| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
३६. समसीसट्ठञाणनिद्देसवण्णना
36. Samasīsaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā
८७. समसीसट्ठञाणनिद्देसे पञ्चक्खन्धातिआदीहि दसहि रासीहि सब्बधम्मसङ्गहो वेदितब्बो। न हि एकेकस्स वसेन आयतनधातुरासिवज्जेहि सेसेहि अट्ठहि रासीहि विसुं विसुं सब्बधम्मो सङ्गय्हतीति। यस्मा पन लोकुत्तरधम्मा हेतुसमुच्छेदेन समुच्छिन्दितब्बा न होन्ति, तस्मा सब्बधम्मसद्देन सङ्गहितापि लोकुत्तरधम्मा समुच्छेदवसेन सम्भवतो इध न गहेतब्बा, हेतुसमुच्छेदेन समुच्छिन्दितब्बा एव तेभूमकधम्मा गहेतब्बा। सम्मा समुच्छिन्दतीति यथायोगं विक्खम्भनतदङ्गसमुच्छेदपहानवसेन परियुट्ठानं अनुसयञ्च निरोधेन्तो सम्मा समुच्छिन्दति। एवं पुग्गलाधिट्ठानाय देसनाय सम्मा समुच्छेदो निद्दिट्ठो। निरोधेतीति अनुप्पादनिरोधेन निरोधेति। इमिना समुच्छेदत्थो वुत्तो। न उपट्ठातीति एवं निरोधे कते सो सो धम्मो पुन न उपतिट्ठति, न उप्पज्जतीति अत्थो। इमिना निरोधत्थो वुत्तो। एवं अनुपट्ठहनधम्मवसेन अनुपट्ठानभावो निद्दिट्ठो। समन्ति कामच्छन्दादीनं समितत्ता समं। तानि पन नेक्खम्मादीनि सत्त, रूपारूपज्झानानि अट्ठ, महाविपस्सना अट्ठारस, अरियमग्गा चत्तारोति सत्ततिंस होन्ति।
87. Samasīsaṭṭhañāṇaniddese pañcakkhandhātiādīhi dasahi rāsīhi sabbadhammasaṅgaho veditabbo. Na hi ekekassa vasena āyatanadhāturāsivajjehi sesehi aṭṭhahi rāsīhi visuṃ visuṃ sabbadhammo saṅgayhatīti. Yasmā pana lokuttaradhammā hetusamucchedena samucchinditabbā na honti, tasmā sabbadhammasaddena saṅgahitāpi lokuttaradhammā samucchedavasena sambhavato idha na gahetabbā, hetusamucchedena samucchinditabbā eva tebhūmakadhammā gahetabbā. Sammā samucchindatīti yathāyogaṃ vikkhambhanatadaṅgasamucchedapahānavasena pariyuṭṭhānaṃ anusayañca nirodhento sammā samucchindati. Evaṃ puggalādhiṭṭhānāya desanāya sammā samucchedo niddiṭṭho. Nirodhetīti anuppādanirodhena nirodheti. Iminā samucchedattho vutto. Na upaṭṭhātīti evaṃ nirodhe kate so so dhammo puna na upatiṭṭhati, na uppajjatīti attho. Iminā nirodhattho vutto. Evaṃ anupaṭṭhahanadhammavasena anupaṭṭhānabhāvo niddiṭṭho. Samanti kāmacchandādīnaṃ samitattā samaṃ. Tāni pana nekkhammādīni satta, rūpārūpajjhānāni aṭṭha, mahāvipassanā aṭṭhārasa, ariyamaggā cattāroti sattatiṃsa honti.
तेरस सीसानि सीसभूतानं सब्बेसं सङ्गहवसेन वुत्तानि। इध पन सद्धादीनि अट्ठेव सीसानि युज्जन्ति। न हि अरहतो तण्हादीनि पञ्च सीसानि सन्ति। पलिबोधसीसन्ति पलिबुन्धनं पलिबोधो, निब्बानमग्गावरणन्ति अत्थो। सीसन्ति पधानं, अधिकन्ति अत्थो। पलिबोधोयेव सीसं, तंसम्पयुत्तादिसब्बपलिबोधेसु वा सीसन्ति पलिबोधसीसं। एस नयो सेसेसु। विसेसतो पन विनिबन्धनन्ति उन्नतिवसेन संसारे बन्धनं। परामासोति अभिनिवेसो। विक्खेपोति विप्पकिण्णता। किलेसोति किलिस्सनं। अधिमोक्खोति अधिमुच्चनं। पग्गहोति उस्साहनं। उपट्ठानन्ति अपिलापनं। अविक्खेपोति अविप्पकिण्णता। दस्सनन्ति यथासभावपटिवेधो। पवत्तन्ति उपादिन्नक्खन्धपवत्तं। गोचरोति आरम्मणं। इमेसु द्वादससुपि वारेसु पधानट्ठो सीसट्ठो। विमोक्खोति विक्खम्भनतदङ्गसमुच्छेदपटिप्पस्सद्धिनिस्सरणविमुत्तीसु पञ्चसु निस्सरणविमुत्ति निब्बानं। सङ्खारसीसन्ति सब्बसङ्खतसङ्खारानं सीसं, कोटि अवसानन्ति अत्थो। एतेन अनुपादिसेसपरिनिब्बानं वुत्तं। सङ्खाराभावमत्तवसेन वा खन्धपरिनिब्बानमेव वुत्तं होति। नेक्खम्मादिकं समञ्च सद्धादिकं सीसञ्च, समसीसं वा अस्स अत्थीति समसीसीति। अथ वा तेरसन्नं सीसानं तण्हादीनि पञ्च सीसानि समुदयसच्चं, सद्धादीनि पञ्च मग्गसच्चं, पवत्तसीसं जीवितिन्द्रियं दुक्खसच्चं, गोचरसीसञ्च सङ्खारसीसञ्च निरोधसच्चन्ति इमेसं चतुन्नं अरियसच्चानं एकस्मिं रोगे वा एकस्मिं इरियापथे वा एकस्मिं सभागजीवितिन्द्रिये वा अभिसमयो च अनुपादिसेसपरिनिब्बानञ्च यस्स होति, सो पुब्बे वुत्तसमानञ्च इमेसञ्च सीसानं अत्थिताय समसीसीति वुच्चति।
Terasa sīsāni sīsabhūtānaṃ sabbesaṃ saṅgahavasena vuttāni. Idha pana saddhādīni aṭṭheva sīsāni yujjanti. Na hi arahato taṇhādīni pañca sīsāni santi. Palibodhasīsanti palibundhanaṃ palibodho, nibbānamaggāvaraṇanti attho. Sīsanti padhānaṃ, adhikanti attho. Palibodhoyeva sīsaṃ, taṃsampayuttādisabbapalibodhesu vā sīsanti palibodhasīsaṃ. Esa nayo sesesu. Visesato pana vinibandhananti unnativasena saṃsāre bandhanaṃ. Parāmāsoti abhiniveso. Vikkhepoti vippakiṇṇatā. Kilesoti kilissanaṃ. Adhimokkhoti adhimuccanaṃ. Paggahoti ussāhanaṃ. Upaṭṭhānanti apilāpanaṃ. Avikkhepoti avippakiṇṇatā. Dassananti yathāsabhāvapaṭivedho. Pavattanti upādinnakkhandhapavattaṃ. Gocaroti ārammaṇaṃ. Imesu dvādasasupi vāresu padhānaṭṭho sīsaṭṭho. Vimokkhoti vikkhambhanatadaṅgasamucchedapaṭippassaddhinissaraṇavimuttīsu pañcasu nissaraṇavimutti nibbānaṃ. Saṅkhārasīsanti sabbasaṅkhatasaṅkhārānaṃ sīsaṃ, koṭi avasānanti attho. Etena anupādisesaparinibbānaṃ vuttaṃ. Saṅkhārābhāvamattavasena vā khandhaparinibbānameva vuttaṃ hoti. Nekkhammādikaṃ samañca saddhādikaṃ sīsañca, samasīsaṃ vā assa atthīti samasīsīti. Atha vā terasannaṃ sīsānaṃ taṇhādīni pañca sīsāni samudayasaccaṃ, saddhādīni pañca maggasaccaṃ, pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ dukkhasaccaṃ, gocarasīsañca saṅkhārasīsañca nirodhasaccanti imesaṃ catunnaṃ ariyasaccānaṃ ekasmiṃ roge vā ekasmiṃ iriyāpathe vā ekasmiṃ sabhāgajīvitindriye vā abhisamayo ca anupādisesaparinibbānañca yassa hoti, so pubbe vuttasamānañca imesañca sīsānaṃ atthitāya samasīsīti vuccati.
समसीसट्ठञाणनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Samasīsaṭṭhañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi / ३६. समसीसट्ठञाणनिद्देसो • 36. Samasīsaṭṭhañāṇaniddeso
