| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
සමථක්‌ඛන්‌ධකකථාවණ්‌ණනා
Samathakkhandhakakathāvaṇṇanā
2760. ඉදානි සමථවිනිච්‌ඡයං දස්‌සෙතුං යෙසු අධිකරණෙසු සන්‌තෙසු සමථෙහි භවිතබ්‌බං, තානි තාව දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘විවාදාධාරතා’’තිආදි. විවාදාධාරතාති විවාදාධිකරණං. ආපත්‌තාධාරතාති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. ආධාරතාති අධිකරණපරියායො. ආධාරීයති අභිභුය්‍යති වූපසම්‌මති සමථෙහීති ආධාරො, විවාදො ච සො ආධාරො චාති විවාදාධාරො, සො එව විවාදාධාරතා. එවමාධාරාධිකරණ-සද්‌දානං විවාදාදිසද්‌දෙහි සහ කම්‌මධාරයසමාසො දට්‌ඨබ්‌බො. අධිකරීයති අභිභුය්‍යති වූපසම්‌මති සමථෙහීති අධිකරණන්‌ති විවාදාදිචතුබ්‌බිධමෙව පාළියං දස්‌සිතං. අයමත්‌ථො ‘‘එතෙසං තු චතුන්‌නම්‌පි, සමත්‌තා සමථා මතා’’ති වක්‌ඛමානෙන විඤ්‌ඤායති.
2760. Idāni samathavinicchayaṃ dassetuṃ yesu adhikaraṇesu santesu samathehi bhavitabbaṃ, tāni tāva dassento āha ‘‘vivādādhāratā’’tiādi. Vivādādhāratāti vivādādhikaraṇaṃ. Āpattādhāratāti etthāpi eseva nayo. Ādhāratāti adhikaraṇapariyāyo. Ādhārīyati abhibhuyyati vūpasammati samathehīti ādhāro, vivādo ca so ādhāro cāti vivādādhāro, so eva vivādādhāratā. Evamādhārādhikaraṇa-saddānaṃ vivādādisaddehi saha kammadhārayasamāso daṭṭhabbo. Adhikarīyati abhibhuyyati vūpasammati samathehīti adhikaraṇanti vivādādicatubbidhameva pāḷiyaṃ dassitaṃ. Ayamattho ‘‘etesaṃ tu catunnampi, samattā samathā matā’’ti vakkhamānena viññāyati.
2761. එතානි චත්‌තාරි අධිකරණානි ච ‘‘ඉධ පන, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ විවදන්‌ති ‘ධම්‌මො’ති වා ‘අධම්‌මො’ති වා’’ති (චූළව. 215) අට්‌ඨාරස භෙදකාරකවත්‌ථූනි ච මහෙසිනා වුත්‌තානි. තත්‌ථ තෙසු චතූසු අධිකරණෙසු විවාදො අධිකරණසඞ්‌ඛාතො එතානි අට්‌ඨාරස භෙදකරවත්‌ථූනි නිස්‌සිතො නිස්‌සාය පවත්‌තොති යොජනා.
2761.Etāni cattāri adhikaraṇāni ca ‘‘idha pana, bhikkhave, bhikkhū vivadanti ‘dhammo’ti vā ‘adhammo’ti vā’’ti (cūḷava. 215) aṭṭhārasa bhedakārakavatthūni ca mahesinā vuttāni. Tattha tesu catūsu adhikaraṇesu vivādo adhikaraṇasaṅkhāto etāni aṭṭhārasa bhedakaravatthūni nissito nissāya pavattoti yojanā.
2762. විපත්‌තියො චතස්‌සොවාති ‘‘ඉධ පන, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ භික්‌ඛුං අනුවදන්‌ති සීලවිපත්‌තියා වා ආචාරවිපත්‌තියා වා දිට්‌ඨිවිපත්‌තියා වා ආජීවවිපත්‌තියා වා’’ති (චූළව. 215) වුත්‌තා චතස්‌සො විපත්‌තියො. දිට්‌ඨාදීනං අනුගන්‌ත්‌වා සීලවිපත්‌තිආදීහි වදනං චොදනා අනුවාදො. උපාගතොති නිස්‌සිතො, අනුවාදො චතස්‌සො විපත්‌තියො නිස්‌සාය පවත්‌තොති අත්‌ථො. ‘‘තත්‌ථා’’ති පඨමමෙව නිද්‌ධාරණස්‌ස වුත්‌තත්‌තා ඉධ පුනවචනෙ පයොජනං න දිස්‌සති, ‘‘සම්‌භවා’’ති වචනස්‌සාපි න කොචි අත්‌ථවිසෙසො දිස්‌සති. තස්‌මා ‘‘ආපත්‌තාධාරතා තත්‌ථ, සත්‌තආපත්‌තිසම්‌භවා’’ති පාඨො න යුජ්‌ජති, ‘‘ආපත්‌තාධාරතා නාම, සත්‌ත ආපත්‌තියො මතා’’ති පාඨො යුත්‌තතරො, ආපත්‌තාධාරතා නාම ආපත්‌තාධිකරණං නාම සත්‌ත ආපත්‌තියො මතා සත්‌ත ආපත්‌තියොව අධිප්‌පෙතාති අත්‌ථො.
2762.Vipattiyo catassovāti ‘‘idha pana, bhikkhave, bhikkhū bhikkhuṃ anuvadanti sīlavipattiyā vā ācāravipattiyā vā diṭṭhivipattiyā vā ājīvavipattiyā vā’’ti (cūḷava. 215) vuttā catasso vipattiyo. Diṭṭhādīnaṃ anugantvā sīlavipattiādīhi vadanaṃ codanā anuvādo. Upāgatoti nissito, anuvādo catasso vipattiyo nissāya pavattoti attho. ‘‘Tatthā’’ti paṭhamameva niddhāraṇassa vuttattā idha punavacane payojanaṃ na dissati, ‘‘sambhavā’’ti vacanassāpi na koci atthaviseso dissati. Tasmā ‘‘āpattādhāratā tattha, sattaāpattisambhavā’’ti pāṭho na yujjati, ‘‘āpattādhāratā nāma, satta āpattiyo matā’’ti pāṭho yuttataro, āpattādhāratā nāma āpattādhikaraṇaṃ nāma satta āpattiyo matā satta āpattiyova adhippetāti attho.
2763. සඞ්‌ඝකිච්‌චානි නිස්‌සායාති අපලොකනකම්‌මාදීනි චත්‌තාරි සඞ්‌ඝකම්‌මානි උපාදාය කිච්‌චාධිකරණාභිධානං සියා, කිච්‌චාධිකරණං නාම චත්‌තාරි සඞ්‌ඝකම්‌මානීති අත්‌ථො. එතෙසං තු චතුන්‌නම්‌පීති එතෙසං පන චතුන්‌නම්‌පි අධිකරණානං. සමත්‌තාති වූපසමහෙතුත්‌තා. සමථා මතාති සම්‌මුඛාවිනයාදයො සත්‌ත අධිකරණසමථාති අධිප්‌පෙතා. අධිකරණානි සමෙන්‌ති, සම්‌මන්‌ති වා එතෙහීති ‘‘සමථා’’ති වුච්‌චන්‌තීති ‘‘සමත්‌තා සමථා මතා’’ති ඉමිනා සමථ-සද්‌දස්‌ස අන්‌වත්‌ථං දීපෙති.
2763.Saṅghakiccāni nissāyāti apalokanakammādīni cattāri saṅghakammāni upādāya kiccādhikaraṇābhidhānaṃ siyā, kiccādhikaraṇaṃ nāma cattāri saṅghakammānīti attho. Etesaṃ tu catunnampīti etesaṃ pana catunnampi adhikaraṇānaṃ. Samattāti vūpasamahetuttā. Samathā matāti sammukhāvinayādayo satta adhikaraṇasamathāti adhippetā. Adhikaraṇāni samenti, sammanti vā etehīti ‘‘samathā’’ti vuccantīti ‘‘samattā samathā matā’’ti iminā samatha-saddassa anvatthaṃ dīpeti.
2764-5. තෙ සරූපතො දස්‌සෙතුමාහ ‘‘සම්‌මුඛා’’තිආදි. ‘‘විනයො’’ති ඉදං සම්‌මුඛාදිපදෙහි පච්‌චෙකං යොජෙතබ්‌බං ‘‘සම්‌මුඛාවිනයො සතිවිනයො අමූළ්‌හවිනයො’’ති. ‘‘පටිඤ්‌ඤාවිනයො’’ති ච පටිඤ්‌ඤාතකරණං වුත්‌තං. සත්‌තමො විනයොති සමථො අධිප්‌පෙතො. තිණවත්‌ථාරකොති ඉමෙ සත්‌ත සමථා බුද්‌ධෙනාදිච්‌චබන්‌ධුනා වුත්‌තාති යොජනා.
2764-5. Te sarūpato dassetumāha ‘‘sammukhā’’tiādi. ‘‘Vinayo’’ti idaṃ sammukhādipadehi paccekaṃ yojetabbaṃ ‘‘sammukhāvinayo sativinayo amūḷhavinayo’’ti. ‘‘Paṭiññāvinayo’’ti ca paṭiññātakaraṇaṃ vuttaṃ. Sattamo vinayoti samatho adhippeto. Tiṇavatthārakoti ime satta samathā buddhenādiccabandhunā vuttāti yojanā.
2766. චතූසු අධිකරණෙසු යං අධිකරණං යත්‌තකෙහි සමථෙහි සම්‌මති, තෙ සඞ්‌ගහෙත්‌වා දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘විවාදො’’තිආදි.
2766. Catūsu adhikaraṇesu yaṃ adhikaraṇaṃ yattakehi samathehi sammati, te saṅgahetvā dassento āha ‘‘vivādo’’tiādi.
2767-9. ‘‘විවාදො’’තිආදිනා උද්‌දිට්‌ඨමත්‌ථං නිද්‌දිසන්‌තො ආහ ‘‘ඡට්‌ඨෙනා’’තිආදි. එත්‌ථ එතෙසු චතූසු අධිකරණෙසු, සමථෙසු ච කිං කෙන සම්‌මතීති චෙ? විවාදො විවාදාධිකරණං ඡට්‌ඨෙන යෙභුය්‍යසිකාය, පඨමෙන සමථෙන සම්‌මුඛාවිනයෙන චාති ද්‌වීහි සමථෙහි සම්‌මති. යස්‌සා කිරියාය ධම්‌මවාදිනො බහුතරා, එසා යෙභුය්‍යසිකා. ‘‘සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා, ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා, පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා’’ති (චූළව. 229, 234, 236, 237, 242) වුත්‌තානං සඞ්‌ඝාදීනං චතුන්‌නං සන්‌නිධානෙන වා ගණපුග්‌ගලෙහි සමියමානං විවාදාධිකරණං සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතං විනා ඉතරෙහි තීහි වා සම්‌මතීති වුත්‌තං හොති.
2767-9. ‘‘Vivādo’’tiādinā uddiṭṭhamatthaṃ niddisanto āha ‘‘chaṭṭhenā’’tiādi. Ettha etesu catūsu adhikaraṇesu, samathesu ca kiṃ kena sammatīti ce? Vivādo vivādādhikaraṇaṃ chaṭṭhena yebhuyyasikāya, paṭhamena samathena sammukhāvinayena cāti dvīhi samathehi sammati. Yassā kiriyāya dhammavādino bahutarā, esā yebhuyyasikā. ‘‘Saṅghasammukhatā, dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā’’ti (cūḷava. 229, 234, 236, 237, 242) vuttānaṃ saṅghādīnaṃ catunnaṃ sannidhānena vā gaṇapuggalehi samiyamānaṃ vivādādhikaraṇaṃ saṅghasammukhataṃ vinā itarehi tīhi vā sammatīti vuttaṃ hoti.
එත්‌ථ ච කාරකසඞ්‌ඝස්‌ස සඞ්‌ඝසාමග්‌ගිවසෙන සම්‌මුඛීභාවො සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා, සමෙතබ්‌බස්‌ස වත්‌ථුනො භූතතා ධම්‌මසම්‌මුඛතා, යථා තං සමෙතබ්‌බං, තථෙවස්‌ස සමනං විනයසම්‌මුඛතා, යො ච විවදති, යෙන ච විවදති, තෙසං උභින්‌නං අත්‌ථපච්‌චත්‌ථිකානං සම්‌මුඛීභාවො පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා.
Ettha ca kārakasaṅghassa saṅghasāmaggivasena sammukhībhāvo saṅghasammukhatā, sametabbassa vatthuno bhūtatā dhammasammukhatā, yathā taṃ sametabbaṃ, tathevassa samanaṃ vinayasammukhatā, yo ca vivadati, yena ca vivadati, tesaṃ ubhinnaṃ atthapaccatthikānaṃ sammukhībhāvo puggalasammukhatā.
‘‘අනුවාදො චතූහිපී’’ති උද්‌දිට්‌ඨං නිද්‌දිසන්‌තො ආහ ‘‘සම්‌මුඛා’’තිආදි. අනුපුබ්‌බෙනාති අනුපටිපාටියා. සම්‌මුඛාවිනයාදීහි තීහිපීති සම්‌මුඛාවිනයසතිවිනයඅමූළ්‌හවිනයෙහි තීහිපි. තථෙවාති යථා තීහි, තථා පඤ්‌චමෙන තස්‌සපාපියසිකාසමථෙනාපි අනුවාදො සම්‌මති, පගෙව චතූහීති අත්‌ථො.
‘‘Anuvādo catūhipī’’ti uddiṭṭhaṃ niddisanto āha ‘‘sammukhā’’tiādi. Anupubbenāti anupaṭipāṭiyā. Sammukhāvinayādīhi tīhipīti sammukhāvinayasativinayaamūḷhavinayehi tīhipi. Tathevāti yathā tīhi, tathā pañcamena tassapāpiyasikāsamathenāpi anuvādo sammati, pageva catūhīti attho.
යො පාපුස්‌සන්‌නතාය පාපියො පුග්‌ගලො, තස්‌ස කත්‌තබ්‌බතො ‘‘තස්‌සපාපියසිකා’’ති කම්‌මං වුච්‌චති. ආයස්‌මතො දබ්‌බස්‌ස මල්‌ලපුත්‌තස්‌ස විය සතිවෙපුල්‌ලප්‌පත්‌තස්‌ස ඛීණාසවස්‌ස කතා අමූලිකා සීලවිපත්‌තිචොදනා සම්‌මුඛාවිනයෙන, ඤත්‌තිචතුත්‌ථාය කම්‌මවාචාය දින්‌නෙන සතිවිනයෙන ච සම්‌මති. උම්‌මත්‌තකස්‌ස භික්‌ඛුනො කතා ආපත්‌තිචොදනා සම්‌මුඛාවිනයෙන ච තථෙව දින්‌නෙන අමූළ්‌හවිනයෙන ච සම්‌මති. සඞ්‌ඝමජ්‌ඣෙ ආපත්‌තියා චොදියමානස්‌ස අවජානිත්‌වා පටිජානනාදිං කරොන්‌තස්‌ස පාපභික්‌ඛුනො බහුලාපත්‌තිචොදනා සම්‌මුඛාවිනයෙන චෙව තථෙව පකතෙන තස්‌සපාපියසිකාකම්‌මෙන ච වූපසම්‌මතීති වුත්‌තං හොති.
Yo pāpussannatāya pāpiyo puggalo, tassa kattabbato ‘‘tassapāpiyasikā’’ti kammaṃ vuccati. Āyasmato dabbassa mallaputtassa viya sativepullappattassa khīṇāsavassa katā amūlikā sīlavipatticodanā sammukhāvinayena, ñatticatutthāya kammavācāya dinnena sativinayena ca sammati. Ummattakassa bhikkhuno katā āpatticodanā sammukhāvinayena ca tatheva dinnena amūḷhavinayena ca sammati. Saṅghamajjhe āpattiyā codiyamānassa avajānitvā paṭijānanādiṃ karontassa pāpabhikkhuno bahulāpatticodanā sammukhāvinayena ceva tatheva pakatena tassapāpiyasikākammena ca vūpasammatīti vuttaṃ hoti.
‘‘ආපත්‌ති පන තීහෙවා’’ති උද්‌දෙසස්‌ස නිද්‌දෙසමාහ ‘‘සම්‌මුඛෙනා’’තිආදි. සම්‌මුඛෙන සම්‌මුඛාවිනයෙන, පටිඤ්‌ඤාය පටිඤ්‌ඤාතකරණෙන, තිණවත්‌ථාරකෙන වා ඉමෙහි තීහි එව සමථෙහි සා ආපත්‌ති ආපත්‌තාධිකරණං උපසමං යාතීති යොජනා. එත්‌ථ පටිඤ්‌ඤාතකරණං නාම ආපත්‌තිං පටිග්‌ගණ්‌හන්‌තෙන ‘‘පස්‌සසී’’ති වුත්‌තෙ ආපත්‌තිං දෙසෙන්‌තෙන ‘‘ආම පස්‌සාමී’’ති සම්‌පටිච්‌ඡනං. තිණවත්‌ථාරකං පන සයමෙව වක්‌ඛති.
‘‘Āpatti pana tīhevā’’ti uddesassa niddesamāha ‘‘sammukhenā’’tiādi. Sammukhena sammukhāvinayena, paṭiññāya paṭiññātakaraṇena, tiṇavatthārakena vā imehi tīhi eva samathehi sā āpatti āpattādhikaraṇaṃ upasamaṃ yātīti yojanā. Ettha paṭiññātakaraṇaṃ nāma āpattiṃ paṭiggaṇhantena ‘‘passasī’’ti vutte āpattiṃ desentena ‘‘āma passāmī’’ti sampaṭicchanaṃ. Tiṇavatthārakaṃ pana sayameva vakkhati.
තීහෙව සමථෙහීති එත්‌ථ ගරුකාපත්‌ති සම්‌මුඛාවිනයෙන, පටිඤ්‌ඤාතකරණෙන චාති ද්‌වීහි, ලහුකාපත්‌තිං ආපජ්‌ජිත්‌වා සඞ්‌ඝෙ වා ගණෙ වා පුග්‌ගලෙ වා දෙසනාය සම්‌මුඛාවිනයෙන චෙව පටිඤ්‌ඤාතකරණෙන ච, කොසම්‌බකානං විග්‌ගහසදිසං මහාවිග්‌ගහං කරොන්‌තෙහි ආපන්‌නා අනෙකවිධා ආපත්‌තියො සචෙ හොන්‌ති, තාසු වක්‌ඛමානසරූපං ථුල්‌ලවජ්‌ජාදිං ඨපෙත්‌වා අවසෙසා සබ්‌බා ආපත්‌තියො සම්‌මුඛාවිනයෙන, තිණවත්‌ථාරකෙන ච සම්‌මන්‌තීති අත්‌ථො.
Tīheva samathehīti ettha garukāpatti sammukhāvinayena, paṭiññātakaraṇena cāti dvīhi, lahukāpattiṃ āpajjitvā saṅghe vā gaṇe vā puggale vā desanāya sammukhāvinayena ceva paṭiññātakaraṇena ca, kosambakānaṃ viggahasadisaṃ mahāviggahaṃ karontehi āpannā anekavidhā āpattiyo sace honti, tāsu vakkhamānasarūpaṃ thullavajjādiṃ ṭhapetvā avasesā sabbā āpattiyo sammukhāvinayena, tiṇavatthārakena ca sammantīti attho.
කිච්‌චං කිච්‌චාධිකරණං එකෙන සම්‌මුඛාවිනයෙනෙව සම්‌මතීති යොජනා.
Kiccaṃ kiccādhikaraṇaṃ ekena sammukhāvinayeneva sammatīti yojanā.
2770. යෙභුය්‍යසිකකම්‌මෙති එත්‌ථ නිමිත්‌තත්‌ථෙ භුම්‌මං. සලාකං ගාහයෙති විනිච්‌ඡයකාරකෙ සඞ්‌ඝෙ ධම්‌මවාදීනං බහුත්‌තං වා අප්‌පතරත්‌තං වා ජානිතුං වක්‌ඛමානෙන නයෙන සලාකං ගාහාපෙය්‍ය. බුධොති ‘‘න ඡන්‌දාගතිං ගච්‌ඡති…පෙ.… ගහිතාගහිතඤ්‌ච ජානාතී’’ති වුත්‌තං පඤ්‌චහි අඞ්‌ගෙහි සමන්‌නාගතං පුග්‌ගලං දස්‌සෙති. ‘‘ගූළ්‌හෙනා’’තිආදිනා සලාකග්‌ගාහප්‌පකාරො දස්‌සිතො. කණ්‌ණජප්‌පෙනාති එත්‌ථ කණ්‌ණෙ ජප්‌පො යස්‌මිං සලාකග්‌ගාහපයොගෙති විග්‌ගහො. එත්‌ථ ගූළ්‌හසලාකග්‌ගාහො නාම ධම්‌මවාදිසලාකා ච අධම්‌මවාදිසලාකා ච විසුං විසුං චීවරකණ්‌ණෙ පක්‌ඛිපිත්‌වා පුග්‌ගලානං සන්‌තිකං විසුං විසුං උපසඞ්‌කමිත්‌වා සලාකා විසුං විසුං දස්‌සෙත්‌වා ‘‘ඉතො තව රුච්‌චනකං ගණ්‌හාහී’’ති රහො ඨත්‌වා ගාහාපනං. විවටකං නාම ධම්‌මවාදීනං බහුභාවං ඤත්‌වා සබ්‌බෙසු ජානන්‌තෙසු පුග්‌ගලානං සන්‌තිකං ගාහාපනං. කණ්‌ණජප්‌පනං නාම එවමෙව කණ්‌ණමූලෙ රහො ඨත්‌වා ගාහාපනං.
2770.Yebhuyyasikakammeti ettha nimittatthe bhummaṃ. Salākaṃ gāhayeti vinicchayakārake saṅghe dhammavādīnaṃ bahuttaṃ vā appatarattaṃ vā jānituṃ vakkhamānena nayena salākaṃ gāhāpeyya. Budhoti ‘‘na chandāgatiṃ gacchati…pe… gahitāgahitañca jānātī’’ti vuttaṃ pañcahi aṅgehi samannāgataṃ puggalaṃ dasseti. ‘‘Gūḷhenā’’tiādinā salākaggāhappakāro dassito. Kaṇṇajappenāti ettha kaṇṇe jappo yasmiṃ salākaggāhapayogeti viggaho. Ettha gūḷhasalākaggāho nāma dhammavādisalākā ca adhammavādisalākā ca visuṃ visuṃ cīvarakaṇṇe pakkhipitvā puggalānaṃ santikaṃ visuṃ visuṃ upasaṅkamitvā salākā visuṃ visuṃ dassetvā ‘‘ito tava ruccanakaṃ gaṇhāhī’’ti raho ṭhatvā gāhāpanaṃ. Vivaṭakaṃ nāma dhammavādīnaṃ bahubhāvaṃ ñatvā sabbesu jānantesu puggalānaṃ santikaṃ gāhāpanaṃ. Kaṇṇajappanaṃ nāma evameva kaṇṇamūle raho ṭhatvā gāhāpanaṃ.
2771. අලජ්‌ජුස්‌සදෙති එත්‌ථ ‘‘සඞ්‌ඝෙ’’ති සෙසො. ලජ්‌ජිසු බාලෙසූති එත්‌ථාපි ‘‘උස්‌සදෙසූ’’ති වත්‌තබ්‌බං.
2771.Alajjussadeti ettha ‘‘saṅghe’’ti seso. Lajjisu bālesūti etthāpi ‘‘ussadesū’’ti vattabbaṃ.
2772. සකෙන කම්‌මුනායෙවාති අත්‌තනො යං කිච්‌චං, තෙනෙවාති.
2772.Sakena kammunāyevāti attano yaṃ kiccaṃ, tenevāti.
2773-5. ‘‘ආපජ්‌ජතී’’තිආදි ‘‘අලජ්‌ජී, ලජ්‌ජී, බාලො’’ති ජානනස්‌ස හෙතුභූතකම්‌මදස්‌සනං. දුච්‌චින්‌තිතොති අභිජ්‌ඣාදිතිවිධමනොදුච්‌චරිතවසෙන දුට්‌ඨු චින්‌තෙන්‌තො. දුබ්‌භාසීති මුසාවාදාදිචතුබ්‌බිධවචීදුච්‌චරිතවසෙන වචීද්‌වාරෙ පඤ්‌ඤත්‌තානං සික්‌ඛාපදානං වීතික්‌කමවසෙන දුට්‌ඨු භාසනසීලො. දුක්‌කටකාරිකොති පාණාතිපාතාදිතිවිධකායදුච්‌චරිතවසෙන කායද්‌වාරෙ පඤ්‌ඤත්‌තසික්‌ඛාපදානං වීතික්‌කමවසෙන කුච්‌ඡිතකම්‌මස්‌ස කරණසීලො. ඉති ලක්‌ඛණෙනෙවාති යථාවුත්‌තං අලජ්‌ජීලජ්‌ජීබාලලක්‌ඛණං නිගමෙති.
2773-5.‘‘Āpajjatī’’tiādi ‘‘alajjī, lajjī, bālo’’ti jānanassa hetubhūtakammadassanaṃ. Duccintitoti abhijjhāditividhamanoduccaritavasena duṭṭhu cintento. Dubbhāsīti musāvādādicatubbidhavacīduccaritavasena vacīdvāre paññattānaṃ sikkhāpadānaṃ vītikkamavasena duṭṭhu bhāsanasīlo. Dukkaṭakārikoti pāṇātipātāditividhakāyaduccaritavasena kāyadvāre paññattasikkhāpadānaṃ vītikkamavasena kucchitakammassa karaṇasīlo. Iti lakkhaṇenevāti yathāvuttaṃ alajjīlajjībālalakkhaṇaṃ nigameti.
2776. ‘‘යෙභුය්‍යසිකා’’තිආදිගාථාහි නිද්‌දිට්‌ඨමෙව අත්‌ථං නිගමෙතුමාහ ‘‘තිධා’’තිආදි. තිධාසලාකගාහෙනාති තිවිධස්‌ස සලාකගාහස්‌ස අඤ්‌ඤතරෙන. බහුකා ධම්‌මවාදිනො යදි සියුන්‌ති යොජනා. කාතබ්‌බන්‌ති එත්‌ථ ‘‘විවාදාධිකරණවූපසමන’’න්‌ති සෙසො.
2776. ‘‘Yebhuyyasikā’’tiādigāthāhi niddiṭṭhameva atthaṃ nigametumāha ‘‘tidhā’’tiādi. Tidhāsalākagāhenāti tividhassa salākagāhassa aññatarena. Bahukā dhammavādino yadi siyunti yojanā. Kātabbanti ettha ‘‘vivādādhikaraṇavūpasamana’’nti seso.
2777. යො පුග්‌ගලො අලජ්‌ජී ච හොති සානුවාදො ච කම්‌මතො කායකම්‌මතො, වචීකම්‌මතො ච අසුචි ච සම්‌බුද්‌ධජිගුච්‌ඡනීයොති අත්‌ථො. සො එවංවිධො පාපපුග්‌ගලො තස්‌ස පාපියසිකකම්‌මස්‌ස යොගො හොතීති සම්‌බන්‌ධො. සානුවාදොති එත්‌ථ අනුවාදො නාම චොදනා, සහ අනුවාදෙන වත්‌තතීති සානුවාදො, පාපගරහිතපුග්‌ගලෙහි කාතබ්‌බචොදනාය අනුරූපොති අත්‌ථො.
2777. Yo puggalo alajjī ca hoti sānuvādo ca kammato kāyakammato, vacīkammato ca asuci ca sambuddhajigucchanīyoti attho. So evaṃvidho pāpapuggalo tassa pāpiyasikakammassa yogo hotīti sambandho. Sānuvādoti ettha anuvādo nāma codanā, saha anuvādena vattatīti sānuvādo, pāpagarahitapuggalehi kātabbacodanāya anurūpoti attho.
2778-9. භණ්‌ඩනෙති කලහස්‌ස පුබ්‌බභාගෙ. කලහෙති කායවචීද්‌වාරප්‌පවත්‌තෙ හත්‌ථපරාමසාදිකෙ කලහෙ ච. විවාදම්‌හි අනප්‌පකෙති බහුවිධෙ විවාදෙ ජාතෙ. බහුඅස්‌සාමණෙ චිණ්‌ණෙති සමණානං අනනුච්‌ඡවිකෙ නානප්‌පකාරෙ කායිකවාචසිකවීතික්‌කමෙ ච කතෙ. අනග්‌ගෙති අනන්‌තෙ. භස්‌සකෙති කුච්‌ඡිතෙ අමනාපවචනෙ චිණ්‌ණෙති යොජනා, භාසිතෙති අත්‌ථො. ගවෙසන්‌තන්‌ති ගවෙසියමානං, ආපත්‌තාධිකරණන්‌ති සෙසො. වාළන්‌ති චණ්‌ඩං. කක්‌ඛළන්‌ති ආසජ්‌ජං. කාතබ්‌බන්‌ති වූපසමෙතබ්‌බං.
2778-9.Bhaṇḍaneti kalahassa pubbabhāge. Kalaheti kāyavacīdvārappavatte hatthaparāmasādike kalahe ca. Vivādamhi anappaketi bahuvidhe vivāde jāte. Bahuassāmaṇe ciṇṇeti samaṇānaṃ ananucchavike nānappakāre kāyikavācasikavītikkame ca kate. Anaggeti anante. Bhassaketi kucchite amanāpavacane ciṇṇeti yojanā, bhāsiteti attho. Gavesantanti gavesiyamānaṃ, āpattādhikaraṇanti seso. Vāḷanti caṇḍaṃ. Kakkhaḷanti āsajjaṃ. Kātabbanti vūpasametabbaṃ.
2780-2. යථා ච වූපසම්‌මති, තථා තිණවත්‌ථාරකෙ සුද්‌ධො හොතීති සම්‌බන්‌ධො.
2780-2. Yathā ca vūpasammati, tathā tiṇavatthārake suddho hotīti sambandho.
ථුල්‌ලවජ්‌ජන්‌ති පාරාජිකඤ්‌චෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසඤ්‌ච. ගිහීහි පටිසංයුතන්‌ති ගිහීනං ජාතිආදීහි පාළියා ආගතෙහි දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි, අට්‌ඨකථාගතෙහි ච තදඤ්‌ඤෙහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි ඛුංසනවම්‌භනපච්‌චයා ච ධම්‌මිකපටිස්‌සවස්‌ස අසච්‌චාපනපච්‌චයා ච ආපන්‌නාපත්‌තිං. එසා එව හි ආපත්‌ති ගිහිපටිසංයුත්‌තා නාම පරිවාරෙ ‘‘අත්‌ථි ගිහිපටිසංයුත්‌තා, අත්‌ථි නගිහිපටිසංයුත්‌තා’’ති දුකං නික්‌ඛිපිත්‌වා ‘‘ගිහිපටිසංයුත්‌තාති සුධම්‌මත්‌ථෙරස්‌ස ආපත්‌ති, යා ච ධම්‌මිකස්‌ස පටිස්‌සවස්‌ස අසච්‌චාපනෙ ආපත්‌ති. අවසෙසා නගිහිපටිසංයුත්‌තා’’ති (පරි. අට්‌ඨ. 321) වචනතො.
Thullavajjanti pārājikañceva saṅghādisesañca. Gihīhi paṭisaṃyutanti gihīnaṃ jātiādīhi pāḷiyā āgatehi dasahi akkosavatthūhi, aṭṭhakathāgatehi ca tadaññehi akkosavatthūhi khuṃsanavambhanapaccayā ca dhammikapaṭissavassa asaccāpanapaccayā ca āpannāpattiṃ. Esā eva hi āpatti gihipaṭisaṃyuttā nāma parivāre ‘‘atthi gihipaṭisaṃyuttā, atthi nagihipaṭisaṃyuttā’’ti dukaṃ nikkhipitvā ‘‘gihipaṭisaṃyuttāti sudhammattherassa āpatti, yā ca dhammikassa paṭissavassa asaccāpane āpatti. Avasesā nagihipaṭisaṃyuttā’’ti (pari. aṭṭha. 321) vacanato.
සුධම්‌මත්‌ථෙරස්‌ස ආපත්‌තීති ච තෙන චිත්‌තස්‌ස ගහපතිනො ජාතිං පටිච්‌ච ඛුංසනවම්‌භනපච්‌චයා ආපන්‌නා ඔමසවාදසික්‌ඛාපදවිභාගගතා දුක්‌කටාපත්‌ති ගහෙතබ්‌බා. ඉදඤ්‌ච උපලක්‌ඛණමත්‌තං, තස්‌මා ඉතරෙහිපි අක්‌කොසවත්‌ථූහි ගිහිං ඛුංසෙන්‌තානං වම්‌භෙන්‌තානං ඉතරෙසං භික්‌ඛූනං සා ආපත්‌ති ගිහිපටිසංයුත්‌තාවාති වෙදිතබ්‌බං. තථා ආපන්‌නං ආපත්‌තිං දෙසාපෙන්‌තෙන දස්‌සනූපචාරං අවිජහාපෙත්‌වා සවනූපචාරං ජහාපෙත්‌වා එකංසෙ උත්‌තරාසඞ්‌ගං කාරාපෙත්‌වා උක්‌කුටිකං නිසීදාපෙත්‌වා අඤ්‌ජලිං පග්‌ගණ්‌හාපෙත්‌වා සා ආපත්‌ති දෙසාපෙතබ්‌බා.
Sudhammattherassa āpattīti ca tena cittassa gahapatino jātiṃ paṭicca khuṃsanavambhanapaccayā āpannā omasavādasikkhāpadavibhāgagatā dukkaṭāpatti gahetabbā. Idañca upalakkhaṇamattaṃ, tasmā itarehipi akkosavatthūhi gihiṃ khuṃsentānaṃ vambhentānaṃ itaresaṃ bhikkhūnaṃ sā āpatti gihipaṭisaṃyuttāvāti veditabbaṃ. Tathā āpannaṃ āpattiṃ desāpentena dassanūpacāraṃ avijahāpetvā savanūpacāraṃ jahāpetvā ekaṃse uttarāsaṅgaṃ kārāpetvā ukkuṭikaṃ nisīdāpetvā añjaliṃ paggaṇhāpetvā sā āpatti desāpetabbā.
දිට්‌ඨාවිකම්‌මිකන්‌ති දිට්‌ඨාවිකම්‌මෙ නියුත්‌තො දිට්‌ඨාවිකම්‌මිකො, තං, අට්‌ඨකථායං ‘‘යෙ පන ‘න මෙතං ඛමතී’ති අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං දිට්‌ඨාවිකම්‌මං කරොන්‌තී’’ති (චූළව. අට්‌ඨ. 214) යෙ පුග්‌ගලා දස්‌සිතා, තෙසමඤ්‌ඤතරස්‌සෙව ගහණං.
Diṭṭhāvikammikanti diṭṭhāvikamme niyutto diṭṭhāvikammiko, taṃ, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ye pana ‘na metaṃ khamatī’ti aññamaññaṃ diṭṭhāvikammaṃ karontī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 214) ye puggalā dassitā, tesamaññatarasseva gahaṇaṃ.
යොති භණ්‌ඩනකාරකෙහි භික්‌ඛූහි සද්‌ධිං මහන්‌තං විග්‌ගහං කත්‌වා සම්‌බහුලා ආපත්‌තියො ආපන්‌නො යො භික්‌ඛු. තත්‌ථාති තස්‌මිං තිණවත්‌ථාරකසමථකාරකෙ භික්‌ඛුසමූහෙ. න හොතීති ඡන්‌දං දත්‌වා තං භික්‌ඛුපරිසං අනාගතත්‌තා න සංවිජ්‌ජති. තඤ්‌ච ඨපෙත්‌වාති යොජනා.
Yoti bhaṇḍanakārakehi bhikkhūhi saddhiṃ mahantaṃ viggahaṃ katvā sambahulā āpattiyo āpanno yo bhikkhu. Tatthāti tasmiṃ tiṇavatthārakasamathakārake bhikkhusamūhe. Na hotīti chandaṃ datvā taṃ bhikkhuparisaṃ anāgatattā na saṃvijjati. Tañca ṭhapetvāti yojanā.
තිණවත්‌ථාරකෙ කතෙ සති යාව උපසම්‌පදමාළතො පභුති ආපන්‌නාය සෙසාය ආපත්‌තියා නිරාපත්‌ති හුත්‌වා සුද්‌ධො හොති සඞ්‌ඝොති යොජනා.
Tiṇavatthārake kate sati yāva upasampadamāḷato pabhuti āpannāya sesāya āpattiyā nirāpatti hutvā suddho hoti saṅghoti yojanā.
සමථක්‌ඛන්‌ධකකථාවණ්‌ණනා.
Samathakkhandhakakathāvaṇṇanā.
