| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi |
२०९. समत्तिंसविरेचनकथा
209. Samattiṃsavirecanakathā
३३६. तेन खो पन समयेन भगवतो कायो दोसाभिसन्नो होति। अथ खो भगवा आयस्मन्तं आनन्दं आमन्तेसि – ‘‘दोसाभिसन्नो खो, आनन्द, तथागतस्स कायो। इच्छति तथागतो विरेचनं पातु’’न्ति। अथ खो आयस्मा आनन्दो येन जीवको कोमारभच्चो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘दोसाभिसन्नो खो, आवुसो जीवक, तथागतस्स कायो। इच्छति तथागतो विरेचनं पातु’’न्ति। ‘‘तेन हि, भन्ते आनन्द, भगवतो कायं कतिपाहं सिनेहेथा’’ति। अथ खो आयस्मा आनन्दो भगवतो कायं कतिपाहं सिनेहेत्वा येन जीवको कोमारभच्चो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा जीवकं कोमारभच्चं एतदवोच – ‘‘सिनिद्धो खो, आवुसो जीवक, तथागतस्स कायो। यस्स दानि कालं मञ्ञसी’’ति। अथ खो जीवकस्स कोमारभच्चस्स एतदहोसि – ‘‘न खो मेतं पतिरूपं योहं भगवतो ओळारिकं विरेचनं ददेय्य’’न्ति। तीणि उप्पलहत्थानि नानाभेसज्जेहि परिभावेत्वा येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा एकं उप्पलहत्थं भगवतो उपनामेसि – ‘‘इमं, भन्ते, भगवा पठमं उप्पलहत्थं उपसिङ्घतु। इदं भगवन्तं दसक्खत्तुं विरेचेस्सती’’ति। दुतियं उप्पलहत्थं भगवतो उपनामेसि – ‘‘इमं, भन्ते, भगवा दुतियं उप्पलहत्थं उपसिङ्घतु। इदं भगवन्तं दसक्खत्तुं विरेचेस्सती’’ति। ततियं उप्पलहत्थं भगवतो उपनामेसि – ‘‘इमं, भन्ते , भगवा ततियं उप्पलहत्थं उपसिङ्घतु। इदं भगवन्तं दसक्खत्तुं विरेचेस्सती’’ति । एवं भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं भविस्सतीति। अथ खो जीवको कोमारभच्चो भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं दत्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा पदक्खिणं कत्वा पक्कामि। अथ खो जीवकस्स कोमारभच्चस्स बहि द्वारकोट्ठका निक्खन्तस्स एतदहोसि – ‘‘मया खो भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं दिन्नं। दोसाभिसन्नो तथागतस्स कायो । न भगवन्तं समत्तिंसक्खत्तुं विरेचेस्सति, एकूनत्तिंसक्खत्तुं भगवन्तं विरेचेस्सति। अपि च, भगवा विरित्तो नहायिस्सति। नहातं भगवन्तं सकिं विरेचेस्सति। एवं भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं भविस्सती’’ति।
336. Tena kho pana samayena bhagavato kāyo dosābhisanno hoti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘dosābhisanno kho, ānanda, tathāgatassa kāyo. Icchati tathāgato virecanaṃ pātu’’nti. Atha kho āyasmā ānando yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘dosābhisanno kho, āvuso jīvaka, tathāgatassa kāyo. Icchati tathāgato virecanaṃ pātu’’nti. ‘‘Tena hi, bhante ānanda, bhagavato kāyaṃ katipāhaṃ sinehethā’’ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavato kāyaṃ katipāhaṃ sinehetvā yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘siniddho kho, āvuso jīvaka, tathāgatassa kāyo. Yassa dāni kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ yohaṃ bhagavato oḷārikaṃ virecanaṃ dadeyya’’nti. Tīṇi uppalahatthāni nānābhesajjehi paribhāvetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā ekaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante, bhagavā paṭhamaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti. Dutiyaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante, bhagavā dutiyaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti. Tatiyaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante , bhagavā tatiyaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti . Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatīti. Atha kho jīvako komārabhacco bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ datvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo . Na bhagavantaṃ samattiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnattiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’’ti.
अथ खो भगवा जीवकस्स कोमारभच्चस्स चेतसा चेतोपरिवितक्कमञ्ञाय आयस्मन्तं आनन्दं आमन्तेसि – ‘‘इधानन्द, जीवकस्स कोमारभच्चस्स बहि द्वारकोट्ठका निक्खन्तस्स एतदहोसि – ‘मया खो भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं दिन्नं। दोसाभिसन्नो तथागतस्स कायो। न भगवन्तं समतिंसक्खत्तुं विरेचेस्सति, एकूनतिंसक्खत्तुं भगवन्तं विरेचेस्सति। अपि च, भगवा विरित्तो नहायिस्सति। नहातं भगवन्तं सकिं विरेचेस्सति। एवं भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं भविस्सती’ति। तेन हानन्द, उण्होदकं पटियादेही’’ति। ‘‘एवं, भन्ते’’ति खो आयस्मा आनन्दो भगवतो पटिस्सुणित्वा उण्होदकं पटियादेसि।
Atha kho bhagavā jīvakassa komārabhaccassa cetasā cetoparivitakkamaññāya āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘idhānanda, jīvakassa komārabhaccassa bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo. Na bhagavantaṃ samatiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnatiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’ti. Tena hānanda, uṇhodakaṃ paṭiyādehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissuṇitvā uṇhodakaṃ paṭiyādesi.
अथ खो जीवको कोमारभच्चो येन भगवा तेनुपसङ्कमि, उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो जीवको कोमारभच्चो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘विरित्तो, भन्ते, भगवा’’ति? ‘‘विरित्तोम्हि, जीवका’’ति। इध मय्हं, भन्ते, बहि द्वारकोट्ठका निक्खन्तस्स एतदहोसि – ‘‘मया खो भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं दिन्नं। दोसाभिसन्नो तथागतस्स कायो। न भगवन्तं समत्तिंसक्खत्तुं विरेचेस्सति, एकूनत्तिंसक्खत्तुं भगवन्तं विरेचेस्सति। अपि च, भगवा विरित्तो नहायिस्सति। नहातं भगवन्तं सकिं विरेचेस्सति। एवं भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं भविस्सती’’ति। नहायतु, भन्ते, भगवा, नहायतु सुगतोति। अथ खो भगवा उण्होदकं नहायि। नहातं भगवन्तं सकिं विरेचेसि। एवं भगवतो समत्तिंसाय विरेचनं अहोसि। अथ खो जीवको कोमारभच्चो भगवन्तं एतदवोच – ‘‘याव, भन्ते, भगवतो कायो पकतत्तो होति, अलं 1 यूसपिण्डपातेना’’ति।
Atha kho jīvako komārabhacco yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘viritto, bhante, bhagavā’’ti? ‘‘Virittomhi, jīvakā’’ti. Idha mayhaṃ, bhante, bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo. Na bhagavantaṃ samattiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnattiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’’ti. Nahāyatu, bhante, bhagavā, nahāyatu sugatoti. Atha kho bhagavā uṇhodakaṃ nahāyi. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecesi. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ ahosi. Atha kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yāva, bhante, bhagavato kāyo pakatatto hoti, alaṃ 2 yūsapiṇḍapātenā’’ti.
समत्तिंसविरेचनकथा निट्ठिता।
Samattiṃsavirecanakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / समत्तिंसविरेचनकथा • Samattiṃsavirecanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पज्जोतराजवत्थुकथादिवण्णना • Pajjotarājavatthukathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / समत्तिंसविरेचनकथावण्णना • Samattiṃsavirecanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / जीवकवत्थुकथादिवण्णना • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २०९. समत्तिंसविरेचनकथा • 209. Samattiṃsavirecanakathā
