Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / നേത്തിപ്പകരണപാളി • Nettippakaraṇapāḷi |
൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗോ
16. Samāropanahāravibhaṅgo
൫൦. തത്ഥ കതമോ സമാരോപനോ ഹാരോ? ‘‘യേ ധമ്മാ യംമൂലാ, യേ ചേകത്ഥാ പകാസിതാ മുനിനാ’’തി.
50. Tattha katamo samāropano hāro? ‘‘Ye dhammā yaṃmūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā’’ti.
ഏകസ്മിം പദട്ഠാനേ യത്തകാനി പദട്ഠാനാനി ഓതരന്തി, സബ്ബാനി താനി സമാരോപയിതബ്ബാനി. യഥാ ആവട്ടേ ഹാരേ ബഹുകാനി പദട്ഠാനാനി ഓതരന്തീതി. തത്ഥ സമാരോപനാ ചതുബ്ബിധാ പദട്ഠാനം, വേവചനം, ഭാവനാ, പഹാനമിതി.
Ekasmiṃ padaṭṭhāne yattakāni padaṭṭhānāni otaranti, sabbāni tāni samāropayitabbāni. Yathā āvaṭṭe hāre bahukāni padaṭṭhānāni otarantīti. Tattha samāropanā catubbidhā padaṭṭhānaṃ, vevacanaṃ, bhāvanā, pahānamiti.
തത്ഥ കതമാ പദട്ഠാനേന സമാരോപനാ?
Tattha katamā padaṭṭhānena samāropanā?
‘‘സബ്ബപാപസ്സ അകരണം, കുസലസ്സ ഉപസമ്പദാ;
‘‘Sabbapāpassa akaraṇaṃ, kusalassa upasampadā;
സചിത്തപരിയോദപനം, ഏതം ബുദ്ധാന സാസന’’ന്തി.
Sacittapariyodapanaṃ, etaṃ buddhāna sāsana’’nti.
തസ്സ കിം പദട്ഠാനം? തീണി സുചരിതാനി – കായസുചരിതം വചീസുചരിതം മനോസുചരിതം – ഇദം പദട്ഠാനം; തത്ഥ യം കായികഞ്ച വാചസികഞ്ച സുചരിതം, അയം സീലക്ഖന്ധോ. മനോസുചരിതേ യാ അനഭിജ്ഝാ അബ്യാപാദോ ച, അയം സമാധിക്ഖന്ധോ. യാ സമ്മാദിട്ഠി, അയം പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ. ഇദം പദട്ഠാനം, തത്ഥ സീലക്ഖന്ധോ ച സമാധിക്ഖന്ധോ ച സമഥോ, പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ വിപസ്സനാ. ഇദം പദട്ഠാനം, തത്ഥ സമഥസ്സ ഫലം രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി, വിപസ്സനാ ഫലം അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി. ഇദം പദട്ഠാനം.
Tassa kiṃ padaṭṭhānaṃ? Tīṇi sucaritāni – kāyasucaritaṃ vacīsucaritaṃ manosucaritaṃ – idaṃ padaṭṭhānaṃ; tattha yaṃ kāyikañca vācasikañca sucaritaṃ, ayaṃ sīlakkhandho. Manosucarite yā anabhijjhā abyāpādo ca, ayaṃ samādhikkhandho. Yā sammādiṭṭhi, ayaṃ paññākkhandho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha sīlakkhandho ca samādhikkhandho ca samatho, paññākkhandho vipassanā. Idaṃ padaṭṭhānaṃ, tattha samathassa phalaṃ rāgavirāgā cetovimutti, vipassanā phalaṃ avijjāvirāgā paññāvimutti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ.
വനം വനഥസ്സ പദട്ഠാനം. കിഞ്ച വനം? കോ ച വനഥോ? വനം നാമ പഞ്ച കാമഗുണാ, തണ്ഹാ വനഥോ. ഇദം പദട്ഠാനം. വനം നാമ നിമിത്തഗ്ഗാഹോ ‘‘ഇത്ഥീ’’തി വാ ‘‘പുരിസോ’’തി വാ. വനഥോ നാമ തേസം തേസം അങ്ഗപച്ചങ്ഗാനം അനുബ്യഞ്ജനഗ്ഗാഹോ ‘‘അഹോ ചക്ഖു, അഹോ സോതം, അഹോ ഘാനം, അഹോ ജിവ്ഹാ, അഹോ കായോ, ഇതി. ഇദം പദട്ഠാനം. വനം നാമ ഛ അജ്ഝത്തികബാഹിരാനി ആയതനാനി അപരിഞ്ഞാതാനി. യം തദുഭയം പടിച്ച ഉപ്പജ്ജതി സംയോജനം, അയം വനഥോ. ഇദം പദട്ഠാനം. വനം നാമ അനുസയോ. വനഥോ നാമ പരിയുട്ഠാനം. ഇദം പദട്ഠാനം. തേനാഹ ഭഗവാ ‘‘ഛേത്വാ വനഞ്ച വനഥഞ്ചാ’’തി. അയം പദട്ഠാനേന സമാരോപനാ.
Vanaṃ vanathassa padaṭṭhānaṃ. Kiñca vanaṃ? Ko ca vanatho? Vanaṃ nāma pañca kāmaguṇā, taṇhā vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma nimittaggāho ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā. Vanatho nāma tesaṃ tesaṃ aṅgapaccaṅgānaṃ anubyañjanaggāho ‘‘aho cakkhu, aho sotaṃ, aho ghānaṃ, aho jivhā, aho kāyo, iti. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma cha ajjhattikabāhirāni āyatanāni apariññātāni. Yaṃ tadubhayaṃ paṭicca uppajjati saṃyojanaṃ, ayaṃ vanatho. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Vanaṃ nāma anusayo. Vanatho nāma pariyuṭṭhānaṃ. Idaṃ padaṭṭhānaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘chetvā vanañca vanathañcā’’ti. Ayaṃ padaṭṭhānena samāropanā.
൫൧. തത്ഥ കതമാ വേവചനേന സമാരോപനാ? രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി സേക്ഖഫലം; അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി അസേക്ഖഫലം. ഇദം വേവചനം. രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി അനാഗാമിഫലം; അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി അഗ്ഗഫലം അരഹത്തം. ഇദം വേവചനം. രാഗവിരാഗാ ചേതോവിമുത്തി കാമധാതുസമതിക്കമനം; അവിജ്ജാവിരാഗാ പഞ്ഞാവിമുത്തി തേധാതുസമതിക്കമനം. ഇദം വേവചനം. പഞ്ഞിന്ദ്രിയം, പഞ്ഞാബലം, അധിപഞ്ഞാസിക്ഖാ, പഞ്ഞാക്ഖന്ധോ, ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ, ഞാണം, സമ്മാദിട്ഠി, തീരണാ, സന്തീരണാ, ഹിരീ, വിപസ്സനാ, ധമ്മേ ഞാണം, സബ്ബം, ഇദം വേവചനം. അയം വേവചനേന സമാരോപനാ.
51. Tattha katamā vevacanena samāropanā? Rāgavirāgā cetovimutti sekkhaphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti asekkhaphalaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti anāgāmiphalaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti aggaphalaṃ arahattaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Rāgavirāgā cetovimutti kāmadhātusamatikkamanaṃ; avijjāvirāgā paññāvimutti tedhātusamatikkamanaṃ. Idaṃ vevacanaṃ. Paññindriyaṃ, paññābalaṃ, adhipaññāsikkhā, paññākkhandho, dhammavicayasambojjhaṅgo, upekkhāsambojjhaṅgo, ñāṇaṃ, sammādiṭṭhi, tīraṇā, santīraṇā, hirī, vipassanā, dhamme ñāṇaṃ, sabbaṃ, idaṃ vevacanaṃ. Ayaṃ vevacanena samāropanā.
തത്ഥ കതമാ ഭാവനായ സമാരോപനാ? യഥാഹ ഭഗവാ ‘‘തസ്മാതിഹ ത്വം ഭിക്ഖു കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരാഹി, ആതാപീ സമ്പജാനോ സതിമാ വിനേയ്യ ലോകേ അഭിജ്ഝാദോമനസ്സം’’. ആതാപീതി വീരിയിന്ദ്രിയം. സമ്പജാനോതി പഞ്ഞിന്ദ്രിയം. സതിമാതി സതിന്ദ്രിയം. വിനേയ്യ ലോകേ അഭിജ്ഝാദോമനസ്സന്തി സമാധിന്ദ്രിയം. ഏവം കായേ കായാനുപസ്സിനോ വിഹരതോ ചത്താരോ സതിപട്ഠാനാ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി. കേന കാരണേന? ഏകലക്ഖണത്താ ചതുന്നം ഇന്ദ്രിയാനം. ചതൂസു സതിപട്ഠാനേസു ഭാവിയമാനേസു ചത്താരോ സമ്മപ്പധാനാ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി. ചതൂസു സമ്മപ്പധാനേസു ഭാവിയമാനേസു ചത്താരോ ഇദ്ധിപാദാ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി. ചതൂസു ഇദ്ധിപാദേസു ഭാവിയമാനേസു പഞ്ചിന്ദ്രിയാനി ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി. ഏവം സബ്ബേ . കേന കാരണേന? സബ്ബേ ഹി ബോധങ്ഗമാ ധമ്മാ ബോധിപക്ഖിയാ നിയ്യാനികലക്ഖണേന ഏകലക്ഖണാ, തേ ഏകലക്ഖണത്താ ഭാവനാപാരിപൂരിം ഗച്ഛന്തി. അയം ഭാവനായ സമാരോപനാ.
Tattha katamā bhāvanāya samāropanā? Yathāha bhagavā ‘‘tasmātiha tvaṃ bhikkhu kāye kāyānupassī viharāhi, ātāpī sampajāno satimā vineyya loke abhijjhādomanassaṃ’’. Ātāpīti vīriyindriyaṃ. Sampajānoti paññindriyaṃ. Satimāti satindriyaṃ. Vineyya loke abhijjhādomanassanti samādhindriyaṃ. Evaṃ kāye kāyānupassino viharato cattāro satipaṭṭhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Kena kāraṇena? Ekalakkhaṇattā catunnaṃ indriyānaṃ. Catūsu satipaṭṭhānesu bhāviyamānesu cattāro sammappadhānā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu sammappadhānesu bhāviyamānesu cattāro iddhipādā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Catūsu iddhipādesu bhāviyamānesu pañcindriyāni bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Evaṃ sabbe . Kena kāraṇena? Sabbe hi bodhaṅgamā dhammā bodhipakkhiyā niyyānikalakkhaṇena ekalakkhaṇā, te ekalakkhaṇattā bhāvanāpāripūriṃ gacchanti. Ayaṃ bhāvanāya samāropanā.
തത്ഥ കതമാ പഹാനേന സമാരോപനാ? കായേ കായാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ ‘‘അസുഭേ സുഭ’’ന്തി വിപല്ലാസം പജഹതി, കബളീകാരോ ചസ്സ ആഹാരോ പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, കാമുപാദാനേന ച അനുപാദാനോ ഭവതി, കാമയോഗേന ച വിസംയുത്തോ ഭവതി, അഭിജ്ഝാകായഗന്ഥേന ച വിപ്പയുജ്ജതി, കാമാസവേന ച അനാസവോ ഭവതി, കാമോഘഞ്ച ഉത്തിണ്ണോ ഭവതി, രാഗസല്ലേന ച വിസല്ലോ ഭവതി, രൂപൂപികാ 1 ചസ്സ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, രൂപധാതുയം ചസ്സ രാഗോ പഹീനോ ഭവതി, ന ച ഛന്ദാഗതിം ഗച്ഛതി.
Tattha katamā pahānena samāropanā? Kāye kāyānupassī viharanto ‘‘asubhe subha’’nti vipallāsaṃ pajahati, kabaḷīkāro cassa āhāro pariññaṃ gacchati, kāmupādānena ca anupādāno bhavati, kāmayogena ca visaṃyutto bhavati, abhijjhākāyaganthena ca vippayujjati, kāmāsavena ca anāsavo bhavati, kāmoghañca uttiṇṇo bhavati, rāgasallena ca visallo bhavati, rūpūpikā 2 cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, rūpadhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca chandāgatiṃ gacchati.
വേദനാസു വേദനാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ ‘‘ദുക്ഖേ സുഖ’’ന്തി വിപല്ലാസം പജഹതി, ഫസ്സോ ചസ്സ ആഹാരോ പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, ഭവൂപാദാനേന ച അനുപാദാനോ ഭവതി, ഭവയോഗേന ച വിസംയുത്തോ ഭവതി, ബ്യാപാദകായഗന്ഥേന ച വിപ്പയുജ്ജതി, ഭവാസവേന ച അനാസവോ ഭവതി, ഭവോഘഞ്ച ഉത്തിണ്ണോ ഭവതി, ദോസസല്ലേന ച വിസല്ലോ ഭവതി, വേദനൂപികാ ചസ്സ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, വേദനാധാതുയം ചസ്സ രാഗോ പഹീനോ ഭവതി, ന ച ദോസാഗതിം ഗച്ഛതി.
Vedanāsu vedanānupassī viharanto ‘‘dukkhe sukha’’nti vipallāsaṃ pajahati, phasso cassa āhāro pariññaṃ gacchati, bhavūpādānena ca anupādāno bhavati, bhavayogena ca visaṃyutto bhavati, byāpādakāyaganthena ca vippayujjati, bhavāsavena ca anāsavo bhavati, bhavoghañca uttiṇṇo bhavati, dosasallena ca visallo bhavati, vedanūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, vedanādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca dosāgatiṃ gacchati.
ചിത്തേ ചിത്താനുപസ്സീ വിഹരന്തോ ‘‘അനിച്ചേ നിച്ച’’ന്തി വിപല്ലാസം പജഹതി, വിഞ്ഞാണം ചസ്സ ആഹാരോ പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, ദിട്ഠുപാദാനേന ച അനുപാദാനോ ഭവതി, ദിട്ഠിയോഗേന ച വിസംയുത്തോ ഭവതി, സീലബ്ബതപരാമാസകായഗന്ഥേന ച വിപ്പയുജ്ജതി, ദിട്ഠാസവേന ച അനാസവോ ഭവതി, ദിട്ഠോഘഞ്ച ഉത്തിണ്ണോ ഭവതി, മാനസല്ലേന ച വിസല്ലോ ഭവതി, സഞ്ഞൂപികാ ചസ്സ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, സഞ്ഞാധാതുയം ചസ്സ രാഗോ പഹീനോ ഭവതി, ന ച ഭയാഗതിം ഗച്ഛതി.
Citte cittānupassī viharanto ‘‘anicce nicca’’nti vipallāsaṃ pajahati, viññāṇaṃ cassa āhāro pariññaṃ gacchati, diṭṭhupādānena ca anupādāno bhavati, diṭṭhiyogena ca visaṃyutto bhavati, sīlabbataparāmāsakāyaganthena ca vippayujjati, diṭṭhāsavena ca anāsavo bhavati, diṭṭhoghañca uttiṇṇo bhavati, mānasallena ca visallo bhavati, saññūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saññādhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca bhayāgatiṃ gacchati.
ധമ്മേസു ധമ്മാനുപസ്സീ വിഹരന്തോ ‘‘അനത്തനി 3 അത്താ’’തി വിപല്ലാസം പജഹതി, മനോസഞ്ചേതനാ ചസ്സ ആഹാരോ പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, അത്തവാദുപാദാനേന ച അനുപാദാനോ ഭവതി, അവിജ്ജായോഗേന ച വിസംയുത്തോ ഭവതി, ഇദംസച്ചാഭിനിവേസകായഗന്ഥേന ച വിപ്പയുജ്ജതി, അവിജ്ജാസവേന ച അനാസവോ ഭവതി, അവിജ്ജോഘഞ്ച ഉത്തിണ്ണോ ഭവതി, മോഹസല്ലേന ച വിസല്ലോ ഭവതി , സങ്ഖാരൂപികാ ചസ്സ വിഞ്ഞാണട്ഠിതി പരിഞ്ഞം ഗച്ഛതി, സങ്ഖാരധാതുയം ചസ്സ രാഗോ പഹീനോ ഭവതി, ന ച മോഹാഗതിം ഗച്ഛതി. അയം പഹാനേന സമാരോപനാ.
Dhammesu dhammānupassī viharanto ‘‘anattani 4 attā’’ti vipallāsaṃ pajahati, manosañcetanā cassa āhāro pariññaṃ gacchati, attavādupādānena ca anupādāno bhavati, avijjāyogena ca visaṃyutto bhavati, idaṃsaccābhinivesakāyaganthena ca vippayujjati, avijjāsavena ca anāsavo bhavati, avijjoghañca uttiṇṇo bhavati, mohasallena ca visallo bhavati , saṅkhārūpikā cassa viññāṇaṭṭhiti pariññaṃ gacchati, saṅkhāradhātuyaṃ cassa rāgo pahīno bhavati, na ca mohāgatiṃ gacchati. Ayaṃ pahānena samāropanā.
തേനാഹ ആയസ്മാ മഹാകച്ചായനോ –
Tenāha āyasmā mahākaccāyano –
‘‘യേ ധമ്മാ യം മൂലാ, യേ ചേകത്ഥാ പകാസിതാ മുനിനാ;
‘‘Ye dhammā yaṃ mūlā, ye cekatthā pakāsitā muninā;
തേ സമാരോപയിതബ്ബാ, ഏസ സമാരോപനോ ഹാരോ’’തി.
Te samāropayitabbā, esa samāropano hāro’’ti.
നിയുത്തോ സമാരോപനോ ഹാരോ.
Niyutto samāropano hāro.
നിട്ഠിതോ ച ഹാരവിഭങ്ഗോ.
Niṭṭhito ca hāravibhaṅgo.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / നേത്തിപ്പകരണ-അട്ഠകഥാ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിപ്പകരണ-ടീകാ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവണ്ണനാ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ഖുദ്ദകനികായ (ടീകാ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / നേത്തിവിഭാവിനീ • Nettivibhāvinī / ൧൬. സമാരോപനഹാരവിഭങ്ഗവിഭാവനാ • 16. Samāropanahāravibhaṅgavibhāvanā