| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातकपाळि • Jātakapāḷi |
५१५. सम्भवजातकं (५)
515. Sambhavajātakaṃ (5)
१३८.
138.
रज्जञ्च पटिपन्नास्म, आधिपच्चं सुचीरत।
Rajjañca paṭipannāsma, ādhipaccaṃ sucīrata;
महत्तं पत्तुमिच्छामि, विजेतुं पथविं इमं॥
Mahattaṃ pattumicchāmi, vijetuṃ pathaviṃ imaṃ.
१३९.
139.
धम्मेन नो अधम्मेन, अधम्मो मे न रुच्चति।
Dhammena no adhammena, adhammo me na ruccati;
किच्चोव धम्मो चरितो, रञ्ञो होति सुचीरत॥
Kiccova dhammo carito, rañño hoti sucīrata.
१४०.
140.
इध चेवानिन्दिता येन, पेच्च येन अनिन्दिता।
Idha cevāninditā yena, pecca yena aninditā;
१४१.
141.
योहं अत्थञ्च धम्मञ्च, कत्तुमिच्छामि ब्राह्मण।
Yohaṃ atthañca dhammañca, kattumicchāmi brāhmaṇa;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, ब्राह्मणक्खाहि पुच्छितो॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, brāhmaṇakkhāhi pucchito.
१४२.
142.
नाञ्ञत्र विधुरा राज, एतदक्खातुमरहति।
Nāññatra vidhurā rāja, etadakkhātumarahati;
यं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, कत्तुमिच्छसि खत्तिय॥
Yaṃ tvaṃ atthañca dhammañca, kattumicchasi khattiya.
१४३.
143.
एहि खो पहितो गच्छ, विधुरस्स उपन्तिकं।
Ehi kho pahito gaccha, vidhurassa upantikaṃ;
अभिहारं इमं दज्जा, अत्थधम्मानुसिट्ठिया॥
Abhihāraṃ imaṃ dajjā, atthadhammānusiṭṭhiyā.
१४४.
144.
स्वाधिप्पागा भारद्वाजो, विधुरस्स उपन्तिकं।
Svādhippāgā bhāradvājo, vidhurassa upantikaṃ;
तमद्दस महाब्रह्मा, असमानं सके घरे॥
Tamaddasa mahābrahmā, asamānaṃ sake ghare.
१४५.
145.
रञ्ञोहं पहितो दूतो, कोरब्यस्स यसस्सिनो।
Raññohaṃ pahito dūto, korabyassa yasassino;
‘‘अत्थं धम्मञ्च पुच्छेसि’’, इच्चब्रवि युधिट्ठिलो।
‘‘Atthaṃ dhammañca pucchesi’’, iccabravi yudhiṭṭhilo;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, विधुरक्खाहि पुच्छितो॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, vidhurakkhāhi pucchito.
१४६.
146.
गङ्गं मे पिदहिस्सन्ति, न तं सक्कोमि ब्राह्मण।
Gaṅgaṃ me pidahissanti, na taṃ sakkomi brāhmaṇa;
अपिधेतुं महासिन्धुं, तं कथं सो भविस्सति॥
Apidhetuṃ mahāsindhuṃ, taṃ kathaṃ so bhavissati.
१४७.
147.
न ते सक्कोमि अक्खातुं, अत्थं धम्मञ्च पुच्छितो।
Na te sakkomi akkhātuṃ, atthaṃ dhammañca pucchito;
भद्रकारो च मे पुत्तो, ओरसो मम अत्रजो।
Bhadrakāro ca me putto, oraso mama atrajo;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, गन्त्वा पुच्छस्सु ब्राह्मण॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, gantvā pucchassu brāhmaṇa.
१४८.
148.
तमद्दस महाब्रह्मा, निसिन्नं सम्हि वेस्मनि॥
Tamaddasa mahābrahmā, nisinnaṃ samhi vesmani.
१४९.
149.
रञ्ञोहं पहितो दूतो, कोरब्यस्स यसस्सिनो।
Raññohaṃ pahito dūto, korabyassa yasassino;
‘‘अत्थं धम्मञ्च पुच्छेसि’’, इच्चब्रवि युधिट्ठिलो।
‘‘Atthaṃ dhammañca pucchesi’’, iccabravi yudhiṭṭhilo;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, भद्रकार पब्रूहि 7 मे॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, bhadrakāra pabrūhi 8 me.
१५०.
150.
न ते सक्कोमि अक्खातुं, अत्थं धम्मञ्च पुच्छितो॥
Na te sakkomi akkhātuṃ, atthaṃ dhammañca pucchito.
१५१.
151.
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, गन्त्वा पुच्छस्सु ब्राह्मण॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, gantvā pucchassu brāhmaṇa.
१५२.
152.
स्वाधिप्पागा भारद्वाजो, सञ्चयस्स उपन्तिकं।
Svādhippāgā bhāradvājo, sañcayassa upantikaṃ;
१५३.
153.
रञ्ञोहं पहितो दूतो, कोरब्यस्स यसस्सिनो।
Raññohaṃ pahito dūto, korabyassa yasassino;
‘‘अत्थं धम्मञ्च पुच्छेसि’’, इच्चब्रवि युधिट्ठिलो।
‘‘Atthaṃ dhammañca pucchesi’’, iccabravi yudhiṭṭhilo;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, सञ्चयक्खाहि पुच्छितो॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, sañcayakkhāhi pucchito.
१५४.
154.
न ते सक्कोमि अक्खातुं, अत्थं धम्मञ्च पुच्छितो॥
Na te sakkomi akkhātuṃ, atthaṃ dhammañca pucchito.
१५५.
155.
सम्भवो नाम मे भाता, कनिट्ठो मे सुचीरत।
Sambhavo nāma me bhātā, kaniṭṭho me sucīrata;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, गन्त्वा पुच्छस्सु ब्राह्मण॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, gantvā pucchassu brāhmaṇa.
१५६.
156.
अब्भुतो वत भो धम्मो, नायं अस्माक रुच्चति।
Abbhuto vata bho dhammo, nāyaṃ asmāka ruccati;
तयो जना पितापुत्ता, तेसु पञ्ञाय नो विदू॥
Tayo janā pitāputtā, tesu paññāya no vidū.
१५७.
157.
न तं सक्कोथ अक्खातुं, अत्थं धम्मञ्च पुच्छिता।
Na taṃ sakkotha akkhātuṃ, atthaṃ dhammañca pucchitā;
कथं नु दहरो जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च पुच्छितो॥
Kathaṃ nu daharo jaññā, atthaṃ dhammañca pucchito.
१५८.
158.
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१५९.
159.
यथापि चन्दो विमलो, गच्छं आकासधातुया।
Yathāpi cando vimalo, gacchaṃ ākāsadhātuyā;
सब्बे तारागणे लोके, आभाय अतिरोचति॥
Sabbe tārāgaṇe loke, ābhāya atirocati.
१६०.
160.
एवम्पि दहरूपेतो, पञ्ञायोगेन सम्भवो।
Evampi daharūpeto, paññāyogena sambhavo;
मा नं दहरोति उञ्ञासि, अपुच्छित्वान सम्भवं।
Mā naṃ daharoti uññāsi, apucchitvāna sambhavaṃ;
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१६१.
161.
यथापि रम्मको मासो, गिम्हानं होति ब्राह्मण।
Yathāpi rammako māso, gimhānaṃ hoti brāhmaṇa;
अतेवञ्ञेहि मासेहि, दुमपुप्फेहि सोभति॥
Atevaññehi māsehi, dumapupphehi sobhati.
१६२.
162.
एवम्पि दहरूपेतो, पञ्ञायोगेन सम्भवो।
Evampi daharūpeto, paññāyogena sambhavo;
मा नं दहरोति उञ्ञासि, अपुच्छित्वान सम्भवं।
Mā naṃ daharoti uññāsi, apucchitvāna sambhavaṃ;
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१६३.
163.
यथापि हिमवा ब्रह्मे, पब्बतो गन्धमादनो।
Yathāpi himavā brahme, pabbato gandhamādano;
नानारुक्खेहि सञ्छन्नो, महाभूतगणालयो।
Nānārukkhehi sañchanno, mahābhūtagaṇālayo;
ओसधेहि च दिब्बेहि, दिसा भाति पवाति च॥
Osadhehi ca dibbehi, disā bhāti pavāti ca.
१६४.
164.
एवम्पि दहरूपेतो, पञ्ञायोगेन सम्भवो।
Evampi daharūpeto, paññāyogena sambhavo;
मा नं दहरोति उञ्ञासि, अपुच्छित्वान सम्भवं।
Mā naṃ daharoti uññāsi, apucchitvāna sambhavaṃ;
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१६५.
165.
यथापि पावको ब्रह्मे, अच्चिमाली यसस्सिमा।
Yathāpi pāvako brahme, accimālī yasassimā;
१६६.
166.
घतासनो धूमकेतु, उत्तमाहेवनन्दहो।
Ghatāsano dhūmaketu, uttamāhevanandaho;
१६७.
167.
एवम्पि दहरूपेतो, पञ्ञायोगेन सम्भवो।
Evampi daharūpeto, paññāyogena sambhavo;
मा नं दहरोति उञ्ञासि, अपुच्छित्वान सम्भवं।
Mā naṃ daharoti uññāsi, apucchitvāna sambhavaṃ;
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१६८.
168.
दोहेन धेनुं जानन्ति, भासमानञ्च पण्डितं॥
Dohena dhenuṃ jānanti, bhāsamānañca paṇḍitaṃ.
१६९.
169.
एवम्पि दहरूपेतो, पञ्ञायोगेन सम्भवो।
Evampi daharūpeto, paññāyogena sambhavo;
मा नं दहरोति उञ्ञासि, अपुच्छित्वान सम्भवं।
Mā naṃ daharoti uññāsi, apucchitvāna sambhavaṃ;
पुच्छित्वा सम्भवं जञ्ञा, अत्थं धम्मञ्च ब्राह्मण॥
Pucchitvā sambhavaṃ jaññā, atthaṃ dhammañca brāhmaṇa.
१७०.
170.
स्वाधिप्पागा भारद्वाजो, सम्भवस्स उपन्तिकं।
Svādhippāgā bhāradvājo, sambhavassa upantikaṃ;
तमद्दस महाब्रह्मा, कीळमानं बहीपुरे॥
Tamaddasa mahābrahmā, kīḷamānaṃ bahīpure.
१७१.
171.
रञ्ञोहं पहितो दूतो, कोरब्यस्स यसस्सिनो।
Raññohaṃ pahito dūto, korabyassa yasassino;
‘‘अत्थं धम्मञ्च पुच्छेसि’’, इच्चब्रवि युधिट्ठिलो।
‘‘Atthaṃ dhammañca pucchesi’’, iccabravi yudhiṭṭhilo;
तं त्वं अत्थञ्च धम्मञ्च, सम्भवक्खाहि पुच्छितो॥
Taṃ tvaṃ atthañca dhammañca, sambhavakkhāhi pucchito.
१७२.
172.
तग्घ ते अहमक्खिस्सं, यथापि कुसलो तथा।
Taggha te ahamakkhissaṃ, yathāpi kusalo tathā;
राजा च खो तं जानाति, यदि काहति वा न वा॥
Rājā ca kho taṃ jānāti, yadi kāhati vā na vā.
१७३.
173.
‘‘अज्ज सुवे’’ति संसेय्य, रञ्ञा पुट्ठो सुचीरत।
‘‘Ajja suve’’ti saṃseyya, raññā puṭṭho sucīrata;
मा कत्वा अवसी राजा, अत्थे जाते युधिट्ठिलो॥
Mā katvā avasī rājā, atthe jāte yudhiṭṭhilo.
१७४.
174.
अज्झत्तञ्ञेव संसेय्य, रञ्ञा पुट्ठो सुचीरत।
Ajjhattaññeva saṃseyya, raññā puṭṭho sucīrata;
१७५.
175.
अत्तानं नातिवत्तेय्य, अधम्मं न समाचरे।
Attānaṃ nātivatteyya, adhammaṃ na samācare;
अतित्थे नप्पतारेय्य, अनत्थे न युतो सिया॥
Atitthe nappatāreyya, anatthe na yuto siyā.
१७६.
176.
यो च एतानि ठानानि, कत्तुं जानाति खत्तियो।
Yo ca etāni ṭhānāni, kattuṃ jānāti khattiyo;
सदा सो वड्ढते राजा, सुक्कपक्खेव चन्दिमा॥
Sadā so vaḍḍhate rājā, sukkapakkheva candimā.
१७७.
177.
ञातीनञ्च पियो होति, मित्तेसु च विरोचति।
Ñātīnañca piyo hoti, mittesu ca virocati;
कायस्स भेदा सप्पञ्ञो, सग्गं सो उपपज्जतीति॥
Kāyassa bhedā sappañño, saggaṃ so upapajjatīti.
सम्भवजातकं पञ्चमं।
Sambhavajātakaṃ pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā / [५१५] ५. सम्भवजातकवण्णना • [515] 5. Sambhavajātakavaṇṇanā
