| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
๔. สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา
4. Sambahulasuttavaṇṇanā
๒๒๔. จตุเตฺถ สมฺพหุลาติ พหู สุตฺตนฺติกา อาภิธมฺมิกา วินยธรา จฯ วิหรนฺตีติ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา วิหรนฺติฯ ปกฺกมิํสูติ เต กิร ตสฺมิํ ชนปเท อญฺญตรํ คามํ อุปสงฺกมเนฺต ทิสฺวา มนุสฺสา ปสนฺนจิตฺตา อาสนสาลาย โกชวตฺถรณาทีนิ ปญฺญาเปตฺวา ยาคุขชฺชกานิ ทตฺวา อุปนิสีทิํสุฯ มหาเถโร เอกํ ธมฺมกถิกํ ‘‘ธมฺมํ กเถหี’’ติ อาหฯ โส จิตฺตํ ธมฺมกถํ กเถสิฯ มนุสฺสา ปสีทิตฺวา โภชนเวลายํ ปณีตโภชนํ อทํสุฯ มหาเถโร มนุญฺญํ ภตฺตานุโมทนมกาสิฯ มนุสฺสา ภิโยฺยโสมตฺตาย ปสนฺนา ‘‘อิเธว, ภเนฺต, เตมาสํ วสถา’’ติ ปฎิญฺญํ กาเรตฺวา คมนาคมนสมฺปเนฺน ฐาเน เสนาสนานิ กาเรตฺวา จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฎฺฐหิํสุฯ มหาเถโร วสฺสูปนายิกทิวเส ภิกฺขู โอวทิ – ‘‘อาวุโส, ตุเมฺหหิ ครุกสฺส สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฎฺฐานํ คหิตํ, พุทฺธปาตุภาโว นาม ทุลฺลโภฯ มาสสฺส อฎฺฐ ทิวเส ธมฺมสฺสวนํ กตฺวา คณสงฺคณิกํ ปหาย อปฺปมตฺตา วิหรถา’’ติฯ เต ตโต ปฎฺฐาย ยุญฺชนฺติ ฆเฎนฺติฯ กทาจิ สพฺพรตฺติกํ ธมฺมสฺสวนํ กโรนฺติ, กทาจิ ปญฺหํ วิสฺสเชฺชนฺติ, กทาจิ ปธานํ กโรนฺติฯ เตสํ ธมฺมสฺสวนทิวเส ธมฺมํ กเถนฺตานํเยว อรุโณ อุคฺคจฺฉติฯ ปญฺหาวิสฺสชฺชนทิวเส พฺยโตฺต ภิกฺขุ ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ปณฺฑิโต วิสฺสเชฺชตีติ ปุจฺฉนวิสฺสชฺชนํ กโรนฺตานํเยวฯ ปธานทิวเส สูริยตฺถงฺคมเน คณฺฑิํ ปหริตฺวาว จงฺกมํ โอตริตฺวา ปธานํ กโรนฺตานํเยวฯ เต เอวํ วสฺสํ วสฺสิตฺวา ปวาเรตฺวา ปกฺกมิํสุฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ ปริเทวมานาติ ‘‘อิทานิ ตถารูปํ มธุรํ ธมฺมสฺสวนํ ปญฺหากถนํ กุโต ลภิสฺสามี’’ติอาทีนิ วตฺวา โรทมานาฯ
224. Catutthe sambahulāti bahū suttantikā ābhidhammikā vinayadharā ca. Viharantīti satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahetvā viharanti. Pakkamiṃsūti te kira tasmiṃ janapade aññataraṃ gāmaṃ upasaṅkamante disvā manussā pasannacittā āsanasālāya kojavattharaṇādīni paññāpetvā yāgukhajjakāni datvā upanisīdiṃsu. Mahāthero ekaṃ dhammakathikaṃ ‘‘dhammaṃ kathehī’’ti āha. So cittaṃ dhammakathaṃ kathesi. Manussā pasīditvā bhojanavelāyaṃ paṇītabhojanaṃ adaṃsu. Mahāthero manuññaṃ bhattānumodanamakāsi. Manussā bhiyyosomattāya pasannā ‘‘idheva, bhante, temāsaṃ vasathā’’ti paṭiññaṃ kāretvā gamanāgamanasampanne ṭhāne senāsanāni kāretvā catūhi paccayehi upaṭṭhahiṃsu. Mahāthero vassūpanāyikadivase bhikkhū ovadi – ‘‘āvuso, tumhehi garukassa satthu santike kammaṭṭhānaṃ gahitaṃ, buddhapātubhāvo nāma dullabho. Māsassa aṭṭha divase dhammassavanaṃ katvā gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya appamattā viharathā’’ti. Te tato paṭṭhāya yuñjanti ghaṭenti. Kadāci sabbarattikaṃ dhammassavanaṃ karonti, kadāci pañhaṃ vissajjenti, kadāci padhānaṃ karonti. Tesaṃ dhammassavanadivase dhammaṃ kathentānaṃyeva aruṇo uggacchati. Pañhāvissajjanadivase byatto bhikkhu pañhaṃ pucchati, paṇḍito vissajjetīti pucchanavissajjanaṃ karontānaṃyeva. Padhānadivase sūriyatthaṅgamane gaṇḍiṃ paharitvāva caṅkamaṃ otaritvā padhānaṃ karontānaṃyeva. Te evaṃ vassaṃ vassitvā pavāretvā pakkamiṃsu. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Paridevamānāti ‘‘idāni tathārūpaṃ madhuraṃ dhammassavanaṃ pañhākathanaṃ kuto labhissāmī’’tiādīni vatvā rodamānā.
ขายตีติ ปญฺญายติ อุปฎฺฐาติฯ โก เมติ กหํ อิเมฯ วชฺชิภูมิยาติ วชฺชิรฎฺฐาภิมุขา คตาฯ มคา วิยาติ ยถา มคา ตสฺมิํ ตสฺมิํ ปพฺพตปาเท วา วนสเณฺฑ วา วิจรนฺตา – ‘‘อิทํ อมฺหากํ มาตุสนฺตกํ ปิตุสนฺตกํ ปเวณิอาคต’’นฺติ อคเหตฺวา, ยเตฺถว เนสํ โคจรผาสุตา จ โหติ ปริปนฺถาภาโว จ, ตตฺถ วิจรนฺติฯ เอวํ อนิเกตา อเคหา ภิกฺขโวปิ ‘‘อยํ, อาวุโส, อมฺหากํ อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺตโก ปเวณิอาคโต’’ติ อคเหตฺวา ยเตฺถว เนสํ อุตุสปฺปายํ โภชนสปฺปายํ ปุคฺคลสปฺปายํ เสนาสนสปฺปายํ ธมฺมสฺสวนสปฺปายญฺจ สุลภํ โหติ, ตตฺถ วิหรนฺติฯ จตุตฺถํฯ
Khāyatīti paññāyati upaṭṭhāti. Ko meti kahaṃ ime. Vajjibhūmiyāti vajjiraṭṭhābhimukhā gatā. Magā viyāti yathā magā tasmiṃ tasmiṃ pabbatapāde vā vanasaṇḍe vā vicarantā – ‘‘idaṃ amhākaṃ mātusantakaṃ pitusantakaṃ paveṇiāgata’’nti agahetvā, yattheva nesaṃ gocaraphāsutā ca hoti paripanthābhāvo ca, tattha vicaranti. Evaṃ aniketā agehā bhikkhavopi ‘‘ayaṃ, āvuso, amhākaṃ ācariyupajjhāyānaṃ santako paveṇiāgato’’ti agahetvā yattheva nesaṃ utusappāyaṃ bhojanasappāyaṃ puggalasappāyaṃ senāsanasappāyaṃ dhammassavanasappāyañca sulabhaṃ hoti, tattha viharanti. Catutthaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. สมฺพหุลสุตฺตํ • 4. Sambahulasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๔. สมฺพหุลสุตฺตวณฺณนา • 4. Sambahulasuttavaṇṇanā
