Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౧౦. సామిదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా
10. Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā
పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతాతి ఆయస్మతో సామిదత్తత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో అత్థదస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో సత్థరి పరినిబ్బుతే తస్స థూపే పుప్ఫేహి ఛత్తాతిఛత్తం కత్వా పూజం అకాసి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహే అఞ్ఞతరస్స బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, సామిదత్తోతిస్స నామం అహోసి. సో అనుక్కమేన విఞ్ఞుతం పత్తో బుద్ధానుభావం సుత్వా ఉపాసకేహి సద్ధిం విహారం గతో సత్థారం ధమ్మం దేసేన్తం దిస్వా పసన్నమానసో ఏకమన్తం నిసీది. సత్థా తస్స అజ్ఝాసయం ఓలోకేత్వా తథా ధమ్మం దేసేసి, యథా సద్ధం పటిలభి సంసారే చ సంవేగం. సో పటిలద్ధసద్ధో సంవేగజాతో పబ్బజిత్వా ఞాణస్స అపరిపక్కత్తా కతిపయకాలం అలసబహులీ విహాసి. పున సత్థారా ధమ్మదేసనాయ సముత్తేజితో విపస్సనాయ కమ్మట్ఠానం గహేత్వా తత్థ యుత్తప్పయుత్తో విహరన్తో నచిరేనేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౫.౧-౪) –
Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato sāmidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpe pupphehi chattātichattaṃ katvā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sāmidattotissa nāmaṃ ahosi. So anukkamena viññutaṃ patto buddhānubhāvaṃ sutvā upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannamānaso ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā tathā dhammaṃ desesi, yathā saddhaṃ paṭilabhi saṃsāre ca saṃvegaṃ. So paṭiladdhasaddho saṃvegajāto pabbajitvā ñāṇassa aparipakkattā katipayakālaṃ alasabahulī vihāsi. Puna satthārā dhammadesanāya samuttejito vipassanāya kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha yuttappayutto viharanto nacireneva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.1-4) –
‘‘పరినిబ్బుతే భగవతి, అత్థదస్సీనరుత్తమే;
‘‘Parinibbute bhagavati, atthadassīnaruttame;
ఛత్తాతిఛత్తం కారేత్వా, థూపమ్హి అభిరోపయిం.
Chattātichattaṃ kāretvā, thūpamhi abhiropayiṃ.
‘‘కాలేన కాలమాగన్త్వా, నమస్సిం లోకనాయకం;
‘‘Kālena kālamāgantvā, namassiṃ lokanāyakaṃ;
పుప్ఫచ్ఛదనం కత్వాన, ఛత్తమ్హి అభిరోపయిం.
Pupphacchadanaṃ katvāna, chattamhi abhiropayiṃ.
‘‘సత్తరసే కప్పసతే, దేవరజ్జమకారయిం;
‘‘Sattarase kappasate, devarajjamakārayiṃ;
మనుస్సత్తం న గచ్ఛామి, థూపపూజాయిదం ఫలం.
Manussattaṃ na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం, భవా సబ్బే సమూహతా;
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
నాగోవ బన్ధనం ఛేత్వా, విహరామి అనాసవో.
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘స్వాగతం వత మే ఆసి, బుద్ధసేట్ఠస్స సన్తికే;
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
తిస్సో విజ్జా అనుప్పత్తా, కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
సో అపరభాగే భిక్ఖూహి ‘‘కిం తయా, ఆవుసో, ఉత్తరిమనుస్సధమ్మో అధిగతో’’తి పుట్ఠో సాసనస్స నియ్యానికభావం అత్తనో చ ధమ్మానుధమ్మప్పటిపత్తిం తేసం పవేదేన్తో అఞ్ఞాబ్యాకరణవసేన –
So aparabhāge bhikkhūhi ‘‘kiṃ tayā, āvuso, uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sāsanassa niyyānikabhāvaṃ attano ca dhammānudhammappaṭipattiṃ tesaṃ pavedento aññābyākaraṇavasena –
౯౦.
90.
‘‘పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతా, తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా;
‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;
విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి. – గాథం అభాసి;
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ పఞ్చక్ఖన్ధా పరిఞ్ఞాతాతి మయా ఇమే పఞ్చుపాదానక్ఖన్ధా ‘‘ఇదం దుక్ఖం, ఏత్తకం దుక్ఖం, న తతో భియ్యో’’తి తీహి పరిఞ్ఞాహి పరిచ్ఛిన్దిత్వా ఞాతా విదితా పటివిద్ధా. తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకాతి తథా పరిఞ్ఞాతత్తాయేవ మూలభూతస్స సముదయస్స సబ్బసో పహీనత్తా తే ఇదాని యావ చరిమకచిత్తనిరోధో తిట్ఠన్తి ఛిన్నమూలకా, చరిమకచిత్తనిరోధేన పన అప్పటిసన్ధికావ నిరుజ్ఝన్తి. తేనాహ – ‘‘విక్ఖీణో జాతిసంసారో, నత్థి దాని పునబ్భవో’’తి. తస్సత్థో హేట్ఠా వుత్తోయేవ.
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti mayā ime pañcupādānakkhandhā ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na tato bhiyyo’’ti tīhi pariññāhi paricchinditvā ñātā viditā paṭividdhā. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti tathā pariññātattāyeva mūlabhūtassa samudayassa sabbaso pahīnattā te idāni yāva carimakacittanirodho tiṭṭhanti chinnamūlakā, carimakacittanirodhena pana appaṭisandhikāva nirujjhanti. Tenāha – ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
సామిదత్తత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
నవమవగ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Navamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧౦. సామిదత్తత్థేరగాథా • 10. Sāmidattattheragāthā