Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ੭. ਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ

    7. Sambhūtattheragāthāvaṇṇanā

    ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇਤਿਆਦਿਕਾ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸੁਞ੍ਞੇ ਲੋਕੇ ਚਨ੍ਦਭਾਗਾਯ ਨਦਿਯਾ ਤੀਰੇ ਕਿਨ੍ਨਰਯੋਨਿਯਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ। ਏਕਦਿવਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਤਞ੍ਜਲੀ ਅਜ੍ਜੁਨਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਭੂਤੋਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾ ਧਮ੍ਮਭਣ੍ਡਾਗਾਰਿਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੨.੨੮-੩੬) –

    Yo dandhakāletiādikā āyasmato sambhūtattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto buddhasuññe loke candabhāgāya nadiyā tīre kinnarayoniyaṃ nibbatto. Ekadivasaṃ aññataraṃ paccekabuddhaṃ disvā pasannamānaso vanditvā katañjalī ajjunapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kulagehe nibbattitvā sambhūtoti laddhanāmo vayappatto bhagavato parinibbānassa pacchā dhammabhaṇḍāgārikassa santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā samaṇadhammaṃ karonto vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.52.28-36) –

    ‘‘ਚਨ੍ਦਭਾਗਾਨਦੀਤੀਰੇ, ਅਹੋਸਿਂ ਕਿਨ੍ਨਰੋ ਤਦਾ।

    ‘‘Candabhāgānadītīre, ahosiṃ kinnaro tadā;

    ਅਦ੍ਦਸਂ વਿਰਜਂ ਬੁਦ੍ਧਂ, ਸਯਮ੍ਭੁਂ ਅਪਰਾਜਿਤਂ॥

    Addasaṃ virajaṃ buddhaṃ, sayambhuṃ aparājitaṃ.

    ‘‘ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, વੇਦਜਾਤੋ ਕਤਞ੍ਜਲੀ।

    ‘‘Pasannacitto sumano, vedajāto katañjalī;

    ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜੁਨਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਸਯਮ੍ਭੁਂ ਅਭਿਪੂਜਯਿਂ॥

    Gahetvā ajjunaṃ pupphaṃ, sayambhuṃ abhipūjayiṃ.

    ‘‘ਤੇਨ ਕਮ੍ਮੇਨ ਸੁਕਤੇਨ, ਚੇਤਨਾਪਣਿਧੀਹਿ ਚ।

    ‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;

    ਜਹਿਤ੍વਾ ਕਿਨ੍ਨਰਂ ਦੇਹਂ, ਤਾવਤਿਂਸਮਗਚ੍ਛਹਂ॥

    Jahitvā kinnaraṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.

    ‘‘ਛਤ੍ਤਿਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਦੇવਿਨ੍ਦੋ, ਦੇવਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ।

    ‘‘Chattisakkhattuṃ devindo, devarajjamakārayiṃ;

    ਦਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ, ਮਹਾਰਜ੍ਜਮਕਾਰਯਿਂ॥

    Dasakkhattuṃ cakkavattī, mahārajjamakārayiṃ.

    ‘‘ਪਦੇਸਰਜ੍ਜਂ વਿਪੁਲਂ, ਗਣਨਾਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਂ।

    ‘‘Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ;

    ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ વਪ੍ਪਿਤਂ ਬੀਜਂ, ਸਯਮ੍ਭੁਮ੍ਹਿ ਅਹੋ ਮਮ॥

    Sukhette vappitaṃ bījaṃ, sayambhumhi aho mama.

    ‘‘ਕੁਸਲਂ વਿਜ੍ਜਤੇ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਂ ਅਨਗਾਰਿਯਂ।

    ‘‘Kusalaṃ vijjate mayhaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ;

    ਪੂਜਾਰਹੋ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ, ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ॥

    Pūjāraho ahaṃ ajja, sakyaputtassa sāsane.

    ‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖੇਨ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਸ੍ਸਸਤਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਭਗવਤਿ વੇਸਾਲਿਕੇਸੁ વਜ੍ਜਿਪੁਤ੍ਤਕੇਸੁ ਦਸ વਤ੍ਥੂਨਿ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਠਿਤੇਸੁ ਕਾਕਣ੍ਡਕਪੁਤ੍ਤੇਨ ਯਸਤ੍ਥੇਰੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹਿਤੇਹਿ ਸਤ੍ਤਸਤੇਹਿ ਖੀਣਾਸવੇਹਿ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗਹੇ ਕਤੇ ਤੇਸਂ વਜ੍ਜਿਪੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਉਦ੍ਧਮ੍ਮਉਬ੍ਬਿਨਯਦੀਪਨੇ ਧਮ੍ਮਸਂવੇਗੇਨ ਥੇਰੋ –

    Arahattaṃ pana patvā vimuttisukhena viharanto vassasataparinibbute bhagavati vesālikesu vajjiputtakesu dasa vatthūni paggayha ṭhitesu kākaṇḍakaputtena yasattherena ussāhitehi sattasatehi khīṇāsavehi taṃ diṭṭhiṃ bhinditvā saddhammaṃ paggaṇhantehi dhammavinayasaṅgahe kate tesaṃ vajjiputtakānaṃ uddhammaubbinayadīpane dhammasaṃvegena thero –

    ੨੯੧.

    291.

    ‘‘ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਤਰਤਿ, ਤਰਣੀਯੇ ਚ ਦਨ੍ਧਯੇ।

    ‘‘Yo dandhakāle tarati, taraṇīye ca dandhaye;

    ਅਯੋਨਿਸਂવਿਧਾਨੇਨ, ਬਾਲੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ॥

    Ayonisaṃvidhānena, bālo dukkhaṃ nigacchati.

    ੨੯੨.

    292.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ।

    ‘‘Tassatthā parihāyanti, kāḷapakkheva candimā;

    ਆਯਸਕ੍ਯਞ੍ਚ ਪਪ੍ਪੋਤਿ, ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਚ વਿਰੁਜ੍ਝਤਿ॥

    Āyasakyañca pappoti, mittehi ca virujjhati.

    ੨੯੩.

    293.

    ‘‘ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਦਨ੍ਧੇਤਿ, ਤਰਣੀਯੇ ਚ ਤਾਰਯੇ।

    ‘‘Yo dandhakāle dandheti, taraṇīye ca tāraye;

    ਯੋਨਿਸੋ ਸਂવਿਧਾਨੇਨ, ਸੁਖਂ ਪਪ੍ਪੋਤਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥

    Yoniso saṃvidhānena, sukhaṃ pappoti paṇḍito.

    ੨੯੪.

    294.

    ‘‘ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤਿ, ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖੇવ ਚਨ੍ਦਿਮਾ।

    ‘‘Tassatthā paripūrenti, sukkapakkheva candimā;

    ਯਸੋ ਕਿਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਪਪ੍ਪੋਤਿ, ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਨ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ –

    Yaso kittiñca pappoti, mittehi na virujjhatī’’ti. –

    ਇਮਾ ਗਾਥਾ ਭਣਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।

    Imā gāthā bhaṇanto aññaṃ byākāsi.

    ਤਤ੍ਥ ਯੋ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਤਰਤੀਤਿ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ – ‘‘ਕਪ੍ਪਤਿ ਨੁ ਖੋ, ਨ ਨੁ ਖੋ ਕਪ੍ਪਤੀ’’ਤਿ વਿਨਯਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਯਾવ વਿਯਤ੍ਤਂ વਿਨਯਧਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ ਨ વਿਨੋਦੇਤਿ, ਤਾવ ਦਨ੍ਧਕਾਲੇ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਬ੍ਬਸਮਯੇ ਤਰਤਿ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ વੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਰਣੀਯੇ ਚ ਦਨ੍ਧਯੇਤਿ ਗਹਟ੍ਠਸ੍ਸ ਤਾવ ਸਰਣਗਮਨਸੀਲਸਮਾਦਾਨਾਦਿਕੇ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ વਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਕਰਣਾਦਿਕੇ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨੁਯੋਗੇ ਚ ਤਰਿਤਬ੍ਬੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਸੀਘਂ ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ – ‘‘ਆਗਮਨਮਾਸੇ ਪਕ੍ਖੇ વਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦਨ੍ਧਾਯੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋવ ਕਾਲਂ વੀਤਿਨਾਮੇਯ੍ਯ। ਅਯੋਨਿਸਂવਿਧਾਨੇਨਾਤਿ ਏવਂ ਦਨ੍ਧਾਯਿਤਬ੍ਬੇ ਤਰਨ੍ਤੋ ਤਰਿਤਬ੍ਬੇ ਚ ਦਨ੍ਧਾਯਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪਾਯਸਂવਿਧਾਨੇਨ ਉਪਾਯਸਂવਿਧਾਨਾਭਾવੇਨ ਬਾਲੋ, ਮਨ੍ਦਬੁਦ੍ਧਿਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਸਮ੍ਪਤਿ ਆਯਤਿਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਅਨਤ੍ਥਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ।

    Tattha yo dandhakāle taratīti kismiñci kattabbavatthusmiṃ – ‘‘kappati nu kho, na nu kho kappatī’’ti vinayakukkucce uppanne yāva viyattaṃ vinayadharaṃ pucchitvā taṃ kukkuccaṃ na vinodeti, tāva dandhakāle tassa kiccassa dandhāyitabbasamaye tarati madditvā vītikkamaṃ karoti. Taraṇīye ca dandhayeti gahaṭṭhassa tāva saraṇagamanasīlasamādānādike, pabbajitassa vattapaṭivattakaraṇādike samathavipassanānuyoge ca taritabbe sampatte sīghaṃ taṃ kiccaṃ ananuyuñjitvā – ‘‘āgamanamāse pakkhe vā karissāmī’’ti dandhāyeyya, taṃ kiccaṃ akarontova kālaṃ vītināmeyya. Ayonisaṃvidhānenāti evaṃ dandhāyitabbe taranto taritabbe ca dandhāyanto anupāyasaṃvidhānena upāyasaṃvidhānābhāvena bālo, mandabuddhiko puggalo, sampati āyatiñca dukkhaṃ anatthaṃ pāpuṇāti.

    ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾਰੂਪਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਦਿਭੇਦਾ ਅਤ੍ਥਾ ਕਾਲ਼ਪਕ੍ਖੇ ਚਨ੍ਦਿਮਾ વਿਯ, ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ ਦਿવਸੇ ਦਿવਸੇ ਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਸੁਕੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਕੁਸੀਤੋ ਹੀਨવੀਰਿਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ। ਆਯਸਕ੍ਯਂ વਿਞ੍ਞੂਹਿ ਗਰਹਿਤਬ੍ਬਤਂ ਪਪ੍ਪੋਤਿ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ਚ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ‘‘ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜ, ਮਾ ਏવਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾ’’ਤਿ ਓવਾਦਦਾਯਕੇਹਿ ਕਲ੍ਯਾਣਮਿਤ੍ਤੇਹਿ ‘‘ਅવਚਨੀਯਾ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਓવਾਦਸ੍ਸ ਅਨਾਦਾਨੇਨੇવ વਿਰੁਦ੍ਧੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।

    Tassatthā parihāyantīti tassa tathārūpassa puggalassa diṭṭhadhammikādibhedā atthā kāḷapakkhe candimā viya, parihāyanti divase divase parikkhayaṃ pariyādānaṃ gacchanti. ‘‘Asuko puggalo assaddho appasanno kusīto hīnavīriyo’’tiādinā. Āyasakyaṃ viññūhi garahitabbataṃ pappoti pāpuṇāti. Mittehi ca virujjhatīti ‘‘evaṃ paṭipajja, mā evaṃ paṭipajjā’’ti ovādadāyakehi kalyāṇamittehi ‘‘avacanīyā maya’’nti ovādassa anādāneneva viruddho nāma hoti.

    ਸੇਸਗਾਥਾਦ੍વਯਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕੇਚਿ ਪਨੇਤ੍ਥ – ‘‘ਤਰਤਿ ਦਨ੍ਧਯੇ’’ਤਿਪਦਾਨਂ ਅਤ੍ਥਭਾવੇਨ ਭਾવਨਾਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਗ੍ਗਹਨਿਗ੍ਗਹੇ ਉਦ੍ਧਰਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਚ੍ਛਿਮਗਾਥਾਸੁ ਯੁਜ੍ਜਤਿ। ਪੁਰਿਮਾ ਹਿ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਚਰਿਤਬ੍ਬਂ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਤ੍વਾ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਪਕਤਤਾਯ ਦਸ વਤ੍ਥੂਨਿ ਦੀਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘੇਨ ਨਿਕ੍ਕਡ੍ਢਿਤੇ વਜ੍ਜਿਪੁਤ੍ਤਕੇ ਸਨ੍ਧਾਯ ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਚ੍ਛਿਮਾ ਪਨ ਅਤ੍ਤਸਦਿਸੇ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇ ਸਕਤ੍ਥਂ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤ੍વਾ ਠਿਤੇਤਿ।

    Sesagāthādvayassa vuttavipariyāyena attho veditabbo. Keci panettha – ‘‘tarati dandhaye’’tipadānaṃ atthabhāvena bhāvanācittassa paggahaniggahe uddharanti. Taṃ pacchimagāthāsu yujjati. Purimā hi dve gāthā pabbajitakālato paṭṭhāya caritabbaṃ samaṇadhammaṃ akatvā kukkuccapakatatāya dasa vatthūni dīpetvā saṅghena nikkaḍḍhite vajjiputtake sandhāya therena vuttā. Pacchimā pana attasadise sammā paṭipanne sakatthaṃ nipphādetvā ṭhiteti.

    ਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।

    Sambhūtattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੭. ਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 7. Sambhūtattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact