Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เถรคาถา-อฎฺฐกถา • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ๕. สมฺพุลกจฺจานเตฺถรคาถาวณฺณนา

    5. Sambulakaccānattheragāthāvaṇṇanā

    เทโว จาติ อายสฺมโต สมฺพุลกจฺจานเตฺถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปุญฺญานิ กโรโนฺต อิโต จตุนวุติกปฺปมตฺถเก กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปโตฺต เอกทิวสํ สตรํสิํ นาม ปเจฺจกพุทฺธํ นิโรธา วุฎฺฐหิตฺวา ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส ตาลผลํ อทาสิฯ โส เตน ปุญฺญกเมฺมน เทวมนุเสฺสสุ สํสรโนฺต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท มคธรเฎฺฐ คหปติกุเล นิพฺพตฺติตฺวา ‘‘สมฺพุโล’’ติ ลทฺธนาโม กจฺจานโคตฺตตาย สมฺพุลกจฺจาโนติ ปญฺญายิตฺถฯ

    Devoti āyasmato sambulakaccānattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito catunavutikappamatthake kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sataraṃsiṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhā vuṭṭhahitvā piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso tālaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā ‘‘sambulo’’ti laddhanāmo kaccānagottatāya sambulakaccānoti paññāyittha.

    โส วยปฺปโตฺต สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา หิมวนฺตสมีเป เภรวาย นาม ปพฺพตคุหายํ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรโนฺต วิหรติฯ อเถกทิวสํ มหา อกาลเมโฆ สตปฎลสหสฺสปฎโล ถเนโนฺต คชฺชโนฺต วิชฺชุลฺลตา นิจฺฉาเรโนฺต คฬคฬายโนฺต อุฎฺฐหิตฺวา วสฺสิตุํ อารภิ, อสนิโย ผลิํสุฯ ตํ สทฺทํ สุตฺวา อจฺฉตรจฺฉุวนมหิํสหตฺถิอาทโย ภีตตสิตา ภีตรวํ วิรวิํสุฯ เถโร ปน อารทฺธวิปสฺสนตฺตา กาเย ชีวิเต จ นิรเปโกฺข วิคตโลมหํโส ตํ อจิเนฺตโนฺต วิปสฺสนายเมว กมฺมํ กโรโนฺต ฆมฺมาปคเมน อุตุสปฺปายลาเภน สมาหิตจิโตฺต ตาวเทว วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา สห อภิญฺญาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร ๒.๕๑.๘๕-๙๐) –

    So vayappatto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā himavantasamīpe bheravāya nāma pabbataguhāyaṃ vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Athekadivasaṃ mahā akālamegho satapaṭalasahassapaṭalo thanento gajjanto vijjullatā nicchārento gaḷagaḷāyanto uṭṭhahitvā vassituṃ ārabhi, asaniyo phaliṃsu. Taṃ saddaṃ sutvā acchataracchuvanamahiṃsahatthiādayo bhītatasitā bhītaravaṃ viraviṃsu. Thero pana āraddhavipassanattā kāye jīvite ca nirapekkho vigatalomahaṃso taṃ acintento vipassanāyameva kammaṃ karonto ghammāpagamena utusappāyalābhena samāhitacitto tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha abhiññāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.85-90) –

    ‘‘สตรํสี นาม ภควา, สยมฺภู อปราชิโต;

    ‘‘Sataraṃsī nāma bhagavā, sayambhū aparājito;

    วิเวกา วุฎฺฐหิตฺวาน, โคจรายาภินิกฺขมิฯ

    Vivekā vuṭṭhahitvāna, gocarāyābhinikkhami.

    ‘‘ผลหโตฺถ อหํ ทิสฺวา, อุปคจฺฉิํ นราสภํ;

    ‘‘Phalahattho ahaṃ disvā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;

    ปสนฺนจิโตฺต สุมโน, ตาลผลํ อทาสหํฯ

    Pasannacitto sumano, tālaphalaṃ adāsahaṃ.

    ‘‘จตุนฺนวุติโต กเปฺป, ยํ ผลํ อททิํ ตทา;

    ‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;

    ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, ผลทานสฺสิทํ ผลํฯ

    Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.

    ‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฎิปตฺติํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา โสมนสฺสชาโต อุทานวเสน อญฺญํ พฺยากโรโนฺต –

    Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto udānavasena aññaṃ byākaronto –

    ๑๘๙.

    189.

    ‘‘เทโว จ วสฺสติ, เทโว จ คฬคฬายติ,

    ‘‘Devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyati,

    เอกโก จาหํ เภรเว พิเล วิหรามิ;

    Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmi;

    ตสฺส มยฺหํ เอกกสฺส เภรเว พิเล วิหรโต,

    Tassa mayhaṃ ekakassa bherave bile viharato,

    นตฺถิ ภยํ วา ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํโส วาฯ

    Natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā.

    ๑๙๐.

    190.

    ‘‘ธมฺมตา มเมสา ยสฺส เม, เอกกสฺส เภรเว พิเล;

    ‘‘Dhammatā mamesā yassa me, ekakassa bherave bile;

    วิหรโต นตฺถิ ภยํ วา, ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํโส วา’’ติฯ –

    Viharato natthi bhayaṃ vā, chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā’’ti. –

    คาถาทฺวยํ อภาสิฯ

    Gāthādvayaṃ abhāsi.

    ตตฺถ เทโว จ วสฺสติ, เทโว จ คฬคฬายตีติ เทโว เมโฆ วสฺสติ จ, ‘‘คฬคฬา’’ติ จ กโรโนฺต คชฺชตีติ อโตฺถฯ คชฺชนฺตสฺส หิ อนุกรณเมตํฯ เอกโก จาหํ เภรเว พิเล วิหรามีติ อหญฺจ เอกโก อสหาโย สปฺปฎิภยายํ ปพฺพตคุหายํ วสามิ, ตสฺส มยฺหํ เอวํภูตสฺส เม สโต นตฺถิ ภยํ วา ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํโส วาติ จิตฺตุตฺราสสญฺญิตํ ภยํ วา ตํนิมิตฺตกํ สรีรสฺส ฉมฺภิตตฺตํ วา โลมหํสนมตฺตํ วา นตฺถิฯ

    Tattha devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatīti devo megho vassati ca, ‘‘gaḷagaḷā’’ti ca karonto gajjatīti attho. Gajjantassa hi anukaraṇametaṃ. Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmīti ahañca ekako asahāyo sappaṭibhayāyaṃ pabbataguhāyaṃ vasāmi, tassa mayhaṃ evaṃbhūtassa me sato natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vāti cittutrāsasaññitaṃ bhayaṃ vā taṃnimittakaṃ sarīrassa chambhitattaṃ vā lomahaṃsanamattaṃ vā natthi.

    กสฺมาติ ตตฺถ การณมาห ‘‘ธมฺมตา มเมสา’’ติฯ อปริญฺญาตวตฺถุกสฺส หิ ตตฺถ อปฺปหีนจฺฉนฺทราคตาย ภยาทินา ภวิตพฺพํ, มยา ปน สพฺพโส ตตฺถ ปริญฺญาตํ, ตตฺถ จ ฉนฺทราโค สมุจฺฉิโนฺน, ตสฺมา ภยาทีนํ อภาโว ธมฺมตา มเมสา มม ธมฺมสภาโว เอโสติ อญฺญํ พฺยากาสิฯ

    Kasmāti tattha kāraṇamāha ‘‘dhammatā mamesā’’ti. Apariññātavatthukassa hi tattha appahīnacchandarāgatāya bhayādinā bhavitabbaṃ, mayā pana sabbaso tattha pariññātaṃ, tattha ca chandarāgo samucchinno, tasmā bhayādīnaṃ abhāvo dhammatā mamesā mama dhammasabhāvo esoti aññaṃ byākāsi.

    สมฺพุลกจฺจานเตฺถรคาถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ

    Sambulakaccānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เถรคาถาปาฬิ • Theragāthāpāḷi / ๕. สมฺพุลกจฺจานเตฺถรคาถา • 5. Sambulakaccānattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact