| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
១០. សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា
10. Samiddhisuttavaṇṇanā
២០. ទសមេ តបោទារាមេតិ តបោទស្ស តត្តោទកស្ស រហទស្ស វសេន ឯវំ លទ្ធនាមេ អារាមេ។ វេភារបព្ពតស្ស កិរ ហេដ្ឋា ភុម្មដ្ឋកនាគានំ បញ្ចយោជនសតិកំ នាគភវនំ ទេវលោកសទិសំ មណិមយេន តលេន អារាមុយ្យានេហិ ច សមន្នាគតំ។ តត្ថ នាគានំ កីឡនដ្ឋានេ មហាឧទករហទោ, តតោ តបោទា នាម នទី សន្ទតិ កុថិតា ឧណ្ហោទកា។ កស្មា បនេសា ឯទិសា? រាជគហំ កិរ បរិវារេត្វា មហាបេតលោកោ តិដ្ឋតិ, តត្ថ ទ្វិន្នំ មហាលោហកុម្ភិនិរយានំ អន្តរេន អយំ តបោទា អាគច្ឆតិ, តស្មា កុថិតា សន្ទតិ។ វុត្តម្បិ ចេតំ –
20. Dasame tapodārāmeti tapodassa tattodakassa rahadassa vasena evaṃ laddhanāme ārāme. Vebhārapabbatassa kira heṭṭhā bhummaṭṭhakanāgānaṃ pañcayojanasatikaṃ nāgabhavanaṃ devalokasadisaṃ maṇimayena talena ārāmuyyānehi ca samannāgataṃ. Tattha nāgānaṃ kīḷanaṭṭhāne mahāudakarahado, tato tapodā nāma nadī sandati kuthitā uṇhodakā. Kasmā panesā edisā? Rājagahaṃ kira parivāretvā mahāpetaloko tiṭṭhati, tattha dvinnaṃ mahālohakumbhinirayānaṃ antarena ayaṃ tapodā āgacchati, tasmā kuthitā sandati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘យតាយំ, ភិក្ខវេ, តបោទា សន្ទតិ, សោ ទហោ អច្ឆោទកោ សីតោទកោ សាតោទកោ សេតោទកោ សុប្បតិត្ថោ រមណីយោ បហូតមច្ឆកច្ឆបោ, ចក្កមត្តានិ ច បទុមានិ បុប្ផន្តិ។ អបិចាយំ, ភិក្ខវេ, តបោទា ទ្វិន្នំ មហានិរយានំ អន្តរិកាយ អាគច្ឆតិ, តេនាយំ តបោទា កុថិតា សន្ទតី’’តិ (បារា. ២៣១)។
‘‘Yatāyaṃ, bhikkhave, tapodā sandati, so daho acchodako sītodako sātodako setodako suppatittho ramaṇīyo pahūtamacchakacchapo, cakkamattāni ca padumāni pupphanti. Apicāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchati, tenāyaṃ tapodā kuthitā sandatī’’ti (pārā. 231).
ឥមស្ស បន អារាមស្ស អភិមុខដ្ឋានេ តតោ មហាឧទករហទោ ជាតោ, តស្ស វសេនាយំ វិហារោ ‘‘តបោទារាមោ’’តិ វុច្ចតិ។
Imassa pana ārāmassa abhimukhaṭṭhāne tato mahāudakarahado jāto, tassa vasenāyaṃ vihāro ‘‘tapodārāmo’’ti vuccati.
សមិទ្ធីតិ តស្ស កិរ ថេរស្ស អត្តភាវោ សមិទ្ធោ អភិរូបោ បាសាទិកោ, តស្មា ‘‘សមិទ្ធី’’ត្វេវ សង្ខំ គតោ។ គត្តានិ បរិសិញ្ចិតុន្តិ បធានិកត្ថេរោ ឯស, ពលវបច្ចូសេ ឧដ្ឋាយាសនា សរីរំ ឧតុំ គាហាបេត្វា ពហិ សដ្ឋិហត្ថមត្តេ មហាចង្កមេ អបរាបរំ ចង្កមិត្វា ‘‘សេទគហិតេហិ គត្តេហិ បរិភុញ្ជមានំ សេនាសនំ កិលិស្សតី’’តិ មញ្ញមានោ គត្តានិ បរិសិញ្ចនត្ថំ សរីរធោវនត្ថំ ឧបសង្កមិ។ ឯកចីវរោ អដ្ឋាសីតិ និវាសនំ និវាសេត្វា កាយពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ចីវរំ ហត្ថេន គហេត្វា អដ្ឋាសិ។
Samiddhīti tassa kira therassa attabhāvo samiddho abhirūpo pāsādiko, tasmā ‘‘samiddhī’’tveva saṅkhaṃ gato. Gattāni parisiñcitunti padhānikatthero esa, balavapaccūse uṭṭhāyāsanā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā bahi saṭṭhihatthamatte mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamitvā ‘‘sedagahitehi gattehi paribhuñjamānaṃ senāsanaṃ kilissatī’’ti maññamāno gattāni parisiñcanatthaṃ sarīradhovanatthaṃ upasaṅkami. Ekacīvaro aṭṭhāsīti nivāsanaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ hatthena gahetvā aṭṭhāsi.
គត្តានិ បុព្ពាបយមានោតិ គត្តានិ បុព្ពសទិសានិ វោទកានិ កុរុមានោ។ អល្លសរីរេ បារុតំ ហិ ចីវរំ កិលិស្សតិ ទុគ្គន្ធំ ហោតិ, ន ចេតំ វត្តំ។ ថេរោ បន វត្តសម្បន្នោ, តស្មា វត្តេ ឋិតោវ ន្ហាយិត្វា បច្ចុត្តរិត្វា អដ្ឋាសិ។ តត្ថ ឥទំ ន្ហានវត្តំ – ឧទកតិត្ថំ គន្ត្វា យត្ថ កត្ថចិ ចីវរានិ និក្ខិបិត្វា វេគេន ឋិតកេនេវ ន ឱតរិតព្ពំ, សព្ពទិសា បន ឱលោកេត្វា វិវិត្តភាវំ ញត្វា ខាណុគុម្ពលតាទីនិ វវត្ថបេត្វា តិក្ខត្តុំ ឧក្កាសិត្វា អវកុជ្ជ ឋិតេន ឧត្តរាសង្គចីវរំ អបនេត្វា បសារេតព្ពំ, កាយពន្ធនំ មោចេត្វា ចីវរបិដ្ឋេយេវ ឋបេតព្ពំ។ សចេ ឧទកសាដិកា នត្ថិ, ឧទកន្តេ ឧក្កុដិកំ និសីទិត្វា និវាសនំ មោចេត្វា សចេ សិន្នដ្ឋានំ អត្ថិ, បសារេតព្ពំ។ នោ ចេ អត្ថិ, សំហរិត្វា ឋបេតព្ពំ។ ឧទកំ ឱតរន្តេន សណិកំ នាភិប្បមាណមត្តំ ឱតរិត្វា វីចិំ អនុដ្ឋាបេន្តេន សទ្ទំ អករោន្តេន និវត្តិត្វា អាគតទិសាភិមុខេន និមុជ្ជិតព្ពំ, ឯវំ ចីវរំ រក្ខិតំ ហោតិ។ ឧម្មុជ្ជន្តេនបិ សទ្ទំ អករោន្តេន សណិកំ ឧម្មុជ្ជិត្វា ន្ហានបរិយោសានេ ឧទកន្តេ ឧក្កុដិកេន និសីទិត្វា និវាសនំ បរិក្ខិបិត្វា ឧដ្ឋាយ សុបរិមណ្ឌលំ និវាសេត្វា កាយពន្ធនំ ពន្ធិត្វា ចីវរំ អបារុបិត្វាវ ឋាតព្ពន្តិ។
Gattāni pubbāpayamānoti gattāni pubbasadisāni vodakāni kurumāno. Allasarīre pārutaṃ hi cīvaraṃ kilissati duggandhaṃ hoti, na cetaṃ vattaṃ. Thero pana vattasampanno, tasmā vatte ṭhitova nhāyitvā paccuttaritvā aṭṭhāsi. Tattha idaṃ nhānavattaṃ – udakatitthaṃ gantvā yattha katthaci cīvarāni nikkhipitvā vegena ṭhitakeneva na otaritabbaṃ, sabbadisā pana oloketvā vivittabhāvaṃ ñatvā khāṇugumbalatādīni vavatthapetvā tikkhattuṃ ukkāsitvā avakujja ṭhitena uttarāsaṅgacīvaraṃ apanetvā pasāretabbaṃ, kāyabandhanaṃ mocetvā cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ. Sace udakasāṭikā natthi, udakante ukkuṭikaṃ nisīditvā nivāsanaṃ mocetvā sace sinnaṭṭhānaṃ atthi, pasāretabbaṃ. No ce atthi, saṃharitvā ṭhapetabbaṃ. Udakaṃ otarantena saṇikaṃ nābhippamāṇamattaṃ otaritvā vīciṃ anuṭṭhāpentena saddaṃ akarontena nivattitvā āgatadisābhimukhena nimujjitabbaṃ, evaṃ cīvaraṃ rakkhitaṃ hoti. Ummujjantenapi saddaṃ akarontena saṇikaṃ ummujjitvā nhānapariyosāne udakante ukkuṭikena nisīditvā nivāsanaṃ parikkhipitvā uṭṭhāya suparimaṇḍalaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ apārupitvāva ṭhātabbanti.
ថេរោបិ តថា ន្ហាយិត្វា បច្ចុត្តរិត្វា វិគច្ឆមានឧទកំ កាយំ ឱលោកយមានោ អដ្ឋាសិ។ តស្ស បកតិយាបិ បាសាទិកស្ស បច្ចូសសមយេ សម្មា បរិណតាហារស្ស ឧណ្ហោទកេន ន្ហាតស្ស អតិវិយ មុខវណ្ណោ វិរោចិ, ពន្ធនា បវុត្តតាលផលំ វិយ បភាសម្បន្នោ បុណ្ណចន្ទោ វិយ តង្ខណវិកសិតបទុមំ វិយ មុខំ សស្សិរិកំ អហោសិ, សរីរវណ្ណោបិ វិប្បសីទិ។ តស្មិំ សមយេ វនសណ្ឌេ អធិវត្ថា ភុម្មទេវតា បាសាទិកំ ភិក្ខុំ ឱលោកយមានា សមនំ និគ្គហេតុំ អសក្កោន្តី កាមបរិឡាហាភិភូតា ហុត្វា, ‘‘ថេរំ បលោភេស្សាមី’’តិ អត្តភាវំ ឧឡារេន អលង្ការេន អលង្ករិត្វា សហស្សវដ្ដិបទីបំ បជ្ជលមានា វិយ ចន្ទំ ឧដ្ឋាបយមានា វិយ សកលារាមំ ឯកោភាសំ កត្វា ថេរំ ឧបសង្កមិត្វា អវន្ទិត្វាវ វេហាសេ ឋិតា គាថំ អភាសិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘អថ ខោ អញ្ញតរា ទេវតា…បេ.… អជ្ឈភាសី’’តិ។
Theropi tathā nhāyitvā paccuttaritvā vigacchamānaudakaṃ kāyaṃ olokayamāno aṭṭhāsi. Tassa pakatiyāpi pāsādikassa paccūsasamaye sammā pariṇatāhārassa uṇhodakena nhātassa ativiya mukhavaṇṇo viroci, bandhanā pavuttatālaphalaṃ viya pabhāsampanno puṇṇacando viya taṅkhaṇavikasitapadumaṃ viya mukhaṃ sassirikaṃ ahosi, sarīravaṇṇopi vippasīdi. Tasmiṃ samaye vanasaṇḍe adhivatthā bhummadevatā pāsādikaṃ bhikkhuṃ olokayamānā samanaṃ niggahetuṃ asakkontī kāmapariḷāhābhibhūtā hutvā, ‘‘theraṃ palobhessāmī’’ti attabhāvaṃ uḷārena alaṅkārena alaṅkaritvā sahassavaṭṭipadīpaṃ pajjalamānā viya candaṃ uṭṭhāpayamānā viya sakalārāmaṃ ekobhāsaṃ katvā theraṃ upasaṅkamitvā avanditvāva vehāse ṭhitā gāthaṃ abhāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho aññatarā devatā…pe… ajjhabhāsī’’ti.
អភុត្វាតិ បញ្ច កាមគុណេ អបរិភុញ្ជិត្វា។ ភិក្ខសីតិ បិណ្ឌាយ ចរសិ។ មា តំ កាលោ ឧបច្ចគាតិ ឯត្ថ កាលោ នាម បញ្ចកាមគុណបដិសេវនក្ខមោ ទហរយោព្ពនកាលោ។ ជរាជិណ្ណេន ហិ ឱភគ្គេន ទណ្ឌបរាយណេន បវេធមានេន កាសសាសាភិភូតេន ន សក្កា កាមេ បរិភុញ្ជិតុំ។ ឥតិ ឥមំ កាលំ សន្ធាយ ទេវតា ‘‘មា តំ កាលោ ឧបច្ចគា’’តិ អាហ។ តត្ថ មា ឧបច្ចគាតិ មា អតិក្កមិ។
Abhutvāti pañca kāmaguṇe aparibhuñjitvā. Bhikkhasīti piṇḍāya carasi. Mā taṃ kālo upaccagāti ettha kālo nāma pañcakāmaguṇapaṭisevanakkhamo daharayobbanakālo. Jarājiṇṇena hi obhaggena daṇḍaparāyaṇena pavedhamānena kāsasāsābhibhūtena na sakkā kāme paribhuñjituṃ. Iti imaṃ kālaṃ sandhāya devatā ‘‘mā taṃ kālo upaccagā’’ti āha. Tattha mā upaccagāti mā atikkami.
កាលំ វោហំ ន ជានាមីតិ ឯត្ថ វោតិ និបាតមត្តំ។ កាលំ ន ជានាមីតិ មរណកាលំ សន្ធាយ វទតិ។ សត្តានញ្ហិ –
Kālaṃ vohaṃ na jānāmīti ettha voti nipātamattaṃ. Kālaṃ na jānāmīti maraṇakālaṃ sandhāya vadati. Sattānañhi –
‘‘ជីវិតំ ព្យាធិ កាលោ ច, ទេហនិក្ខេបនំ គតិ;
‘‘Jīvitaṃ byādhi kālo ca, dehanikkhepanaṃ gati;
បញ្ចេតេ ជីវលោកស្មិំ, អនិមិត្តា ន នាយរេ’’។
Pañcete jīvalokasmiṃ, animittā na nāyare’’.
តត្ថ ជីវិតំ តាវ ‘‘ឯត្តកមេវ, ន ឥតោ បរ’’ន្តិ វវត្ថានាភាវតោ អនិមិត្តំ។ កលលកាលេបិ ហិ សត្តា មរន្តិ, អព្ពុទ-បេសិ-ឃន-អឌ្ឍមាស-ឯកមាស-ទ្វេមាស-តេមាស-ចតុមាសបញ្ចមាស…បេ.… ទសមាសកាលេបិ, កុច្ឆិតោ និក្ខន្តសមយេបិ, តតោ បរំ វស្សសតស្ស អន្តោបិ ពហិបិ មរន្តិយេវ។ ព្យាធិបិ ‘‘ឥមិនាវ ព្យាធិនា សត្តា មរន្តិ, ន អញ្ញេនា’’តិ វវត្ថានាភាវតោ អនិមិត្តោ។ ចក្ខុរោគេនបិ ហិ សត្តា មរន្តិ សោតរោគាទីនំ អញ្ញតរេនបិ។ កាលោបិ, ‘‘ឥមស្មិំ យេវ កាលេ មរិតព្ពំ, ន អញ្ញស្មិ’’ន្តិ ឯវំ វវត្ថានាភាវតោ អនិមិត្តោ។ បុព្ពណ្ហេបិ ហិ សត្តា មរន្តិ មជ្ឈន្ហិកាទីនំ អញ្ញតរស្មិម្បិ។ ទេហនិក្ខេបនម្បិ, ‘‘ឥធេវ មីយមានានំ ទេហេន បតិតព្ពំ, ន អញ្ញត្ថា’’តិ ឯវំ វវត្ថានាភាវតោ អនិមិត្តំ។ អន្តោគាមេ ជាតានញ្ហិ ពហិគាមេបិ អត្តភាវោ បតតិ, ពហិគាមេបិ ជាតានំ អន្តោគាមេបិ។ តថា ថលជានំ ជលេ, ជលជានំ ថលេតិ អនេកប្បការតោ វិត្ថារេតព្ពំ។ គតិបិ, ‘‘ឥតោ ចុតេន ឥធ និព្ពត្តិតព្ព’’ន្តិ ឯវំ វវត្ថានាភាវតោ អនិមិត្តា។ ទេវលោកតោ ហិ ចុតា មនុស្សេសុបិ និព្ពត្តន្តិ , មនុស្សលោកតោ ចុតា ទេវលោកាទីនំ យត្ថ កត្ថចិ និព្ពត្តន្តីតិ ឯវំ យន្តេ យុត្តគោណោ វិយ គតិបញ្ចកេ លោកោ សម្បរិវត្តតិ។ តស្សេវំ សម្បរិវត្តតោ ‘‘ឥមស្មិំ នាម កាលេ មរណំ ភវិស្សតី’’តិ ឥមំ មរណស្ស កាលំ វោហំ ន ជានាមិ។
Tattha jīvitaṃ tāva ‘‘ettakameva, na ito para’’nti vavatthānābhāvato animittaṃ. Kalalakālepi hi sattā maranti, abbuda-pesi-ghana-aḍḍhamāsa-ekamāsa-dvemāsa-temāsa-catumāsapañcamāsa…pe… dasamāsakālepi, kucchito nikkhantasamayepi, tato paraṃ vassasatassa antopi bahipi marantiyeva. Byādhipi ‘‘imināva byādhinā sattā maranti, na aññenā’’ti vavatthānābhāvato animitto. Cakkhurogenapi hi sattā maranti sotarogādīnaṃ aññatarenapi. Kālopi, ‘‘imasmiṃ yeva kāle maritabbaṃ, na aññasmi’’nti evaṃ vavatthānābhāvato animitto. Pubbaṇhepi hi sattā maranti majjhanhikādīnaṃ aññatarasmimpi. Dehanikkhepanampi, ‘‘idheva mīyamānānaṃ dehena patitabbaṃ, na aññatthā’’ti evaṃ vavatthānābhāvato animittaṃ. Antogāme jātānañhi bahigāmepi attabhāvo patati, bahigāmepi jātānaṃ antogāmepi. Tathā thalajānaṃ jale, jalajānaṃ thaleti anekappakārato vitthāretabbaṃ. Gatipi, ‘‘ito cutena idha nibbattitabba’’nti evaṃ vavatthānābhāvato animittā. Devalokato hi cutā manussesupi nibbattanti , manussalokato cutā devalokādīnaṃ yattha katthaci nibbattantīti evaṃ yante yuttagoṇo viya gatipañcake loko samparivattati. Tassevaṃ samparivattato ‘‘imasmiṃ nāma kāle maraṇaṃ bhavissatī’’ti imaṃ maraṇassa kālaṃ vohaṃ na jānāmi.
ឆន្នោ កាលោ ន ទិស្សតីតិ អយំ កាលោ មយ្ហំ បដិច្ឆន្នោ អវិភូតោ ន បញ្ញាយតិ។ តស្មាតិ យស្មា អយំ កាលោ បដិច្ឆន្នោ ន បញ្ញាយតិ, តស្មា បញ្ច កាមគុណេ អភុត្វាវ ភិក្ខាមិ។ មា មំ កាលោ ឧបច្ចគាតិ ឯត្ថ សមណធម្មករណកាលំ សន្ធាយ ‘‘កាលោ’’តិ អាហ។ អយញ្ហិ សមណធម្មោ នាម បច្ឆិមេ កាលេ តិស្សោ វយោសីមា អតិក្កន្តេន ឱភគ្គេន ទណ្ឌបរាយណេន បវេធមានេន កាសសាសាភិភូតេន ន សក្កា កាតុំ។ តទា ហិ ន សក្កា ហោតិ ឥច្ឆិតិច្ឆិតំ ពុទ្ធវចនំ វា គណ្ហិតុំ, ធុតង្គំ វា បរិភុញ្ជិតុំ, អរញ្ញវាសំ វា វសិតុំ, ឥច្ឆិតិច្ឆិតក្ខណេ សមាបត្តិំ វា សមាបជ្ជិតុំ, បទភាណ-សរភញ្ញធម្មកថា-អនុមោទនាទីនិ វា កាតុំ, តរុណយោព្ពនកាលេ បនេតំ សព្ពំ សក្កា កាតុន្តិ អយំ សមណធម្មករណស្ស កាលោ មា មំ ឧបច្ចគា, យាវ មំ នាតិក្កមតិ, តាវ កាមេ អភុត្វាវ សមណធម្មំ ករោមីតិ អាហ។
Channo kālo na dissatīti ayaṃ kālo mayhaṃ paṭicchanno avibhūto na paññāyati. Tasmāti yasmā ayaṃ kālo paṭicchanno na paññāyati, tasmā pañca kāmaguṇe abhutvāva bhikkhāmi. Mā maṃ kālo upaccagāti ettha samaṇadhammakaraṇakālaṃ sandhāya ‘‘kālo’’ti āha. Ayañhi samaṇadhammo nāma pacchime kāle tisso vayosīmā atikkantena obhaggena daṇḍaparāyaṇena pavedhamānena kāsasāsābhibhūtena na sakkā kātuṃ. Tadā hi na sakkā hoti icchiticchitaṃ buddhavacanaṃ vā gaṇhituṃ, dhutaṅgaṃ vā paribhuñjituṃ, araññavāsaṃ vā vasituṃ, icchiticchitakkhaṇe samāpattiṃ vā samāpajjituṃ, padabhāṇa-sarabhaññadhammakathā-anumodanādīni vā kātuṃ, taruṇayobbanakāle panetaṃ sabbaṃ sakkā kātunti ayaṃ samaṇadhammakaraṇassa kālo mā maṃ upaccagā, yāva maṃ nātikkamati, tāva kāme abhutvāva samaṇadhammaṃ karomīti āha.
បថវិយំ បតិដ្ឋហិត្វាតិ សា កិរ ទេវតា – ‘‘អយំ ភិក្ខុ សមណធម្មករណស្ស កាលំ នាម កថេតិ, អកាលំ នាម កថេតិ, សហេតុកំ កថេតិ សានិសំស’’ន្តិ ឯត្តាវតាវ ថេរេ លជ្ជំ បច្ចុបដ្ឋាបេត្វា មហាព្រហ្មំ វិយ អគ្គិក្ខន្ធំ វិយ ច នំ មញ្ញមានា គារវជាតា អាកាសា ឱរុយ្ហ បថវិយំ អដ្ឋាសិ, តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ កិញ្ចាបិ បថវិយំ ឋិតា, យេន បនត្ថេន អាគតា, បុនបិ តមេវ គហេត្វា ទហរោ ត្វន្តិអាទិមាហ។ តត្ថ សុសូតិ តរុណោ។ កាឡកេសោតិ សុដ្ឋុ កាឡកេសោ។ ភទ្រេនាតិ ភទ្ទកេន។ ឯកច្ចោ ហិ ទហរោបិ សមានោ កាណោ វា ហោតិ កុណិអាទីនំ វា អញ្ញតរោ, សោ ភទ្រេន យោព្ពនេន សមន្នាគតោ នាម ន ហោតិ។ យោ បន អភិរូបោ ហោតិ ទស្សនីយោ បាសាទិកោ សព្ពសម្បត្តិសម្បន្នោ, យំ យទេវ អលង្ការបរិហារំ ឥច្ឆតិ, តេន តេន អលង្កតោ ទេវបុត្តោ វិយ ចរតិ, អយំ ភទ្រេន យោព្ពនេន សមន្នាគតោ នាម ហោតិ។ ថេរោ ច ឧត្តមរូបសម្បន្នោ, តេន នំ ឯវមាហ។
Pathaviyaṃpatiṭṭhahitvāti sā kira devatā – ‘‘ayaṃ bhikkhu samaṇadhammakaraṇassa kālaṃ nāma katheti, akālaṃ nāma katheti, sahetukaṃ katheti sānisaṃsa’’nti ettāvatāva there lajjaṃ paccupaṭṭhāpetvā mahābrahmaṃ viya aggikkhandhaṃ viya ca naṃ maññamānā gāravajātā ākāsā oruyha pathaviyaṃ aṭṭhāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kiñcāpi pathaviyaṃ ṭhitā, yena panatthena āgatā, punapi tameva gahetvā daharo tvantiādimāha. Tattha susūti taruṇo. Kāḷakesoti suṭṭhu kāḷakeso. Bhadrenāti bhaddakena. Ekacco hi daharopi samāno kāṇo vā hoti kuṇiādīnaṃ vā aññataro, so bhadrena yobbanena samannāgato nāma na hoti. Yo pana abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko sabbasampattisampanno, yaṃ yadeva alaṅkāraparihāraṃ icchati, tena tena alaṅkato devaputto viya carati, ayaṃ bhadrena yobbanena samannāgato nāma hoti. Thero ca uttamarūpasampanno, tena naṃ evamāha.
អនិក្កីឡិតាវី កាមេសូតិ កាមេសុ អកីឡិតកីឡោ អភុត្តាវី, អកតកាមកីឡោតិ អត្ថោ។ មា សន្ទិដ្ឋិកំ ហិត្វាតិ យេភុយ្យេន ហិ តា អទិដ្ឋសច្ចា អវីតរាគា អបរចិត្តវិទូនិយោ ទេវតា ភិក្ខូ ទសបិ វស្សានិ វីសតិម្បិ…បេ.… សដ្ឋិម្បិ វស្សានិ បរិសុទ្ធំ អខណ្ឌំ ព្រហ្មចរិយំ ចរមានេ ទិស្វា – ‘‘ឥមេ ភិក្ខូ មានុសកេ បញ្ច កាមគុណេ បហាយ ទិព្ពេ កាមេ បត្ថយន្តា សមណធម្មំ ករោន្តី’’តិ សញ្ញំ ឧប្បាទេន្តិ, អយម្បិ តត្ថេវ ឧប្បាទេសិ។ តស្មា មានុសកេ កាមេ សន្ទិដ្ឋិកេ, ទិព្ពេ ច កាលិកេ កត្វា ឯវមាហ។
Anikkīḷitāvīkāmesūti kāmesu akīḷitakīḷo abhuttāvī, akatakāmakīḷoti attho. Mā sandiṭṭhikaṃ hitvāti yebhuyyena hi tā adiṭṭhasaccā avītarāgā aparacittavidūniyo devatā bhikkhū dasapi vassāni vīsatimpi…pe… saṭṭhimpi vassāni parisuddhaṃ akhaṇḍaṃ brahmacariyaṃ caramāne disvā – ‘‘ime bhikkhū mānusake pañca kāmaguṇe pahāya dibbe kāme patthayantā samaṇadhammaṃ karontī’’ti saññaṃ uppādenti, ayampi tattheva uppādesi. Tasmā mānusake kāme sandiṭṭhike, dibbe ca kālike katvā evamāha.
ន ខោ អហំ, អាវុសោតិ, អាវុសោ, អហំ សន្ទិដ្ឋិកេ កាមេ ហិត្វា កាលិកេ កាមេ ន អនុធាវាមិ ន បត្ថេមិ ន បិហេមិ។ កលិកញ្ច ខោ អហំ, អាវុសោតិ អហំ ខោ, អាវុសោ, កាលិកំ កាមំ ហិត្វា សន្ទិដ្ឋិកំ លោកុត្តរធម្មំ អនុធាវាមិ។ ឥតិ ថេរោ ចិត្តានន្តរំ អលទ្ធព្ពតាយ ទិព្ពេបិ មានុសកេបិ បញ្ច កាមគុណេ កាលិកាតិ អកាសិ, ចិត្តានន្តរំ លទ្ធព្ពតាយ លោកុត្តរធម្មំ សន្ទិដ្ឋិកន្តិ។ បញ្ចកាមគុណេសុ សមោហិតេសុបិ សម្បន្នកាមស្សាបិ កាមិនោ ចិត្តានន្តរំ ឥច្ឆិតិច្ឆិតារម្មណានុភវនំ ន សម្បជ្ជតិ។ ចក្ខុទ្វារេ ឥដ្ឋារម្មណំ អនុភវិតុកាមេន ហិ ចិត្តការបោត្ថការរូបការាទយោ បក្កោសាបេត្វា, ‘‘ឥទំ នាម សជ្ជេថា’’តិ វត្តព្ពំ ហោតិ។ ឯត្ថន្តរេ អនេកកោដិសតសហស្សានិ ចិត្តានិ ឧប្បជ្ជិត្វា និរុជ្ឈន្តិ។ អថ បច្ឆា តំ អារម្មណំ សម្បាបុណាតិ ។ សេសទ្វារេសុបិ ឯសេវ នយោ។ សោតាបត្តិមគ្គានន្តរំ បន សោតាបត្តិផលមេវ ឧប្បជ្ជតិ, អន្តរា អញ្ញស្ស ចិត្តស្ស វារោ នត្ថិ។ សេសផលេសុបិ ឯសេវ នយោតិ។
Na kho ahaṃ, āvusoti, āvuso, ahaṃ sandiṭṭhike kāme hitvā kālike kāme na anudhāvāmi na patthemi na pihemi. Kalikañca kho ahaṃ, āvusoti ahaṃ kho, āvuso, kālikaṃ kāmaṃ hitvā sandiṭṭhikaṃ lokuttaradhammaṃ anudhāvāmi. Iti thero cittānantaraṃ aladdhabbatāya dibbepi mānusakepi pañca kāmaguṇe kālikāti akāsi, cittānantaraṃ laddhabbatāya lokuttaradhammaṃ sandiṭṭhikanti. Pañcakāmaguṇesu samohitesupi sampannakāmassāpi kāmino cittānantaraṃ icchiticchitārammaṇānubhavanaṃ na sampajjati. Cakkhudvāre iṭṭhārammaṇaṃ anubhavitukāmena hi cittakārapotthakārarūpakārādayo pakkosāpetvā, ‘‘idaṃ nāma sajjethā’’ti vattabbaṃ hoti. Etthantare anekakoṭisatasahassāni cittāni uppajjitvā nirujjhanti. Atha pacchā taṃ ārammaṇaṃ sampāpuṇāti . Sesadvāresupi eseva nayo. Sotāpattimaggānantaraṃ pana sotāpattiphalameva uppajjati, antarā aññassa cittassa vāro natthi. Sesaphalesupi eseva nayoti.
សោ តមេវត្ថំ គហេត្វា កាលិកា ហិ, អាវុសោតិអាទិមាហ។ តត្ថ កាលិកាតិ វុត្តនយេន សមោហិតសម្បត្តិនាបិ កាលន្តរេ បត្តព្ពា។ ពហុទុក្ខាតិ បញ្ច កាមគុណេ និស្សាយ បត្តព្ពទុក្ខស្ស ពហុតាយ ពហុទុក្ខា។ តំវត្ថុកស្សេវ ឧបាយាសស្ស ពហុតាយ ពហុបាយាសា។ អាទីនវោ ឯត្ថ ភិយ្យោតិ បញ្ច កាមគុណេ និស្សាយ លទ្ធព្ពសុខតោ អាទីនវោ ភិយ្យោ, ទុក្ខមេវ ពហុតរន្តិ អត្ថោ។ សន្ទិដ្ឋិកោ អយំ ធម្មោតិ អយំ លោកុត្តរធម្មោ យេន យេន អធិគតោ ហោតិ, តេន តេន បរសទ្ធាយ គន្តព្ពតំ ហិត្វា បច្ចវេក្ខណញាណេន សយំ ទដ្ឋព្ពោតិ សន្ទិដ្ឋិកោ។ អត្តនោ ផលទានំ សន្ធាយ នាស្ស កាលោតិ អកាលោ, អកាលោយេវ អកាលិកោ។ យោ ឯត្ថ អរិយមគ្គធម្មោ, សោ អត្តនោ បវត្តិសមនន្តរមេវ ផលំ ទេតីតិ អត្ថោ។ ‘‘ឯហិ បស្ស ឥមំ ធម្ម’’ន្តិ ឯវំ បវត្តំ ឯហិបស្សវិធិំ អរហតីតិ ឯហិបស្សិកោ។ អាទិត្តំ ចេលំ វា សីសំ វា អជ្ឈុបេក្ខិត្វាបិ ភាវនាវសេន អត្តនោ ចិត្តេ ឧបនយំ អរហតីតិ ឱបនេយ្យិកោ។ សព្ពេហិ ឧគ្ឃដិតញ្ញូអាទីហិ វិញ្ញូហិ ‘‘ភាវិតោ មេ មគ្គោ, អធិគតំ ផលំ, សច្ឆិកតោ និរោធោ’’តិ អត្តនិ អត្តនិ វេទិតព្ពោតិ បច្ចត្តំ វេទិតព្ពោ វិញ្ញូហីតិ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន វិសុទ្ធិមគ្គេ (វិសុទ្ធិ. ១.១៤៦ អាទយោ) ធម្មានុស្សតិវណ្ណនាយំ វុត្តោ។
So tamevatthaṃ gahetvā kālikā hi, āvusotiādimāha. Tattha kālikāti vuttanayena samohitasampattināpi kālantare pattabbā. Bahudukkhāti pañca kāmaguṇe nissāya pattabbadukkhassa bahutāya bahudukkhā. Taṃvatthukasseva upāyāsassa bahutāya bahupāyāsā. Ādīnavo ettha bhiyyoti pañca kāmaguṇe nissāya laddhabbasukhato ādīnavo bhiyyo, dukkhameva bahutaranti attho. Sandiṭṭhiko ayaṃ dhammoti ayaṃ lokuttaradhammo yena yena adhigato hoti, tena tena parasaddhāya gantabbataṃ hitvā paccavekkhaṇañāṇena sayaṃ daṭṭhabboti sandiṭṭhiko. Attano phaladānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālo, akāloyeva akāliko. Yo ettha ariyamaggadhammo, so attano pavattisamanantarameva phalaṃ detīti attho. ‘‘Ehi passa imaṃ dhamma’’nti evaṃ pavattaṃ ehipassavidhiṃ arahatīti ehipassiko. Ādittaṃ celaṃ vā sīsaṃ vā ajjhupekkhitvāpi bhāvanāvasena attano citte upanayaṃ arahatīti opaneyyiko. Sabbehi ugghaṭitaññūādīhi viññūhi ‘‘bhāvito me maggo, adhigataṃ phalaṃ, sacchikato nirodho’’ti attani attani veditabboti paccattaṃ veditabbo viññūhīti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.146 ādayo) dhammānussativaṇṇanāyaṃ vutto.
ឥទានិ សា ទេវតា អន្ធោ វិយ រូបវិសេសំ ថេរេន កថិតស្ស អត្ថេ អជានន្តី កថញ្ច ភិក្ខូតិអាទិមាហ។ តត្ថ កថញ្ចាតិបទស្ស ‘‘កថញ្ច ភិក្ខុ កាលិកា កាមា វុត្តា ភគវតា, កថំ ពហុទុក្ខា, កថំ ពហុបាយាសា’’តិ? ឯវំ សព្ពបទេហិ សម្ពន្ធោ វេទិតព្ពោ។
Idāni sā devatā andho viya rūpavisesaṃ therena kathitassa atthe ajānantī kathañca bhikkhūtiādimāha. Tattha kathañcātipadassa ‘‘kathañca bhikkhu kālikā kāmā vuttā bhagavatā, kathaṃ bahudukkhā, kathaṃ bahupāyāsā’’ti? Evaṃ sabbapadehi sambandho veditabbo.
នវោតិ អបរិបុណ្ណបញ្ចវស្សោ ហិ ភិក្ខុ នវោ នាម ហោតិ, បញ្ចវស្សតោ បដ្ឋាយ មជ្ឈិមោ, ទសវស្សតោ បដ្ឋាយ ថេរោ។ អបរោ នយោ – អបរិបុណ្ណទសវស្សោ នវោ, ទសវស្សតោ បដ្ឋាយ មជ្ឈិមោ, វីសតិវស្សតោ បដ្ឋាយ ថេរោ។ តេសំ អហំ នវោតិ វទតិ។
Navoti aparipuṇṇapañcavasso hi bhikkhu navo nāma hoti, pañcavassato paṭṭhāya majjhimo, dasavassato paṭṭhāya thero. Aparo nayo – aparipuṇṇadasavasso navo, dasavassato paṭṭhāya majjhimo, vīsativassato paṭṭhāya thero. Tesaṃ ahaṃ navoti vadati.
នវោបិ ឯកច្ចោ សត្តដ្ឋវស្សកាលេ បព្ពជិត្វា ទ្វាទសតេរសវស្សានិ សាមណេរភាវេនេវ អតិក្កន្តោ ចិរបព្ពជិតោ ហោតិ, អហំ បន អចិរបព្ពជិតោតិ វទតិ។ ឥមំ ធម្មវិនយន្តិ ឥមំ ធម្មញ្ច វិនយញ្ច។ ឧភយម្បេតំ សាសនស្សេវ នាមំ។ ធម្មេន ហេត្ថ ទ្វេ បិដកានិ វុត្តានិ, វិនយេន វិនយបិដកំ, ឥតិ តីហិ បិដកេហិ បកាសិតំ បដិបត្តិំ អធុនា អាគតោម្ហីតិ វទតិ។
Navopi ekacco sattaṭṭhavassakāle pabbajitvā dvādasaterasavassāni sāmaṇerabhāveneva atikkanto cirapabbajito hoti, ahaṃ pana acirapabbajitoti vadati. Imaṃ dhammavinayanti imaṃ dhammañca vinayañca. Ubhayampetaṃ sāsanasseva nāmaṃ. Dhammena hettha dve piṭakāni vuttāni, vinayena vinayapiṭakaṃ, iti tīhi piṭakehi pakāsitaṃ paṭipattiṃ adhunā āgatomhīti vadati.
មហេសក្ខាហីតិ មហាបរិវារាហិ។ ឯកេកស្ស ហិ ទេវរញ្ញោ កោដិសតម្បិ កោដិសហស្សម្បិ បរិវារោ ហោតិ, តេ អត្តានំ មហន្តេ ឋានេ ឋបេត្វា តថាគតំ បស្សន្តិ។ តត្ថ អម្ហាទិសានំ អប្បេសក្ខានំ មាតុគាមជាតិកានំ កុតោ ឱកាសោតិ ទស្សេតិ។
Mahesakkhāhīti mahāparivārāhi. Ekekassa hi devarañño koṭisatampi koṭisahassampi parivāro hoti, te attānaṃ mahante ṭhāne ṭhapetvā tathāgataṃ passanti. Tattha amhādisānaṃ appesakkhānaṃ mātugāmajātikānaṃ kuto okāsoti dasseti.
មយម្បិ អាគច្ឆេយ្យាមាតិ ឥទំ សា ទេវតា ‘‘សចេបិ ចក្កវាឡំ បូរេត្វា បរិសា និសិន្នា ហោតិ, មហតិយា ពុទ្ធវីថិយា សត្ថុ សន្តិកំ គន្តុំ លភតី’’តិ ញត្វា អាហ។ បុច្ឆ ភិក្ខុ, បុច្ឆ ភិក្ខូតិ ថិរករណវសេន អាមេឌិតំ កតំ។
Mayampiāgaccheyyāmāti idaṃ sā devatā ‘‘sacepi cakkavāḷaṃ pūretvā parisā nisinnā hoti, mahatiyā buddhavīthiyā satthu santikaṃ gantuṃ labhatī’’ti ñatvā āha. Puccha bhikkhu, puccha bhikkhūti thirakaraṇavasena āmeḍitaṃ kataṃ.
អក្ខេយ្យសញ្ញិនោតិ ឯត្ថ ‘‘ទេវោ, មនុស្សោ, គហដ្ឋោ, បព្ពជិតោ, សត្តោ, បុគ្គលោ, តិស្សោ, ផុស្សោ’’តិអាទិនា នយេន អក្ខេយ្យតោ សព្ពេសំ អក្ខានានំ សព្ពាសំ កថានំ វត្ថុភូតតោ បញ្ចក្ខន្ធា ‘‘អក្ខេយ្យា’’តិ វុច្ចន្តិ។ ‘‘សត្តោ នរោ បោសោ បុគ្គលោ ឥត្ថី បុរិសោ’’តិ ឯវំ សញ្ញា ឯតេសំ អត្ថីតិ សញ្ញិនោ, អក្ខេយ្យេស្វេវ សញ្ញិនោតិ អក្ខេយ្យសញ្ញិនោ, បញ្ចសុ ខន្ធេសុ សត្តបុគ្គលាទិសញ្ញិនោតិ អត្ថោ។ អក្ខេយ្យស្មិំ បតិដ្ឋិតាតិ បញ្ចសុ ខន្ធេសុ អដ្ឋហាការេហិ បតិដ្ឋិតា។ រត្តោ ហិ រាគវសេន បតិដ្ឋិតោ ហោតិ, ទុដ្ឋោ ទោសវសេន, មូឡ្ហោ មោហវសេន, បរាមដ្ឋោ ទិដ្ឋិវសេន, ថាមគតោ អនុសយវសេន, វិនិពទ្ធោ មានវសេន, អនិដ្ឋង្គតោ វិចិកិច្ឆាវសេន, វិក្ខេបគតោ ឧទ្ធច្ចវសេន បតិដ្ឋិតោ ហោតិ។ អក្ខេយ្យំ អបរិញ្ញាយាតិ បញ្ចក្ខន្ធេ តីហិ បរិញ្ញាហិ អបរិជានិត្វា។ យោគមាយន្តិ មច្ចុនោតិ មច្ចុនោ យោគំ បយោគំ បក្ខេបំ ឧបក្ខេបំ ឧបក្កមំ អព្ភន្តរំ អាគច្ឆន្តិ, មរណវសំ គច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។ ឯវមិមាយ គាថាយ កាលិកា កាមា កថិតា។
Akkheyyasaññinoti ettha ‘‘devo, manusso, gahaṭṭho, pabbajito, satto, puggalo, tisso, phusso’’tiādinā nayena akkheyyato sabbesaṃ akkhānānaṃ sabbāsaṃ kathānaṃ vatthubhūtato pañcakkhandhā ‘‘akkheyyā’’ti vuccanti. ‘‘Satto naro poso puggalo itthī puriso’’ti evaṃ saññā etesaṃ atthīti saññino, akkheyyesveva saññinoti akkheyyasaññino, pañcasu khandhesu sattapuggalādisaññinoti attho. Akkheyyasmiṃ patiṭṭhitāti pañcasu khandhesu aṭṭhahākārehi patiṭṭhitā. Ratto hi rāgavasena patiṭṭhito hoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, parāmaṭṭho diṭṭhivasena, thāmagato anusayavasena, vinibaddho mānavasena, aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena, vikkhepagato uddhaccavasena patiṭṭhito hoti. Akkheyyaṃ apariññāyāti pañcakkhandhe tīhi pariññāhi aparijānitvā. Yogamāyanti maccunoti maccuno yogaṃ payogaṃ pakkhepaṃ upakkhepaṃ upakkamaṃ abbhantaraṃ āgacchanti, maraṇavasaṃ gacchantīti attho. Evamimāya gāthāya kālikā kāmā kathitā.
បរិញ្ញាយាតិ ញាតបរិញ្ញា, តីរណបរិញ្ញា, បហានបរិញ្ញាតិ ឥមាហិ តីហិ បរិញ្ញាហិ បរិជានិត្វា។ តត្ថ កតមា ញាតបរិញ្ញា? បញ្ចក្ខន្ធេ បរិជានាតិ – ‘‘អយំ រូបក្ខន្ធោ, អយំ វេទនាក្ខន្ធោ, អយំ សញ្ញាក្ខន្ធោ, អយំ សង្ខារក្ខន្ធោ, អយំ វិញ្ញាណក្ខន្ធោ, ឥមានិ តេសំ លក្ខណរសបច្ចុបដ្ឋានបទដ្ឋានានី’’តិ, អយំ ញាតបរិញ្ញា។ កតមា តីរណបរិញ្ញា? ឯវំ ញាតំ កត្វា បញ្ចក្ខន្ធេ តីរេតិ អនិច្ចតោ ទុក្ខតោ រោគតោតិ ទ្វាចត្តាលីសាយ អាការេហិ។ អយំ តីរណបរិញ្ញា។ កតមា បហានបរិញ្ញា? ឯវំ តីរយិត្វា អគ្គមគ្គេន បញ្ចសុ ខន្ធេសុ ឆន្ទរាគំ បជហតិ។ អយំ បហានបរិញ្ញា។
Pariññāyāti ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā. Tattha katamā ñātapariññā? Pañcakkhandhe parijānāti – ‘‘ayaṃ rūpakkhandho, ayaṃ vedanākkhandho, ayaṃ saññākkhandho, ayaṃ saṅkhārakkhandho, ayaṃ viññāṇakkhandho, imāni tesaṃ lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānānī’’ti, ayaṃ ñātapariññā. Katamā tīraṇapariññā? Evaṃ ñātaṃ katvā pañcakkhandhe tīreti aniccato dukkhato rogatoti dvācattālīsāya ākārehi. Ayaṃ tīraṇapariññā. Katamā pahānapariññā? Evaṃ tīrayitvā aggamaggena pañcasu khandhesu chandarāgaṃ pajahati. Ayaṃ pahānapariññā.
អក្ខាតារំ ន មញ្ញតីតិ ឯវំ តីហិ បរិញ្ញាហិ បញ្ចក្ខន្ធេ បរិជានិត្វា ខីណាសវោ ភិក្ខុ អក្ខាតារំ បុគ្គលំ ន មញ្ញតិ។ អក្ខាតារន្តិ កម្មវសេន ការណំ វេទិតព្ពំ, អក្ខាតព្ពំ កថេតព្ពំ បុគ្គលំ ន មញ្ញតិ, ន បស្សតីតិ អត្ថោ ។ កិន្តិ អក្ខាតព្ពន្តិ? ‘‘តិស្សោ’’តិ វា ‘‘ផុស្សោ’’តិ វា ឯវំ យេន កេនចិ នាមេន វា គោត្តេន វា បកាសេតព្ពំ។ តញ្ហិ តស្ស ន ហោតីតិ តំ តស្ស ខីណាសវស្ស ន ហោតិ។ យេន នំ វជ្ជាតិ យេន នំ ‘‘រាគេន រត្តោ’’តិ វា ‘‘ទោសេន ទុដ្ឋោ’’តិ វា ‘‘មោហេន មូឡ្ហោ’’តិ វាតិ កោចិ វទេយ្យ, តំ ការណំ តស្ស ខីណាសវស្ស នត្ថិ។
Akkhātāraṃ na maññatīti evaṃ tīhi pariññāhi pañcakkhandhe parijānitvā khīṇāsavo bhikkhu akkhātāraṃ puggalaṃ na maññati. Akkhātāranti kammavasena kāraṇaṃ veditabbaṃ, akkhātabbaṃ kathetabbaṃ puggalaṃ na maññati, na passatīti attho . Kinti akkhātabbanti? ‘‘Tisso’’ti vā ‘‘phusso’’ti vā evaṃ yena kenaci nāmena vā gottena vā pakāsetabbaṃ. Tañhi tassa na hotīti taṃ tassa khīṇāsavassa na hoti. Yena naṃ vajjāti yena naṃ ‘‘rāgena ratto’’ti vā ‘‘dosena duṭṭho’’ti vā ‘‘mohena mūḷho’’ti vāti koci vadeyya, taṃ kāraṇaṃ tassa khīṇāsavassa natthi.
សចេ វិជានាសិ វទេហីតិ សចេ ឯវរូបំ ខីណាសវំ ជានាសិ, ‘‘ជានាមី’’តិ វទេហិ។ នោ ចេ ជានាសិ, អថ ‘‘ន ជានាមី’’តិ វទេហិ។ យក្ខាតិ ទេវតំ អាលបន្តោ អាហ។ ឥតិ ឥមាយ គាថាយ សន្ទិដ្ឋិកោ នវវិធោ លោកុត្តរធម្មោ កថិតោ។ សាធូតិ អាយាចនត្ថេ និបាតោ។
Sace vijānāsi vadehīti sace evarūpaṃ khīṇāsavaṃ jānāsi, ‘‘jānāmī’’ti vadehi. No ce jānāsi, atha ‘‘na jānāmī’’ti vadehi. Yakkhāti devataṃ ālapanto āha. Iti imāya gāthāya sandiṭṭhiko navavidho lokuttaradhammo kathito. Sādhūti āyācanatthe nipāto.
យោ មញ្ញតីតិ យោ អត្តានំ ‘‘អហំ សមោ’’តិ វា ‘‘វិសេសី’’តិ វា ‘‘និហីនោ’’តិ វា មញ្ញតិ។ ឯតេន ‘‘សេយ្យោហមស្មី’’តិអាទយោ តយោ មានា គហិតាវ។ តេសុ គហិតេសុ នវ មានា គហិតាវ ហោន្តិ។ សោ វិវទេថ តេនាតិ សោ បុគ្គលោ តេនេវ មានេន យេន កេនចិ បុគ្គលេន សទ្ធិំ – ‘‘កេន មំ ត្វំ បាបុណាសិ, កិំ ជាតិយា បាបុណាសិ, ឧទាហុ គោត្តេន, កុលបទេសេន, វណ្ណបោក្ខរតាយ, ពាហុសច្ចេន, ធុតគុណេនា’’តិ ឯវំ វិវទេយ្យ។ ឥតិ ឥមាយបិ ឧបឌ្ឍគាថាយ កាលិកា កាមា កថិតា។
Yo maññatīti yo attānaṃ ‘‘ahaṃ samo’’ti vā ‘‘visesī’’ti vā ‘‘nihīno’’ti vā maññati. Etena ‘‘seyyohamasmī’’tiādayo tayo mānā gahitāva. Tesu gahitesu nava mānā gahitāva honti. So vivadetha tenāti so puggalo teneva mānena yena kenaci puggalena saddhiṃ – ‘‘kena maṃ tvaṃ pāpuṇāsi, kiṃ jātiyā pāpuṇāsi, udāhu gottena, kulapadesena, vaṇṇapokkharatāya, bāhusaccena, dhutaguṇenā’’ti evaṃ vivadeyya. Iti imāyapi upaḍḍhagāthāya kālikā kāmā kathitā.
តីសុ វិធាសូតិ តីសុ មានេសុ។ ‘‘ឯកវិធេន រូបសង្គហោ’’តិអាទីសុ (ធ. ស. ៥៨៤) ហិ កោដ្ឋាសោ ‘‘វិធោ’’តិ វុត្តោ។ ‘‘កថំវិធំ សីលវន្តំ វទន្តិ, កថំវិធំ បញ្ញវន្តំ វទន្តី’’តិអាទីសុ (សំ. និ. ១.៩៥) អាការោ។ ‘‘តិស្សោ ឥមា, ភិក្ខវេ, វិធា។ កតមា តិស្សោ ? សេយ្យោហមស្មីតិ វិធា, សទិសោហមស្មីតិ វិធា, ហីនោហមស្មីតិ វិធា’’តិអាទីសុ (សំ. និ. ៥.១៦២) មានោ ‘‘វិធា’’តិ វុត្តោ។ ឥធាបិ មានោវ។ តេន វុត្តំ ‘‘តីសុ វិធាសូតិ តីសុ មានេសូ’’តិ។ អវិកម្បមានោតិ សោ បុគ្គលោ ឯតេសុ សង្ខេបតោ តីសុ , វិត្ថារតោ នវសុ មានេសុ ន កម្បតិ, ន ចលតិ។ សមោ វិសេសីតិ ន តស្ស ហោតីតិ តស្ស បហីនមានស្ស ខីណាសវស្ស ‘‘អហំ សទិសោ’’តិ វា ‘‘សេយ្យោ’’តិ វា ‘‘ហីនោ’’តិ វា ន ហោតីតិ ទស្សេតិ។ បច្ឆិមបទំ វុត្តនយមេវ។ ឥតិ ឥមាយបិ ឧបឌ្ឍគាថាយ នវវិធោ សន្ទិដ្ឋិកោ លោកុត្តរធម្មោ កថិតោ។
Tīsu vidhāsūti tīsu mānesu. ‘‘Ekavidhena rūpasaṅgaho’’tiādīsu (dha. sa. 584) hi koṭṭhāso ‘‘vidho’’ti vutto. ‘‘Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākāro. ‘‘Tisso imā, bhikkhave, vidhā. Katamā tisso ? Seyyohamasmīti vidhā, sadisohamasmīti vidhā, hīnohamasmīti vidhā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.162) māno ‘‘vidhā’’ti vutto. Idhāpi mānova. Tena vuttaṃ ‘‘tīsu vidhāsūti tīsu mānesū’’ti. Avikampamānoti so puggalo etesu saṅkhepato tīsu , vitthārato navasu mānesu na kampati, na calati. Samo visesīti na tassa hotīti tassa pahīnamānassa khīṇāsavassa ‘‘ahaṃ sadiso’’ti vā ‘‘seyyo’’ti vā ‘‘hīno’’ti vā na hotīti dasseti. Pacchimapadaṃ vuttanayameva. Iti imāyapi upaḍḍhagāthāya navavidho sandiṭṭhiko lokuttaradhammo kathito.
បហាសិ សង្ខន្តិ, ‘‘បដិសង្ខា យោនិសោ អាហារំ អាហារេតី’’តិអាទីសុ (សំ. និ. ៤.១២០, ២៣៩) បញ្ញា ‘‘សង្ខា’’តិ អាគតា។ ‘‘អត្ថិ តេ កោចិ គណកោ វា មុទ្ទិកោ វា សង្ខាយកោ វា, យោ បហោតិ គង្គាយ វាលុកំ គណេតុ’’ន្តិ (សំ. និ. ៤.៤១០) ឯត្ថ គណនា។ ‘‘សញ្ញានិទានា ហិ បបញ្ចសង្ខា’’តិអាទីសុ (សុ. និ. ៨៨០) កោដ្ឋាសោ។ ‘‘យា តេសំ តេសំ ធម្មានំ សង្ខា សមញ្ញា’’តិ (ធ. ស. ១៣១៣-១៣១៥) ឯត្ថ បណ្ណត្តិ ‘‘សង្ខា’’តិ អាគតា។ ឥធាបិ អយមេវ អធិប្បេតា។ បហាសិ សង្ខន្តិ បទស្ស ហិ អយមេវត្ថោ – រត្តោ ទុដ្ឋោ មូឡ្ហោ ឥតិ ឥមំ បណ្ណត្តិំ ខីណាសវោ បហាសិ ជហិ បជហីតិ។
Pahāsisaṅkhanti, ‘‘paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.120, 239) paññā ‘‘saṅkhā’’ti āgatā. ‘‘Atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā, yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetu’’nti (saṃ. ni. 4.410) ettha gaṇanā. ‘‘Saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’tiādīsu (su. ni. 880) koṭṭhāso. ‘‘Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’ti (dha. sa. 1313-1315) ettha paṇṇatti ‘‘saṅkhā’’ti āgatā. Idhāpi ayameva adhippetā. Pahāsi saṅkhanti padassa hi ayamevattho – ratto duṭṭho mūḷho iti imaṃ paṇṇattiṃ khīṇāsavo pahāsi jahi pajahīti.
ន វិមានមជ្ឈគាតិ នវភេទំ តិវិធមានំ ន ឧបគតោ។ និវាសដ្ឋេន វា មាតុកុច្ឆិ ‘‘វិមាន’’ន្តិ វុច្ចតិ, តំ អាយតិំ បដិសន្ធិវសេន ន ឧបគច្ឆីតិបិ អត្ថោ។ អនាគតត្ថេ អតីតវចនំ។ អច្ឆេច្ឆីតិ ឆិន្ទិ។ ឆិន្នគន្ថន្តិ ចត្តារោ គន្ថេ ឆិន្ទិត្វា ឋិតំ។ អនីឃន្តិ និទ្ទុក្ខំ។ និរាសន្តិ និត្តណ្ហំ។ បរិយេសមានាតិ ឱលោកយមានា។ នាជ្ឈគមុន្តិ ន អធិគច្ឆន្តិ ន វិន្ទន្តិ ន បស្សន្តិ។ វត្តមានត្ថេ អតីតវចនំ។ ឥធ វា ហុរំ វាតិ ឥធលោកេ វា បរលោកេ វា។ សព្ពនិវេសនេសូតិ តយោ ភវា, ចតស្សោ យោនិយោ, បញ្ច គតិយោ, សត្ត វិញ្ញាណដ្ឋិតិយោ, នវ សត្តាវាសា, ឥតិ ឥមេសុបិ សព្ពេសុ សត្តនិវេសនេសុ ឯវរូបំ ខីណាសវំ កាយស្ស ភេទា ឧប្បជ្ជមានំ វា ឧប្បន្នំ វា ន បស្សន្តីតិ អត្ថោ។ ឥមាយ គាថាយ សន្ទិដ្ឋិកំ លោកុត្តរធម្មមេវ កថេសិ។
Na vimānamajjhagāti navabhedaṃ tividhamānaṃ na upagato. Nivāsaṭṭhena vā mātukucchi ‘‘vimāna’’nti vuccati, taṃ āyatiṃ paṭisandhivasena na upagacchītipi attho. Anāgatatthe atītavacanaṃ. Acchecchīti chindi. Chinnaganthanti cattāro ganthe chinditvā ṭhitaṃ. Anīghanti niddukkhaṃ. Nirāsanti nittaṇhaṃ. Pariyesamānāti olokayamānā. Nājjhagamunti na adhigacchanti na vindanti na passanti. Vattamānatthe atītavacanaṃ. Idha vā huraṃ vāti idhaloke vā paraloke vā. Sabbanivesanesūti tayo bhavā, catasso yoniyo, pañca gatiyo, satta viññāṇaṭṭhitiyo, nava sattāvāsā, iti imesupi sabbesu sattanivesanesu evarūpaṃ khīṇāsavaṃ kāyassa bhedā uppajjamānaṃ vā uppannaṃ vā na passantīti attho. Imāya gāthāya sandiṭṭhikaṃ lokuttaradhammameva kathesi.
ឥមញ្ច គាថំ សុត្វា សាបិ ទេវតា អត្ថំ សល្លក្ខេសិ, តេនេវ ការណេន ឥមស្ស ខ្វាហំ, ភន្តេតិអាទិមាហ។ តត្ថ បាបំ ន កយិរាតិ គាថាយ ទសកុសលកម្មបថវសេនបិ កថេតុំ វដ្ដតិ អដ្ឋង្គិកមគ្គវសេនបិ។ ទសកុសលកម្មបថវសេន តាវ វចសាតិ ចតុព្ពិធំ វចីសុចរិតំ គហិតំ។ មនសាតិ តិវិធំ មនោសុចរិតំ គហិតំ។ កាយេន វា កិញ្ចន សព្ពលោកេតិ តិវិធំ កាយសុចរិតំ គហិតំ។ ឥមេ តាវ ទសកុសលកម្មបថធម្មា ហោន្តិ។ កាមេ បហាយាតិ ឥមិនា បន កាមសុខល្លិកានុយោគោ បដិក្ខិត្តោ។ សតិមា សម្បជានោតិ ឥមិនា ទសកុសលកម្មបថការណំ សតិសម្បជញ្ញំ គហិតំ។ ទុក្ខំ ន សេវេថ អនត្ថសំហិតន្តិ ឥមិនា អត្តកិលមថានុយោគោ បដិសិទ្ធោ។ ឥតិ ទេវតា ‘‘ឧភោ អន្តេ វិវជ្ជេត្វា ការណេហិ សតិសម្បជញ្ញេហិ សទ្ធិំ ទសកុសលកម្មបថធម្មេ តុម្ហេហិ កថិតេ អាជានាមិ ភគវា’’តិ វទតិ។
Imañca gāthaṃ sutvā sāpi devatā atthaṃ sallakkhesi, teneva kāraṇena imassa khvāhaṃ, bhantetiādimāha. Tattha pāpaṃ na kayirāti gāthāya dasakusalakammapathavasenapi kathetuṃ vaṭṭati aṭṭhaṅgikamaggavasenapi. Dasakusalakammapathavasena tāva vacasāti catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ gahitaṃ. Manasāti tividhaṃ manosucaritaṃ gahitaṃ. Kāyena vā kiñcana sabbaloketi tividhaṃ kāyasucaritaṃ gahitaṃ. Ime tāva dasakusalakammapathadhammā honti. Kāme pahāyāti iminā pana kāmasukhallikānuyogo paṭikkhitto. Satimā sampajānoti iminā dasakusalakammapathakāraṇaṃ satisampajaññaṃ gahitaṃ. Dukkhaṃ na sevetha anatthasaṃhitanti iminā attakilamathānuyogo paṭisiddho. Iti devatā ‘‘ubho ante vivajjetvā kāraṇehi satisampajaññehi saddhiṃ dasakusalakammapathadhamme tumhehi kathite ājānāmi bhagavā’’ti vadati.
អដ្ឋង្គិកមគ្គវសេន បន អយំ នយោ – តស្មិំ កិរ ឋានេ មហតី ធម្មទេសនា អហោសិ។ ទេសនាបរិយោសានេ ទេវតា យថាឋានេ ឋិតាវ ទេសនានុសារេន ញាណំ បេសេត្វា សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋាយ អត្តនា អធិគតំ អដ្ឋង្គិកំ មគ្គំ ទស្សេន្តី ឯវមាហ។ តត្ថ វចសាតិ សម្មាវាចា គហិតា, មនោ បន អង្គំ ន ហោតីតិ មនសាតិ មគ្គសម្បយុត្តកំ ចិត្តំ គហិតំ។ កាយេន វា កិញ្ចន សព្ពលោកេតិ សម្មាកម្មន្តោ គហិតោ, អាជីវោ បន វាចាកម្មន្តបក្ខិកត្តា គហិតោវ ហោតិ។ សតិមាតិ ឥមិនា វាយាមសតិសមាធយោ គហិតា។ សម្បជានោតិបទេន សម្មាទិដ្ឋិសម្មាសង្កប្បា។ កាមេ បហាយ, ទុក្ខំ ន សេវេថាតិបទទ្វយេន អន្តទ្វយវជ្ជនំ។ ឥតិ ឥមេ ទ្វេ អន្តេ អនុបគម្ម មជ្ឈិមំ បដិបទំ តុម្ហេហិ កថិតំ, អាជានាមិ ភគវាតិ វត្វា តថាគតំ គន្ធមាលាទីហិ បូជេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា បក្កាមីតិ។
Aṭṭhaṅgikamaggavasena pana ayaṃ nayo – tasmiṃ kira ṭhāne mahatī dhammadesanā ahosi. Desanāpariyosāne devatā yathāṭhāne ṭhitāva desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhāya attanā adhigataṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ dassentī evamāha. Tattha vacasāti sammāvācā gahitā, mano pana aṅgaṃ na hotīti manasāti maggasampayuttakaṃ cittaṃ gahitaṃ. Kāyena vā kiñcana sabbaloketi sammākammanto gahito, ājīvo pana vācākammantapakkhikattā gahitova hoti. Satimāti iminā vāyāmasatisamādhayo gahitā. Sampajānotipadena sammādiṭṭhisammāsaṅkappā. Kāme pahāya, dukkhaṃ na sevethātipadadvayena antadvayavajjanaṃ. Iti ime dve ante anupagamma majjhimaṃ paṭipadaṃ tumhehi kathitaṃ, ājānāmi bhagavāti vatvā tathāgataṃ gandhamālādīhi pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Samiddhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
នន្ទនវគ្គោ ទុតិយោ។
Nandanavaggo dutiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. សមិទ្ធិសុត្តំ • 10. Samiddhisuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ១០. សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា • 10. Samiddhisuttavaṇṇanā
