Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਥੇਰਗਾਥਾ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
੫. ਸਮ੍ਬੁਲਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ
5. Sambulakaccānattheragāthāvaṇṇanā
ਦੇવੋ ਚਾਤਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਮ੍ਬੁਲਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਾਥਾ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਮਬੁਦ੍ਧੇਸੁ ਕਤਾਧਿਕਾਰੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਭવੇ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਇਤੋ ਚਤੁਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਕੁਲਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਸਤਰਂਸਿਂ ਨਾਮ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਂ ਨਿਰੋਧਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸਨ੍ਨਮਾਨਸੋ ਤਾਲਫਲਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਂਸਰਨ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੇ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਗਹਪਤਿਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਮ੍ਬੁਲੋ’’ਤਿ ਲਦ੍ਧਨਾਮੋ ਕਚ੍ਚਾਨਗੋਤ੍ਤਤਾਯ ਸਮ੍ਬੁਲਕਚ੍ਚਾਨੋਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ।
Devocāti āyasmato sambulakaccānattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni karonto ito catunavutikappamatthake kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ sataraṃsiṃ nāma paccekabuddhaṃ nirodhā vuṭṭhahitvā piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso tālaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe gahapatikule nibbattitvā ‘‘sambulo’’ti laddhanāmo kaccānagottatāya sambulakaccānoti paññāyittha.
ਸੋ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟਿਲਦ੍ਧਸਦ੍ਧੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਸਮੀਪੇ ਭੇਰવਾਯ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾਯਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਮਹਾ ਅਕਾਲਮੇਘੋ ਸਤਪਟਲਸਹਸ੍ਸਪਟਲੋ ਥਨੇਨ੍ਤੋ ਗਜ੍ਜਨ੍ਤੋ વਿਜ੍ਜੁਲ੍ਲਤਾ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤੋ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਨ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ વਸ੍ਸਿਤੁਂ ਆਰਭਿ, ਅਸਨਿਯੋ ਫਲਿਂਸੁ। ਤਂ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਚ੍ਛਤਰਚ੍ਛੁવਨਮਹਿਂਸਹਤ੍ਥਿਆਦਯੋ ਭੀਤਤਸਿਤਾ ਭੀਤਰવਂ વਿਰવਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਪਨ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਤ੍ਤਾ ਕਾਯੇ ਜੀવਿਤੇ ਚ ਨਿਰਪੇਕ੍ਖੋ વਿਗਤਲੋਮਹਂਸੋ ਤਂ ਅਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯਮੇવ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਘਮ੍ਮਾਪਗਮੇਨ ਉਤੁਸਪ੍ਪਾਯਲਾਭੇਨ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਤਾવਦੇવ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾਪੇਤ੍વਾ ਸਹ ਅਭਿਞ੍ਞਾਹਿ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਅਪਦਾਨੇ (ਅਪ॰ ਥੇਰ ੨.੫੧.੮੫-੯੦) –
So vayappatto satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā himavantasamīpe bheravāya nāma pabbataguhāyaṃ vipassanāya kammaṃ karonto viharati. Athekadivasaṃ mahā akālamegho satapaṭalasahassapaṭalo thanento gajjanto vijjullatā nicchārento gaḷagaḷāyanto uṭṭhahitvā vassituṃ ārabhi, asaniyo phaliṃsu. Taṃ saddaṃ sutvā acchataracchuvanamahiṃsahatthiādayo bhītatasitā bhītaravaṃ viraviṃsu. Thero pana āraddhavipassanattā kāye jīvite ca nirapekkho vigatalomahaṃso taṃ acintento vipassanāyameva kammaṃ karonto ghammāpagamena utusappāyalābhena samāhitacitto tāvadeva vipassanaṃ ussukkāpetvā saha abhiññāhi arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.51.85-90) –
‘‘ਸਤਰਂਸੀ ਨਾਮ ਭਗવਾ, ਸਯਮ੍ਭੂ ਅਪਰਾਜਿਤੋ।
‘‘Sataraṃsī nāma bhagavā, sayambhū aparājito;
વਿવੇਕਾ વੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾਨ, ਗੋਚਰਾਯਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਿ॥
Vivekā vuṭṭhahitvāna, gocarāyābhinikkhami.
‘‘ਫਲਹਤ੍ਥੋ ਅਹਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਉਪਗਚ੍ਛਿਂ ਨਰਾਸਭਂ।
‘‘Phalahattho ahaṃ disvā, upagacchiṃ narāsabhaṃ;
ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਤਾਲਫਲਂ ਅਦਾਸਹਂ॥
Pasannacitto sumano, tālaphalaṃ adāsahaṃ.
‘‘ਚਤੁਨ੍ਨવੁਤਿਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਯਂ ਫਲਂ ਅਦਦਿਂ ਤਦਾ।
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ phalaṃ adadiṃ tadā;
ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਨਾਭਿਜਾਨਾਮਿ, ਫਲਦਾਨਸ੍ਸਿਦਂ ਫਲਂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, phaladānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ਕਿਲੇਸਾ ਝਾਪਿਤਾ ਮਯ੍ਹਂ…ਪੇ॰… ਕਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਨ ਪਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਉਦਾਨવਸੇਨ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਨ੍ਤੋ –
Arahattaṃ pana patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā somanassajāto udānavasena aññaṃ byākaronto –
੧੮੯.
189.
‘‘ਦੇવੋ ਚ વਸ੍ਸਤਿ, ਦੇવੋ ਚ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਤਿ,
‘‘Devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyati,
ਏਕਕੋ ਚਾਹਂ ਭੇਰવੇ ਬਿਲੇ વਿਹਰਾਮਿ।
Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmi;
ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਏਕਕਸ੍ਸ ਭੇਰવੇ ਬਿਲੇ વਿਹਰਤੋ,
Tassa mayhaṃ ekakassa bherave bile viharato,
ਨਤ੍ਥਿ ਭਯਂ વਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲੋਮਹਂਸੋ વਾ॥
Natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā.
੧੯੦.
190.
‘‘ਧਮ੍ਮਤਾ ਮਮੇਸਾ ਯਸ੍ਸ ਮੇ, ਏਕਕਸ੍ਸ ਭੇਰવੇ ਬਿਲੇ।
‘‘Dhammatā mamesā yassa me, ekakassa bherave bile;
વਿਹਰਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਭਯਂ વਾ, ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲੋਮਹਂਸੋ વਾ’’ਤਿ॥ –
Viharato natthi bhayaṃ vā, chambhitattaṃ vā lomahaṃso vā’’ti. –
ਗਾਥਾਦ੍વਯਂ ਅਭਾਸਿ।
Gāthādvayaṃ abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਦੇવੋ ਚ વਸ੍ਸਤਿ, ਦੇવੋ ਚ ਗਲ਼ਗਲ਼ਾਯਤੀਤਿ ਦੇવੋ ਮੇਘੋ વਸ੍ਸਤਿ ਚ, ‘‘ਗਲ਼ਗਲ਼ਾ’’ਤਿ ਚ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਜ੍ਜਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਗਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਨੁਕਰਣਮੇਤਂ। ਏਕਕੋ ਚਾਹਂ ਭੇਰવੇ ਬਿਲੇ વਿਹਰਾਮੀਤਿ ਅਹਞ੍ਚ ਏਕਕੋ ਅਸਹਾਯੋ ਸਪ੍ਪਟਿਭਯਾਯਂ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾਯਂ વਸਾਮਿ, ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ ਏવਂਭੂਤਸ੍ਸ ਮੇ ਸਤੋ ਨਤ੍ਥਿ ਭਯਂ વਾ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲੋਮਹਂਸੋ વਾਤਿ ਚਿਤ੍ਤੁਤ੍ਰਾਸਸਞ੍ਞਿਤਂ ਭਯਂ વਾ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਕਂ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ વਾ ਲੋਮਹਂਸਨਮਤ੍ਤਂ વਾ ਨਤ੍ਥਿ।
Tattha devo ca vassati, devo ca gaḷagaḷāyatīti devo megho vassati ca, ‘‘gaḷagaḷā’’ti ca karonto gajjatīti attho. Gajjantassa hi anukaraṇametaṃ. Ekako cāhaṃ bherave bile viharāmīti ahañca ekako asahāyo sappaṭibhayāyaṃ pabbataguhāyaṃ vasāmi, tassa mayhaṃ evaṃbhūtassa me sato natthi bhayaṃ vā chambhitattaṃ vā lomahaṃso vāti cittutrāsasaññitaṃ bhayaṃ vā taṃnimittakaṃ sarīrassa chambhitattaṃ vā lomahaṃsanamattaṃ vā natthi.
ਕਸ੍ਮਾਤਿ ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਮਾਹ ‘‘ਧਮ੍ਮਤਾ ਮਮੇਸਾ’’ਤਿ। ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਤવਤ੍ਥੁਕਸ੍ਸ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਹੀਨਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਤਾਯ ਭਯਾਦਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਮਯਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਚ ਛਨ੍ਦਰਾਗੋ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਯਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੋ ਧਮ੍ਮਤਾ ਮਮੇਸਾ ਮਮ ਧਮ੍ਮਸਭਾવੋ ਏਸੋਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ।
Kasmāti tattha kāraṇamāha ‘‘dhammatā mamesā’’ti. Apariññātavatthukassa hi tattha appahīnacchandarāgatāya bhayādinā bhavitabbaṃ, mayā pana sabbaso tattha pariññātaṃ, tattha ca chandarāgo samucchinno, tasmā bhayādīnaṃ abhāvo dhammatā mamesā mama dhammasabhāvo esoti aññaṃ byākāsi.
ਸਮ੍ਬੁਲਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Sambulakaccānattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਥੇਰਗਾਥਾਪਾਲ਼ਿ • Theragāthāpāḷi / ੫. ਸਮ੍ਬੁਲਕਚ੍ਚਾਨਤ੍ਥੇਰਗਾਥਾ • 5. Sambulakaccānattheragāthā