| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
องฺคุตฺตรนิกาเย
Aṅguttaranikāye
นวกนิปาต-อฎฺฐกถา
Navakanipāta-aṭṭhakathā
๑. ปฐมปณฺณาสกํ
1. Paṭhamapaṇṇāsakaṃ
๑. สโมฺพธิวโคฺค
1. Sambodhivaggo
๑. สโมฺพธิสุตฺตวณฺณนา
1. Sambodhisuttavaṇṇanā
๑. นวกนิปาตสฺส ปฐเม สโมฺพธิปกฺขิกานนฺติ จตุมคฺคสงฺขาตสฺส สโมฺพธิสฺส ปเกฺข ภวานํ, อุปการกานนฺติ อโตฺถฯ ปาฬิยํ อาคเต นว ธเมฺม สนฺธาเยวํ ปุจฺฉติฯ กา อุปนิสาติ โก อุปนิสฺสยปจฺจโยฯ อภิสเลฺลขนฺตีติ อภิสเลฺลขิกาฯ สมถวิปสฺสนาจิตฺตสฺส วิวรเณ สปฺปายา อุปการกาติ เจโตวิวรณสปฺปายาฯ อปฺปิจฺฉตํ อารพฺภ ปวตฺตา กถา อปฺปิจฺฉกถาฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ
1. Navakanipātassa paṭhame sambodhipakkhikānanti catumaggasaṅkhātassa sambodhissa pakkhe bhavānaṃ, upakārakānanti attho. Pāḷiyaṃ āgate nava dhamme sandhāyevaṃ pucchati. Kā upanisāti ko upanissayapaccayo. Abhisallekhantīti abhisallekhikā. Samathavipassanācittassa vivaraṇe sappāyā upakārakāti cetovivaraṇasappāyā. Appicchataṃ ārabbha pavattā kathā appicchakathā. Sesesupi eseva nayo.
อสุภา ภาเวตพฺพา ราคสฺส ปหานายาติ อยมโตฺถ สาลิลายโกปมาย วิภาเวตโพฺพ – เอโก หิ ปุริโส อสิตํ คเหตฺวา โกฎิโต ปฎฺฐาย สาลิเกฺขเตฺต สาลิโย ลายติฯ อถสฺส วติํ ภินฺทิตฺวา คาโว ปวิสิํสุฯ โส อสิตํ ฐเปตฺวา ยฎฺฐิํ อาทาย เตเนว มเคฺคน คาโว นีหริตฺวา วติํ ปากติกํ กตฺวา ปุนปิ อสิตํ อาทาย สาลิโย ลายิฯ เอตฺถ สาลิเกฺขตฺตํ วิย พุทฺธสาสนํ ทฎฺฐพฺพํ, สาลิลายโก วิย โยคาวจโร, อสิตํ วิย ปญฺญา, ลายนกาโล วิย วิปสฺสนาย กมฺมกรณกาโล, ยฎฺฐิ วิย อสุภกมฺมฎฺฐานํ, วติ วิย สํวโร, วติํ ภินฺทิตฺวา คาวีนํ ปวิสนํ วิย สหสา อปฺปฎิสงฺขาย ปมาทํ อารพฺภ ราคสฺส อุปฺปชฺชนํ, อสิตํ ฐเปตฺวา ยฎฺฐิํ อาทาย ปวิฎฺฐมเคฺคเนว คาโว นีหริตฺวา วติํ ปฎิปากติกํ กตฺวา ปุน โกฎิโต ปฎฺฐาย สาลิลายนํ วิย อสุภกมฺมฎฺฐาเนน ราคํ วิกฺขเมฺภตฺวา ปุน วิปสฺสนาย กมฺมํ อารภนกาโลฯ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘อสุภา ภาเวตพฺพา ราคสฺส ปหานายา’’ติฯ
Asubhābhāvetabbā rāgassa pahānāyāti ayamattho sālilāyakopamāya vibhāvetabbo – eko hi puriso asitaṃ gahetvā koṭito paṭṭhāya sālikkhette sāliyo lāyati. Athassa vatiṃ bhinditvā gāvo pavisiṃsu. So asitaṃ ṭhapetvā yaṭṭhiṃ ādāya teneva maggena gāvo nīharitvā vatiṃ pākatikaṃ katvā punapi asitaṃ ādāya sāliyo lāyi. Ettha sālikkhettaṃ viya buddhasāsanaṃ daṭṭhabbaṃ, sālilāyako viya yogāvacaro, asitaṃ viya paññā, lāyanakālo viya vipassanāya kammakaraṇakālo, yaṭṭhi viya asubhakammaṭṭhānaṃ, vati viya saṃvaro, vatiṃ bhinditvā gāvīnaṃ pavisanaṃ viya sahasā appaṭisaṅkhāya pamādaṃ ārabbha rāgassa uppajjanaṃ, asitaṃ ṭhapetvā yaṭṭhiṃ ādāya paviṭṭhamaggeneva gāvo nīharitvā vatiṃ paṭipākatikaṃ katvā puna koṭito paṭṭhāya sālilāyanaṃ viya asubhakammaṭṭhānena rāgaṃ vikkhambhetvā puna vipassanāya kammaṃ ārabhanakālo. Imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ – ‘‘asubhā bhāvetabbā rāgassa pahānāyā’’ti.
ตตฺถ ราคสฺสาติ ปญฺจกามคุณิกราคสฺสฯ เมตฺตาติ เมตฺตากมฺมฎฺฐานํฯ พฺยาปาทสฺส ปหานายาติ วุตฺตนเยเนว อุปฺปนฺนสฺส โกปสฺส ปชหนตฺถายฯ อานาปานสฺสตีติ โสฬสวตฺถุกา อานาปานสฺสติฯ วิตกฺกุปเจฺฉทายาติ วุตฺตนเยเนว อุปฺปนฺนานํ วิตกฺกานํ อุปเจฺฉทนตฺถายฯ อสฺมิมานสมุคฺฆาตายาติ อสฺมีติ อุปฺปชฺชนกสฺส มานสฺส สมุคฺฆาตตฺถายฯ อนตฺตสญฺญา สณฺฐาตีติ อนิจฺจลกฺขเณ ทิเฎฺฐ อนตฺตลกฺขณํ ทิฎฺฐเมว โหติฯ เอเตสุ หิ ตีสุ ลกฺขเณสุ เอกสฺมิํ ทิเฎฺฐ อิตรทฺวยํ ทิฎฺฐเมว โหติฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘อนิจฺจสญฺญิโน, ภิกฺขเว, อนตฺตสญฺญา สณฺฐาตี’’ติฯ ทิเฎฺฐว ธเมฺม นิพฺพานนฺติ ทิเฎฺฐเยว ธเมฺม อปจฺจยปรินิพฺพานญฺจ ปาปุณาตีติ อิมสฺมิํ สุเตฺต วฎฺฎวิวฎฺฎํ กถิตํฯ
Tattha rāgassāti pañcakāmaguṇikarāgassa. Mettāti mettākammaṭṭhānaṃ. Byāpādassa pahānāyāti vuttanayeneva uppannassa kopassa pajahanatthāya. Ānāpānassatīti soḷasavatthukā ānāpānassati. Vitakkupacchedāyāti vuttanayeneva uppannānaṃ vitakkānaṃ upacchedanatthāya. Asmimānasamugghātāyāti asmīti uppajjanakassa mānassa samugghātatthāya. Anattasaññā saṇṭhātīti aniccalakkhaṇe diṭṭhe anattalakkhaṇaṃ diṭṭhameva hoti. Etesu hi tīsu lakkhaṇesu ekasmiṃ diṭṭhe itaradvayaṃ diṭṭhameva hoti. Tena vuttaṃ – ‘‘aniccasaññino, bhikkhave, anattasaññā saṇṭhātī’’ti. Diṭṭheva dhamme nibbānanti diṭṭheyeva dhamme apaccayaparinibbānañca pāpuṇātīti imasmiṃ sutte vaṭṭavivaṭṭaṃ kathitaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๑. สโมฺพธิสุตฺตํ • 1. Sambodhisuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑-๒. สโมฺพธิสุตฺตาทิวณฺณนา • 1-2. Sambodhisuttādivaṇṇanā
