| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
៧. សមយសុត្តវណ្ណនា
7. Samayasuttavaṇṇanā
៣៧. សត្តមេ សក្កេសូតិ ‘‘សក្យា វត, ភោ កុមារា’’តិ (ទី. និ. ១.២៦៧) ឧទានំ បដិច្ច សក្កាតិ លទ្ធនាមានំ រាជកុមារានំ និវាសោ ឯកោបិ ជនបទោ រូឡ្ហីសទ្ទេន សក្កាតិ វុច្ចតិ ។ តស្មិំ សក្កេសុ ជនបទេ។ មហាវនេតិ សយំជាតេ អរោបិមេ ហិមវន្តេន សទ្ធិំ ឯកាពទ្ធេ មហតិ វនេ។ សព្ពេហេវ អរហន្តេហីតិ ឥមំ សុត្តំ កថិតទិវសេយេវ បត្តអរហន្តេហិ។
37. Sattame sakkesūti ‘‘sakyā vata, bho kumārā’’ti (dī. ni. 1.267) udānaṃ paṭicca sakkāti laddhanāmānaṃ rājakumārānaṃ nivāso ekopi janapado rūḷhīsaddena sakkāti vuccati . Tasmiṃ sakkesu janapade. Mahāvaneti sayaṃjāte aropime himavantena saddhiṃ ekābaddhe mahati vane. Sabbeheva arahantehīti imaṃ suttaṃ kathitadivaseyeva pattaarahantehi.
តត្រាយំ អនុបុព្ពិកថា – សាកិយកោលិយា ហិ កិរ កបិលវត្ថុនគរស្ស ច កោលិយនគរស្ស ច អន្តរេ រោហិណិំ នាម នទិំ ឯកេនេវ អាវរណេន ពន្ធាបេត្វា សស្សានិ ការេន្តិ។ អថ ជេដ្ឋមូលមាសេ សស្សេសុ មិលាយន្តេសុ ឧភយនគរវាសីនម្បិ កម្មការា សន្និបតិំសុ។ តត្ថ កោលិយនគរវាសិនោ អាហំសុ – ‘‘ឥទំ ឧទកំ ឧភយតោ អាហរិយមានំ ន តុម្ហាកំ, ន អម្ហាកំ បហោស្សតិ , អម្ហាកំ បន សស្សំ ឯកេន ឧទកេនេវ និប្ផជ្ជិស្សតិ, ឥទំ ឧទកំ អម្ហាកំ ទេថា’’តិ។ កបិលវត្ថុវាសិនោ អាហំសុ – ‘‘តុម្ហេសុ កោដ្ឋេ បូរេត្វា ឋិតេសុ មយំ រត្តសុវណ្ណនីលមណិកាឡកហាបណេ ច គហេត្វា បច្ឆិបសិព្ពកាទិហត្ថា ន សក្ខិស្សាម តុម្ហាកំ ឃរទ្វារេ វិចរិតុំ, អម្ហាកម្បិ សស្សំ ឯកេនេវ ឧទកេន និប្ផជ្ជិស្សតិ, ឥទំ ឧទកំ អម្ហាកំ ទេថា’’តិ។ ‘‘ន មយំ ទស្សាមា’’តិ។ ‘‘មយម្បិ ន ទស្សាមា’’តិ។ ឯវំ កថំ វឌ្ឍេត្វា ឯកោ ឧដ្ឋាយ ឯកស្ស បហារំ អទាសិ, សោបិ អញ្ញស្សាតិ ឯវំ អញ្ញមញ្ញំ បហរិត្វា រាជកុលានំ ជាតិំ ឃដ្ដេត្វា កលហំ វឌ្ឍយិំសុ។
Tatrāyaṃ anupubbikathā – sākiyakoliyā hi kira kapilavatthunagarassa ca koliyanagarassa ca antare rohiṇiṃ nāma nadiṃ ekeneva āvaraṇena bandhāpetvā sassāni kārenti. Atha jeṭṭhamūlamāse sassesu milāyantesu ubhayanagaravāsīnampi kammakārā sannipatiṃsu. Tattha koliyanagaravāsino āhaṃsu – ‘‘idaṃ udakaṃ ubhayato āhariyamānaṃ na tumhākaṃ, na amhākaṃ pahossati , amhākaṃ pana sassaṃ ekena udakeneva nipphajjissati, idaṃ udakaṃ amhākaṃ dethā’’ti. Kapilavatthuvāsino āhaṃsu – ‘‘tumhesu koṭṭhe pūretvā ṭhitesu mayaṃ rattasuvaṇṇanīlamaṇikāḷakahāpaṇe ca gahetvā pacchipasibbakādihatthā na sakkhissāma tumhākaṃ gharadvāre vicarituṃ, amhākampi sassaṃ ekeneva udakena nipphajjissati, idaṃ udakaṃ amhākaṃ dethā’’ti. ‘‘Na mayaṃ dassāmā’’ti. ‘‘Mayampi na dassāmā’’ti. Evaṃ kathaṃ vaḍḍhetvā eko uṭṭhāya ekassa pahāraṃ adāsi, sopi aññassāti evaṃ aññamaññaṃ paharitvā rājakulānaṃ jātiṃ ghaṭṭetvā kalahaṃ vaḍḍhayiṃsu.
កោលិយកម្មការា វទន្តិ – ‘‘តុម្ហេ កបិលវត្ថុវាសិកេ គហេត្វា គជ្ជថ, យេ សោណសិង្គាលាទយោ វិយ អត្តនោ ភគិនីហិ សទ្ធិំ សំវសិំសុ, ឯតេសំ ហត្ថិនោ ច អស្សា ច ផលកាវុធានិ ច អម្ហាកំ កិំ ករិស្សន្តី’’តិ? សាកិយកម្មការា វទន្តិ – ‘‘តុម្ហេ ទានិ កុដ្ឋិនោ ទារកេ គហេត្វា គជ្ជថ, យេ អនាថា និគ្គតិកា តិរច្ឆានា វិយ កោលរុក្ខេ វសិំសុ, ឯតេសំ ហត្ថិនោ ច អស្សា ច ផលកាវុធានិ ច អម្ហាកំ កិំ ករិស្សន្តី’’តិ? តេ គន្ត្វា តស្មិំ កម្មេ និយុត្តអមច្ចានំ កថេសុំ, អមច្ចា រាជកុលានំ កថេសុំ។ តតោ សាកិយា – ‘‘ភគិនីហិ សទ្ធិំ សំវសិតកានំ ថាមញ្ច ពលញ្ច ទស្សេស្សាមា’’តិ យុទ្ធសជ្ជា និក្ខមិំសុ។ កោលិយាបិ – ‘‘កោលរុក្ខវាសីនំ ថាមញ្ច ពលញ្ច ទស្សេស្សាមា’’តិ យុទ្ធសជ្ជា និក្ខមិំសុ។
Koliyakammakārā vadanti – ‘‘tumhe kapilavatthuvāsike gahetvā gajjatha, ye soṇasiṅgālādayo viya attano bhaginīhi saddhiṃ saṃvasiṃsu, etesaṃ hatthino ca assā ca phalakāvudhāni ca amhākaṃ kiṃ karissantī’’ti? Sākiyakammakārā vadanti – ‘‘tumhe dāni kuṭṭhino dārake gahetvā gajjatha, ye anāthā niggatikā tiracchānā viya kolarukkhe vasiṃsu, etesaṃ hatthino ca assā ca phalakāvudhāni ca amhākaṃ kiṃ karissantī’’ti? Te gantvā tasmiṃ kamme niyuttaamaccānaṃ kathesuṃ, amaccā rājakulānaṃ kathesuṃ. Tato sākiyā – ‘‘bhaginīhi saddhiṃ saṃvasitakānaṃ thāmañca balañca dassessāmā’’ti yuddhasajjā nikkhamiṃsu. Koliyāpi – ‘‘kolarukkhavāsīnaṃ thāmañca balañca dassessāmā’’ti yuddhasajjā nikkhamiṃsu.
ភគវាបិ រត្តិយា បច្ចូសសមយេវ មហាករុណាសមាបត្តិតោ ឧដ្ឋាយ លោកំ វោលោកេន្តោ ឥមេ ឯវំ យុទ្ធសជ្ជេ និក្ខមន្តេ អទ្ទស។ ទិស្វា – ‘‘មយិ គតេ អយំ កលហោ វូបសម្មិស្សតិ នុ ខោ ឧទាហុ នោ’’តិ ឧបធារេន្តោ – ‘‘អហមេត្ថ គន្ត្វា កលហវូបសមនត្ថំ តីណិ ជាតកានិ កថេស្សាមិ, តតោ កលហោ វូបសម្មិស្សតិ។ អថ សាមគ្គិទីបនត្ថាយ ទ្វេ ជាតកានិ កថេត្វា អត្តទណ្ឌសុត្តំ ទេសេស្សាមិ។ ទេសនំ សុត្វា ឧភយនគរវាសិនោបិ អឌ្ឍតិយានិ អឌ្ឍតិយានិ កុមារសតានិ ទស្សន្តិ, អហំ តេ បព្ពាជេស្សាមិ, តទា មហាសមាគមោ ភវិស្សតី’’តិ សន្និដ្ឋានំ អកាសិ។ តស្មា ឥមេសុ យុទ្ធសជ្ជេសុ និក្ខមន្តេសុ កស្សចិ អនារោចេត្វា សយមេវ បត្តចីវរមាទាយ គន្ត្វា ទ្វិន្នំ សេនានំ អន្តរេ អាកាសេ បល្លង្កំ អាភុជិត្វា ឆព្ពណ្ណរស្មិយោ វិស្សជ្ជេត្វា និសីទិ។
Bhagavāpi rattiyā paccūsasamayeva mahākaruṇāsamāpattito uṭṭhāya lokaṃ volokento ime evaṃ yuddhasajje nikkhamante addasa. Disvā – ‘‘mayi gate ayaṃ kalaho vūpasammissati nu kho udāhu no’’ti upadhārento – ‘‘ahamettha gantvā kalahavūpasamanatthaṃ tīṇi jātakāni kathessāmi, tato kalaho vūpasammissati. Atha sāmaggidīpanatthāya dve jātakāni kathetvā attadaṇḍasuttaṃ desessāmi. Desanaṃ sutvā ubhayanagaravāsinopi aḍḍhatiyāni aḍḍhatiyāni kumārasatāni dassanti, ahaṃ te pabbājessāmi, tadā mahāsamāgamo bhavissatī’’ti sanniṭṭhānaṃ akāsi. Tasmā imesu yuddhasajjesu nikkhamantesu kassaci anārocetvā sayameva pattacīvaramādāya gantvā dvinnaṃ senānaṃ antare ākāse pallaṅkaṃ ābhujitvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjetvā nisīdi.
កបិលវត្ថុវាសិនោ ភគវន្តំ ទិស្វាវ, ‘‘អម្ហាកំ ញាតិសេដ្ឋោ សត្ថា អាគតោ។ ទិដ្ឋោ នុ ខោ តេន អម្ហាកំ កលហករណភាវោ’’តិ ចិន្តេត្វា, ‘‘ន ខោ បន សក្កា ភគវតិ អាគតេ អម្ហេហិ បរស្ស សរីរេ សត្ថំ បាតេតុំ។ កោលិយនគរវាសិនោ អម្ហេ ហនន្តុ វា ពជ្ឈន្តុ វា’’តិ។ អាវុធានិ ឆឌ្ឌេត្វា, ភគវន្តំ វន្ទិត្វា, និសីទិំសុ។ កោលិយនគរវាសិនោបិ តថេវ ចិន្តេត្វា អាវុធានិ ឆឌ្ឌេត្វា, ភគវន្តំ វន្ទិត្វា, និសីទិំសុ។
Kapilavatthuvāsino bhagavantaṃ disvāva, ‘‘amhākaṃ ñātiseṭṭho satthā āgato. Diṭṭho nu kho tena amhākaṃ kalahakaraṇabhāvo’’ti cintetvā, ‘‘na kho pana sakkā bhagavati āgate amhehi parassa sarīre satthaṃ pātetuṃ. Koliyanagaravāsino amhe hanantu vā bajjhantu vā’’ti. Āvudhāni chaḍḍetvā, bhagavantaṃ vanditvā, nisīdiṃsu. Koliyanagaravāsinopi tatheva cintetvā āvudhāni chaḍḍetvā, bhagavantaṃ vanditvā, nisīdiṃsu.
ភគវា ជានន្តោវ, ‘‘កស្មា អាគតត្ថ, មហារាជា’’តិ បុច្ឆិ? ‘‘ន, ភគវា, តិត្ថកីឡាយ ន បព្ពតកីឡាយ, ន នទីកីឡាយ, ន គិរិទស្សនត្ថំ, ឥមស្មិំ បន ឋានេ សង្គាមំ បច្ចុបដ្ឋបេត្វា អាគតម្ហា’’តិ។ ‘‘កិំ និស្សាយ វោ កលហោ, មហារាជាតិ? ឧទកំ, ភន្តេតិ។ ឧទកំ កិំ អគ្ឃតិ, មហារាជាតិ? អប្បំ, ភន្តេតិ។ បថវី នាម កិំ អគ្ឃតិ, មហារាជាតិ? អនគ្ឃា, ភន្តេតិ។ ខត្តិយា កិំ អគ្ឃន្តីតិ? ខត្តិយា នាម អនគ្ឃា, ភន្តេតិ។ អប្បមូលំ ឧទកំ និស្សាយ កិមត្ថំ អនគ្ឃេ ខត្តិយេ នាសេថ, មហារាជ, កលហេ អស្សាទោ នាម នត្ថិ, កលហវសេន, មហារាជ, អដ្ឋានេ វេរំ កត្វា ឯកាយ រុក្ខទេវតាយ កាឡសីហេន សទ្ធិំ ពទ្ធាឃាតោ សកលម្បិ ឥមំ កប្បំ អនុប្បត្តោយេវាតិ វត្វា ផន្ទនជាតកំ (ជា. ១.១៣.១៤ អាទយោ) កថេសិ’’។ តតោ ‘‘បរបត្តិយេន នាម, មហារាជ, ន ភវិតព្ពំ។ បរបត្តិយា ហុត្វា ហិ ឯកស្ស សសកស្ស កថាយ តិយោជនសហស្សវិត្ថតេ ហិមវន្តេ ចតុប្បទគណា មហាសមុទ្ទំ បក្ខន្ទិនោ អហេសុំ។ តស្មា បរបត្តិយេន ន ភវិតព្ព’’ន្តិ វត្វា, បថវីឧន្ទ្រិយជាតកំ កថេសិ។ តតោ ‘‘កទាចិ, មហារាជ, ទុព្ពលោបិ មហាពលស្ស រន្ធំ វិវរំ បស្សតិ, កទាចិ មហាពលោ ទុព្ពលស្ស។ លដុកិកាបិ ហិ សកុណិកា ហត្ថិនាគំ ឃាតេសី’’តិ លដុកិកជាតកំ (ជា. ១.៥.៣៩ អាទយោ) កថេសិ។ ឯវំ កលហវូបសមនត្ថាយ តីណិ ជាតកានិ កថេត្វា សាមគ្គិបរិទីបនត្ថាយ ទ្វេ ជាតកានិ កថេសិ។ កថំ? ‘‘សមគ្គានញ្ហិ, មហារាជ, កោចិ ឱតារំ នាម បស្សិតុំ ន សក្កោតីតិ វត្វា, រុក្ខធម្មជាតកំ (ជា. ១.១.៧៤) កថេសិ ។ តតោ ‘‘សមគ្គានំ, មហារាជ, កោចិ វិវរំ ទស្សិតុំ ន សក្ខិ។ យទា បន អញ្ញមញ្ញំ វិវាទមកំសុ, អថ តេ នេសាទបុត្តោ ជីវិតា វោរោបេត្វា អាទាយ គតោតិ វិវាទេ អស្សាទោ នាម នត្ថី’’តិ វត្វា, វដ្ដកជាតកំ (ជា. ១.១.១១៨) កថេសិ។ ឯវំ ឥមានិ បញ្ច ជាតកានិ កថេត្វា អវសានេ អត្តទណ្ឌសុត្តំ (សុ. និ. ៩៤១ អាទយោ) កថេសិ។
Bhagavā jānantova, ‘‘kasmā āgatattha, mahārājā’’ti pucchi? ‘‘Na, bhagavā, titthakīḷāya na pabbatakīḷāya, na nadīkīḷāya, na giridassanatthaṃ, imasmiṃ pana ṭhāne saṅgāmaṃ paccupaṭṭhapetvā āgatamhā’’ti. ‘‘Kiṃ nissāya vo kalaho, mahārājāti? Udakaṃ, bhanteti. Udakaṃ kiṃ agghati, mahārājāti? Appaṃ, bhanteti. Pathavī nāma kiṃ agghati, mahārājāti? Anagghā, bhanteti. Khattiyā kiṃ agghantīti? Khattiyā nāma anagghā, bhanteti. Appamūlaṃ udakaṃ nissāya kimatthaṃ anagghe khattiye nāsetha, mahārāja, kalahe assādo nāma natthi, kalahavasena, mahārāja, aṭṭhāne veraṃ katvā ekāya rukkhadevatāya kāḷasīhena saddhiṃ baddhāghāto sakalampi imaṃ kappaṃ anuppattoyevāti vatvā phandanajātakaṃ (jā. 1.13.14 ādayo) kathesi’’. Tato ‘‘parapattiyena nāma, mahārāja, na bhavitabbaṃ. Parapattiyā hutvā hi ekassa sasakassa kathāya tiyojanasahassavitthate himavante catuppadagaṇā mahāsamuddaṃ pakkhandino ahesuṃ. Tasmā parapattiyena na bhavitabba’’nti vatvā, pathavīundriyajātakaṃ kathesi. Tato ‘‘kadāci, mahārāja, dubbalopi mahābalassa randhaṃ vivaraṃ passati, kadāci mahābalo dubbalassa. Laṭukikāpi hi sakuṇikā hatthināgaṃ ghātesī’’ti laṭukikajātakaṃ (jā. 1.5.39 ādayo) kathesi. Evaṃ kalahavūpasamanatthāya tīṇi jātakāni kathetvā sāmaggiparidīpanatthāya dve jātakāni kathesi. Kathaṃ? ‘‘Samaggānañhi, mahārāja, koci otāraṃ nāma passituṃ na sakkotīti vatvā, rukkhadhammajātakaṃ (jā. 1.1.74) kathesi . Tato ‘‘samaggānaṃ, mahārāja, koci vivaraṃ dassituṃ na sakkhi. Yadā pana aññamaññaṃ vivādamakaṃsu, atha te nesādaputto jīvitā voropetvā ādāya gatoti vivāde assādo nāma natthī’’ti vatvā, vaṭṭakajātakaṃ (jā. 1.1.118) kathesi. Evaṃ imāni pañca jātakāni kathetvā avasāne attadaṇḍasuttaṃ (su. ni. 941 ādayo) kathesi.
រាជានោ បសន្នា – ‘‘សចេ សត្ថា នាគមិស្ស, មយំ សហត្ថា អញ្ញមញ្ញំ វធិត្វា លោហិតនទិំ បវត្តយិស្សាម។ អម្ហាកំ បុត្តភាតរោ ច គេហទ្វារេ ន បស្សេយ្យាម, សាសនបដិសាសនម្បិ នោ អាហរណកោ នាភវិស្ស។ សត្ថារំ និស្សាយ នោ ជីវិតំ លទ្ធំ។ សចេ បន សត្ថា អាគារំ អជ្ឈាវសិស្ស ទីបសហស្សទ្វយបរិវារំ ចតុមហាទីបរជ្ជមស្ស ហត្ថគតំ អភវិស្ស, អតិរេកសហស្សំ ខោ បនស្ស បុត្តា អភវិស្សំសុ, តតោ ខត្តិយបរិវារោ អវិចរិស្ស។ តំ ខោ បនេស សម្បត្តិំ បហាយ និក្ខមិត្វា សម្ពោធិំ បត្តោ។ ឥទានិបិ ខត្តិយបរិវារោយេវ វិចរតូ’’តិ ឧភយនគរវាសិនោ អឌ្ឍតិយានិ អឌ្ឍតិយានិ កុមារសតានិ អទំសុ។ ភគវាបិ តេ បព្ពាជេត្វា មហាវនំ អគមាសិ។ តេសំ គរុគារវេន ន អត្តនោ រុចិយា បព្ពជិតានំ អនភិរតិ ឧប្បជ្ជិ។ បុរាណទុតិយិកាយោបិ តេសំ – ‘‘អយ្យបុត្តា ឧក្កណ្ឋន្តុ, ឃរាវាសោ ន សណ្ឋាតី’’តិអាទីនិ វត្វា សាសនំ បេសេន្តិ។ តេ ច អតិរេកតរំ ឧក្កណ្ឋិំសុ។
Rājāno pasannā – ‘‘sace satthā nāgamissa, mayaṃ sahatthā aññamaññaṃ vadhitvā lohitanadiṃ pavattayissāma. Amhākaṃ puttabhātaro ca gehadvāre na passeyyāma, sāsanapaṭisāsanampi no āharaṇako nābhavissa. Satthāraṃ nissāya no jīvitaṃ laddhaṃ. Sace pana satthā āgāraṃ ajjhāvasissa dīpasahassadvayaparivāraṃ catumahādīparajjamassa hatthagataṃ abhavissa, atirekasahassaṃ kho panassa puttā abhavissaṃsu, tato khattiyaparivāro avicarissa. Taṃ kho panesa sampattiṃ pahāya nikkhamitvā sambodhiṃ patto. Idānipi khattiyaparivāroyeva vicaratū’’ti ubhayanagaravāsino aḍḍhatiyāni aḍḍhatiyāni kumārasatāni adaṃsu. Bhagavāpi te pabbājetvā mahāvanaṃ agamāsi. Tesaṃ garugāravena na attano ruciyā pabbajitānaṃ anabhirati uppajji. Purāṇadutiyikāyopi tesaṃ – ‘‘ayyaputtā ukkaṇṭhantu, gharāvāso na saṇṭhātī’’tiādīni vatvā sāsanaṃ pesenti. Te ca atirekataraṃ ukkaṇṭhiṃsu.
ភគវា អាវជ្ជេន្តោ តេសំ អនភិរតិភាវំ ញត្វា – ‘‘ឥមេ ភិក្ខូ មាទិសេន ពុទ្ធេន សទ្ធិំ ឯកតោ វសន្តា ឧក្កណ្ឋន្តិ, ហន្ទ នេសំ កុណាលទហស្ស វណ្ណំ កថេត្វា តត្ថ នេត្វា អនភិរតិំ វិនោទេមី’’តិ កុណាលទហស្ស វណ្ណំ កថេសិ។ តេ តំ ទដ្ឋុកាមា អហេសុំ។ ទដ្ឋុកាមត្ថ, ភិក្ខវេ, កុណាលទហន្តិ? អាម ភគវាតិ។ យទិ ឯវំ ឯថ គច្ឆាមាតិ។ ឥទ្ធិមន្តានំ ភគវា គមនដ្ឋានំ មយំ កថំ គមិស្សាមាតិ។ តុម្ហេ គន្តុកាមា ហោថ, អហំ មមានុភាវេន គហេត្វា គមិស្សាមីតិ។ សាធុ, ភន្តេតិ។ ភគវា បញ្ច ភិក្ខុសតានិ គហេត្វា អាកាសេ ឧប្បតិត្វា កុណាលទហេ បតិដ្ឋាយ តេ ភិក្ខូ អាហ – ‘‘ភិក្ខវេ, ឥមស្មិំ កុណាលទហេ យេសំ មច្ឆានំ នាមំ ន ជានាថ មមំ បុច្ឆថា’’តិ។
Bhagavā āvajjento tesaṃ anabhiratibhāvaṃ ñatvā – ‘‘ime bhikkhū mādisena buddhena saddhiṃ ekato vasantā ukkaṇṭhanti, handa nesaṃ kuṇāladahassa vaṇṇaṃ kathetvā tattha netvā anabhiratiṃ vinodemī’’ti kuṇāladahassa vaṇṇaṃ kathesi. Te taṃ daṭṭhukāmā ahesuṃ. Daṭṭhukāmattha, bhikkhave, kuṇāladahanti? Āma bhagavāti. Yadi evaṃ etha gacchāmāti. Iddhimantānaṃ bhagavā gamanaṭṭhānaṃ mayaṃ kathaṃ gamissāmāti. Tumhe gantukāmā hotha, ahaṃ mamānubhāvena gahetvā gamissāmīti. Sādhu, bhanteti. Bhagavā pañca bhikkhusatāni gahetvā ākāse uppatitvā kuṇāladahe patiṭṭhāya te bhikkhū āha – ‘‘bhikkhave, imasmiṃ kuṇāladahe yesaṃ macchānaṃ nāmaṃ na jānātha mamaṃ pucchathā’’ti.
តេ បុច្ឆិំសុ។ ភគវា បុច្ឆិតំ បុច្ឆិតំ កថេសិ។ ន កេវលញ្ច, មច្ឆានំយេវ, តស្មិំ វនសណ្ឌេ រុក្ខានម្បិ បព្ពតបាទេ ទ្វិបទចតុប្បទសកុណានម្បិ នាមានិ បុច្ឆាបេត្វា កថេសិ។ អថ ទ្វីហិ សកុណេហិ មុខតុណ្ឌកេន ឌំសិត្វា គហិតទណ្ឌកេ និសិន្នោ កុណាលសកុណរាជា បុរតោ បច្ឆតោ ឧភោសុ ច បស្សេសុ សកុណសង្ឃបរិវុតោ អាគច្ឆតិ។ ភិក្ខូ តំ ទិស្វា – ‘‘ឯស, ភន្តេ, ឥមេសំ សកុណានំ រាជា ភវិស្សតិ, បរិវារា ឯតេ ឯតស្សា’’តិ មញ្ញាមាតិ។ ឯវមេតំ, ភិក្ខវេ, អយម្បិ មមេវ វំសោ មម បវេណីតិ។ ឥទានិ តាវ មយំ, ភន្តេ, ឯតេ សកុណេ បស្សាម។ យំ បន ភគវា ‘‘អយម្បិ មមេវ វំសោ មម បវេណី’’តិ អាហ, តំ សោតុកាមម្ហាតិ។ សោតុកាមត្ថ, ភិក្ខវេតិ? អាម ភគវាតិ។ តេន ហិ សុណាថាតិ តីហិ គាថាសតេហិ មណ្ឌេត្វា កុណាលជាតកំ (ជា. ២.២១.កុណាលជាតក) កថេន្តោ អនភិរតិំ វិនោទេសិ។ ទេសនាបរិយោសានេ សព្ពេបិ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិំសុ, មគ្គេនេវ ច នេសំ ឥទ្ធិបិ អាគតា។ ភគវា ‘‘ហោតុ តាវ ឯត្តកំ តេសំ ភិក្ខូន’’ន្តិ អាកាសេ ឧប្បតិត្វា មហាវនមេវ អគមាសិ។ តេបិ ភិក្ខូ គមនកាលេ ទសពលស្ស អានុភាវេន គន្ត្វា អាគមនកាលេ អត្តនោ អានុភាវេន ភគវន្តំ បរិវារេត្វា មហាវនេ ឱតរិំសុ។
Te pucchiṃsu. Bhagavā pucchitaṃ pucchitaṃ kathesi. Na kevalañca, macchānaṃyeva, tasmiṃ vanasaṇḍe rukkhānampi pabbatapāde dvipadacatuppadasakuṇānampi nāmāni pucchāpetvā kathesi. Atha dvīhi sakuṇehi mukhatuṇḍakena ḍaṃsitvā gahitadaṇḍake nisinno kuṇālasakuṇarājā purato pacchato ubhosu ca passesu sakuṇasaṅghaparivuto āgacchati. Bhikkhū taṃ disvā – ‘‘esa, bhante, imesaṃ sakuṇānaṃ rājā bhavissati, parivārā ete etassā’’ti maññāmāti. Evametaṃ, bhikkhave, ayampi mameva vaṃso mama paveṇīti. Idāni tāva mayaṃ, bhante, ete sakuṇe passāma. Yaṃ pana bhagavā ‘‘ayampi mameva vaṃso mama paveṇī’’ti āha, taṃ sotukāmamhāti. Sotukāmattha, bhikkhaveti? Āma bhagavāti. Tena hi suṇāthāti tīhi gāthāsatehi maṇḍetvā kuṇālajātakaṃ (jā. 2.21.kuṇālajātaka) kathento anabhiratiṃ vinodesi. Desanāpariyosāne sabbepi sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu, maggeneva ca nesaṃ iddhipi āgatā. Bhagavā ‘‘hotu tāva ettakaṃ tesaṃ bhikkhūna’’nti ākāse uppatitvā mahāvanameva agamāsi. Tepi bhikkhū gamanakāle dasabalassa ānubhāvena gantvā āgamanakāle attano ānubhāvena bhagavantaṃ parivāretvā mahāvane otariṃsu.
ភគវា បញ្ញត្តាសនេ និសីទិត្វា តេ ភិក្ខូ អាមន្តេត្វា – ‘‘ឯថ, ភិក្ខវេ, និសីទថ។ ឧបរិមគ្គត្តយវជ្ឈានំ វោ កិលេសានំ កម្មដ្ឋានំ កថេស្សាមី’’តិ កម្មដ្ឋានំ កថេសិ។ ភិក្ខូ ចិន្តយិំសុ – ‘‘ភគវា អម្ហាកំ អនភិរតភាវំ ញត្វា កុណាលទហំ នេត្វា អនភិរតិំ វិនោទេសិ, តត្ថ សោតាបត្តិផលំ បត្តានំ នោ ឥទានិ ឥធ តិណ្ណំ មគ្គានំ កម្មដ្ឋានំ អទាសិ, ន ខោ បន អម្ហេហិ ‘សោតាបន្នា មយ’ន្តិ វីតិនាមេតុំ វដ្ដតិ, បុរិសបុរិសេហិ នោ ភវិតុំ វដ្ដតី’’តិ តេ ទសពលស្ស បាទេ វន្ទិត្វា ឧដ្ឋាយ និសីទនំ បប្ផោដេត្វា វិសុំ វិសុំ បព្ភាររុក្ខមូលេសុ និសីទិំសុ។
Bhagavā paññattāsane nisīditvā te bhikkhū āmantetvā – ‘‘etha, bhikkhave, nisīdatha. Uparimaggattayavajjhānaṃ vo kilesānaṃ kammaṭṭhānaṃ kathessāmī’’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi. Bhikkhū cintayiṃsu – ‘‘bhagavā amhākaṃ anabhiratabhāvaṃ ñatvā kuṇāladahaṃ netvā anabhiratiṃ vinodesi, tattha sotāpattiphalaṃ pattānaṃ no idāni idha tiṇṇaṃ maggānaṃ kammaṭṭhānaṃ adāsi, na kho pana amhehi ‘sotāpannā maya’nti vītināmetuṃ vaṭṭati, purisapurisehi no bhavituṃ vaṭṭatī’’ti te dasabalassa pāde vanditvā uṭṭhāya nisīdanaṃ papphoṭetvā visuṃ visuṃ pabbhārarukkhamūlesu nisīdiṃsu.
ភគវា ចិន្តេសិ – ‘‘ឥមេ ភិក្ខូ បកតិយាបិ អវិស្សដ្ឋកម្មដ្ឋានា, លទ្ធុបាយស្ស បន ភិក្ខុនោ កិលមនការណំ នាម នត្ថិ។ គច្ឆន្តា គច្ឆន្តា ច វិបស្សនំ វឌ្ឍេត្វា អរហត្តំ បត្វា ‘អត្តនា បដិវិទ្ធគុណំ អារោចេស្សាមា’តិ មម សន្តិកំ អាគមិស្សន្តិ។ ឯតេសុ អាគតេសុ ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតា ឯកចក្កវាឡេ សន្និបតិស្សន្តិ, មហាសមយោ ភវិស្សតិ, វិវិត្តេ ឱកាសេ មយា និសីទិតុំ វដ្ដតី’’តិ តតោ វិវិត្តេ ឱកាសេ ពុទ្ធាសនំ បញ្ញាបេត្វា និសីទិ។
Bhagavā cintesi – ‘‘ime bhikkhū pakatiyāpi avissaṭṭhakammaṭṭhānā, laddhupāyassa pana bhikkhuno kilamanakāraṇaṃ nāma natthi. Gacchantā gacchantā ca vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patvā ‘attanā paṭividdhaguṇaṃ ārocessāmā’ti mama santikaṃ āgamissanti. Etesu āgatesu dasasahassacakkavāḷadevatā ekacakkavāḷe sannipatissanti, mahāsamayo bhavissati, vivitte okāse mayā nisīdituṃ vaṭṭatī’’ti tato vivitte okāse buddhāsanaṃ paññāpetvā nisīdi.
សព្ពបឋមំ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា គតត្ថេរោ សហ បដិសម្ភិទាហិ អរហត្តំ បាបុណិ។ តតោ អបរោ តតោ អបរោតិ បញ្ចសតាបិ បទុមិនិយំ បទុមានិ វិយ វិកសិំសុ។ សព្ពបឋមំ អរហត្តំ បត្តភិក្ខុ ‘‘ភគវតោ អារោចេស្សាមី’’តិ បល្លង្កំ វិនិព្ភុជិត្វា និសីទនំ បប្ផោដេត្វា ឧដ្ឋាយ ទសពលាភិមុខោ អហោសិ។ ឯវំ អបរោបិ អបរោបីតិ បញ្ចសតា ភត្តសាលំ បវិសន្តា វិយ បដិបាដិយាវ អាគមិំសុ។ បឋមំ អាគតោ វន្ទិត្វា និសីទនំ បញ្ញាបេត្វា, ឯកមន្តំ និសីទិត្វា, បដិវិទ្ធគុណំ អារោចេតុកាមោ ‘‘អត្ថិ នុ ខោ អញ្ញោ កោចិ? នត្ថី’’តិ និវត្តិត្វា អាគតមគ្គំ ឱលោកេន្តោ អបរម្បិ អទ្ទស អបរម្បិ អទ្ទសយេវាតិ សព្ពេបិ តេ អាគន្ត្វា ឯកមន្តំ និសីទិត្វា, អយំ ឥមស្ស ហរាយមានោ ន កថេសិ, អយំ ឥមស្ស ហរាយមានោ ន កថេសិ។ ខីណាសវានំ កិរ ទ្វេ អាការា ហោន្តិ – ‘‘អហោ វត មយា បដិវិទ្ធគុណំ សទេវកោ លោកោ ខិប្បមេវ បដិវិជ្ឈេយ្យា’’តិ ចិត្តំ ឧប្បជ្ជតិ។ បដិវិទ្ធភាវំ បន និធិលទ្ធបុរិសោ វិយ ន អញ្ញស្ស អារោចេតុកាមា ហោន្តិ។
Sabbapaṭhamaṃ kammaṭṭhānaṃ gahetvā gatatthero saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tato aparo tato aparoti pañcasatāpi paduminiyaṃ padumāni viya vikasiṃsu. Sabbapaṭhamaṃ arahattaṃ pattabhikkhu ‘‘bhagavato ārocessāmī’’ti pallaṅkaṃ vinibbhujitvā nisīdanaṃ papphoṭetvā uṭṭhāya dasabalābhimukho ahosi. Evaṃ aparopi aparopīti pañcasatā bhattasālaṃ pavisantā viya paṭipāṭiyāva āgamiṃsu. Paṭhamaṃ āgato vanditvā nisīdanaṃ paññāpetvā, ekamantaṃ nisīditvā, paṭividdhaguṇaṃ ārocetukāmo ‘‘atthi nu kho añño koci? Natthī’’ti nivattitvā āgatamaggaṃ olokento aparampi addasa aparampi addasayevāti sabbepi te āgantvā ekamantaṃ nisīditvā, ayaṃ imassa harāyamāno na kathesi, ayaṃ imassa harāyamāno na kathesi. Khīṇāsavānaṃ kira dve ākārā honti – ‘‘aho vata mayā paṭividdhaguṇaṃ sadevako loko khippameva paṭivijjheyyā’’ti cittaṃ uppajjati. Paṭividdhabhāvaṃ pana nidhiladdhapuriso viya na aññassa ārocetukāmā honti.
ឯវំ ឱសដមត្តេ បន តស្មិំ អរិយមណ្ឌលេ បាចីនយុគន្ធរបរិក្ខេបតោ អព្ភា មហិកា ធូមោ រជោ រាហូតិ, ឥមេហិ ឧបក្កិលេសេហិ វិប្បមុត្តំ ពុទ្ធុប្បាទបដិមណ្ឌិតស្ស លោកស្ស រាមណេយ្យកទស្សនត្ថំ បាចីនទិសាយ ឧក្ខិត្តរជតមយមហាអាទាសមណ្ឌលំ វិយ, នេមិវដ្ដិយំ គហេត្វា, បរិវត្តិយមានរជតចក្កសស្សិរិកំ បុណ្ណចន្ទមណ្ឌលំ ឧល្លង្ឃិត្វា, អនិលបថំ បដិបជ្ជិត្ថ។ ឥតិ ឯវរូបេ ខណេ លយេ មុហុត្តេ ភគវា សក្កេសុ វិហរតិ កបិលវត្ថុស្មិំ មហាវនេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សព្ពេហេវ អរហន្តេហិ។
Evaṃ osaṭamatte pana tasmiṃ ariyamaṇḍale pācīnayugandharaparikkhepato abbhā mahikā dhūmo rajo rāhūti, imehi upakkilesehi vippamuttaṃ buddhuppādapaṭimaṇḍitassa lokassa rāmaṇeyyakadassanatthaṃ pācīnadisāya ukkhittarajatamayamahāādāsamaṇḍalaṃ viya, nemivaṭṭiyaṃ gahetvā, parivattiyamānarajatacakkasassirikaṃ puṇṇacandamaṇḍalaṃ ullaṅghitvā, anilapathaṃ paṭipajjittha. Iti evarūpe khaṇe laye muhutte bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ mahāvane mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehi.
តត្ថ ភគវាបិ មហាសម្មតស្ស វំសេ ឧប្បន្នោ, តេបិ បញ្ចសតា ភិក្ខូ មហាសម្មតស្ស កុលេ ឧប្បន្នា។ ភគវាបិ ខត្តិយគព្ភេ ជាតោ, តេបិ ខត្តិយគព្ភេ ជាតា។ ភគវាបិ រាជបព្ពជិតោ, តេបិ រាជបព្ពជិតា។ ភគវាបិ សេតច្ឆត្តំ បហាយ ហត្ថគតំ ចក្កវត្តិរជ្ជំ និស្សជ្ជិត្វា បព្ពជិតោ, តេបិ សេតច្ឆត្តំ បហាយ ហត្ថគតានិ រជ្ជានិ វិស្សជ្ជិត្វា បព្ពជិតា។ ឥតិ ភគវា បរិសុទ្ធេ ឱកាសេ, បរិសុទ្ធេ រត្តិភាគេ, សយំ បរិសុទ្ធោ បរិសុទ្ធបរិវារោ, វីតរាគោ វីតរាគបរិវារោ, វីតទោសោ វីតទោសបរិវារោ, វីតមោហោ វីតមោហបរិវារោ, និត្តណ្ហោ និត្តណ្ហបរិវារោ, និក្កិលេសោ និក្កិលេសបរិវារោ, សន្តោ សន្តបរិវារោ, ទន្តោ ទន្តបរិវារោ, មុត្តោ មុត្តបរិវារោ, អតិវិយ វិរោចតីតិ។ វណ្ណភូមិ នាមេសា, យត្តកំ សក្កោតិ, តត្តកំ វត្តព្ពំ។ ឥតិ ឥមេ ភិក្ខូ សន្ធាយ វុត្តំ, ‘‘បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សព្ពេហេវ អរហន្តេហី’’តិ។
Tattha bhagavāpi mahāsammatassa vaṃse uppanno, tepi pañcasatā bhikkhū mahāsammatassa kule uppannā. Bhagavāpi khattiyagabbhe jāto, tepi khattiyagabbhe jātā. Bhagavāpi rājapabbajito, tepi rājapabbajitā. Bhagavāpi setacchattaṃ pahāya hatthagataṃ cakkavattirajjaṃ nissajjitvā pabbajito, tepi setacchattaṃ pahāya hatthagatāni rajjāni vissajjitvā pabbajitā. Iti bhagavā parisuddhe okāse, parisuddhe rattibhāge, sayaṃ parisuddho parisuddhaparivāro, vītarāgo vītarāgaparivāro, vītadoso vītadosaparivāro, vītamoho vītamohaparivāro, nittaṇho nittaṇhaparivāro, nikkileso nikkilesaparivāro, santo santaparivāro, danto dantaparivāro, mutto muttaparivāro, ativiya virocatīti. Vaṇṇabhūmi nāmesā, yattakaṃ sakkoti, tattakaṃ vattabbaṃ. Iti ime bhikkhū sandhāya vuttaṃ, ‘‘pañcamattehi bhikkhusatehi sabbeheva arahantehī’’ti.
យេភុយ្យេនាតិ ពហុតរា សន្និបតិតា, មន្ទា ន សន្និបតិតា អសញ្ញី អរូបាវចរទេវតា សមាបន្នទេវតាយោ ច។ តត្រាយំ សន្និបាតក្កមោ – មហាវនស្ស កិរ សាមន្តា ទេវតា ចលិំសុ, ‘‘អាយាម ភោ! ពុទ្ធទស្សនំ នាម ពហូបការំ, ធម្មស្សវនំ ពហូបការំ, ភិក្ខុសង្ឃទស្សនំ ពហូបការំ។ អាយាម អាយាមា’’តិ! មហាសទ្ទំ កុរុមានា អាគន្ត្វា ភគវន្តញ្ច តំមុហុត្តំ អរហត្តប្បត្តខីណាសវេ ច វន្ទិត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯតេនេវ ឧបាយេន តាសំ តាសំ សទ្ទំ សុត្វា សទ្ទន្តរអឌ្ឍគាវុតគាវុតអឌ្ឍយោជនយោជនាទិវសេន តិយោជនសហស្សវិត្ថតេ ហិមវន្តេ, តិក្ខត្តុំ តេសដ្ឋិយា នគរសហស្សេសុ, នវនវុតិយា ទោណមុខសតសហស្សេសុ, ឆនវុតិយា បដ្ដនកោដិសតសហស្សេសុ, ឆបណ្ណាសាយ រតនាករេសូតិ សកលជម្ពុទីបេ, បុព្ពវិទេហេ, អបរគោយានេ, ឧត្តរកុរុម្ហិ, ទ្វីសុ បរិត្តទីបសហស្សេសូតិ សកលចក្កវាឡេ, តតោ ទុតិយតតិយចក្កវាឡេតិ ឯវំ ទសសហស្សចក្កវាឡេសុ ទេវតា សន្និបតិតាតិ វេទិតព្ពា។ ទសសហស្សចក្កវាឡញ្ហិ ឥធ ទសលោកធាតុយោតិ អធិប្បេតំ។ តេន វុត្តំ – ‘‘ទសហិ ច លោកធាតូហិ ទេវតា យេភុយ្យេន សន្និបតិតា ហោន្តី’’តិ។
Yebhuyyenāti bahutarā sannipatitā, mandā na sannipatitā asaññī arūpāvacaradevatā samāpannadevatāyo ca. Tatrāyaṃ sannipātakkamo – mahāvanassa kira sāmantā devatā caliṃsu, ‘‘āyāma bho! Buddhadassanaṃ nāma bahūpakāraṃ, dhammassavanaṃ bahūpakāraṃ, bhikkhusaṅghadassanaṃ bahūpakāraṃ. Āyāma āyāmā’’ti! Mahāsaddaṃ kurumānā āgantvā bhagavantañca taṃmuhuttaṃ arahattappattakhīṇāsave ca vanditvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Eteneva upāyena tāsaṃ tāsaṃ saddaṃ sutvā saddantaraaḍḍhagāvutagāvutaaḍḍhayojanayojanādivasena tiyojanasahassavitthate himavante, tikkhattuṃ tesaṭṭhiyā nagarasahassesu, navanavutiyā doṇamukhasatasahassesu, chanavutiyā paṭṭanakoṭisatasahassesu, chapaṇṇāsāya ratanākaresūti sakalajambudīpe, pubbavidehe, aparagoyāne, uttarakurumhi, dvīsu parittadīpasahassesūti sakalacakkavāḷe, tato dutiyatatiyacakkavāḷeti evaṃ dasasahassacakkavāḷesu devatā sannipatitāti veditabbā. Dasasahassacakkavāḷañhi idha dasalokadhātuyoti adhippetaṃ. Tena vuttaṃ – ‘‘dasahi ca lokadhātūhi devatā yebhuyyena sannipatitā hontī’’ti.
ឯវំ សន្និបតិតាហិ ទេវតាហិ សកលចក្កវាឡគព្ភំ យាវ ព្រហ្មលោកា សូចិឃរេ និរន្តរំ បក្ខិត្តសូចីហិ វិយ បរិបុណ្ណំ ហោតិ។ តត្ថ ព្រហ្មលោកស្ស ឯវំ ឧច្ចត្តនំ វេទិតព្ពំ – លោហបាសាទេ កិរ សត្តកូដាគារសមោ បាសាណោ ព្រហ្មលោកេ ឋត្វា អធោ ខិត្តោ ចតូហិ មាសេហិ បថវិំ បាបុណាតិ។ ឯវំ មហន្តេ ឱកាសេ យថា ហេដ្ឋា ឋត្វា ខិត្តានិ បុប្ផានិ វា ធូមោ វា ឧបរិ គន្តុំ, ឧបរិ វា ឋត្វា ខិត្តសាសបា ហេដ្ឋា ឱតរិតុំ អន្តរំ ន លភន្តិ, ឯវំ និរន្តរា ទេវតា អហេសុំ។ យថា ខោ បន ចក្កវត្តិរញ្ញោ និសិន្នដ្ឋានំ អសម្ពាធំ ហោតិ, អាគតាគតា មហេសក្ខា ខត្តិយា ឱកាសំ លភន្តិយេវ, បរតោ បរតោ បន អតិសម្ពាធំ ហោតិ។ ឯវមេវ ភគវតោ និសិន្នដ្ឋានំ អសម្ពាធំ, អាគតាគតា មហេសក្ខា ទេវា ច ព្រហ្មានោ ច ឱកាសំ លភន្តិយេវ។ អបិ សុទំ ភគវតោ អាសន្នាសន្នដ្ឋានេ វាលគ្គនិត្តុទនមត្តេ បទេសេ ទសបិ វីសតិបិ ទេវា សុខុមេ អត្តភាវេ មាបេត្វា អដ្ឋំសុ។ សព្ពបរតោ សដ្ឋិ សដ្ឋិ ទេវតា អដ្ឋំសុ។
Evaṃ sannipatitāhi devatāhi sakalacakkavāḷagabbhaṃ yāva brahmalokā sūcighare nirantaraṃ pakkhittasūcīhi viya paripuṇṇaṃ hoti. Tattha brahmalokassa evaṃ uccattanaṃ veditabbaṃ – lohapāsāde kira sattakūṭāgārasamo pāsāṇo brahmaloke ṭhatvā adho khitto catūhi māsehi pathaviṃ pāpuṇāti. Evaṃ mahante okāse yathā heṭṭhā ṭhatvā khittāni pupphāni vā dhūmo vā upari gantuṃ, upari vā ṭhatvā khittasāsapā heṭṭhā otarituṃ antaraṃ na labhanti, evaṃ nirantarā devatā ahesuṃ. Yathā kho pana cakkavattirañño nisinnaṭṭhānaṃ asambādhaṃ hoti, āgatāgatā mahesakkhā khattiyā okāsaṃ labhantiyeva, parato parato pana atisambādhaṃ hoti. Evameva bhagavato nisinnaṭṭhānaṃ asambādhaṃ, āgatāgatā mahesakkhā devā ca brahmāno ca okāsaṃ labhantiyeva. Api sudaṃ bhagavato āsannāsannaṭṭhāne vālagganittudanamatte padese dasapi vīsatipi devā sukhume attabhāve māpetvā aṭṭhaṃsu. Sabbaparato saṭṭhi saṭṭhi devatā aṭṭhaṃsu.
សុទ្ធាវាសកាយិកានន្តិ សុទ្ធាវាសវាសីនំ។ សុទ្ធាវាសា នាម សុទ្ធានំ អនាគាមិខីណាសវានំ អាវាសា បញ្ច ព្រហ្មលោកា។ ឯតទហោសីតិ កស្មា អហោសិ? តេ កិរ ព្រហ្មានោ សមាបត្តិំ សមាបជ្ជិត្វា យថា បរិច្ឆេទេន វុដ្ឋិតា ព្រហ្មភវនំ ឱលោកេន្តា បច្ឆាភត្តេ ភត្តគេហំ វិយ សុញ្ញតំ អទ្ទសំសុ។ តតោ ‘‘កុហិំ ព្រហ្មានោ គតា’’តិ អាវជ្ជន្តា មហាសមាគមំ ញត្វា – ‘‘អយំ សមាគមោ មហា, មយំ ឱហីនា, ឱហីនកានំ បន ឱកាសោ ទុល្លភោ ហោតិ, តស្មា គច្ឆន្តា អតុច្ឆហត្ថា ហុត្វា ឯកេកំ គាថំ អភិសង្ខរិត្វា គច្ឆាម។ តាយ មហាសមាគមេ ច អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេស្សាម, ទសពលស្ស ច វណ្ណំ ភាសិស្សាមា’’តិ។ ឥតិ តេសំ សមាបត្តិតោ ឧដ្ឋាយ អាវជ្ជិតត្តា ឯតទហោសិ។
Suddhāvāsakāyikānanti suddhāvāsavāsīnaṃ. Suddhāvāsā nāma suddhānaṃ anāgāmikhīṇāsavānaṃ āvāsā pañca brahmalokā. Etadahosīti kasmā ahosi? Te kira brahmāno samāpattiṃ samāpajjitvā yathā paricchedena vuṭṭhitā brahmabhavanaṃ olokentā pacchābhatte bhattagehaṃ viya suññataṃ addasaṃsu. Tato ‘‘kuhiṃ brahmāno gatā’’ti āvajjantā mahāsamāgamaṃ ñatvā – ‘‘ayaṃ samāgamo mahā, mayaṃ ohīnā, ohīnakānaṃ pana okāso dullabho hoti, tasmā gacchantā atucchahatthā hutvā ekekaṃ gāthaṃ abhisaṅkharitvā gacchāma. Tāya mahāsamāgame ca attano āgatabhāvaṃ jānāpessāma, dasabalassa ca vaṇṇaṃ bhāsissāmā’’ti. Iti tesaṃ samāpattito uṭṭhāya āvajjitattā etadahosi.
ភគវតោ បុរតោ បាតុរហេសុន្តិ បាឡិយំ ភគវតោ សន្តិកេ អភិមុខដ្ឋានេយេវ ឱតិណ្ណា វិយ កត្វា វុត្តា, ន ខោ បនេត្ថ ឯវំ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ តេ បន ព្រហ្មលោកេ ឋិតាយេវ គាថា អភិសង្ខរិត្វា ឯកោ បុរត្ថិមចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតរិ, ឯកោ ទក្ខិណចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ, ឯកោ បច្ឆិមចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ, ឯកោ ឧត្តរចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតរិ។ តតោ បុរត្ថិមចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតិណ្ណព្រហ្មា នីលកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា នីលរស្មិយោ វិស្សជ្ជេត្វា ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតានំ មណិវម្មំ បដិមុញ្ចន្តោ វិយ អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេត្វា ពុទ្ធវីថិ នាម កេនចិ ឧត្តរិតុំ ន សក្កា, តស្មា មហតិយា ពុទ្ធវីថិយាវ អាគន្ត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ អត្តនា អភិសង្ខតំ គាថំ អភាសិ។
Bhagavato purato pāturahesunti pāḷiyaṃ bhagavato santike abhimukhaṭṭhāneyeva otiṇṇā viya katvā vuttā, na kho panettha evaṃ attho veditabbo. Te pana brahmaloke ṭhitāyeva gāthā abhisaṅkharitvā eko puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otari, eko dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ, eko pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ, eko uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otari. Tato puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmā nīlakasiṇaṃ samāpajjitvā nīlarasmiyo vissajjetvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ maṇivammaṃ paṭimuñcanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā buddhavīthi nāma kenaci uttarituṃ na sakkā, tasmā mahatiyā buddhavīthiyāva āgantvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Ekamantaṃ ṭhito kho attanā abhisaṅkhataṃ gāthaṃ abhāsi.
ទក្ខិណចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតិណ្ណព្រហ្មា បីតកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា សុវណ្ណបភំ មុញ្ចិត្វា ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតានំ សុវណ្ណបដំ បារុបន្តោ វិយ អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេត្វា តថេវ អកាសិ។ បច្ឆិមចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតិណ្ណព្រហ្មា លោហិតកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា លោហិតករស្មិយោ មុញ្ចិត្វា ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតានំ រត្តវរកម្ពលេន បរិក្ខិបន្តោ វិយ អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេត្វា តថេវ អកាសិ។ ឧត្តរចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំ ឱតិណ្ណព្រហ្មា ឱទាតកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា ឱទាតរស្មិយោ វិស្សជ្ជេត្វា ទសសហស្សចក្កវាឡទេវតានំ សុមនកុសុមបដំ បារុបន្តោ វិយ អត្តនោ អាគតភាវំ ជានាបេត្វា តថេវ អកាសិ។
Dakkhiṇacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmā pītakasiṇaṃ samāpajjitvā suvaṇṇapabhaṃ muñcitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ suvaṇṇapaṭaṃ pārupanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva akāsi. Pacchimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmā lohitakasiṇaṃ samāpajjitvā lohitakarasmiyo muñcitvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ rattavarakambalena parikkhipanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva akāsi. Uttaracakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃ otiṇṇabrahmā odātakasiṇaṃ samāpajjitvā odātarasmiyo vissajjetvā dasasahassacakkavāḷadevatānaṃ sumanakusumapaṭaṃ pārupanto viya attano āgatabhāvaṃ jānāpetvā tatheva akāsi.
បាឡិយំ បន ភគវតោ បុរតោ បាតុរហេសុំ។ អថ ខោ តា ទេវតា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសូតិ ឯវំ ឯកក្ខណេ វិយ បុរតោ បាតុភាវោ ច អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ ឋិតភាវោ ច វុត្តោ, សោ ឥមិនា អនុក្កមេន អហោសិ, ឯកតោ កត្វា បន ទស្សិតោ។ គាថាភាសនំ បន បាឡិយម្បិ វិសុំ វិសុំយេវ វុត្តំ។
Pāḷiyaṃ pana bhagavato purato pāturahesuṃ. Atha kho tā devatā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsūti evaṃ ekakkhaṇe viya purato pātubhāvo ca abhivādetvā ekamantaṃ ṭhitabhāvo ca vutto, so iminā anukkamena ahosi, ekato katvā pana dassito. Gāthābhāsanaṃ pana pāḷiyampi visuṃ visuṃyeva vuttaṃ.
តត្ថ មហាសមយោតិ មហាសមូហោ។ បវនំ វុច្ចតិ វនសណ្ឌោ។ ឧភយេនបិ ភគវា ‘‘ឥមស្មិំ បន វនសណ្ឌេ អជ្ជ មហាសមូហោ សន្និបាតោ’’តិ អាហ។ តតោ យេសំ សោ សន្និបាតោ, តេ ទស្សេតុំ ទេវកាយា សមាគតាតិ អាហ។ តត្ថ ទេវកាយាតិ ទេវឃដា។ អាគតម្ហ ឥមំ ធម្មសមយន្តិ ឯវំ សមាគតេ ទេវកាយេ ទិស្វា មយម្បិ ឥមំ ធម្មសមូហំ អាគតា។ កិំ ការណា? ទក្ខិតាយេ អបរាជិតសង្ឃន្តិ កេនចិ អបរាជិតំ អជ្ជេវ តយោ មារេ មទ្ទិត្វា វិជិតសង្គាមំ ឥមំ អបរាជិតសង្ឃំ ទស្សនត្ថាយ អាគតម្ហាតិ អត្ថោ។ សោ បន, ព្រហ្មា, ឥមំ គាថំ ភាសិត្វា, ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា, បុរត្ថិមចក្កវាឡមុខវដ្ដិយំយេវ អដ្ឋាសិ។
Tattha mahāsamayoti mahāsamūho. Pavanaṃ vuccati vanasaṇḍo. Ubhayenapi bhagavā ‘‘imasmiṃ pana vanasaṇḍe ajja mahāsamūho sannipāto’’ti āha. Tato yesaṃ so sannipāto, te dassetuṃ devakāyā samāgatāti āha. Tattha devakāyāti devaghaṭā. Āgatamha imaṃ dhammasamayanti evaṃ samāgate devakāye disvā mayampi imaṃ dhammasamūhaṃ āgatā. Kiṃ kāraṇā? Dakkhitāye aparājitasaṅghanti kenaci aparājitaṃ ajjeva tayo māre madditvā vijitasaṅgāmaṃ imaṃ aparājitasaṅghaṃ dassanatthāya āgatamhāti attho. So pana, brahmā, imaṃ gāthaṃ bhāsitvā, bhagavantaṃ abhivādetvā, puratthimacakkavāḷamukhavaṭṭiyaṃyeva aṭṭhāsi.
អថ ទុតិយោ វុត្តនយេនេវ អាគន្ត្វា អភាសិ។ តត្ថ តត្រ ភិក្ខវោតិ តស្មិំ សន្និបាតដ្ឋានេ ភិក្ខូ។ សមាទហំសូតិ សមាធិនា យោជេសុំ។ ចិត្តមត្តនោ ឧជុកំ អកំសូតិ អត្តនោ ចិត្តេ សព្ពេ វង្កកុដិលជិម្ហភាវេ ហរិត្វា ឧជុកំ អករិំសុ។ សារថីវ នេត្តានិ គហេត្វាតិ យថា សមប្បវត្តេសុ សិន្ធវេសុ ឱធស្តបតោទោ សារថី សព្ពយោត្តានិ គហេត្វា អចោទេន្តោ អវារេន្តោ តិដ្ឋតិ, ឯវំ ឆឡង្គុបេក្ខាយ សមន្នាគតា គុត្តទ្វារា សព្ពេបេតេ បញ្ចសតា ភិក្ខូ ឥន្ទ្រិយានិ រក្ខន្តិ បណ្ឌិតា, ឯតេ ទដ្ឋុំ ឥធាគតម្ហា ភគវាតិ, សោបិ គន្ត្វា យថាឋានេយេវ អដ្ឋាសិ។
Atha dutiyo vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha tatra bhikkhavoti tasmiṃ sannipātaṭṭhāne bhikkhū. Samādahaṃsūti samādhinā yojesuṃ. Cittamattano ujukaṃ akaṃsūti attano citte sabbe vaṅkakuṭilajimhabhāve haritvā ujukaṃ akariṃsu. Sārathīva nettāni gahetvāti yathā samappavattesu sindhavesu odhastapatodo sārathī sabbayottāni gahetvā acodento avārento tiṭṭhati, evaṃ chaḷaṅgupekkhāya samannāgatā guttadvārā sabbepete pañcasatā bhikkhū indriyāni rakkhanti paṇḍitā, ete daṭṭhuṃ idhāgatamhā bhagavāti, sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.
អថ តតិយោ វុត្តនយេនេវ អាគន្ត្វា អភាសិ។ តត្ថ ឆេត្វា ខីលន្តិ រាគទោសមោហខីលំ ឆិន្ទិត្វា។ បលិឃន្តិ រាគទោសមោហបលិឃមេវ។ ឥន្ទខីលន្តិ រាគទោសមោហឥន្ទខីលមេវ ។ ឩហច្ច មនេជាតិ ឯតេ តណ្ហាឯជាយ អនេជា ភិក្ខូ ឥន្ទខីលំ ឩហច្ច សមូហនិត្វា ចតូសុ ទិសាសុ អប្បដិហតចារិកំ ចរន្តិ។ សុទ្ធាតិ និរុបក្កិលេសា។ វិមលាតិ និម្មលា។ ឥទំ តស្សេវ វេវចនំ។ ចក្ខុមតាតិ បញ្ចហិ ចក្ខូហិ ចក្ខុមន្តេន។ សុទន្តាតិ ចក្ខុតោបិ ទន្តា សោតតោបិ ឃានតោបិ ជិវ្ហាតោបិ កាយតោបិ មនតោបិ ទន្តា។ សុសុនាគាតិ តរុណនាគា។ តត្រាយំ វចនត្ថោ – ឆន្ទាទីហិ ន គច្ឆន្តីតិ នាគា, តេន តេន មគ្គេន បហីនេ កិលេសេ ន អាគច្ឆន្តីតិ នាគា, នានប្បការំ អាគុំ ន ករោន្តីតិ នាគា។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន មហានិទ្ទេសេ (មហានិ. ៨០) វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
Atha tatiyo vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha chetvā khīlanti rāgadosamohakhīlaṃ chinditvā. Palighanti rāgadosamohapalighameva. Indakhīlanti rāgadosamohaindakhīlameva . Ūhacca manejāti ete taṇhāejāya anejā bhikkhū indakhīlaṃ ūhacca samūhanitvā catūsu disāsu appaṭihatacārikaṃ caranti. Suddhāti nirupakkilesā. Vimalāti nimmalā. Idaṃ tasseva vevacanaṃ. Cakkhumatāti pañcahi cakkhūhi cakkhumantena. Sudantāti cakkhutopi dantā sotatopi ghānatopi jivhātopi kāyatopi manatopi dantā. Susunāgāti taruṇanāgā. Tatrāyaṃ vacanattho – chandādīhi na gacchantīti nāgā, tena tena maggena pahīne kilese na āgacchantīti nāgā, nānappakāraṃ āguṃ na karontīti nāgā. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana mahāniddese (mahāni. 80) vuttanayeneva veditabbo.
អបិច –
Apica –
‘‘អាគុំ ន ករោតិ កិញ្ចិ លោកេ,
‘‘Āguṃ na karoti kiñci loke,
សព្ពសំយោគ វិសជ្ជ ពន្ធនានិ;
Sabbasaṃyoga visajja bandhanāni;
សព្ពត្ថ ន សជ្ជតី វិមុត្តោ,
Sabbattha na sajjatī vimutto,
នាគោ តាទិ បវុច្ចតេ តថត្តា’’តិ។ –
Nāgo tādi pavuccate tathattā’’ti. –
ឯវមេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ សុសុនាគាតិ សុសូ នាគា, សុសុនាគភាវសម្បត្តិំ បត្តាតិ អត្ថោ។ តេ ឯវរូបេ អនុត្តរេន យោគ្គាចរិយេន ទមិតេ តរុណនាគេ ទស្សនាយ អាគតម្ហ ភគវាតិ។ សោបិ គន្ត្វា យថាឋានេយេវ អដ្ឋាសិ។
Evamettha attho veditabbo. Susunāgāti susū nāgā, susunāgabhāvasampattiṃ pattāti attho. Te evarūpe anuttarena yoggācariyena damite taruṇanāge dassanāya āgatamha bhagavāti. Sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsi.
អថ ចតុត្ថោ វុត្តនយេនេវ អាគន្ត្វា អភាសិ។ តត្ថ គតាសេតិ និព្ពេមតិកសរណគមនេន គតា។ សោបិ គន្ត្វា យថាឋានេយេវ អដ្ឋាសីតិ។ សត្តមំ។
Atha catuttho vuttanayeneva āgantvā abhāsi. Tattha gatāseti nibbematikasaraṇagamanena gatā. Sopi gantvā yathāṭhāneyeva aṭṭhāsīti. Sattamaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៧. សមយសុត្តំ • 7. Samayasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ៧. សមយសុត្តវណ្ណនា • 7. Samayasuttavaṇṇanā
