Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၁၀. သာမိဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
10. Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā
ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာတိ အာယသ္မတော သာမိဒတ္တတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော အတ္ထဒသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ တသ္သ ထူပေ ပုပ္ဖေဟိ ဆတ္တာတိဆတ္တံ ကတ္ဝာ ပူဇံ အကာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ အညတရသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, သာမိဒတ္တောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော အနုက္ကမေန ဝိညုတံ ပတ္တော ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ သုတ္ဝာ ဥပာသကေဟိ သဒ္ဓိံ ဝိဟာရံ ဂတော သတ္ထာရံ ဓမ္မံ ဒေသေန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော ဧကမန္တံ နိသီဒိ။ သတ္ထာ တသ္သ အဇ္ဈာသယံ ဩလောကေတ္ဝာ တထာ ဓမ္မံ ဒေသေသိ, ယထာ သဒ္ဓံ ပဋိလဘိ သံသာရေ စ သံဝေဂံ။ သော ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော သံဝေဂဇာတော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဉာဏသ္သ အပရိပက္ကတ္တာ ကတိပယကာလံ အလသဗဟုလီ ဝိဟာသိ။ ပုန သတ္ထာရာ ဓမ္မဒေသနာယ သမုတ္တေဇိတော ဝိပသ္သနာယ ကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတ္ဝာ တတ္ထ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရန္တော နစိရေနေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၅.၁-၄) –
Pañcakkhandhāpariññātāti āyasmato sāmidattattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro atthadassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute tassa thūpe pupphehi chattātichattaṃ katvā pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, sāmidattotissa nāmaṃ ahosi. So anukkamena viññutaṃ patto buddhānubhāvaṃ sutvā upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gato satthāraṃ dhammaṃ desentaṃ disvā pasannamānaso ekamantaṃ nisīdi. Satthā tassa ajjhāsayaṃ oloketvā tathā dhammaṃ desesi, yathā saddhaṃ paṭilabhi saṃsāre ca saṃvegaṃ. So paṭiladdhasaddho saṃvegajāto pabbajitvā ñāṇassa aparipakkattā katipayakālaṃ alasabahulī vihāsi. Puna satthārā dhammadesanāya samuttejito vipassanāya kammaṭṭhānaṃ gahetvā tattha yuttappayutto viharanto nacireneva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.15.1-4) –
‘‘ပရိနိဗ္ဗုတေ ဘဂဝတိ၊ အတ္ထဒသ္သီနရုတ္တမေ။
‘‘Parinibbute bhagavati, atthadassīnaruttame;
ဆတ္တာတိဆတ္တံ ကာရေတ္ဝာ၊ ထူပမ္ဟိ အဘိရောပယိံ။
Chattātichattaṃ kāretvā, thūpamhi abhiropayiṃ.
‘‘ကာလေန ကာလမာဂန္တ္ဝာ၊ နမသ္သိံ လောကနာယကံ။
‘‘Kālena kālamāgantvā, namassiṃ lokanāyakaṃ;
ပုပ္ဖစ္ဆဒနံ ကတ္ဝာန၊ ဆတ္တမ္ဟိ အဘိရောပယိံ။
Pupphacchadanaṃ katvāna, chattamhi abhiropayiṃ.
‘‘သတ္တရသေ ကပ္ပသတေ၊ ဒေဝရဇ္ဇမကာရယိံ။
‘‘Sattarase kappasate, devarajjamakārayiṃ;
မနုသ္သတ္တံ န ဂစ္ဆာမိ၊ ထူပပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Manussattaṃ na gacchāmi, thūpapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ၊ ဘဝာ သဗ္ဗေ သမူဟတာ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;
နာဂောဝ ဗန္ဓနံ ဆေတ္ဝာ၊ ဝိဟရာမိ အနာသဝော။
Nāgova bandhanaṃ chetvā, viharāmi anāsavo.
‘‘သ္ဝာဂတံ ဝတ မေ အာသိ၊ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌသ္သ သန္တိကေ။
‘‘Svāgataṃ vata me āsi, buddhaseṭṭhassa santike;
တိသ္သော ဝိဇ္ဇာ အနုပ္ပတ္တာ၊ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
Tisso vijjā anuppattā, kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
သော အပရဘာဂေ ဘိက္ခူဟိ ‘‘ကိံ တယာ, အာဝုသော, ဥတ္တရိမနုသ္သဓမ္မော အဓိဂတော’’တိ ပုဋ္ဌော သာသနသ္သ နိယ္ယာနိကဘာဝံ အတ္တနော စ ဓမ္မာနုဓမ္မပ္ပဋိပတ္တိံ တေသံ ပဝေဒေန္တော အညာဗ္ယာကရဏဝသေန –
So aparabhāge bhikkhūhi ‘‘kiṃ tayā, āvuso, uttarimanussadhammo adhigato’’ti puṭṭho sāsanassa niyyānikabhāvaṃ attano ca dhammānudhammappaṭipattiṃ tesaṃ pavedento aññābyākaraṇavasena –
၉၀.
90.
‘‘ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာ၊ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ။
‘‘Pañcakkhandhā pariññātā, tiṭṭhanti chinnamūlakā;
ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
တတ္ထ ပဉ္စက္ခန္ဓာ ပရိညာတာတိ မယာ ဣမေ ပဉ္စုပာဒာနက္ခန္ဓာ ‘‘ဣဒံ ဒုက္ခံ, ဧတ္တကံ ဒုက္ခံ, န တတော ဘိယ္ယော’’တိ တီဟိ ပရိညာဟိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဉာတာ ဝိဒိတာ ပဋိဝိဒ္ဓာ။ တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာတိ တထာ ပရိညာတတ္တာယေဝ မူလဘူတသ္သ သမုဒယသ္သ သဗ္ဗသော ပဟီနတ္တာ တေ ဣဒာနိ ယာဝ စရိမကစိတ္တနိရောဓော တိဋ္ဌန္တိ ဆိန္နမူလကာ, စရိမကစိတ္တနိရောဓေန ပန အပ္ပဋိသန္ဓိကာဝ နိရုဇ္ဈန္တိ။ တေနာဟ – ‘‘ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော, နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’တိ။ တသ္သတ္ထော ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တောယေဝ။
Tattha pañcakkhandhā pariññātāti mayā ime pañcupādānakkhandhā ‘‘idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na tato bhiyyo’’ti tīhi pariññāhi paricchinditvā ñātā viditā paṭividdhā. Tiṭṭhanti chinnamūlakāti tathā pariññātattāyeva mūlabhūtassa samudayassa sabbaso pahīnattā te idāni yāva carimakacittanirodho tiṭṭhanti chinnamūlakā, carimakacittanirodhena pana appaṭisandhikāva nirujjhanti. Tenāha – ‘‘vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. Tassattho heṭṭhā vuttoyeva.
သာမိဒတ္တတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Sāmidattattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
နဝမဝဂ္ဂဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Navamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၁၀. သာမိဒတ္တတ္ထေရဂာထာ • 10. Sāmidattattheragāthā