‘අසුභෙ සුභ’’න්‌ති විපල්‌ලාසං පජහති, කබළීකාරො චස්‌ස ආහාරො පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, කාමුපාදානෙන ච අනුපාදානො භවති, කාමයොගෙන ච විසංයුත්‌තො භවති, අභිජ්‌ඣාකායගන්‌ථෙන ච විප්‌පයුජ්‌ජති, කාමාසවෙන ච අනාසවො භවති, කාමොඝඤ්‌ච උත්‌තිණ්‌ණො භවති, රාගසල්‌ලෙන ච විසල්‌ලො භවති, රූපූපිකා 1 චස්‌ස විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, රූපධාතුයං චස්‌ස රාගො පහීනො භවති, න ච ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති.
Tattha katamā pahānena samāropanā? Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā 2 cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
වෙදනාසු වෙදනානුපස්‌සී විහරන්‌තො ‘‘දුක්‌ඛෙ සුඛ’’න්‌ති විපල්‌ලාසං පජහති, ඵස්‌සො චස්‌ස ආහාරො පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, භවූපාදානෙන ච අනුපාදානො භවති, භවයොගෙන ච විසංයුත්‌තො භවති, බ්‍යාපාදකායගන්‌ථෙන ච විප්‌පයුජ්‌ජති, භවාසවෙන ච අනාසවො භවති, භවොඝඤ්‌ච උත්‌තිණ්‌ණො භවති, දොසසල්‌ලෙන ච විසල්‌ලො භවති, වෙදනූපිකා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, වෙදනාධාතුයං චස්‌ස රාගො පහීනො භවති, න ච දොසාගතිං ගච්‌ඡති.
Vedanāsu vedanānupassī viharanto ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāsaṃ pajahati, phasso cassa āhāro pariññaṃ gacchati, bhavūpādānena ca anupādāno bhavati, bhavayogena ca visaṃyutto bhavati, byāpādakāyaganthena ca vippayujjati, bhavāsavena ca anāsavo bhavati, bhavoghañca uttiṇṇo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedanūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, vedanādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca dosāgatiṃ gacchati.
චිත්‌තෙ චිත්‌තානුපස්‌සී විහරන්‌තො ‘‘අනිච්‌චෙ නිච්‌ච’’න්‌ති විපල්‌ලාසං පජහති, විඤ්‌ඤාණං චස්‌ස ආහාරො පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, දිට්‌ඨුපාදානෙන ච අනුපාදානො භවති, දිට්‌ඨියොගෙන ච විසංයුත්‌තො භවති, සීලබ්‌බතපරාමාසකායගන්‌ථෙන ච විප්‌පයුජ්‌ජති, දිට්‌ඨාසවෙන ච අනාසවො භවති, දිට්‌ඨොඝඤ්‌ච උත්‌තිණ්‌ණො භවති, මානසල්‌ලෙන ච විසල්‌ලො භවති, සඤ්‌ඤූපිකා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, සඤ්‌ඤාධාතුයං චස්‌ස රාගො පහීනො භවති, න ච භයාගතිං ගච්‌ඡති.
Citte cittānupassī viharanto ‘‘anicce nicca’’nti vipallāsaṃ pajahati, viññāṇaṃ cassa āhāro pariññaṃ gacchati, diṭṭhupādānena ca anupādāno bhavati, diṭṭhiyogena ca visaṃyutto bhavati, sīlabbataparāmāsakāyaganthena ca vippayujjati, diṭṭhāsavena ca anāsavo bhavati, diṭṭhoghañca uttiṇṇo bhavati, mānasallena ca visallo bhavati, saññūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saññādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca bhayāgatiṃ gacchati.
ධම්‌මෙසු ධම්‌මානුපස්‌සී විහරන්‌තො ‘‘අනත්‌තනි 3 අත්‌තා’’ති විපල්‌ලාසං පජහති, මනොසඤ්‌චෙතනා චස්‌ස ආහාරො පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, අත්‌තවාදුපාදානෙන ච අනුපාදානො භවති, අවිජ්‌ජායොගෙන ච විසංයුත්‌තො භවති, ඉදංසච්‌චාභිනිවෙසකායගන්‌ථෙන ච විප්‌පයුජ්‌ජති, අවිජ්‌ජාසවෙන ච අනාසවො භවති, අවිජ්‌ජොඝඤ්‌ච උත්‌තිණ්‌ණො භවති, මොහසල්‌ලෙන ච විසල්‌ලො භවති , සඞ්‌ඛාරූපිකා චස්‌ස විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති පරිඤ්‌ඤං ගච්‌ඡති, සඞ්‌ඛාරධාතුයං චස්‌ස රාගො පහීනො භවති, න ච මොහාගතිං ගච්‌ඡති. අයං පහානෙන සමාරොපනා.
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani 4 attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati , saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati. Ayaṃ pahānena samāropanā.
තෙනාහ ආයස්‌මා මහාකච්‌චායනො –
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
‘‘යෙ ධම්‌මා යං මූලා, යෙ චෙකත්‌ථා පකාසිතා මුනිනා;
‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;
තෙ සමාරොපයිතබ්‌බා, එස සමාරොපනො හාරො’’ති.
Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti.
නියුත්‌තො සමාරොපනො හාරො.
Niyutto samāropano hāro.
නිට්‌ඨිතො ච හාරවිභඞ්‌ගො.
Niṭṭhito ca hāravibhaṅgo.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්‌දකනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-අට්‌ඨකථා • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිප්‌පකරණ-ටීකා • Nettippakaraṇa-ṭīkā / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ඛුද්‌දකනිකාය (ටීකා) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / නෙත්‌තිවිභාවිනී • Nettivibhāvinī / 16. සමාරොපනහාරවිභඞ්‌ගවිභාවනා • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā
