| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi |
๒๐๙. สมตฺติํสวิเรจนกถา
209. Samattiṃsavirecanakathā
๓๓๖. เตน โข ปน สมเยน ภควโต กาโย โทสาภิสโนฺน โหติฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามเนฺตสิ – ‘‘โทสาภิสโนฺน โข, อานนฺท, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ อถ โข อายสฺมา อานโนฺท เยน ชีวโก โกมารภโจฺจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘โทสาภิสโนฺน โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ อิจฺฉติ ตถาคโต วิเรจนํ ปาตุ’’นฺติฯ ‘‘เตน หิ, ภเนฺต อานนฺท, ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหถา’’ติฯ อถ โข อายสฺมา อานโนฺท ภควโต กายํ กติปาหํ สิเนเหตฺวา เยน ชีวโก โกมารภโจฺจ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ชีวกํ โกมารภจฺจํ เอตทโวจ – ‘‘สินิโทฺธ โข, อาวุโส ชีวก, ตถาคตสฺส กาโยฯ ยสฺส ทานิ กาลํ มญฺญสี’’ติฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เอตทโหสิ – ‘‘น โข เมตํ ปติรูปํ โยหํ ภควโต โอฬาริกํ วิเรจนํ ทเทยฺย’’นฺติฯ ตีณิ อุปฺปลหตฺถานิ นานาเภสเชฺชหิ ปริภาเวตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา เอกํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภเนฺต, ภควา ปฐมํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภเนฺต, ภควา ทุติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติฯ ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ ภควโต อุปนาเมสิ – ‘‘อิมํ, ภเนฺต , ภควา ตติยํ อุปฺปลหตฺถํ อุปสิงฺฆตุฯ อิทํ ภควนฺตํ ทสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสตี’’ติ ฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตีติฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิฯ อถ โข ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฎฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสโนฺน ตถาคตสฺส กาโย ฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริโตฺต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ
336. Tena kho pana samayena bhagavato kāyo dosābhisanno hoti. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘dosābhisanno kho, ānanda, tathāgatassa kāyo. Icchati tathāgato virecanaṃ pātu’’nti. Atha kho āyasmā ānando yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘dosābhisanno kho, āvuso jīvaka, tathāgatassa kāyo. Icchati tathāgato virecanaṃ pātu’’nti. ‘‘Tena hi, bhante ānanda, bhagavato kāyaṃ katipāhaṃ sinehethā’’ti. Atha kho āyasmā ānando bhagavato kāyaṃ katipāhaṃ sinehetvā yena jīvako komārabhacco tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘siniddho kho, āvuso jīvaka, tathāgatassa kāyo. Yassa dāni kālaṃ maññasī’’ti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘na kho metaṃ patirūpaṃ yohaṃ bhagavato oḷārikaṃ virecanaṃ dadeyya’’nti. Tīṇi uppalahatthāni nānābhesajjehi paribhāvetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā ekaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante, bhagavā paṭhamaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti. Dutiyaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante, bhagavā dutiyaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti. Tatiyaṃ uppalahatthaṃ bhagavato upanāmesi – ‘‘imaṃ, bhante , bhagavā tatiyaṃ uppalahatthaṃ upasiṅghatu. Idaṃ bhagavantaṃ dasakkhattuṃ virecessatī’’ti . Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatīti. Atha kho jīvako komārabhacco bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ datvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo . Na bhagavantaṃ samattiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnattiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’’ti.
อถ โข ภควา ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺญาย อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามเนฺตสิ – ‘‘อิธานนฺท, ชีวกสฺส โกมารภจฺจสฺส พหิ ทฺวารโกฎฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสโนฺน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริโตฺต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’ติฯ เตน หานนฺท, อุโณฺหทกํ ปฎิยาเทหี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข อายสฺมา อานโนฺท ภควโต ปฎิสฺสุณิตฺวา อุโณฺหทกํ ปฎิยาเทสิฯ
Atha kho bhagavā jīvakassa komārabhaccassa cetasā cetoparivitakkamaññāya āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘idhānanda, jīvakassa komārabhaccassa bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo. Na bhagavantaṃ samatiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnatiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’ti. Tena hānanda, uṇhodakaṃ paṭiyādehī’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paṭissuṇitvā uṇhodakaṃ paṭiyādesi.
อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสิโนฺน โข ชีวโก โกมารภโจฺจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วิริโตฺต, ภเนฺต, ภควา’’ติ? ‘‘วิริโตฺตมฺหิ, ชีวกา’’ติฯ อิธ มยฺหํ, ภเนฺต, พหิ ทฺวารโกฎฺฐกา นิกฺขนฺตสฺส เอตทโหสิ – ‘‘มยา โข ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ทินฺนํฯ โทสาภิสโนฺน ตถาคตสฺส กาโยฯ น ภควนฺตํ สมตฺติํสกฺขตฺตุํ วิเรเจสฺสติ, เอกูนตฺติํสกฺขตฺตุํ ภควนฺตํ วิเรเจสฺสติฯ อปิ จ, ภควา วิริโตฺต นหายิสฺสติฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสฺสติฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ ภวิสฺสตี’’ติฯ นหายตุ, ภเนฺต, ภควา, นหายตุ สุคโตติฯ อถ โข ภควา อุโณฺหทกํ นหายิฯ นหาตํ ภควนฺตํ สกิํ วิเรเจสิฯ เอวํ ภควโต สมตฺติํสาย วิเรจนํ อโหสิฯ อถ โข ชีวโก โกมารภโจฺจ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยาว, ภเนฺต, ภควโต กาโย ปกตโตฺต โหติ, อลํ 1 ยูสปิณฺฑปาเตนา’’ติฯ
Atha kho jīvako komārabhacco yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘viritto, bhante, bhagavā’’ti? ‘‘Virittomhi, jīvakā’’ti. Idha mayhaṃ, bhante, bahi dvārakoṭṭhakā nikkhantassa etadahosi – ‘‘mayā kho bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ dinnaṃ. Dosābhisanno tathāgatassa kāyo. Na bhagavantaṃ samattiṃsakkhattuṃ virecessati, ekūnattiṃsakkhattuṃ bhagavantaṃ virecessati. Api ca, bhagavā viritto nahāyissati. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecessati. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ bhavissatī’’ti. Nahāyatu, bhante, bhagavā, nahāyatu sugatoti. Atha kho bhagavā uṇhodakaṃ nahāyi. Nahātaṃ bhagavantaṃ sakiṃ virecesi. Evaṃ bhagavato samattiṃsāya virecanaṃ ahosi. Atha kho jīvako komārabhacco bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘yāva, bhante, bhagavato kāyo pakatatto hoti, alaṃ 2 yūsapiṇḍapātenā’’ti.
สมตฺติํสวิเรจนกถา นิฎฺฐิตาฯ
Samattiṃsavirecanakathā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / สมตฺติํสวิเรจนกถา • Samattiṃsavirecanakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปโชฺชตราชวตฺถุกถาทิวณฺณนา • Pajjotarājavatthukathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สมตฺติํสวิเรจนกถาวณฺณนา • Samattiṃsavirecanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ชีวกวตฺถุกถาทิวณฺณนา • Jīvakavatthukathādivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒๐๙. สมตฺติํสวิเรจนกถา • 209. Samattiṃsavirecanakathā
