| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
១០. សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា
10. Samiddhisuttavaṇṇanā
២០. តបនភាវេន តបនោទកត្តា តបោទាតិ តស្ស រហទស្ស នាមំ។ តេនាហ ‘‘តត្តោទកស្ស រហទស្សា’’តិ។ តតោតិ នាគភវនេ ឧទករហទតោ តបោទា នាម នទី សន្ទតិ។ សា ហិ នទី ភូមិតលំ អារោហតិ។ ‘‘ឯទិសា ជាតា’’តិ វចនសេសោ។ បេតលោកោតិ លោហកុម្ភិនិរយា ឥធាធិប្បេតាតិ វទន្តិ។ រហទស្ស បន អាទិតោ បព្ពតបាទវនន្តរេសុ ពហូ បេតា វិហរន្តិ, ស្វាយមត្ថោ បេតវត្ថុបាឡិយា លក្ខណសំយុត្តេន ច ទីបេតព្ពោ។ យតាយន្តិ យតោ រហទតោ អយំ។ សាតោទកោតិ មធុរោទកោ។ សេតោទកោតិ បរិសុទ្ធោទកោ, អនាវិលោទកោតិ អត្ថោ។ តតោតិ តបោទានទិតោ។
20. Tapanabhāvena tapanodakattā tapodāti tassa rahadassa nāmaṃ. Tenāha ‘‘tattodakassa rahadassā’’ti. Tatoti nāgabhavane udakarahadato tapodā nāma nadī sandati. Sā hi nadī bhūmitalaṃ ārohati. ‘‘Edisā jātā’’ti vacanaseso. Petalokoti lohakumbhinirayā idhādhippetāti vadanti. Rahadassa pana ādito pabbatapādavanantaresu bahū petā viharanti, svāyamattho petavatthupāḷiyālakkhaṇasaṃyuttena ca dīpetabbo. Yatāyanti yato rahadato ayaṃ. Sātodakoti madhurodako. Setodakoti parisuddhodako, anāvilodakoti attho. Tatoti tapodānadito.
សមិទ្ធោតិ អវយវានំ សម្បុណ្ណតាយ សំសិទ្ធិយាវ សម្មា ឥទ្ធោ។ តេនាហ ‘‘អភិរូបោ’’តិអាទិ។ បធានេ សម្មសនធម្មេ និយុត្តោ, តំ វា ឯត្ថ អត្ថីតិ បធានិកោ។ សេនាសនំ សុដ្ឋបិតទ្វារវាតបានំ, តេសំ បិទហនេន ឧតុំ គាហាបេត្វា។
Samiddhoti avayavānaṃ sampuṇṇatāya saṃsiddhiyāva sammā iddho. Tenāha ‘‘abhirūpo’’tiādi. Padhāne sammasanadhamme niyutto, taṃ vā ettha atthīti padhāniko. Senāsanaṃ suṭṭhapitadvāravātapānaṃ, tesaṃ pidahanena utuṃ gāhāpetvā.
បុព្ពាបយមានោតិ ន្ហានតោ បុព្ពភាគេ វិយ វោទកភាវំ អាបជ្ជមានោ គមេន្តោ។ អវត្តំ បដិក្ខិបិត្វា វត្តំ ទស្សេតុំ ‘‘តត្ថ…បេ.… ន ឱតរិតព្ព’’ន្តិ បឋមំ វុត្តំ។ សព្ពទិសាបលោកនំ យថា ន្ហាយនដ្ឋានស្ស មនុស្សេហិ វិវិត្តភាវជាននត្ថំ។ ខាណុអាទិវវត្ថាបនំ ចីវរាទីនំ ឋបនត្ថំ ឧទកសមីបេតិ អធិប្បាយោ។ ឧក្កាសនំ អមនុស្សានំ អបគមនត្ថំ។ អវកុជ្ជដ្ឋានំ តង្ខណេបិ ឧបរិមកាយស្ស ឧជុកំ អវិវដករណត្ថំ។ ចីវរបិដ្ឋេយេវ ឋបេតព្ពំ យត្ថ វា តត្ថ វា អដ្ឋបេត្វា។ ឧទកន្តេតិ ឧទកសមីបេ។ សិន្នដ្ឋានន្តិ សេទគតបទេសោ។ បសារេតព្ពំ តស្ស សុក្ខាបនត្ថំ។ សំហរិត្វា ឋបនំ បុន សុខេន គហេត្វា និវាសនត្ថំ។ នាភិប្បមាណមត្តំ ឱតរណំ តាវតា ឧទកបដិច្ឆាទិលក្ខណប្បត្តតោ។ វីចិំ អនុដ្ឋាបេន្តេនាតិអាទិ សំយតការិតាទស្សនំ។ និវាសនំ បរិក្ខិបិត្វាតិ អន្តរវាសកំ កដិប្បទេសស្ស យថា បរិតោ ហោតិ, ឯវំ ខិបិត្វា បរិវសិត្វា។
Pubbāpayamānoti nhānato pubbabhāge viya vodakabhāvaṃ āpajjamāno gamento. Avattaṃ paṭikkhipitvā vattaṃ dassetuṃ ‘‘tattha…pe… na otaritabba’’nti paṭhamaṃ vuttaṃ. Sabbadisāpalokanaṃ yathā nhāyanaṭṭhānassa manussehi vivittabhāvajānanatthaṃ. Khāṇuādivavatthāpanaṃ cīvarādīnaṃ ṭhapanatthaṃ udakasamīpeti adhippāyo. Ukkāsanaṃ amanussānaṃ apagamanatthaṃ. Avakujjaṭṭhānaṃ taṅkhaṇepi uparimakāyassa ujukaṃ avivaṭakaraṇatthaṃ. Cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ yattha vā tattha vā aṭṭhapetvā. Udakanteti udakasamīpe. Sinnaṭṭhānanti sedagatapadeso. Pasāretabbaṃ tassa sukkhāpanatthaṃ. Saṃharitvā ṭhapanaṃ puna sukhena gahetvā nivāsanatthaṃ. Nābhippamāṇamattaṃotaraṇaṃ tāvatā udakapaṭicchādilakkhaṇappattato. Vīciṃ anuṭṭhāpentenātiādi saṃyatakāritādassanaṃ. Nivāsanaṃ parikkhipitvāti antaravāsakaṃ kaṭippadesassa yathā parito hoti, evaṃ khipitvā parivasitvā.
សរីរវណ្ណោបិ វិប្បសីទិ សម្មទេវ ភាវនានុស្សតិម្បិ វិន្ទន្តស្សាតិ អធិប្បាយោ។ សមនំ និគ្គហេតុន្តិ កិលេសវសំ គតំ អត្តនោ ចិត្តំ និគ្គណ្ហិតុំ។ កាមូបនីតាតិ កាមំ ឧបគតចិត្តា។ អថ វា កិលេសកាមេន ថេរេ ឧបនីតចិត្តា។
Sarīravaṇṇopi vippasīdi sammadeva bhāvanānussatimpi vindantassāti adhippāyo. Samanaṃ niggahetunti kilesavasaṃ gataṃ attano cittaṃ niggaṇhituṃ. Kāmūpanītāti kāmaṃ upagatacittā. Atha vā kilesakāmena there upanītacittā.
អបរិភុញ្ជិត្វាតិ អននុភោត្វា។ អនុភវិតព្ពន្តិ អត្ថតោ អាបន្នមេវាតិ អាហ ‘‘បញ្ចកាមគុណេ’’តិ ។ ភិក្ខសីតិ យាចសិ។ តញ្ច ភិក្ខាចរិយវសេនាតិ អាហ ‘‘បិណ្ឌាយ ចរសី’’តិ។ កាមបរិភោគគរុគមនកាលោ នាម វិសេសតោ បឋមយោព្ពនាវត្ថាតិ អាហ ‘‘ទហរយោព្ពនកាលោ’’តិ។ ឱភគ្គេនាតិ មជ្ឈេ សំភគ្គកាយេន។ ជិណ្ណកាលេ ហិ សត្តានំ កដិយំ កាយោ ឱភគ្គោ ហោតិ។
Aparibhuñjitvāti ananubhotvā. Anubhavitabbanti atthato āpannamevāti āha ‘‘pañcakāmaguṇe’’ti . Bhikkhasīti yācasi. Tañca bhikkhācariyavasenāti āha ‘‘piṇḍāya carasī’’ti. Kāmaparibhogagarugamanakālo nāma visesato paṭhamayobbanāvatthāti āha ‘‘daharayobbanakālo’’ti. Obhaggenāti majjhe saṃbhaggakāyena. Jiṇṇakāle hi sattānaṃ kaṭiyaṃ kāyo obhaggo hoti.
វោតិ និបាតមត្តំ ‘‘យេ ហិ វោ អរិយា’’តិអាទីសុ វិយ។ សត្តានន្តិ សាមញ្ញវចនំ, ន មនុស្សានំ ឯវ។ ទេហនិក្ខេបនន្តិ កឡេវរដ្ឋបិតដ្ឋានំ។ នត្ថិ ឯតេសំ និមិត្តន្តិ អនិមិត្តា, ‘‘ឯត្តកំ អយំ ជីវតី’’តិអាទិនា សញ្ជានននិមិត្តរហិតាតិ អត្ថោ។ ន នាយរេតិ ន ញាយន្តិ។ ឥតោ បរន្តិ ឯត្ថ បរន្តិ អញ្ញំ កាលំ។ តេន ឱរកាលស្សបិ សង្គហោ សិទ្ធោ ហោតិ។ បរមាយុនោ ឱរកាលេ ឯវ ចេត្ថ បរន្តិ អធិប្បេតំ តតោ បរំ សត្តានំ ជីវិតស្ស អភាវតោ។ វវត្ថានាភាវតោតិ កាលវសេន វវត្ថានាភាវតោ។ វវត្ថានន្តិ ចេត្ថ បរិច្ឆេទោ វេទិតព្ពោ, ន អសង្ករតោ វវត្ថានំ, និច្ឆយោ វា។ អព្ពុទបេសីតិអាទីសុ អព្ពុទកាលោ បេសិកាលោតិអាទិនា កាល-សទ្ទោ បច្ចេកំ យោជេតព្ពោ។ កាលោតិ ឥធ បុព្ពណ្ហាទិវេលា អធិប្បេតា។ តេនាហ បុព្ពណ្ហេបិ ហីតិអាទិ ។ ឥធេវ ទេហេន បតិតព្ពន្តិ សម្ពន្ធោ។ អនេកប្បការតោតិ នគរេ ជាតានំ គាមេ, គាមេ ជាតានំ នគរេ, វនេ ជាតានំ ជនបទេ, ជនបទេ ជាតានំ វនេតិអាទិនា អនេកប្បការតោ។ ឥតោ ចុតេនាតិ ឥតោ គតិតោ ចុតេន។ ឥធ ឥមិស្សំ គតិយំ។ យន្តេ យុត្តគោណោ វិយាតិ យថា យន្តេ យុត្តគោណោ យន្តំ នាតិវត្តតិ, ឯវំ កាលោ គតិបញ្ចកន្តិ ឯវំ ឧបមាសំសន្ទនំ វេទិតព្ពំ។
Voti nipātamattaṃ ‘‘ye hi vo ariyā’’tiādīsu viya. Sattānanti sāmaññavacanaṃ, na manussānaṃ eva. Dehanikkhepananti kaḷevaraṭṭhapitaṭṭhānaṃ. Natthi etesaṃ nimittanti animittā, ‘‘ettakaṃ ayaṃ jīvatī’’tiādinā sañjānananimittarahitāti attho. Na nāyareti na ñāyanti. Ito paranti ettha paranti aññaṃ kālaṃ. Tena orakālassapi saṅgaho siddho hoti. Paramāyuno orakāle eva cettha paranti adhippetaṃ tato paraṃ sattānaṃ jīvitassa abhāvato. Vavatthānābhāvatoti kālavasena vavatthānābhāvato. Vavatthānanti cettha paricchedo veditabbo, na asaṅkarato vavatthānaṃ, nicchayo vā. Abbudapesītiādīsu abbudakālo pesikālotiādinā kāla-saddo paccekaṃ yojetabbo. Kāloti idha pubbaṇhādivelā adhippetā. Tenāha pubbaṇhepi hītiādi . Idheva dehena patitabbanti sambandho. Anekappakāratoti nagare jātānaṃ gāme, gāme jātānaṃ nagare, vane jātānaṃ janapade, janapade jātānaṃ vanetiādinā anekappakārato. Ito cutenāti ito gatito cutena. Idha imissaṃ gatiyaṃ. Yante yuttagoṇo viyāti yathā yante yuttagoṇo yantaṃ nātivattati, evaṃ kālo gatipañcakanti evaṃ upamāsaṃsandanaṃ veditabbaṃ.
អយំ កាលោតិ អយំ មរណកាលោ។ បច្ឆិមេ កាលេតិ បច្ឆិមេ វយេ។ តិស្សោ វយោសីមាតិ។ បឋមាទិកា តិស្សោ វយស្ស សីមា អតិក្កន្តេន។ បុរិមានំ ហិ ទ្វិន្នំ វយានំ សព្ពសោ សីមា អតិក្កមិត្វា បច្ឆិមស្ស អាទិសីមំ អតិក្កន្តោ តថា វុត្តោ។ ‘‘អយញ្ហិ សមណធម្មោ…បេ.… ន សក្កា កាតុ’’ន្តិ វត្វា តមត្ថំ វិត្ថារតោ ទស្សេតុំ ‘‘តទា ហី’’តិអាទិ វុត្តំ។ គណ្ហិតុន្តិ បាឡិតោ អត្ថតោ ច ហទយេ ឋបនវសេន គណ្ហិតុំ។ បរិភុញ្ជិតុន្តិ វុត្តធម្មបរិហរណសុខំ អនុភវិតុំ។ ឯកស្ស កថនតោ បឋមំ គាថំ សុត្តំ វា ឧស្សារេតិ, តស្មិំ និដ្ឋិតេ ឥតរោ ធម្មកថិកោ តំយេវ វិត្ថារេន្តោ ធម្មំ កថេតិ, អយំ សរភាណធម្មកថា។ សុត្តគេយ្យានុសារេន យាវ បរិយោសានា ឧស្សារណំ សរភញ្ញធម្មកថា។ ‘‘មា មំ កាលោ ឧបច្ចគា’’តិ វទន្តោ ‘‘សមណធម្មស្ស ករណស្ស អយំ មេ កាលោ’’តិ កថេតិ, តតោ បរោ ‘‘បច្ឆិមវយោ អញ្ញោ កាលោ’’តិ កថេតិ។ ‘‘កាលំ វោហំ…បេ.… តស្មា អភុត្វា ភិក្ខាមី’’តិ វទន្តោ អត្តនា កតំ បដិបត្តិញ្ច សហេតុកំ សានិសំសំ កថេតិ។
Ayaṃ kāloti ayaṃ maraṇakālo. Pacchime kāleti pacchime vaye. Tisso vayosīmāti. Paṭhamādikā tisso vayassa sīmā atikkantena. Purimānaṃ hi dvinnaṃ vayānaṃ sabbaso sīmā atikkamitvā pacchimassa ādisīmaṃ atikkanto tathā vutto. ‘‘Ayañhi samaṇadhammo…pe… na sakkā kātu’’nti vatvā tamatthaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘tadā hī’’tiādi vuttaṃ. Gaṇhitunti pāḷito atthato ca hadaye ṭhapanavasena gaṇhituṃ. Paribhuñjitunti vuttadhammapariharaṇasukhaṃ anubhavituṃ. Ekassa kathanato paṭhamaṃ gāthaṃ suttaṃ vā ussāreti, tasmiṃ niṭṭhite itaro dhammakathiko taṃyeva vitthārento dhammaṃ katheti, ayaṃ sarabhāṇadhammakathā. Suttageyyānusārena yāva pariyosānā ussāraṇaṃ sarabhaññadhammakathā. ‘‘Mā maṃ kālo upaccagā’’ti vadanto ‘‘samaṇadhammassa karaṇassa ayaṃ me kālo’’ti katheti, tato paro ‘‘pacchimavayo añño kālo’’ti katheti. ‘‘Kālaṃ vohaṃ…pe… tasmā abhutvā bhikkhāmī’’ti vadanto attanā kataṃ paṭipattiñca sahetukaṃ sānisaṃsaṃ katheti.
តំ គារវការណំ សន្ធាយ។ ឯតន្តិ ‘‘អថ ខោ សា ទេវតា បថវិយំ បតិដ្ឋហិត្វា’’តិ ឯតំ វុត្តំ។ ទហរោ ត្វន្តិអាទិមាហ លោភាភិភូតតាយ អធិគតត្តា។ សព្ពសម្បត្តិយុត្តោតិ ភោគសម្បទា បរិវារសម្បទាតិ សព្ពសម្បត្តីហិ យុត្តោ។ អលង្ការបរិហារន្តិ អលង្ការករណំ។ អនិក្កីឡិតាវីតិ អកីឡិតបុព្ពោ។ កីឡនញ្ចេត្ថ កាមានំ បរិភោគោតិ អាហ ‘‘អភុត្តាវី’’តិ។ អកតកាមកីឡោតិ អកតកាមានុភវនប្បយោគោ។ សយំ អត្តនា ឯវ ទិស្សន្តីតិ សន្ទិដ្ឋា, សន្ទិដ្ឋា ឯវ សន្ទិដ្ឋិកា, អត្តបច្ចក្ខតោ សន្ទិដ្ឋិកា។ បកដ្ឋោ កាលោ បត្តោ ឯតេសន្តិ កាលិកា, តេ កាលិកេ។
Taṃ gāravakāraṇaṃ sandhāya. Etanti ‘‘atha kho sā devatā pathaviyaṃ patiṭṭhahitvā’’ti etaṃ vuttaṃ. Daharo tvantiādimāha lobhābhibhūtatāya adhigatattā. Sabbasampattiyuttoti bhogasampadā parivārasampadāti sabbasampattīhi yutto. Alaṅkāraparihāranti alaṅkārakaraṇaṃ. Anikkīḷitāvīti akīḷitapubbo. Kīḷanañcettha kāmānaṃ paribhogoti āha ‘‘abhuttāvī’’ti. Akatakāmakīḷoti akatakāmānubhavanappayogo. Sayaṃ attanā eva dissantīti sandiṭṭhā, sandiṭṭhā eva sandiṭṭhikā, attapaccakkhato sandiṭṭhikā. Pakaṭṭho kālo patto etesanti kālikā, te kālike.
ចិត្តានន្តរន្តិ ឥច្ឆិតចិត្តានន្តរំ, ឥច្ឆិតិច្ឆិតារម្មណាការេតិ អត្ថោ។ តេនេវាហ ‘‘ចិត្តានន្តរំ ឥច្ឆិតិច្ឆិតារម្មណានុភវនំ ន សម្បជ្ជតី’’តិអាទិ។ ចិត្តានន្តរំ លទ្ធព្ពតាយាតិ អនន្តរិតសមាធិចិត្តានន្តរំ លទ្ធព្ពផលតាយ។ សមោហិតេសុបីតិ សម្ភតេសុបិ។ សម្បន្នកាមស្សាតិ សមិទ្ធកាមស្ស។ ចិត្តការា រូបលាភេន, បោត្ថការា បដិមាការកា, រូបការា ទន្តរូបកដ្ឋរូប-លោហរូបាទិការកា។ អាទិសទ្ទេន នានារូបវេសធារីនំ នដាទីនំ សង្គហោ។ សេសទ្វារេសូតិ ឯត្ថ គន្ធព្ពមាលាការសូបការាទយោ វត្តព្ពា។
Cittānantaranti icchitacittānantaraṃ, icchiticchitārammaṇākāreti attho. Tenevāha ‘‘cittānantaraṃ icchiticchitārammaṇānubhavanaṃ na sampajjatī’’tiādi. Cittānantaraṃ laddhabbatāyāti anantaritasamādhicittānantaraṃ laddhabbaphalatāya. Samohitesupīti sambhatesupi. Sampannakāmassāti samiddhakāmassa. Cittakārā rūpalābhena, potthakārā paṭimākārakā, rūpakārā dantarūpakaṭṭharūpa-loharūpādikārakā. Ādisaddena nānārūpavesadhārīnaṃ naṭādīnaṃ saṅgaho. Sesadvāresūti ettha gandhabbamālākārasūpakārādayo vattabbā.
សោតិ សមិទ្ធិត្ថេរោ។ សមោហិតសម្បត្តិនាតិ សង្គាហភោគូបករណសម្បត្តិនា។ បត្តព្ពទុក្ខស្សាតិ កាមានំ អាបជ្ជនរក្ខណវសេន លទ្ធព្ពស្ស កាយិកចេតសិកទុក្ខស្ស។ ឧបាយាសស្សាតិ ទឡ្ហបរិស្សមស្ស វិរតស្ស។ ‘‘វិស្សាតស្សា’’តិ កេចិ។ ‘‘បច្ចវេក្ខណញាណេនា’’តិ កេចិ បឋន្តិ។ អសុកស្មិំ នាម កាលេ ផលំ ហោតីតិ ឯវំ ឧទិក្ខិតព្ពោ នស្ស កាលោតិ អកាលោ។ ឯត្ថាតិ ឯតេសុ នវសុ លោកុត្តរធម្មេសុ។ ឯហិបស្សវិធិន្តិ ‘‘ឯហិ បស្សា’’តិ ឯវំ បវត្តវិធិវចនំ។ ឧបនេតព្ពោតិ វា ឧបនេយ្យោ, សោ ឯវ ឱបនេយ្យិកោ។ វិញ្ញូហីតិ វិទូហិ បដិវិទ្ធសច្ចេហិ។ តេ ឯកំសតោ ឧគ្ឃដិតញ្ញូអាទយោ ហោន្តីតិ អាហ ‘‘ឧគ្ឃដិតញ្ញូអាទីហី’’តិ។ ‘‘បច្ចត្ត’’ន្តិ ឯតស្ស បតិអត្តនីតិ ភុម្មវសេន អត្ថោ គហេតព្ពោតិ អាហ ‘‘អត្តនិ អត្តនី’’តិ។
Soti samiddhitthero. Samohitasampattināti saṅgāhabhogūpakaraṇasampattinā. Pattabbadukkhassāti kāmānaṃ āpajjanarakkhaṇavasena laddhabbassa kāyikacetasikadukkhassa. Upāyāsassāti daḷhaparissamassa viratassa. ‘‘Vissātassā’’ti keci. ‘‘Paccavekkhaṇañāṇenā’’ti keci paṭhanti. Asukasmiṃ nāma kāle phalaṃ hotīti evaṃ udikkhitabbo nassa kāloti akālo. Etthāti etesu navasu lokuttaradhammesu. Ehipassavidhinti ‘‘ehi passā’’ti evaṃ pavattavidhivacanaṃ. Upanetabboti vā upaneyyo, so eva opaneyyiko. Viññūhīti vidūhi paṭividdhasaccehi. Te ekaṃsato ugghaṭitaññūādayo hontīti āha ‘‘ugghaṭitaññūādīhī’’ti. ‘‘Paccatta’’nti etassa patiattanīti bhummavasena attho gahetabboti āha ‘‘attani attanī’’ti.
សព្ពបទេហិ សម្ពន្ធោតិ ‘‘កថំ អាទីនវោ ឯត្ថ ភិយ្យោ, កថំ អកាលិកោ’’តិអាទិនា សព្ពេហិ បច្ចេកំ សម្ពន្ធោ វេទិតព្ពោ។
Sabbapadehi sambandhoti ‘‘kathaṃ ādīnavo ettha bhiyyo, kathaṃ akāliko’’tiādinā sabbehi paccekaṃ sambandho veditabbo.
នវោតិ តរុណោ ន ចិរវស្សោ។ យេ ភិក្ខុនោវាទកលក្ខណប្បត្តា, តេ សន្ធាយ ‘‘វីសតិវស្សតោ បដ្ឋាយ ថេរោ’’តិ វុត្តំ។ ឥធ សាសនំ នាម សិក្ខត្តយសង្គហំ បិដកត្តយន្តិ អាហ ‘‘ធម្មេន ហី’’តិអាទិ។ តត្ថ ធម្មេន វិនយោ ឯត្ថ វិនា ទណ្ឌសត្ថេហីតិ ធម្មវិនយោ។ ធម្មាយ វិនយោ ឯត្ថ ន អាមិសត្ថន្តិ ធម្មវិនយោ។ ធម្មតោ វិនយោ ន អធម្មតោតិ ធម្មវិនយោ។ ធម្មោ វា ភគវា ធម្មស្សាមី ធម្មកាយត្តា, តស្ស ធម្មសញ្ញិតស្ស សត្ថុ វិនយោ, ន តក្កិកានន្តិ ធម្មវិនយោ។ ធម្មេ វិនយោ ន អធម្មេ វិនយោ។ ធម្មោ ច សោ យថានុសិដ្ឋំ បដិបជ្ជមានេ សត្តេ អបាយេសុ អបតមានេ ធារេតីតិ, សព្ពេ សំកិលេសតោ វិនេតីតិ វិនយោ ចាតិ ធម្មវិនយោ។ តេនាហ ‘‘ឧភយម្បេតំ សាសនស្សេវ នាម’’ន្តិ។
Navoti taruṇo na ciravasso. Ye bhikkhunovādakalakkhaṇappattā, te sandhāya ‘‘vīsativassato paṭṭhāya thero’’ti vuttaṃ. Idha sāsanaṃ nāma sikkhattayasaṅgahaṃ piṭakattayanti āha ‘‘dhammenahī’’tiādi. Tattha dhammena vinayo ettha vinā daṇḍasatthehīti dhammavinayo. Dhammāya vinayo ettha na āmisatthanti dhammavinayo. Dhammato vinayo na adhammatoti dhammavinayo. Dhammo vā bhagavā dhammassāmī dhammakāyattā, tassa dhammasaññitassa satthu vinayo, na takkikānanti dhammavinayo. Dhamme vinayo na adhamme vinayo. Dhammo ca so yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjamāne satte apāyesu apatamāne dhāretīti, sabbe saṃkilesato vinetīti vinayo cāti dhammavinayo. Tenāha ‘‘ubhayampetaṃ sāsanasseva nāma’’nti.
ធម្មវិនយោតិ ធម្មេន យុត្តោ វិនយោតិ ធម្មវិនយោ អាជញ្ញរថោ វិយ។ ធម្មោ ច វិនយោ ចាតិ វា ធម្មវិនយោ, តំ ធម្មវិនយំ។ ធម្មវិនយានញ្ហិ សត្ថុភាវវចនតោ ធម្មវិនយត្តសំសិទ្ធិ ធម្មវិនយានំ អញ្ញមញ្ញំ វិសេសនតោ។ អភិធម្មេបិ វិនយវចនន្តិ ធម្មវិនយទ្វយសិទ្ធិ, ទេសិតបញ្ញត្តវចនតោ ធម្មវិនយសិទ្ធិ។ ធម្មោ ចតុធា ទេសិតោ សន្ទស្សន-សមាទាបន-សមុត្តេជន-សម្បហំសនវសេន, វិនយោ ចតុធា បញ្ញត្តោ សីលាចារតោ បរាជិតវសេន។ ធម្មចរិយា សកវិសយោ, វិនយបញ្ញត្តិ ពុទ្ធវិសយោ។ បរិយាយេន ទេសិតោ ធម្មោ, និប្បរិយាយេន បញ្ញត្តោ វិនយោ។ ធម្មទេសនា អធិប្បាយត្ថប្បធានា, វិនយបញ្ញត្តិ វចនត្ថប្បធានា។ បរមត្ថសច្ចប្បធានោ ធម្មោ, សម្មុតិសច្ចប្បធានោ វិនយោ។ អាសយសុទ្ធិបធានោ ធម្មោ, បយោគសុទ្ធិបធានោ វិនយោ។
Dhammavinayoti dhammena yutto vinayoti dhammavinayo ājaññaratho viya. Dhammo ca vinayo cāti vā dhammavinayo, taṃ dhammavinayaṃ. Dhammavinayānañhi satthubhāvavacanato dhammavinayattasaṃsiddhi dhammavinayānaṃ aññamaññaṃ visesanato. Abhidhammepi vinayavacananti dhammavinayadvayasiddhi, desitapaññattavacanato dhammavinayasiddhi. Dhammo catudhā desito sandassana-samādāpana-samuttejana-sampahaṃsanavasena, vinayo catudhā paññatto sīlācārato parājitavasena. Dhammacariyā sakavisayo, vinayapaññatti buddhavisayo. Pariyāyena desito dhammo, nippariyāyena paññatto vinayo. Dhammadesanā adhippāyatthappadhānā, vinayapaññatti vacanatthappadhānā. Paramatthasaccappadhāno dhammo, sammutisaccappadhāno vinayo. Āsayasuddhipadhāno dhammo, payogasuddhipadhāno vinayo.
កិរិយទ្វយសិទ្ធិយា ធម្មវិនយសិទ្ធិ។ ធម្មេន ហិ អនុសាសនសិទ្ធិ, វិនយេន ឱវាទសិទ្ធិ។ ធម្មេន ធម្មកថាសិទ្ធិ, វិនយេន អរិយតុណ្ហីភាវសិទ្ធិ។ សាវជ្ជទ្វយបរិវជ្ជនតោ ធម្មវិនយសិទ្ធិ។ ធម្មេន ហិ វិសេសតោ បកតិសាវជ្ជបរិច្ចាគសិទ្ធិ, វិនយេន បញ្ញត្តិសាវជ្ជបរិច្ចាគសិទ្ធិ។ គហដ្ឋបព្ពជិតានំ សាធារណាសាធារណគុណទ្វយសិទ្ធិ។ ពហុស្សុតសុតបសន្នទ្វយតោ បរិយត្តិ-បរិយាបុណន-ធម្មវិហារ-វិភាគតោ ធម្មធរវិនយធរវិភាគតោ ច ធម្មវិនយទ្វយសិទ្ធិ, សរណទ្វយសិទ្ធិយា ធម្មវិនយទ្វយសិទ្ធិ។ ឥធ សត្តានំ ទុវិធំ សរណំ ធម្មោ អត្តា ច។ តត្ថ ធម្មោ សុចិណ្ណោ សរណំ។ ‘‘ធម្មោ ហវេ រក្ខតិ ធម្មចារិ’’ន្តិ (ថេរគា. ៣០៣; ជា. ១.១០.១០២; ១.១៥.៣៨៥) ហិ វុត្តំ។ សុទន្តោ អត្តាបិ សរណំ ‘‘អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ’’តិ (ធ. ប. ១៦០, ៣៨០) វចនតោ។ តេន វុត្តំ ‘‘សរណទ្វយសិទ្ធិយា ធម្មវិនយសិទ្ធី’’តិ។ តត្ថ យតស្ស ធម្មសិទ្ធិ, យតោ ច វិនយសិទ្ធិ, តទុភយំ ទស្សេន្តោ អាហ – ‘‘ធម្មេន ហេត្ថ ទ្វេ បិដកានិ វុត្តានិ, វិនយេន វិនយបិដក’’ន្តិ។ អធុនា អាគតោ ឥទានេវ ន ចិរស្សេវ ឧបគតោ។
Kiriyadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhi. Dhammena hi anusāsanasiddhi, vinayena ovādasiddhi. Dhammena dhammakathāsiddhi, vinayena ariyatuṇhībhāvasiddhi. Sāvajjadvayaparivajjanato dhammavinayasiddhi. Dhammena hi visesato pakatisāvajjapariccāgasiddhi, vinayena paññattisāvajjapariccāgasiddhi. Gahaṭṭhapabbajitānaṃ sādhāraṇāsādhāraṇaguṇadvayasiddhi. Bahussutasutapasannadvayato pariyatti-pariyāpuṇana-dhammavihāra-vibhāgato dhammadharavinayadharavibhāgato ca dhammavinayadvayasiddhi, saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayadvayasiddhi. Idha sattānaṃ duvidhaṃ saraṇaṃ dhammo attā ca. Tattha dhammo suciṇṇo saraṇaṃ. ‘‘Dhammo have rakkhati dhammacāri’’nti (theragā. 303; jā. 1.10.102; 1.15.385) hi vuttaṃ. Sudanto attāpi saraṇaṃ ‘‘attā hi attano nātho’’ti (dha. pa. 160, 380) vacanato. Tena vuttaṃ ‘‘saraṇadvayasiddhiyā dhammavinayasiddhī’’ti. Tattha yatassa dhammasiddhi, yato ca vinayasiddhi, tadubhayaṃ dassento āha – ‘‘dhammena hettha dve piṭakāni vuttāni, vinayena vinayapiṭaka’’nti. Adhunā āgato idāneva na cirasseva upagato.
មហន្តេ ឋានេ ឋបេត្វាតិ មហេសក្ខតាទស្សនត្ថំ អត្តនោ បរិវារេន មហន្តដ្ឋានេ ឋបិតភាវំ បវេទេត្វា។ មហតិយាតិ ឧបសង្កមនវន្ទនាទិវចនាបជ្ជនវសេន សមាចិណ្ណាយ។ សព្ពេបិ កិរ និសីទន្តា តំ ឋានំ ឋបេត្វាវ និសីទន្តិ។ ថិរករណវសេនាតិ ទឡ្ហីករណវសេន។ អយំ កិរ ទេវតា ញាណសម្បន្នា មានជាតិកា, តស្មា នាយំ មានំ អប្បហាយ មម ទេសនំ បដិវិជ្ឈិតុំ សក្កោតីតិ មាននិគ្គណ្ហនត្ថំ អាទិតោ ទុវិញ្ញេយ្យំ កថេន្តោ ភគវា ‘‘អក្ខេយ្យសញ្ញិនោ’’តិអាទិនា តាយ ញាតុមិច្ឆិតកាមានំ កាលិកាទិភាវំ, ធម្មស្ស ច សន្ទិដ្ឋិកាទិភាវំ វិភាវេន្តោ ទ្វេ គាថា អភាសិ។
Mahanteṭhāne ṭhapetvāti mahesakkhatādassanatthaṃ attano parivārena mahantaṭṭhāne ṭhapitabhāvaṃ pavedetvā. Mahatiyāti upasaṅkamanavandanādivacanāpajjanavasena samāciṇṇāya. Sabbepi kira nisīdantā taṃ ṭhānaṃ ṭhapetvāva nisīdanti. Thirakaraṇavasenāti daḷhīkaraṇavasena. Ayaṃ kira devatā ñāṇasampannā mānajātikā, tasmā nāyaṃ mānaṃ appahāya mama desanaṃ paṭivijjhituṃ sakkotīti mānaniggaṇhanatthaṃ ādito duviññeyyaṃ kathento bhagavā ‘‘akkheyyasaññino’’tiādinā tāya ñātumicchitakāmānaṃ kālikādibhāvaṃ, dhammassa ca sandiṭṭhikādibhāvaṃ vibhāvento dve gāthā abhāsi.
អក្ខេយ្យតោតិ គិហិលិង្គបរិយាយនាមវិសេសាទិវសេន តថា តថា អក្ខាតព្ពតោ។ តេនាហ ‘‘កថានំ វត្ថុភូតតោ’’តិ។ ឯតេសន្តិ សត្តានំ។ បតិដ្ឋិតាតិ បវត្តិតា អាសត្តា។ បញ្ចន្នំ កាមសង្គាទីនំ វសេន អាសត្តា ហោន្តុ, ឥតរេសំ បន កថន្តិ? អនិដ្ឋង្គតោបិ ហិ ‘‘ឥទំ នុ ខោ’’តិអាទិនា កង្ខតោ តត្ថ អាសត្តោ ឯវ នាម អវិជហនតោ, តថា វិក្ខេបគតោ វិក្ខេបវត្ថុស្មិំ, អនុសយានំ បន អាសត្តភាវេ វត្តព្ពមេវ នត្ថិ។ មច្ចុនោ យោគន្តិ, មច្ចុពន្ធនំ, មរណធម្មតន្តិ អត្ថោ។ យស្មា អបរិញ្ញាតវត្ថុកា អនតីតមរណត្តា មច្ចុនា យថារុចិ បយោជេតព្ពា, តត្ថ តត្ថ ឧបរូបរិ ច ខិបិតាយ អាណាយ អព្ភន្តរេ ឯវ ហោន្តិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘បយោគំ…បេ.… អាគច្ឆន្តី’’តិ។ យស្មា តេភូមកា ធម្មា កមនីយដ្ឋេន កាមា, នេសម្បិ កាលស្ស លទ្ធព្ពតាយ កាលិកតា ឥធ អក្ខេយ្យវចនេន បវេទិតា។ តេនាហ – ‘‘ឯវមិមាយ គាថាយ កាលិកា កាមា កថិតា’’តិ។ សព្ពេបិ តេភូមកា ធម្មា កមនីយា, យស្មា ច កាលិកានំ កាមានំ តថាសភាវតា កថិតា។ អយម្បិ គាថា តទត្ថមេវ ទីបេតីតិ ឥមាយ តេ កថិតា ឯវ ហោន្តិ។ យេ ច សត្តា បញ្ចសុ ខន្ធេសុ ទិដ្ឋិតណ្ហាទិវសេន បតិដ្ឋិតា ‘‘ឥត្ថី, បុរិសោ, អហំ, មមា’’តិ ច អភិនិវិសិយ កាមេ បរិភុញ្ជន្តិ, តេ មរណំ នាតិវត្តន្តិ។ ឯវម្បេត្ថ កាមានំ កាលិកត្ថោ កថិតោតិ អាហ ‘‘កាលិកា កាមា កថិតា’’តិ។
Akkheyyatoti gihiliṅgapariyāyanāmavisesādivasena tathā tathā akkhātabbato. Tenāha ‘‘kathānaṃ vatthubhūtato’’ti. Etesanti sattānaṃ. Patiṭṭhitāti pavattitā āsattā. Pañcannaṃ kāmasaṅgādīnaṃ vasena āsattā hontu, itaresaṃ pana kathanti? Aniṭṭhaṅgatopi hi ‘‘idaṃ nu kho’’tiādinā kaṅkhato tattha āsatto eva nāma avijahanato, tathā vikkhepagato vikkhepavatthusmiṃ, anusayānaṃ pana āsattabhāve vattabbameva natthi. Maccuno yoganti, maccubandhanaṃ, maraṇadhammatanti attho. Yasmā apariññātavatthukā anatītamaraṇattā maccunā yathāruci payojetabbā, tattha tattha uparūpari ca khipitāya āṇāya abbhantare eva honti, tasmā vuttaṃ ‘‘payogaṃ…pe… āgacchantī’’ti. Yasmā tebhūmakā dhammā kamanīyaṭṭhena kāmā, nesampi kālassa laddhabbatāya kālikatā idha akkheyyavacanena paveditā. Tenāha – ‘‘evamimāya gāthāya kālikā kāmā kathitā’’ti. Sabbepi tebhūmakā dhammā kamanīyā, yasmā ca kālikānaṃ kāmānaṃ tathāsabhāvatā kathitā. Ayampi gāthā tadatthameva dīpetīti imāya te kathitā eva honti. Ye ca sattā pañcasu khandhesu diṭṭhitaṇhādivasena patiṭṭhitā ‘‘itthī, puriso, ahaṃ, mamā’’ti ca abhinivisiya kāme paribhuñjanti, te maraṇaṃ nātivattanti. Evampettha kāmānaṃ kālikattho kathitoti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.
អយំ ញាតបរិញ្ញាតិ រូបារូបធម្មេ លក្ខណាទិតោ ញាតេ កត្វា បរិច្ឆិន្ទនបញ្ញា។ តេនាហ ‘‘ឯវំ ញាតំ កត្វា’’តិអាទិ។ បទដ្ឋានគ្គហណេនេវ ចេត្ថ តេសំ រូបារូបធម្មានំ បច្ចយោ គហិតោតិ បច្ចយបរិគ្គហស្សបិ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ តីរេតិ តុលេតិ វីមំសតិ។ ទ្វាចត្តាលីសាយ អាការេហីតិ ឥមិនា មត្ថកប្បត្តំ មហាវិបស្សនំ ទស្សេតិ។ តេ បន អាការា វិសុទ្ធិមគ្គសំវណ្ណនាយ វុត្តនយេន វេទិតព្ពា។ ‘‘អនិច្ចានុបស្សនាយ និច្ចសញ្ញំ បជហតី’’តិអាទិនា វិបស្សនាក្ខណេបិ ឯកទេសេន បហានំ លព្ភតេវ, អនវសេសតោ បន បហានវសេន បហានបរិញ្ញំ ទស្សេន្តោ អាហ ‘‘អគ្គមគ្គេន …បេ.… អយំ បហានបរិញ្ញា’’តិ។ តថា ច អាហ ‘‘ឯវំ តីហិ បរិញ្ញាហី’’តិអាទិ។
Ayaṃ ñātapariññāti rūpārūpadhamme lakkhaṇādito ñāte katvā paricchindanapaññā. Tenāha ‘‘evaṃ ñātaṃ katvā’’tiādi. Padaṭṭhānaggahaṇeneva cettha tesaṃ rūpārūpadhammānaṃ paccayo gahitoti paccayapariggahassapi saṅgaho daṭṭhabbo. Tīreti tuleti vīmaṃsati. Dvācattālīsāya ākārehīti iminā matthakappattaṃ mahāvipassanaṃ dasseti. Te pana ākārā visuddhimaggasaṃvaṇṇanāya vuttanayena veditabbā. ‘‘Aniccānupassanāya niccasaññaṃ pajahatī’’tiādinā vipassanākkhaṇepi ekadesena pahānaṃ labbhateva, anavasesato pana pahānavasena pahānapariññaṃ dassento āha ‘‘aggamaggena…pe… ayaṃ pahānapariññā’’ti. Tathā ca āha ‘‘evaṃ tīhi pariññāhī’’tiādi.
អក្ខាតារន្តិ អក្ខាតព្ពំ, ន អក្ខេយ្យកំ។ តេនាហ ‘‘កម្មវសេន ការក’’ន្តិអាទិ។ ការកន្តិ ច សាធនមាហ។ ន មញ្ញតីតិ វា មញ្ញនំ នប្បវត្តេតិ អក្ខាតារន្តិ ខីណាសវំ។ អថ វា តញ្ហិ តស្ស ន ហោតីតិ តំ ការណំ តស្ស ខីណាសវស្ស ន ហោតិ ន វិជ្ជតិ, យេន ទិដ្ឋិតណ្ហាទិការណេន អក្ខេយ្យំ ខន្ធបញ្ចកំ ‘‘តិស្សោ’’តិ វា ‘‘ផុស្សោ’’តិ វា ‘‘ឥត្ថី’’តិ វា ‘‘បុរិសោ’’តិ វា អភិនិវិស្ស វទេយ្យាតិ ឯវមេត្ថ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ មនុស្សនាគាទីហិ បូជនីយត្តា ‘‘យក្ខោ’’តិ សព្ពទេវានំ សាធារណវចនន្តិ ទេវធីតាបិ ‘‘យក្ខី’’តិ វុត្តា។ អក្ខេយ្យន្តិ បហានបរិញ្ញាយ បហានមគ្គោ, តស្ស អារម្មណភូតំ និព្ពានម្បិ គហិតំ។ ន មញ្ញតីតិ ខីណាសវស្ស អស្ស ផលប្បត្តីតិ អាហ ‘‘នវវិធោ លោកុត្តរធម្មោ កថិតោ’’តិ។
Akkhātāranti akkhātabbaṃ, na akkheyyakaṃ. Tenāha ‘‘kammavasena kāraka’’ntiādi. Kārakanti ca sādhanamāha. Na maññatīti vā maññanaṃ nappavatteti akkhātāranti khīṇāsavaṃ. Atha vā tañhi tassa na hotīti taṃ kāraṇaṃ tassa khīṇāsavassa na hoti na vijjati, yena diṭṭhitaṇhādikāraṇena akkheyyaṃ khandhapañcakaṃ ‘‘tisso’’ti vā ‘‘phusso’’ti vā ‘‘itthī’’ti vā ‘‘puriso’’ti vā abhinivissa vadeyyāti evamettha attho veditabbo. Manussanāgādīhi pūjanīyattā ‘‘yakkho’’ti sabbadevānaṃ sādhāraṇavacananti devadhītāpi ‘‘yakkhī’’ti vuttā. Akkheyyanti pahānapariññāya pahānamaggo, tassa ārammaṇabhūtaṃ nibbānampi gahitaṃ. Na maññatīti khīṇāsavassa assa phalappattīti āha ‘‘navavidho lokuttaradhammo kathito’’ti.
វិសេសីតិ វិសេសជាតិអាទិវសេន សេយ្យោតិ អត្ថោ។ តេសុ គហិតេសូតិ តេសុ សេយ្យមានាទីសុ តីសុ មានេសុ គហិតេសុ។ តយោ សេយ្យមានា, តយោ សទិសមានា, តយោ ហីនមានា គហិតាវ ហោន្តិ។ សោ បុគ្គលោតិ សោ អប្បហីនមញ្ញនបុគ្គលោ។ តេនេវ មានេន ហេតុភូតេន។ ឧបឌ្ឍគាថាយាតិ បុរិមទ្ធេន បន វត្ថុកាមា វុត្តាតិ អាហ ‘‘កាលិកា កាមា កថិតា’’តិ។
Visesīti visesajātiādivasena seyyoti attho. Tesu gahitesūti tesu seyyamānādīsu tīsu mānesu gahitesu. Tayo seyyamānā, tayo sadisamānā, tayo hīnamānā gahitāva honti. So puggaloti so appahīnamaññanapuggalo. Teneva mānena hetubhūtena. Upaḍḍhagāthāyāti purimaddhena pana vatthukāmā vuttāti āha ‘‘kālikā kāmā kathitā’’ti.
វិធីយតិ វិសទិសាការេន ឋបីយតីតិ វិធា, កោដ្ឋាសោ។ កថំវិធន្តិ កថំ បតិដ្ឋិតំ, កេន បការេន បវត្តិតន្តិ អត្ថោ។ វិទហនតោ ហីនាទិវសេន វិវិធេនាការេន ទហនតោ ឧបធារណតោ វិធា, មានោ។ មានេសូតិ និមិត្តត្ថេ ភុម្មំ, មានហេតូតិ អត្ថោ។ ន ចលតីតិ ន វេធតិ អត្តនោ បរិសុទ្ធបកតិំ អវិជហនតោ។
Vidhīyati visadisākārena ṭhapīyatīti vidhā, koṭṭhāso. Kathaṃvidhanti kathaṃ patiṭṭhitaṃ, kena pakārena pavattitanti attho. Vidahanato hīnādivasena vividhenākārena dahanato upadhāraṇato vidhā, māno. Mānesūti nimittatthe bhummaṃ, mānahetūti attho. Na calatīti na vedhati attano parisuddhapakatiṃ avijahanato.
បញ្ញា ‘‘សង្ខា’’តិ អាគតា, បញ្ញាតិ យោនិសោ បដិសង្ខានំ។ សង្ខាយកោតិ សង្កលនបទុប្បាទនាទិ-បិណ្ឌគណនាវសេន គណកោ បបញ្ចសង្ខាតិ មានាទិបបញ្ចភាគា។ តេ តេ ធម្មា សម្មា យាថាវតោ សង្ខាយន្តិ ឧបតិដ្ឋន្តិ ឯតាយាតិ សង្ខា, បញ្ញា។ ឯកំ ទ្វេតិអាទិនា សង្ខានំ គណនំ បរិច្ឆិន្ទនន្តិ សង្ខា, គណនា។ សង្ខាយតិ ភាគសោ កថីយតីតិ សង្ខា , កោដ្ឋាសោ។ សង្ខានំ សត្តោ បុគ្គលោតិអាទិនា សញ្ញាបនន្តិ សង្ខា, រត្តោតិអាទិ បណ្ណត្តិ។ ខីណាសវោ ជហិ បជហិ រាគាទីនំ សុប្បហីនត្តា។ នវភេទំ បភេទតោ, សង្ខេបតោ តិវិធមានន្តិ អត្ថោ។ នវវិធន្តិ វា បាឋេ នវភេទត្តា អន្តរភេទវសេន នវវិធន្តិ អត្ថោ។ បច្ចយវិសេសេហិ ឥត្ថិភាវាទិវិសេសេហិ វិសេសេន មានីយតិ គព្ភោ ឯត្ថាតិ វិមានំ, គព្ភាសយោ។ ន ឧបគច្ឆីតិ ន ឧបគមិស្សតិ។ តេនាហ ‘‘អនាគតត្ថេ អតីតវចន’’ន្តិ។ ‘‘នាជ្ឈគា’’តិ ហិ អតីតំ ‘‘ន គមិស្សតី’’តិ ឯតស្មិំ អត្ថេ។ ឆិន្ទិ អរិយមគ្គសត្ថេន។ ឱលោកយមានា ឧបបត្តីសុ។ សត្តនិវេសនេសូតិ សត្តានំ ឧបបជ្ជដ្ឋានេសុ។ លោកុត្តរធម្មមេវ កថេសិ អរហត្តស្ស បវេទិតត្តា។
Paññā ‘‘saṅkhā’’ti āgatā, paññāti yoniso paṭisaṅkhānaṃ. Saṅkhāyakoti saṅkalanapaduppādanādi-piṇḍagaṇanāvasena gaṇako papañcasaṅkhāti mānādipapañcabhāgā. Te te dhammā sammā yāthāvato saṅkhāyanti upatiṭṭhanti etāyāti saṅkhā, paññā. Ekaṃ dvetiādinā saṅkhānaṃ gaṇanaṃ paricchindananti saṅkhā, gaṇanā. Saṅkhāyati bhāgaso kathīyatīti saṅkhā, koṭṭhāso. Saṅkhānaṃ satto puggalotiādinā saññāpananti saṅkhā, rattotiādi paṇṇatti. Khīṇāsavo jahi pajahi rāgādīnaṃ suppahīnattā. Navabhedaṃ pabhedato, saṅkhepato tividhamānanti attho. Navavidhanti vā pāṭhe navabhedattā antarabhedavasena navavidhanti attho. Paccayavisesehi itthibhāvādivisesehi visesena mānīyati gabbho etthāti vimānaṃ, gabbhāsayo. Na upagacchīti na upagamissati. Tenāha ‘‘anāgatatthe atītavacana’’nti. ‘‘Nājjhagā’’ti hi atītaṃ ‘‘na gamissatī’’ti etasmiṃ atthe. Chindi ariyamaggasatthena. Olokayamānā upapattīsu. Sattanivesanesūti sattānaṃ upapajjaṭṭhānesu. Lokuttaradhammameva kathesi arahattassa paveditattā.
‘‘គាថាយ អត្ថំ កថេតុំ វដ្ដតី’’តិ អត្ថ-សទ្ទោ អាហរិត្វា វត្តព្ពោ។ អដ្ឋង្គិកមគ្គវសេនបីតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ សតិសម្បជញ្ញំ នាម កុសលធម្មានុយោគេ ការណន្តិ អាហ ‘‘ទសកុសលកម្មបថការណ’’ន្តិ។
‘‘Gāthāya atthaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti attha-saddo āharitvā vattabbo. Aṭṭhaṅgikamaggavasenapīti etthāpi eseva nayo. Satisampajaññaṃ nāma kusaladhammānuyoge kāraṇanti āha ‘‘dasakusalakammapathakāraṇa’’nti.
អដ្ឋង្គិកមគ្គវសេន ច គាថាអត្ថវចនេ អយំ ឥទានិ វុច្ចមានោ វិត្ថារ-នយោ។ តស្មិំ កិរ ឋានេតិ តស្មិំ កិរ ទេវតាយ បុច្ឆិតំ បញ្ហំ វិស្សជ្ជនដ្ឋានេ។ ទេវតាយ ញាណបរិបាកំ ឱលោកេត្វា អនុបុព្ពិយា កថាយ សទ្ធិំ សាមុក្កំសិកទេសនា មហតី ធម្មទេសនា អហោសិ។ ញាណំ បេសេត្វាតិ សត្ថុទេសនាយ អនុស្សរណវសេន បត្តវិសុទ្ធិបដិបាដិបវត្តំ ភាវនាញាណំ ពន្ធិត្វា។ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋាយាតិ សត្ថុទេសនាវិលាសេន អត្តនោ ច បរិបក្កញាណត្តា បឋមំ ផលំ បត្វា។ ឯវមាហាតិ ឯវំ ‘‘បាបំ ន កយិរា’’តិអាទិប្បការេន គាថមាហ។ អង្គំ ន ហោតិ, អាជីវោ យថា កុប្បមានោ វាចាកម្មន្តវសេន កុប្បតិ, តថា សម្បជ្ជមានោបីតិ។ សោ វាចាកម្មន្តបក្ខិកោ, តស្មា តគ្គហណេន គហិតោវ ហោតិ។ វាយាមសតិសមាធយោ គហិតា សមាធិក្ខន្ធសង្គហតោ។ សម្មាទិដ្ឋិសម្មាសង្កប្បា គហិតា បញ្ញាក្ខន្ធសង្គហតោ។ អន្តទ្វយវិវជ្ជនំ គហិតំ សរូបេនេវាតិ អធិប្បាយោ។ ឥតីតិអាទិ និគមនំ។
Aṭṭhaṅgikamaggavasena ca gāthāatthavacane ayaṃ idāni vuccamāno vitthāra-nayo. Tasmiṃ kira ṭhāneti tasmiṃ kira devatāya pucchitaṃ pañhaṃ vissajjanaṭṭhāne. Devatāya ñāṇaparipākaṃ oloketvā anupubbiyā kathāya saddhiṃ sāmukkaṃsikadesanā mahatī dhammadesanā ahosi. Ñāṇaṃ pesetvāti satthudesanāya anussaraṇavasena pattavisuddhipaṭipāṭipavattaṃ bhāvanāñāṇaṃ bandhitvā. Sotāpattiphale patiṭṭhāyāti satthudesanāvilāsena attano ca paripakkañāṇattā paṭhamaṃ phalaṃ patvā. Evamāhāti evaṃ ‘‘pāpaṃ na kayirā’’tiādippakārena gāthamāha. Aṅgaṃ na hoti, ājīvo yathā kuppamāno vācākammantavasena kuppati, tathā sampajjamānopīti. So vācākammantapakkhiko, tasmā taggahaṇena gahitova hoti. Vāyāmasatisamādhayo gahitā samādhikkhandhasaṅgahato. Sammādiṭṭhisammāsaṅkappā gahitā paññākkhandhasaṅgahato. Antadvayavivajjanaṃ gahitaṃ sarūpenevāti adhippāyo. Itītiādi nigamanaṃ.
សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Samiddhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
នន្ទនវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nandanavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១០. សមិទ្ធិសុត្តំ • 10. Samiddhisuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១០. សមិទ្ធិសុត្តវណ្ណនា • 10. Samiddhisuttavaṇṇanā
