Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්‌ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā

    7. සම්‌භූතත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා

    7. Sambhūtattheragāthāvaṇṇanā

    යො දන්‌ධකාලෙතිආදිකා ආයස්‌මතො සම්‌භූතත්‌ථෙරස්‌ස ගාථා. කා උප්‌පත්‌ති? අයම්‌පි පුරිමබුද්‌ධෙසු කතාධිකාරො තත්‌ථ තත්‌ථ භවෙ පුඤ්‌ඤානි කරොන්‌තො බුද්‌ධසුඤ්‌ඤෙ ලොකෙ චන්‌දභාගාය නදියා තීරෙ කින්‌නරයොනියං නිබ්‌බත්‌තො. එකදිවසං අඤ්‌ඤතරං පච්‌චෙකබුද්‌ධං දිස්‌වා පසන්‌නමානසො වන්‌දිත්‌වා කතඤ්‌ජලී අජ්‌ජුනපුප්‌ඵෙහි පූජං අකාසි. සො තෙන පුඤ්‌ඤකම්‌මෙන දෙවමනුස්‌සෙසු සංසරන්‌තො ඉමස්‌මිං බුද්‌ධුප්‌පාදෙ කුලගෙහෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා සම්‌භූතොති ලද්‌ධනාමො වයප්‌පත්‌තො භගවතො පරිනිබ්‌බානස්‌ස පච්‌ඡා ධම්‌මභණ්‌ඩාගාරිකස්‌ස සන්‌තිකෙ ධම්‌මං සුත්‌වා පටිලද්‌ධසද්‌ධො පබ්‌බජිත්‌වා සමණධම්‌මං කරොන්‌තො විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙත්‌වා අරහත්‌තං පාපුණි. තෙන වුත්‌තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.52.28-36) –

    Yo dandhakāletiādikā āyasmato sambhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto buddhasuññe loke candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbatto. Ekadivasaṃ aññataraṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānaso vanditvā katañjalī ajjunapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbattitvā sambhūtoti laddhanāmo vayappatto bhagavato parinibbānassa pacchā dhammabhaṇḍāgārikassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.28-36) –

    ‘‘චන්‌දභාගානදීතීරෙ, අහොසිං කින්‌නරො තදා;

    ‘‘Candabhāgānadītīre, ahosiṃ kinnaro tadā;

    අද්‌දසං විරජං බුද්‌ධං, සයම්‌භුං අපරාජිතං.

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.

    ‘‘පසන්‌නචිත්‌තො සුමනො, වෙදජාතො කතඤ්‌ජලී;

    ‘‘Pasannacitto sumano, vedajāto katañjalī;

    ගහෙත්‌වා අජ්‌ජුනං පුප්‌ඵං, සයම්‌භුං අභිපූජයිං.

    Gahetvā ajjunaṃ pupphaṃ, sayambhuṃ abhipūjayiṃ.

    ‘‘තෙන කම්‌මෙන සුකතෙන, චෙතනාපණිධීහි ච;

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ජහිත්‌වා කින්‌නරං දෙහං, තාවතිංසමගච්‌ඡහං.

    Jahitvā kinnaraṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘ඡත්‌තිසක්‌ඛත්‌තුං දෙවින්‌දො, දෙවරජ්‌ජමකාරයිං;

    ‘‘Chattisakkhattuṃ devindo, devarajjamakārayiṃ;

    දසක්‌ඛත්‌තුං චක්‌කවත්‌තී, මහාරජ්‌ජමකාරයිං.

    Dasakkhattuṃ cakkavattī, mahārajjamakārayiṃ.

    ‘‘පදෙසරජ්‌ජං විපුලං, ගණනාතො අසඞ්‌ඛියං;

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    සුඛෙත්‌තෙ වප්‌පිතං බීජං, සයම්‌භුම්‌හි අහො මම.

    Sukhette vappitaṃ bījaṃ, sayambhumhi aho mama.

    ‘‘කුසලං විජ්‌ජතෙ මය්‌හං, පබ්‌බජිං අනගාරියං;

    ‘‘Kusalaṃ vijjate mayhaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    පූජාරහො අහං අජ්‌ජ, සක්‍යපුත්‌තස්‌ස සාසනෙ.

    Pūjāraho ahaṃ ajja, sakyaputtassa sāsane.

    ‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්‌හං…පෙ.… කතං බුද්‌ධස්‌ස සාසන’’න්‌ති.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    අරහත්‌තං පන පත්‌වා විමුත්‌තිසුඛෙන විහරන්‌තො වස්‌සසතපරිනිබ්‌බුතෙ භගවති වෙසාලිකෙසු වජ්‌ජිපුත්‌තකෙසු දස වත්‌ථූනි පග්‌ගය්‌හ ඨිතෙසු කාකණ්‌ඩකපුත්‌තෙන යසත්‌ථෙරෙන උස්‌සාහිතෙහි සත්‌තසතෙහි ඛීණාසවෙහි තං දිට්‌ඨිං භින්‌දිත්‌වා සද්‌ධම්‌මං පග්‌ගණ්‌හන්‌තෙහි ධම්‌මවිනයසඞ්‌ගහෙ කතෙ තෙසං වජ්‌ජිපුත්‌තකානං උද්‌ධම්‌මඋබ්‌බිනයදීපනෙ ධම්‌මසංවෙගෙන ථෙරො –

    Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhena viharanto vassasataparinibbute bhagavati vesālikesu vajjiputtakesu dasa vatthūni paggayha ṭhitesu kākaṇḍakaputtena yasattherena ussāhitehi sattasatehi khīṇāsavehi taṃ diṭṭhiṃ bhinditvā saddhammaṃ paggaṇhantehi dhammavinayasaṅgahe kate tesaṃ vajjiputtakānaṃ uddhammaubbinayadīpane dhammasaṃvegena thero –

    291.

    291.

    ‘‘යො දන්‌ධකාලෙ තරති, තරණීයෙ ච දන්‌ධයෙ;

    ‘‘Yo dandhakāle tarati, taraṇīye ca dandhaye;

    අයොනිසංවිධානෙන, බාලො දුක්‌ඛං නිගච්‌ඡති.

    Ayonisaṃvidhānena, bālo dukkhaṃ nigacchati.

    292.

    292.

    ‘‘තස්‌සත්‌ථා පරිහායන්‌ති, කාළපක්‌ඛෙව චන්‌දිමා;

    ‘‘Tassatthā parihāyanti, kāḷapakkheva candimā;

    ආයසක්‍යඤ්‌ච පප්‌පොති, මිත්‌තෙහි ච විරුජ්‌ඣති.

    Āyasakyañca pappoti, mittehi ca virujjhati.

    293.

    293.

    ‘‘යො දන්‌ධකාලෙ දන්‌ධෙති, තරණීයෙ ච තාරයෙ;

    ‘‘Yo dandhakāle dandheti, taraṇīye ca tāraye;

    යොනිසො සංවිධානෙන, සුඛං පප්‌පොති පණ්‌ඩිතො.

    Yoniso saṃvidhānena, sukhaṃ pappoti paṇḍito.

    294.

    294.

    ‘‘තස්‌සත්‌ථා පරිපූරෙන්‌ති, සුක්‌කපක්‌ඛෙව චන්‌දිමා;

    ‘‘Tassatthā paripūrenti, sukkapakkheva candimā;

    යසො කිත්‌තිඤ්‌ච පප්‌පොති, මිත්‌තෙහි න විරුජ්‌ඣතී’’ති. –

    Yaso kittiñca pappoti, mittehi na virujjhatī’’ti. –

    ඉමා ගාථා භණන්‌තො අඤ්‌ඤං බ්‍යාකාසි.

    Imā gāthā bhaṇanto aññaṃ byākāsi.

    තත්‌ථ යො දන්‌ධකාලෙ තරතීති කිස්‌මිඤ්‌චි කත්‌තබ්‌බවත්‌ථුස්‌මිං – ‘‘කප්‌පති නු ඛො, න නු ඛො කප්‌පතී’’ති විනයකුක්‌කුච්‌චෙ උප්‌පන්‌නෙ යාව වියත්‌තං විනයධරං පුච්‌ඡිත්‌වා තං කුක්‌කුච්‌චං න විනොදෙති, තාව දන්‌ධකාලෙ තස්‌ස කිච්‌චස්‌ස දන්‌ධායිතබ්‌බසමයෙ තරති මද්‌දිත්‌වා වීතික්‌කමං කරොති. තරණීයෙ ච දන්‌ධයෙති ගහට්‌ඨස්‌ස තාව සරණගමනසීලසමාදානාදිකෙ, පබ්‌බජිතස්‌ස වත්‌තපටිවත්‌තකරණාදිකෙ සමථවිපස්‌සනානුයොගෙ ච තරිතබ්‌බෙ සම්‌පත්‌තෙ සීඝං තං කිච්‌චං අනනුයුඤ්‌ජිත්‌වා – ‘‘ආගමනමාසෙ පක්‌ඛෙ වා කරිස්‌සාමී’’ති දන්‌ධායෙය්‍ය, තං කිච්‌චං අකරොන්‌තොව කාලං වීතිනාමෙය්‍ය. අයොනිසංවිධානෙනාති එවං දන්‌ධායිතබ්‌බෙ තරන්‌තො තරිතබ්‌බෙ ච දන්‌ධායන්‌තො අනුපායසංවිධානෙන උපායසංවිධානාභාවෙන බාලො, මන්‌දබුද්‌ධිකො පුග්‌ගලො, සම්‌පති ආයතිඤ්‌ච දුක්‌ඛං අනත්‌ථං පාපුණාති.

    Tattha yo dandhakāle taratīti kismiñci kattabbavatthusmiṃ – ‘‘kappati nu kho, na nu kho kappatī’’ti vinayakukkucce uppanne yāva viyattaṃ vinayadharaṃ pucchitvā taṃ kukkuccaṃ na vinodeti, tāva dandhakāle tassa kiccassa dandhāyitabbasamaye tarati madditvā vītikkamaṃ karoti. Taraṇīye ca dandhayeti gahaṭṭhassa tāva saraṇagamanasīlasamādānādike, pabbajitassa vattapaṭivattakaraṇādike samathavipassanānuyoge ca taritabbe sampatte sīghaṃ taṃ kiccaṃ ananuyuñjitvā – ‘‘āgamanamāse pakkhe vā karissāmī’’ti dandhāyeyya, taṃ kiccaṃ akarontova kālaṃ vītināmeyya. Ayonisaṃvidhānenāti evaṃ dandhāyitabbe taranto taritabbe ca dandhāyanto anupāyasaṃvidhānena upāyasaṃvidhānābhāvena bālo, mandabuddhiko puggalo, sampati āyatiñca dukkhaṃ anatthaṃ pāpuṇāti.

    තස්‌සත්‌ථා පරිහායන්‌තීති තස්‌ස තථාරූපස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස දිට්‌ඨධම්‌මිකාදිභෙදා අත්‌ථා කාළපක්‌ඛෙ චන්‌දිමා විය, පරිහායන්‌ති දිවසෙ දිවසෙ පරික්‌ඛයං පරියාදානං ගච්‌ඡන්‌ති. ‘‘අසුකො පුග්‌ගලො අස්‌සද්‌ධො අප්‌පසන්‌නො කුසීතො හීනවීරියො’’තිආදිනා. ආයසක්‍යං විඤ්‌ඤූහි ගරහිතබ්‌බතං පප්‌පොති පාපුණාති. මිත්‌තෙහි ච විරුජ්‌ඣතීති ‘‘එවං පටිපජ්‌ජ, මා එවං පටිපජ්‌ජා’’ති ඔවාදදායකෙහි කල්‍යාණමිත්‌තෙහි ‘‘අවචනීයා මය’’න්‌ති ඔවාදස්‌ස අනාදානෙනෙව විරුද්‌ධො නාම හොති.

    Tassatthā parihāyantīti tassa tathārūpassa puggalassa diṭṭhadhammikādibhedā atthā kāḷapakkhe candimā viya, parihāyanti divase divase parikkhayaṃ pariyādānaṃ gacchanti. ‘‘Asuko puggalo assaddho appasanno kusīto hīnavīriyo’’tiādinā. Āyasakyaṃ viññūhi garahitabbataṃ pappoti pāpuṇāti. Mittehi ca virujjhatīti ‘‘evaṃ paṭipajja, mā evaṃ paṭipajjā’’ti ovādadāyakehi kalyāṇamittehi ‘‘avacanīyā maya’’nti ovādassa anādāneneva viruddho nāma hoti.

    සෙසගාථාද්‌වයස්‌ස වුත්‌තවිපරියායෙන අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. කෙචි පනෙත්‌ථ – ‘‘තරති දන්‌ධයෙ’’තිපදානං අත්‌ථභාවෙන භාවනාචිත්‌තස්‌ස පග්‌ගහනිග්‌ගහෙ උද්‌ධරන්‌ති. තං පච්‌ඡිමගාථාසු යුජ්‌ජති. පුරිමා හි ද්‌වෙ ගාථා පබ්‌බජිතකාලතො පට්‌ඨාය චරිතබ්‌බං සමණධම්‌මං අකත්‌වා කුක්‌කුච්‌චපකතතාය දස වත්‌ථූනි දීපෙත්‌වා සඞ්‌ඝෙන නික්‌කඩ්‌ඪිතෙ වජ්‌ජිපුත්‌තකෙ සන්‌ධාය ථෙරෙන වුත්‌තා. පච්‌ඡිමා පන අත්‌තසදිසෙ සම්‌මා පටිපන්‌නෙ සකත්‌ථං නිප්‌ඵාදෙත්‌වා ඨිතෙති.

    Sesagāthādvayassa vuttavipariyāyena attho veditabbo. Keci panettha – ‘‘tarati dandhaye’’tipadānaṃ atthabhāvena bhāvanācittassa paggahaniggahe uddharanti. Taṃ pacchimagāthāsu yujjati. Purimā hi dve gāthā pabbajitakālato paṭṭhāya caritabbaṃ samaṇadhammaṃ akatvā kukkuccapakatatāya dasa vatthūni dīpetvā saṅghena nikkaḍḍhite vajjiputtake sandhāya therena vuttā. Pacchimā pana attasadise sammā paṭipanne sakatthaṃ nipphādetvā ṭhiteti.

    සම්‌භූතත්‌ථෙරගාථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.

    Sambhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 7. සම්‌භූතත්‌ථෙරගාථා • 7. Sambhūtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact