| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
೧೦. ಸಮಿದ್ಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
10. Samiddhisuttavaṇṇanā
೨೦. ದಸಮೇ ತಪೋದಾರಾಮೇತಿ ತಪೋದಸ್ಸ ತತ್ತೋದಕಸ್ಸ ರಹದಸ್ಸ ವಸೇನ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮೇ ಆರಾಮೇ। ವೇಭಾರಪಬ್ಬತಸ್ಸ ಕಿರ ಹೇಟ್ಠಾ ಭುಮ್ಮಟ್ಠಕನಾಗಾನಂ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತಿಕಂ ನಾಗಭವನಂ ದೇವಲೋಕಸದಿಸಂ ಮಣಿಮಯೇನ ತಲೇನ ಆರಾಮುಯ್ಯಾನೇಹಿ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತತ್ಥ ನಾಗಾನಂ ಕೀಳನಟ್ಠಾನೇ ಮಹಾಉದಕರಹದೋ, ತತೋ ತಪೋದಾ ನಾಮ ನದೀ ಸನ್ದತಿ ಕುಥಿತಾ ಉಣ್ಹೋದಕಾ। ಕಸ್ಮಾ ಪನೇಸಾ ಏದಿಸಾ? ರಾಜಗಹಂ ಕಿರ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಮಹಾಪೇತಲೋಕೋ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾಲೋಹಕುಮ್ಭಿನಿರಯಾನಂ ಅನ್ತರೇನ ಅಯಂ ತಪೋದಾ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕುಥಿತಾ ಸನ್ದತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
20. Dasame tapodārāmeti tapodassa tattodakassa rahadassa vasena evaṃ laddhanāme ārāme. Vebhārapabbatassa kira heṭṭhā bhummaṭṭhakanāgānaṃ pañcayojanasatikaṃ nāgabhavanaṃ devalokasadisaṃ maṇimayena talena ārāmuyyānehi ca samannāgataṃ. Tattha nāgānaṃ kīḷanaṭṭhāne mahāudakarahado, tato tapodā nāma nadī sandati kuthitā uṇhodakā. Kasmā panesā edisā? Rājagahaṃ kira parivāretvā mahāpetaloko tiṭṭhati, tattha dvinnaṃ mahālohakumbhinirayānaṃ antarena ayaṃ tapodā āgacchati, tasmā kuthitā sandati. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಯತಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಪೋದಾ ಸನ್ದತಿ, ಸೋ ದಹೋ ಅಚ್ಛೋದಕೋ ಸೀತೋದಕೋ ಸಾತೋದಕೋ ಸೇತೋದಕೋ ಸುಪ್ಪತಿತ್ಥೋ ರಮಣೀಯೋ ಪಹೂತಮಚ್ಛಕಚ್ಛಪೋ, ಚಕ್ಕಮತ್ತಾನಿ ಚ ಪದುಮಾನಿ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ। ಅಪಿಚಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಪೋದಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮಹಾನಿರಯಾನಂ ಅನ್ತರಿಕಾಯ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತೇನಾಯಂ ತಪೋದಾ ಕುಥಿತಾ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೩೧)।
‘‘Yatāyaṃ, bhikkhave, tapodā sandati, so daho acchodako sītodako sātodako setodako suppatittho ramaṇīyo pahūtamacchakacchapo, cakkamattāni ca padumāni pupphanti. Apicāyaṃ, bhikkhave, tapodā dvinnaṃ mahānirayānaṃ antarikāya āgacchati, tenāyaṃ tapodā kuthitā sandatī’’ti (pārā. 231).
ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಆರಾಮಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖಟ್ಠಾನೇ ತತೋ ಮಹಾಉದಕರಹದೋ ಜಾತೋ, ತಸ್ಸ ವಸೇನಾಯಂ ವಿಹಾರೋ ‘‘ತಪೋದಾರಾಮೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।
Imassa pana ārāmassa abhimukhaṭṭhāne tato mahāudakarahado jāto, tassa vasenāyaṃ vihāro ‘‘tapodārāmo’’ti vuccati.
ಸಮಿದ್ಧೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಿರ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ತಭಾವೋ ಸಮಿದ್ಧೋ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಮಿದ್ಧೀ’’ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತುನ್ತಿ ಪಧಾನಿಕತ್ಥೇರೋ ಏಸ, ಬಲವಪಚ್ಚೂಸೇ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಸರೀರಂ ಉತುಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಬಹಿ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಮತ್ತೇ ಮಹಾಚಙ್ಕಮೇ ಅಪರಾಪರಂ ಚಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇದಗಹಿತೇಹಿ ಗತ್ತೇಹಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನಂ ಸೇನಾಸನಂ ಕಿಲಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚನತ್ಥಂ ಸರೀರಧೋವನತ್ಥಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ನಿವಾಸನಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ।
Samiddhīti tassa kira therassa attabhāvo samiddho abhirūpo pāsādiko, tasmā ‘‘samiddhī’’tveva saṅkhaṃ gato. Gattāni parisiñcitunti padhānikatthero esa, balavapaccūse uṭṭhāyāsanā sarīraṃ utuṃ gāhāpetvā bahi saṭṭhihatthamatte mahācaṅkame aparāparaṃ caṅkamitvā ‘‘sedagahitehi gattehi paribhuñjamānaṃ senāsanaṃ kilissatī’’ti maññamāno gattāni parisiñcanatthaṃ sarīradhovanatthaṃ upasaṅkami. Ekacīvaro aṭṭhāsīti nivāsanaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ hatthena gahetvā aṭṭhāsi.
ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಾಪಯಮಾನೋತಿ ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಸದಿಸಾನಿ ವೋದಕಾನಿ ಕುರುಮಾನೋ। ಅಲ್ಲಸರೀರೇ ಪಾರುತಂ ಹಿ ಚೀವರಂ ಕಿಲಿಸ್ಸತಿ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ ಹೋತಿ, ನ ಚೇತಂ ವತ್ತಂ। ಥೇರೋ ಪನ ವತ್ತಸಮ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಮಾ ವತ್ತೇ ಠಿತೋವ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತ್ಥ ಇದಂ ನ್ಹಾನವತ್ತಂ – ಉದಕತಿತ್ಥಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಚೀವರಾನಿ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಠಿತಕೇನೇವ ನ ಓತರಿತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬದಿಸಾ ಪನ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ವಿವಿತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಖಾಣುಗುಮ್ಬಲತಾದೀನಿ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾ ಅವಕುಜ್ಜ ಠಿತೇನ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಚೀವರಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಪಸಾರೇತಬ್ಬಂ, ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಚೀವರಪಿಟ್ಠೇಯೇವ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಸಚೇ ಉದಕಸಾಟಿಕಾ ನತ್ಥಿ, ಉದಕನ್ತೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿವಾಸನಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಚೇ ಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ಥಿ, ಪಸಾರೇತಬ್ಬಂ। ನೋ ಚೇ ಅತ್ಥಿ, ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಠಪೇತಬ್ಬಂ। ಉದಕಂ ಓತರನ್ತೇನ ಸಣಿಕಂ ನಾಭಿಪ್ಪಮಾಣಮತ್ತಂ ಓತರಿತ್ವಾ ವೀಚಿಂ ಅನುಟ್ಠಾಪೇನ್ತೇನ ಸದ್ದಂ ಅಕರೋನ್ತೇನ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಆಗತದಿಸಾಭಿಮುಖೇನ ನಿಮುಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ, ಏವಂ ಚೀವರಂ ರಕ್ಖಿತಂ ಹೋತಿ। ಉಮ್ಮುಜ್ಜನ್ತೇನಪಿ ಸದ್ದಂ ಅಕರೋನ್ತೇನ ಸಣಿಕಂ ಉಮ್ಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ನ್ಹಾನಪರಿಯೋಸಾನೇ ಉದಕನ್ತೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ನಿವಾಸನಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಸುಪರಿಮಣ್ಡಲಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಅಪಾರುಪಿತ್ವಾವ ಠಾತಬ್ಬನ್ತಿ।
Gattāni pubbāpayamānoti gattāni pubbasadisāni vodakāni kurumāno. Allasarīre pārutaṃ hi cīvaraṃ kilissati duggandhaṃ hoti, na cetaṃ vattaṃ. Thero pana vattasampanno, tasmā vatte ṭhitova nhāyitvā paccuttaritvā aṭṭhāsi. Tattha idaṃ nhānavattaṃ – udakatitthaṃ gantvā yattha katthaci cīvarāni nikkhipitvā vegena ṭhitakeneva na otaritabbaṃ, sabbadisā pana oloketvā vivittabhāvaṃ ñatvā khāṇugumbalatādīni vavatthapetvā tikkhattuṃ ukkāsitvā avakujja ṭhitena uttarāsaṅgacīvaraṃ apanetvā pasāretabbaṃ, kāyabandhanaṃ mocetvā cīvarapiṭṭheyeva ṭhapetabbaṃ. Sace udakasāṭikā natthi, udakante ukkuṭikaṃ nisīditvā nivāsanaṃ mocetvā sace sinnaṭṭhānaṃ atthi, pasāretabbaṃ. No ce atthi, saṃharitvā ṭhapetabbaṃ. Udakaṃ otarantena saṇikaṃ nābhippamāṇamattaṃ otaritvā vīciṃ anuṭṭhāpentena saddaṃ akarontena nivattitvā āgatadisābhimukhena nimujjitabbaṃ, evaṃ cīvaraṃ rakkhitaṃ hoti. Ummujjantenapi saddaṃ akarontena saṇikaṃ ummujjitvā nhānapariyosāne udakante ukkuṭikena nisīditvā nivāsanaṃ parikkhipitvā uṭṭhāya suparimaṇḍalaṃ nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā cīvaraṃ apārupitvāva ṭhātabbanti.
ಥೇರೋಪಿ ತಥಾ ನ್ಹಾಯಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ವಿಗಚ್ಛಮಾನಉದಕಂ ಕಾಯಂ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಪಾಸಾದಿಕಸ್ಸ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಸಮ್ಮಾ ಪರಿಣತಾಹಾರಸ್ಸ ಉಣ್ಹೋದಕೇನ ನ್ಹಾತಸ್ಸ ಅತಿವಿಯ ಮುಖವಣ್ಣೋ ವಿರೋಚಿ, ಬನ್ಧನಾ ಪವುತ್ತತಾಲಫಲಂ ವಿಯ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ತಙ್ಖಣವಿಕಸಿತಪದುಮಂ ವಿಯ ಮುಖಂ ಸಸ್ಸಿರಿಕಂ ಅಹೋಸಿ, ಸರೀರವಣ್ಣೋಪಿ ವಿಪ್ಪಸೀದಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ವನಸಣ್ಡೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ಭುಮ್ಮದೇವತಾ ಪಾಸಾದಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ ಸಮನಂ ನಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಕಾಮಪರಿಳಾಹಾಭಿಭೂತಾ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಥೇರಂ ಪಲೋಭೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಉಳಾರೇನ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸವಟ್ಟಿಪದೀಪಂ ಪಜ್ಜಲಮಾನಾ ವಿಯ ಚನ್ದಂ ಉಟ್ಠಾಪಯಮಾನಾ ವಿಯ ಸಕಲಾರಾಮಂ ಏಕೋಭಾಸಂ ಕತ್ವಾ ಥೇರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅವನ್ದಿತ್ವಾವ ವೇಹಾಸೇ ಠಿತಾ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರಾ ದೇವತಾ…ಪೇ॰… ಅಜ್ಝಭಾಸೀ’’ತಿ।
Theropi tathā nhāyitvā paccuttaritvā vigacchamānaudakaṃ kāyaṃ olokayamāno aṭṭhāsi. Tassa pakatiyāpi pāsādikassa paccūsasamaye sammā pariṇatāhārassa uṇhodakena nhātassa ativiya mukhavaṇṇo viroci, bandhanā pavuttatālaphalaṃ viya pabhāsampanno puṇṇacando viya taṅkhaṇavikasitapadumaṃ viya mukhaṃ sassirikaṃ ahosi, sarīravaṇṇopi vippasīdi. Tasmiṃ samaye vanasaṇḍe adhivatthā bhummadevatā pāsādikaṃ bhikkhuṃ olokayamānā samanaṃ niggahetuṃ asakkontī kāmapariḷāhābhibhūtā hutvā, ‘‘theraṃ palobhessāmī’’ti attabhāvaṃ uḷārena alaṅkārena alaṅkaritvā sahassavaṭṭipadīpaṃ pajjalamānā viya candaṃ uṭṭhāpayamānā viya sakalārāmaṃ ekobhāsaṃ katvā theraṃ upasaṅkamitvā avanditvāva vehāse ṭhitā gāthaṃ abhāsi. Tena vuttaṃ – ‘‘atha kho aññatarā devatā…pe… ajjhabhāsī’’ti.
ಅಭುತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ। ಭಿಕ್ಖಸೀತಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಸಿ। ಮಾ ತಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಾಲೋ ನಾಮ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಪಟಿಸೇವನಕ್ಖಮೋ ದಹರಯೋಬ್ಬನಕಾಲೋ। ಜರಾಜಿಣ್ಣೇನ ಹಿ ಓಭಗ್ಗೇನ ದಣ್ಡಪರಾಯಣೇನ ಪವೇಧಮಾನೇನ ಕಾಸಸಾಸಾಭಿಭೂತೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ। ಇತಿ ಇಮಂ ಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ದೇವತಾ ‘‘ಮಾ ತಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ಥ ಮಾ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಮಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿ।
Abhutvāti pañca kāmaguṇe aparibhuñjitvā. Bhikkhasīti piṇḍāya carasi. Mā taṃ kālo upaccagāti ettha kālo nāma pañcakāmaguṇapaṭisevanakkhamo daharayobbanakālo. Jarājiṇṇena hi obhaggena daṇḍaparāyaṇena pavedhamānena kāsasāsābhibhūtena na sakkā kāme paribhuñjituṃ. Iti imaṃ kālaṃ sandhāya devatā ‘‘mā taṃ kālo upaccagā’’ti āha. Tattha mā upaccagāti mā atikkami.
ಕಾಲಂ ವೋಹಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಏತ್ಥ ವೋತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಕಾಲಂ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಮರಣಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಸತ್ತಾನಞ್ಹಿ –
Kālaṃ vohaṃ na jānāmīti ettha voti nipātamattaṃ. Kālaṃ na jānāmīti maraṇakālaṃ sandhāya vadati. Sattānañhi –
‘‘ಜೀವಿತಂ ಬ್ಯಾಧಿ ಕಾಲೋ ಚ, ದೇಹನಿಕ್ಖೇಪನಂ ಗತಿ।
‘‘Jīvitaṃ byādhi kālo ca, dehanikkhepanaṃ gati;
ಪಞ್ಚೇತೇ ಜೀವಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನ ನಾಯರೇ’’॥
Pañcete jīvalokasmiṃ, animittā na nāyare’’.
ತತ್ಥ ಜೀವಿತಂ ತಾವ ‘‘ಏತ್ತಕಮೇವ, ನ ಇತೋ ಪರ’’ನ್ತಿ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತಂ। ಕಲಲಕಾಲೇಪಿ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ, ಅಬ್ಬುದ-ಪೇಸಿ-ಘನ-ಅಡ್ಢಮಾಸ-ಏಕಮಾಸ-ದ್ವೇಮಾಸ-ತೇಮಾಸ-ಚತುಮಾಸಪಞ್ಚಮಾಸ…ಪೇ॰… ದಸಮಾಸಕಾಲೇಪಿ, ಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸಮಯೇಪಿ, ತತೋ ಪರಂ ವಸ್ಸಸತಸ್ಸ ಅನ್ತೋಪಿ ಬಹಿಪಿ ಮರನ್ತಿಯೇವ। ಬ್ಯಾಧಿಪಿ ‘‘ಇಮಿನಾವ ಬ್ಯಾಧಿನಾ ಸತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇನಾ’’ತಿ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ಚಕ್ಖುರೋಗೇನಪಿ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ ಸೋತರೋಗಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಪಿ। ಕಾಲೋಪಿ, ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಯೇವ ಕಾಲೇ ಮರಿತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹೇಪಿ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಮರನ್ತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಮ್ಪಿ। ದೇಹನಿಕ್ಖೇಪನಮ್ಪಿ, ‘‘ಇಧೇವ ಮೀಯಮಾನಾನಂ ದೇಹೇನ ಪತಿತಬ್ಬಂ, ನ ಅಞ್ಞತ್ಥಾ’’ತಿ ಏವಂ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತಂ। ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಜಾತಾನಞ್ಹಿ ಬಹಿಗಾಮೇಪಿ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪತತಿ, ಬಹಿಗಾಮೇಪಿ ಜಾತಾನಂ ಅನ್ತೋಗಾಮೇಪಿ। ತಥಾ ಥಲಜಾನಂ ಜಲೇ, ಜಲಜಾನಂ ಥಲೇತಿ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರತೋ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಗತಿಪಿ, ‘‘ಇತೋ ಚುತೇನ ಇಧ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ವವತ್ಥಾನಾಭಾವತೋ ಅನಿಮಿತ್ತಾ। ದೇವಲೋಕತೋ ಹಿ ಚುತಾ ಮನುಸ್ಸೇಸುಪಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ , ಮನುಸ್ಸಲೋಕತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕಾದೀನಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತೀತಿ ಏವಂ ಯನ್ತೇ ಯುತ್ತಗೋಣೋ ವಿಯ ಗತಿಪಞ್ಚಕೇ ಲೋಕೋ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಸಮ್ಪರಿವತ್ತತೋ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಾಮ ಕಾಲೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಇಮಂ ಮರಣಸ್ಸ ಕಾಲಂ ವೋಹಂ ನ ಜಾನಾಮಿ।
Tattha jīvitaṃ tāva ‘‘ettakameva, na ito para’’nti vavatthānābhāvato animittaṃ. Kalalakālepi hi sattā maranti, abbuda-pesi-ghana-aḍḍhamāsa-ekamāsa-dvemāsa-temāsa-catumāsapañcamāsa…pe… dasamāsakālepi, kucchito nikkhantasamayepi, tato paraṃ vassasatassa antopi bahipi marantiyeva. Byādhipi ‘‘imināva byādhinā sattā maranti, na aññenā’’ti vavatthānābhāvato animitto. Cakkhurogenapi hi sattā maranti sotarogādīnaṃ aññatarenapi. Kālopi, ‘‘imasmiṃ yeva kāle maritabbaṃ, na aññasmi’’nti evaṃ vavatthānābhāvato animitto. Pubbaṇhepi hi sattā maranti majjhanhikādīnaṃ aññatarasmimpi. Dehanikkhepanampi, ‘‘idheva mīyamānānaṃ dehena patitabbaṃ, na aññatthā’’ti evaṃ vavatthānābhāvato animittaṃ. Antogāme jātānañhi bahigāmepi attabhāvo patati, bahigāmepi jātānaṃ antogāmepi. Tathā thalajānaṃ jale, jalajānaṃ thaleti anekappakārato vitthāretabbaṃ. Gatipi, ‘‘ito cutena idha nibbattitabba’’nti evaṃ vavatthānābhāvato animittā. Devalokato hi cutā manussesupi nibbattanti , manussalokato cutā devalokādīnaṃ yattha katthaci nibbattantīti evaṃ yante yuttagoṇo viya gatipañcake loko samparivattati. Tassevaṃ samparivattato ‘‘imasmiṃ nāma kāle maraṇaṃ bhavissatī’’ti imaṃ maraṇassa kālaṃ vohaṃ na jānāmi.
ಛನ್ನೋ ಕಾಲೋ ನ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಮಯ್ಹಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ಅವಿಭೂತೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಯಂ ಕಾಲೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಅಭುತ್ವಾವ ಭಿಕ್ಖಾಮಿ। ಮಾ ಮಂ ಕಾಲೋ ಉಪಚ್ಚಗಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಕಾಲಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಕಾಲೇ ತಿಸ್ಸೋ ವಯೋಸೀಮಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇನ ಓಭಗ್ಗೇನ ದಣ್ಡಪರಾಯಣೇನ ಪವೇಧಮಾನೇನ ಕಾಸಸಾಸಾಭಿಭೂತೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ। ತದಾ ಹಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ವಾ ಗಣ್ಹಿತುಂ, ಧುತಙ್ಗಂ ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತುಂ, ಅರಞ್ಞವಾಸಂ ವಾ ವಸಿತುಂ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಕ್ಖಣೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಂ, ಪದಭಾಣ-ಸರಭಞ್ಞಧಮ್ಮಕಥಾ-ಅನುಮೋದನಾದೀನಿ ವಾ ಕಾತುಂ, ತರುಣಯೋಬ್ಬನಕಾಲೇ ಪನೇತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುನ್ತಿ ಅಯಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಸ್ಸ ಕಾಲೋ ಮಾ ಮಂ ಉಪಚ್ಚಗಾ, ಯಾವ ಮಂ ನಾತಿಕ್ಕಮತಿ, ತಾವ ಕಾಮೇ ಅಭುತ್ವಾವ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಮೀತಿ ಆಹ।
Channo kālo na dissatīti ayaṃ kālo mayhaṃ paṭicchanno avibhūto na paññāyati. Tasmāti yasmā ayaṃ kālo paṭicchanno na paññāyati, tasmā pañca kāmaguṇe abhutvāva bhikkhāmi. Mā maṃ kālo upaccagāti ettha samaṇadhammakaraṇakālaṃ sandhāya ‘‘kālo’’ti āha. Ayañhi samaṇadhammo nāma pacchime kāle tisso vayosīmā atikkantena obhaggena daṇḍaparāyaṇena pavedhamānena kāsasāsābhibhūtena na sakkā kātuṃ. Tadā hi na sakkā hoti icchiticchitaṃ buddhavacanaṃ vā gaṇhituṃ, dhutaṅgaṃ vā paribhuñjituṃ, araññavāsaṃ vā vasituṃ, icchiticchitakkhaṇe samāpattiṃ vā samāpajjituṃ, padabhāṇa-sarabhaññadhammakathā-anumodanādīni vā kātuṃ, taruṇayobbanakāle panetaṃ sabbaṃ sakkā kātunti ayaṃ samaṇadhammakaraṇassa kālo mā maṃ upaccagā, yāva maṃ nātikkamati, tāva kāme abhutvāva samaṇadhammaṃ karomīti āha.
ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾತಿ ಸಾ ಕಿರ ದೇವತಾ – ‘‘ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಸ್ಸ ಕಾಲಂ ನಾಮ ಕಥೇತಿ, ಅಕಾಲಂ ನಾಮ ಕಥೇತಿ, ಸಹೇತುಕಂ ಕಥೇತಿ ಸಾನಿಸಂಸ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಾವತಾವ ಥೇರೇ ಲಜ್ಜಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಂ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಚ ನಂ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಗಾರವಜಾತಾ ಆಕಾಸಾ ಓರುಯ್ಹ ಪಥವಿಯಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಪಥವಿಯಂ ಠಿತಾ, ಯೇನ ಪನತ್ಥೇನ ಆಗತಾ, ಪುನಪಿ ತಮೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ದಹರೋ ತ್ವನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸುಸೂತಿ ತರುಣೋ। ಕಾಳಕೇಸೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಕಾಳಕೇಸೋ। ಭದ್ರೇನಾತಿ ಭದ್ದಕೇನ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ದಹರೋಪಿ ಸಮಾನೋ ಕಾಣೋ ವಾ ಹೋತಿ ಕುಣಿಆದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರೋ, ಸೋ ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ। ಯೋ ಪನ ಅಭಿರೂಪೋ ಹೋತಿ ದಸ್ಸನೀಯೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಯಂ ಯದೇವ ಅಲಙ್ಕಾರಪರಿಹಾರಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತೇನ ತೇನ ಅಲಙ್ಕತೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಚರತಿ, ಅಯಂ ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಥೇರೋ ಚ ಉತ್ತಮರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೋ, ತೇನ ನಂ ಏವಮಾಹ।
Pathaviyaṃpatiṭṭhahitvāti sā kira devatā – ‘‘ayaṃ bhikkhu samaṇadhammakaraṇassa kālaṃ nāma katheti, akālaṃ nāma katheti, sahetukaṃ katheti sānisaṃsa’’nti ettāvatāva there lajjaṃ paccupaṭṭhāpetvā mahābrahmaṃ viya aggikkhandhaṃ viya ca naṃ maññamānā gāravajātā ākāsā oruyha pathaviyaṃ aṭṭhāsi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Kiñcāpi pathaviyaṃ ṭhitā, yena panatthena āgatā, punapi tameva gahetvā daharo tvantiādimāha. Tattha susūti taruṇo. Kāḷakesoti suṭṭhu kāḷakeso. Bhadrenāti bhaddakena. Ekacco hi daharopi samāno kāṇo vā hoti kuṇiādīnaṃ vā aññataro, so bhadrena yobbanena samannāgato nāma na hoti. Yo pana abhirūpo hoti dassanīyo pāsādiko sabbasampattisampanno, yaṃ yadeva alaṅkāraparihāraṃ icchati, tena tena alaṅkato devaputto viya carati, ayaṃ bhadrena yobbanena samannāgato nāma hoti. Thero ca uttamarūpasampanno, tena naṃ evamāha.
ಅನಿಕ್ಕೀಳಿತಾವೀ ಕಾಮೇಸೂತಿ ಕಾಮೇಸು ಅಕೀಳಿತಕೀಳೋ ಅಭುತ್ತಾವೀ, ಅಕತಕಾಮಕೀಳೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ ಹಿತ್ವಾತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಹಿ ತಾ ಅದಿಟ್ಠಸಚ್ಚಾ ಅವೀತರಾಗಾ ಅಪರಚಿತ್ತವಿದೂನಿಯೋ ದೇವತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದಸಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವೀಸತಿಮ್ಪಿ…ಪೇ॰… ಸಟ್ಠಿಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಅಖಣ್ಡಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಮಾನೇ ದಿಸ್ವಾ – ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಾನುಸಕೇ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಪಹಾಯ ದಿಬ್ಬೇ ಕಾಮೇ ಪತ್ಥಯನ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ ಸಞ್ಞಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ತಸ್ಮಾ ಮಾನುಸಕೇ ಕಾಮೇ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೇ, ದಿಬ್ಬೇ ಚ ಕಾಲಿಕೇ ಕತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।
Anikkīḷitāvīkāmesūti kāmesu akīḷitakīḷo abhuttāvī, akatakāmakīḷoti attho. Mā sandiṭṭhikaṃ hitvāti yebhuyyena hi tā adiṭṭhasaccā avītarāgā aparacittavidūniyo devatā bhikkhū dasapi vassāni vīsatimpi…pe… saṭṭhimpi vassāni parisuddhaṃ akhaṇḍaṃ brahmacariyaṃ caramāne disvā – ‘‘ime bhikkhū mānusake pañca kāmaguṇe pahāya dibbe kāme patthayantā samaṇadhammaṃ karontī’’ti saññaṃ uppādenti, ayampi tattheva uppādesi. Tasmā mānusake kāme sandiṭṭhike, dibbe ca kālike katvā evamāha.
ನ ಖೋ ಅಹಂ, ಆವುಸೋತಿ, ಆವುಸೋ, ಅಹಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೇ ಕಾಮೇ ಹಿತ್ವಾ ಕಾಲಿಕೇ ಕಾಮೇ ನ ಅನುಧಾವಾಮಿ ನ ಪತ್ಥೇಮಿ ನ ಪಿಹೇಮಿ। ಕಲಿಕಞ್ಚ ಖೋ ಅಹಂ, ಆವುಸೋತಿ ಅಹಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಕಾಲಿಕಂ ಕಾಮಂ ಹಿತ್ವಾ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಅನುಧಾವಾಮಿ। ಇತಿ ಥೇರೋ ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಂ ಅಲದ್ಧಬ್ಬತಾಯ ದಿಬ್ಬೇಪಿ ಮಾನುಸಕೇಪಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ಕಾಲಿಕಾತಿ ಅಕಾಸಿ, ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಂ ಲದ್ಧಬ್ಬತಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಸಮೋಹಿತೇಸುಪಿ ಸಮ್ಪನ್ನಕಾಮಸ್ಸಾಪಿ ಕಾಮಿನೋ ಚಿತ್ತಾನನ್ತರಂ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಾರಮ್ಮಣಾನುಭವನಂ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜತಿ। ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮೇನ ಹಿ ಚಿತ್ತಕಾರಪೋತ್ಥಕಾರರೂಪಕಾರಾದಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಇದಂ ನಾಮ ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ। ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅನೇಕಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚಿತ್ತಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಾತಿ । ಸೇಸದ್ವಾರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾನನ್ತರಂ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಮೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅನ್ತರಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಾರೋ ನತ್ಥಿ। ಸೇಸಫಲೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ।
Na kho ahaṃ, āvusoti, āvuso, ahaṃ sandiṭṭhike kāme hitvā kālike kāme na anudhāvāmi na patthemi na pihemi. Kalikañca kho ahaṃ, āvusoti ahaṃ kho, āvuso, kālikaṃ kāmaṃ hitvā sandiṭṭhikaṃ lokuttaradhammaṃ anudhāvāmi. Iti thero cittānantaraṃ aladdhabbatāya dibbepi mānusakepi pañca kāmaguṇe kālikāti akāsi, cittānantaraṃ laddhabbatāya lokuttaradhammaṃ sandiṭṭhikanti. Pañcakāmaguṇesu samohitesupi sampannakāmassāpi kāmino cittānantaraṃ icchiticchitārammaṇānubhavanaṃ na sampajjati. Cakkhudvāre iṭṭhārammaṇaṃ anubhavitukāmena hi cittakārapotthakārarūpakārādayo pakkosāpetvā, ‘‘idaṃ nāma sajjethā’’ti vattabbaṃ hoti. Etthantare anekakoṭisatasahassāni cittāni uppajjitvā nirujjhanti. Atha pacchā taṃ ārammaṇaṃ sampāpuṇāti . Sesadvāresupi eseva nayo. Sotāpattimaggānantaraṃ pana sotāpattiphalameva uppajjati, antarā aññassa cittassa vāro natthi. Sesaphalesupi eseva nayoti.
ಸೋ ತಮೇವತ್ಥಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಾಲಿಕಾ ಹಿ, ಆವುಸೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾಲಿಕಾತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಮೋಹಿತಸಮ್ಪತ್ತಿನಾಪಿ ಕಾಲನ್ತರೇ ಪತ್ತಬ್ಬಾ। ಬಹುದುಕ್ಖಾತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪತ್ತಬ್ಬದುಕ್ಖಸ್ಸ ಬಹುತಾಯ ಬಹುದುಕ್ಖಾ। ತಂವತ್ಥುಕಸ್ಸೇವ ಉಪಾಯಾಸಸ್ಸ ಬಹುತಾಯ ಬಹುಪಾಯಾಸಾ। ಆದೀನವೋ ಏತ್ಥ ಭಿಯ್ಯೋತಿ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ಲದ್ಧಬ್ಬಸುಖತೋ ಆದೀನವೋ ಭಿಯ್ಯೋ, ದುಕ್ಖಮೇವ ಬಹುತರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋತಿ ಅಯಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಯೇನ ಯೇನ ಅಧಿಗತೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ತೇನ ಪರಸದ್ಧಾಯ ಗನ್ತಬ್ಬತಂ ಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇನ ಸಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ। ಅತ್ತನೋ ಫಲದಾನಂ ಸನ್ಧಾಯ ನಾಸ್ಸ ಕಾಲೋತಿ ಅಕಾಲೋ, ಅಕಾಲೋಯೇವ ಅಕಾಲಿಕೋ। ಯೋ ಏತ್ಥ ಅರಿಯಮಗ್ಗಧಮ್ಮೋ, ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪವತ್ತಿಸಮನನ್ತರಮೇವ ಫಲಂ ದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಏಹಿ ಪಸ್ಸ ಇಮಂ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಂ ಏಹಿಪಸ್ಸವಿಧಿಂ ಅರಹತೀತಿ ಏಹಿಪಸ್ಸಿಕೋ। ಆದಿತ್ತಂ ಚೇಲಂ ವಾ ಸೀಸಂ ವಾ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾಪಿ ಭಾವನಾವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇ ಉಪನಯಂ ಅರಹತೀತಿ ಓಪನೇಯ್ಯಿಕೋ। ಸಬ್ಬೇಹಿ ಉಗ್ಘಟಿತಞ್ಞೂಆದೀಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ‘‘ಭಾವಿತೋ ಮೇ ಮಗ್ಗೋ, ಅಧಿಗತಂ ಫಲಂ, ಸಚ್ಛಿಕತೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಅತ್ತನಿ ಅತ್ತನಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಚ್ಚತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೧೪೬ ಆದಯೋ) ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತೋ।
So tamevatthaṃ gahetvā kālikā hi, āvusotiādimāha. Tattha kālikāti vuttanayena samohitasampattināpi kālantare pattabbā. Bahudukkhāti pañca kāmaguṇe nissāya pattabbadukkhassa bahutāya bahudukkhā. Taṃvatthukasseva upāyāsassa bahutāya bahupāyāsā. Ādīnavo ettha bhiyyoti pañca kāmaguṇe nissāya laddhabbasukhato ādīnavo bhiyyo, dukkhameva bahutaranti attho. Sandiṭṭhiko ayaṃ dhammoti ayaṃ lokuttaradhammo yena yena adhigato hoti, tena tena parasaddhāya gantabbataṃ hitvā paccavekkhaṇañāṇena sayaṃ daṭṭhabboti sandiṭṭhiko. Attano phaladānaṃ sandhāya nāssa kāloti akālo, akāloyeva akāliko. Yo ettha ariyamaggadhammo, so attano pavattisamanantarameva phalaṃ detīti attho. ‘‘Ehi passa imaṃ dhamma’’nti evaṃ pavattaṃ ehipassavidhiṃ arahatīti ehipassiko. Ādittaṃ celaṃ vā sīsaṃ vā ajjhupekkhitvāpi bhāvanāvasena attano citte upanayaṃ arahatīti opaneyyiko. Sabbehi ugghaṭitaññūādīhi viññūhi ‘‘bhāvito me maggo, adhigataṃ phalaṃ, sacchikato nirodho’’ti attani attani veditabboti paccattaṃ veditabbo viññūhīti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge (visuddhi. 1.146 ādayo) dhammānussativaṇṇanāyaṃ vutto.
ಇದಾನಿ ಸಾ ದೇವತಾ ಅನ್ಧೋ ವಿಯ ರೂಪವಿಸೇಸಂ ಥೇರೇನ ಕಥಿತಸ್ಸ ಅತ್ಥೇ ಅಜಾನನ್ತೀ ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಥಞ್ಚಾತಿಪದಸ್ಸ ‘‘ಕಥಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖು ಕಾಲಿಕಾ ಕಾಮಾ ವುತ್ತಾ ಭಗವತಾ, ಕಥಂ ಬಹುದುಕ್ಖಾ, ಕಥಂ ಬಹುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Idāni sā devatā andho viya rūpavisesaṃ therena kathitassa atthe ajānantī kathañca bhikkhūtiādimāha. Tattha kathañcātipadassa ‘‘kathañca bhikkhu kālikā kāmā vuttā bhagavatā, kathaṃ bahudukkhā, kathaṃ bahupāyāsā’’ti? Evaṃ sabbapadehi sambandho veditabbo.
ನವೋತಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪಞ್ಚವಸ್ಸೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖು ನವೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಚವಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಜ್ಝಿಮೋ, ದಸವಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇರೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ – ಅಪರಿಪುಣ್ಣದಸವಸ್ಸೋ ನವೋ, ದಸವಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಜ್ಝಿಮೋ, ವೀಸತಿವಸ್ಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಥೇರೋ। ತೇಸಂ ಅಹಂ ನವೋತಿ ವದತಿ।
Navoti aparipuṇṇapañcavasso hi bhikkhu navo nāma hoti, pañcavassato paṭṭhāya majjhimo, dasavassato paṭṭhāya thero. Aparo nayo – aparipuṇṇadasavasso navo, dasavassato paṭṭhāya majjhimo, vīsativassato paṭṭhāya thero. Tesaṃ ahaṃ navoti vadati.
ನವೋಪಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಸತ್ತಟ್ಠವಸ್ಸಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ದ್ವಾದಸತೇರಸವಸ್ಸಾನಿ ಸಾಮಣೇರಭಾವೇನೇವ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋ ಹೋತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತೋತಿ ವದತಿ। ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ವಿನಯಞ್ಚ। ಉಭಯಮ್ಪೇತಂ ಸಾಸನಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ಧಮ್ಮೇನ ಹೇತ್ಥ ದ್ವೇ ಪಿಟಕಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ, ವಿನಯೇನ ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಇತಿ ತೀಹಿ ಪಿಟಕೇಹಿ ಪಕಾಸಿತಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಅಧುನಾ ಆಗತೋಮ್ಹೀತಿ ವದತಿ।
Navopi ekacco sattaṭṭhavassakāle pabbajitvā dvādasaterasavassāni sāmaṇerabhāveneva atikkanto cirapabbajito hoti, ahaṃ pana acirapabbajitoti vadati. Imaṃ dhammavinayanti imaṃ dhammañca vinayañca. Ubhayampetaṃ sāsanasseva nāmaṃ. Dhammena hettha dve piṭakāni vuttāni, vinayena vinayapiṭakaṃ, iti tīhi piṭakehi pakāsitaṃ paṭipattiṃ adhunā āgatomhīti vadati.
ಮಹೇಸಕ್ಖಾಹೀತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರಾಹಿ। ಏಕೇಕಸ್ಸ ಹಿ ದೇವರಞ್ಞೋ ಕೋಟಿಸತಮ್ಪಿ ಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಪರಿವಾರೋ ಹೋತಿ, ತೇ ಅತ್ತಾನಂ ಮಹನ್ತೇ ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಅಮ್ಹಾದಿಸಾನಂ ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾನಂ ಮಾತುಗಾಮಜಾತಿಕಾನಂ ಕುತೋ ಓಕಾಸೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
Mahesakkhāhīti mahāparivārāhi. Ekekassa hi devarañño koṭisatampi koṭisahassampi parivāro hoti, te attānaṃ mahante ṭhāne ṭhapetvā tathāgataṃ passanti. Tattha amhādisānaṃ appesakkhānaṃ mātugāmajātikānaṃ kuto okāsoti dasseti.
ಮಯಮ್ಪಿ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಇದಂ ಸಾ ದೇವತಾ ‘‘ಸಚೇಪಿ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪರಿಸಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಹೋತಿ, ಮಹತಿಯಾ ಬುದ್ಧವೀಥಿಯಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತುಂ ಲಭತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಆಹ। ಪುಚ್ಛ ಭಿಕ್ಖು, ಪುಚ್ಛ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಥಿರಕರಣವಸೇನ ಆಮೇಡಿತಂ ಕತಂ।
Mayampiāgaccheyyāmāti idaṃ sā devatā ‘‘sacepi cakkavāḷaṃ pūretvā parisā nisinnā hoti, mahatiyā buddhavīthiyā satthu santikaṃ gantuṃ labhatī’’ti ñatvā āha. Puccha bhikkhu, puccha bhikkhūti thirakaraṇavasena āmeḍitaṃ kataṃ.
ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ದೇವೋ, ಮನುಸ್ಸೋ, ಗಹಟ್ಠೋ, ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಸತ್ತೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಿಸ್ಸೋ, ಫುಸ್ಸೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಕ್ಖೇಯ್ಯತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಕ್ಖಾನಾನಂ ಸಬ್ಬಾಸಂ ಕಥಾನಂ ವತ್ಥುಭೂತತೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾ ‘‘ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ‘‘ಸತ್ತೋ ನರೋ ಪೋಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇತ್ಥೀ ಪುರಿಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಸಞ್ಞಾ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಸಞ್ಞಿನೋ, ಅಕ್ಖೇಯ್ಯೇಸ್ವೇವ ಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಸಞ್ಞಿನೋ, ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಸತ್ತಪುಗ್ಗಲಾದಿಸಞ್ಞಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಿತಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಅಟ್ಠಹಾಕಾರೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ। ರತ್ತೋ ಹಿ ರಾಗವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ದುಟ್ಠೋ ದೋಸವಸೇನ, ಮೂಳ್ಹೋ ಮೋಹವಸೇನ, ಪರಾಮಟ್ಠೋ ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ, ಥಾಮಗತೋ ಅನುಸಯವಸೇನ, ವಿನಿಬದ್ಧೋ ಮಾನವಸೇನ, ಅನಿಟ್ಠಙ್ಗತೋ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾವಸೇನ, ವಿಕ್ಖೇಪಗತೋ ಉದ್ಧಚ್ಚವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ। ಅಕ್ಖೇಯ್ಯಂ ಅಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಅಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ। ಯೋಗಮಾಯನ್ತಿ ಮಚ್ಚುನೋತಿ ಮಚ್ಚುನೋ ಯೋಗಂ ಪಯೋಗಂ ಪಕ್ಖೇಪಂ ಉಪಕ್ಖೇಪಂ ಉಪಕ್ಕಮಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಮರಣವಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಮಿಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಕಾಲಿಕಾ ಕಾಮಾ ಕಥಿತಾ।
Akkheyyasaññinoti ettha ‘‘devo, manusso, gahaṭṭho, pabbajito, satto, puggalo, tisso, phusso’’tiādinā nayena akkheyyato sabbesaṃ akkhānānaṃ sabbāsaṃ kathānaṃ vatthubhūtato pañcakkhandhā ‘‘akkheyyā’’ti vuccanti. ‘‘Satto naro poso puggalo itthī puriso’’ti evaṃ saññā etesaṃ atthīti saññino, akkheyyesveva saññinoti akkheyyasaññino, pañcasu khandhesu sattapuggalādisaññinoti attho. Akkheyyasmiṃ patiṭṭhitāti pañcasu khandhesu aṭṭhahākārehi patiṭṭhitā. Ratto hi rāgavasena patiṭṭhito hoti, duṭṭho dosavasena, mūḷho mohavasena, parāmaṭṭho diṭṭhivasena, thāmagato anusayavasena, vinibaddho mānavasena, aniṭṭhaṅgato vicikicchāvasena, vikkhepagato uddhaccavasena patiṭṭhito hoti. Akkheyyaṃ apariññāyāti pañcakkhandhe tīhi pariññāhi aparijānitvā. Yogamāyanti maccunoti maccuno yogaṃ payogaṃ pakkhepaṃ upakkhepaṃ upakkamaṃ abbhantaraṃ āgacchanti, maraṇavasaṃ gacchantīti attho. Evamimāya gāthāya kālikā kāmā kathitā.
ಪರಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ, ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ, ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾತಿ ಇಮಾಹಿ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ? ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪರಿಜಾನಾತಿ – ‘‘ಅಯಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಯಂ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಯಂ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಯಂ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ, ಇಮಾನಿ ತೇಸಂ ಲಕ್ಖಣರಸಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಪದಟ್ಠಾನಾನೀ’’ತಿ, ಅಯಂ ಞಾತಪರಿಞ್ಞಾ। ಕತಮಾ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ? ಏವಂ ಞಾತಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ತೀರೇತಿ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದುಕ್ಖತೋ ರೋಗತೋತಿ ದ್ವಾಚತ್ತಾಲೀಸಾಯ ಆಕಾರೇಹಿ। ಅಯಂ ತೀರಣಪರಿಞ್ಞಾ। ಕತಮಾ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ? ಏವಂ ತೀರಯಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಮಗ್ಗೇನ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದರಾಗಂ ಪಜಹತಿ। ಅಯಂ ಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾ।
Pariññāyāti ñātapariññā, tīraṇapariññā, pahānapariññāti imāhi tīhi pariññāhi parijānitvā. Tattha katamā ñātapariññā? Pañcakkhandhe parijānāti – ‘‘ayaṃ rūpakkhandho, ayaṃ vedanākkhandho, ayaṃ saññākkhandho, ayaṃ saṅkhārakkhandho, ayaṃ viññāṇakkhandho, imāni tesaṃ lakkhaṇarasapaccupaṭṭhānapadaṭṭhānānī’’ti, ayaṃ ñātapariññā. Katamā tīraṇapariññā? Evaṃ ñātaṃ katvā pañcakkhandhe tīreti aniccato dukkhato rogatoti dvācattālīsāya ākārehi. Ayaṃ tīraṇapariññā. Katamā pahānapariññā? Evaṃ tīrayitvā aggamaggena pañcasu khandhesu chandarāgaṃ pajahati. Ayaṃ pahānapariññā.
ಅಕ್ಖಾತಾರಂ ನ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಏವಂ ತೀಹಿ ಪರಿಞ್ಞಾಹಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪರಿಜಾನಿತ್ವಾ ಖೀಣಾಸವೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಕ್ಖಾತಾರಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಮಞ್ಞತಿ। ಅಕ್ಖಾತಾರನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಸೇನ ಕಾರಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅಕ್ಖಾತಬ್ಬಂ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ನ ಮಞ್ಞತಿ, ನ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ । ಕಿನ್ತಿ ಅಕ್ಖಾತಬ್ಬನ್ತಿ? ‘‘ತಿಸ್ಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಫುಸ್ಸೋ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ನಾಮೇನ ವಾ ಗೋತ್ತೇನ ವಾ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬಂ। ತಞ್ಹಿ ತಸ್ಸ ನ ಹೋತೀತಿ ತಂ ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನ ಹೋತಿ। ಯೇನ ನಂ ವಜ್ಜಾತಿ ಯೇನ ನಂ ‘‘ರಾಗೇನ ರತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದೋಸೇನ ದುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಮೋಹೇನ ಮೂಳ್ಹೋ’’ತಿ ವಾತಿ ಕೋಚಿ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಕಾರಣಂ ತಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ನತ್ಥಿ।
Akkhātāraṃ na maññatīti evaṃ tīhi pariññāhi pañcakkhandhe parijānitvā khīṇāsavo bhikkhu akkhātāraṃ puggalaṃ na maññati. Akkhātāranti kammavasena kāraṇaṃ veditabbaṃ, akkhātabbaṃ kathetabbaṃ puggalaṃ na maññati, na passatīti attho . Kinti akkhātabbanti? ‘‘Tisso’’ti vā ‘‘phusso’’ti vā evaṃ yena kenaci nāmena vā gottena vā pakāsetabbaṃ. Tañhi tassa na hotīti taṃ tassa khīṇāsavassa na hoti. Yena naṃ vajjāti yena naṃ ‘‘rāgena ratto’’ti vā ‘‘dosena duṭṭho’’ti vā ‘‘mohena mūḷho’’ti vāti koci vadeyya, taṃ kāraṇaṃ tassa khīṇāsavassa natthi.
ಸಚೇ ವಿಜಾನಾಸಿ ವದೇಹೀತಿ ಸಚೇ ಏವರೂಪಂ ಖೀಣಾಸವಂ ಜಾನಾಸಿ, ‘‘ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಹಿ। ನೋ ಚೇ ಜಾನಾಸಿ, ಅಥ ‘‘ನ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ ವದೇಹಿ। ಯಕ್ಖಾತಿ ದೇವತಂ ಆಲಪನ್ತೋ ಆಹ। ಇತಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ ನವವಿಧೋ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ। ಸಾಧೂತಿ ಆಯಾಚನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ।
Sace vijānāsi vadehīti sace evarūpaṃ khīṇāsavaṃ jānāsi, ‘‘jānāmī’’ti vadehi. No ce jānāsi, atha ‘‘na jānāmī’’ti vadehi. Yakkhāti devataṃ ālapanto āha. Iti imāya gāthāya sandiṭṭhiko navavidho lokuttaradhammo kathito. Sādhūti āyācanatthe nipāto.
ಯೋ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಯೋ ಅತ್ತಾನಂ ‘‘ಅಹಂ ಸಮೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ವಿಸೇಸೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ನಿಹೀನೋ’’ತಿ ವಾ ಮಞ್ಞತಿ। ಏತೇನ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿಆದಯೋ ತಯೋ ಮಾನಾ ಗಹಿತಾವ। ತೇಸು ಗಹಿತೇಸು ನವ ಮಾನಾ ಗಹಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಸೋ ವಿವದೇಥ ತೇನಾತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತೇನೇವ ಮಾನೇನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ – ‘‘ಕೇನ ಮಂ ತ್ವಂ ಪಾಪುಣಾಸಿ, ಕಿಂ ಜಾತಿಯಾ ಪಾಪುಣಾಸಿ, ಉದಾಹು ಗೋತ್ತೇನ, ಕುಲಪದೇಸೇನ, ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ, ಬಾಹುಸಚ್ಚೇನ, ಧುತಗುಣೇನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಿವದೇಯ್ಯ। ಇತಿ ಇಮಾಯಪಿ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಾಯ ಕಾಲಿಕಾ ಕಾಮಾ ಕಥಿತಾ।
Yo maññatīti yo attānaṃ ‘‘ahaṃ samo’’ti vā ‘‘visesī’’ti vā ‘‘nihīno’’ti vā maññati. Etena ‘‘seyyohamasmī’’tiādayo tayo mānā gahitāva. Tesu gahitesu nava mānā gahitāva honti. So vivadetha tenāti so puggalo teneva mānena yena kenaci puggalena saddhiṃ – ‘‘kena maṃ tvaṃ pāpuṇāsi, kiṃ jātiyā pāpuṇāsi, udāhu gottena, kulapadesena, vaṇṇapokkharatāya, bāhusaccena, dhutaguṇenā’’ti evaṃ vivadeyya. Iti imāyapi upaḍḍhagāthāya kālikā kāmā kathitā.
ತೀಸು ವಿಧಾಸೂತಿ ತೀಸು ಮಾನೇಸು। ‘‘ಏಕವಿಧೇನ ರೂಪಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೫೮೪) ಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ‘‘ವಿಧೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ‘‘ಕಥಂವಿಧಂ ಸೀಲವನ್ತಂ ವದನ್ತಿ, ಕಥಂವಿಧಂ ಪಞ್ಞವನ್ತಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೯೫) ಆಕಾರೋ। ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಇಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಧಾ। ಕತಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ? ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ, ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ವಿಧಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೬೨) ಮಾನೋ ‘‘ವಿಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಇಧಾಪಿ ಮಾನೋವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ತೀಸು ವಿಧಾಸೂತಿ ತೀಸು ಮಾನೇಸೂ’’ತಿ। ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏತೇಸು ಸಙ್ಖೇಪತೋ ತೀಸು , ವಿತ್ಥಾರತೋ ನವಸು ಮಾನೇಸು ನ ಕಮ್ಪತಿ, ನ ಚಲತಿ। ಸಮೋ ವಿಸೇಸೀತಿ ನ ತಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಪಹೀನಮಾನಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಹೀನೋ’’ತಿ ವಾ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪಚ್ಛಿಮಪದಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಇತಿ ಇಮಾಯಪಿ ಉಪಡ್ಢಗಾಥಾಯ ನವವಿಧೋ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೋ ಕಥಿತೋ।
Tīsu vidhāsūti tīsu mānesu. ‘‘Ekavidhena rūpasaṅgaho’’tiādīsu (dha. sa. 584) hi koṭṭhāso ‘‘vidho’’ti vutto. ‘‘Kathaṃvidhaṃ sīlavantaṃ vadanti, kathaṃvidhaṃ paññavantaṃ vadantī’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.95) ākāro. ‘‘Tisso imā, bhikkhave, vidhā. Katamā tisso ? Seyyohamasmīti vidhā, sadisohamasmīti vidhā, hīnohamasmīti vidhā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.162) māno ‘‘vidhā’’ti vutto. Idhāpi mānova. Tena vuttaṃ ‘‘tīsu vidhāsūti tīsu mānesū’’ti. Avikampamānoti so puggalo etesu saṅkhepato tīsu , vitthārato navasu mānesu na kampati, na calati. Samo visesīti na tassa hotīti tassa pahīnamānassa khīṇāsavassa ‘‘ahaṃ sadiso’’ti vā ‘‘seyyo’’ti vā ‘‘hīno’’ti vā na hotīti dasseti. Pacchimapadaṃ vuttanayameva. Iti imāyapi upaḍḍhagāthāya navavidho sandiṭṭhiko lokuttaradhammo kathito.
ಪಹಾಸಿ ಸಙ್ಖನ್ತಿ, ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಯೋನಿಸೋ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೧೨೦, ೨೩೯) ಪಞ್ಞಾ ‘‘ಸಙ್ಖಾ’’ತಿ ಆಗತಾ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಗಣಕೋ ವಾ ಮುದ್ದಿಕೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾಯಕೋ ವಾ, ಯೋ ಪಹೋತಿ ಗಙ್ಗಾಯ ವಾಲುಕಂ ಗಣೇತು’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೪೧೦) ಏತ್ಥ ಗಣನಾ। ‘‘ಸಞ್ಞಾನಿದಾನಾ ಹಿ ಪಪಞ್ಚಸಙ್ಖಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಸು॰ ನಿ॰ ೮೮೦) ಕೋಟ್ಠಾಸೋ। ‘‘ಯಾ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಙ್ಖಾ ಸಮಞ್ಞಾ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೩೧೩-೧೩೧೫) ಏತ್ಥ ಪಣ್ಣತ್ತಿ ‘‘ಸಙ್ಖಾ’’ತಿ ಆಗತಾ। ಇಧಾಪಿ ಅಯಮೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಪಹಾಸಿ ಸಙ್ಖನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಹಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ – ರತ್ತೋ ದುಟ್ಠೋ ಮೂಳ್ಹೋ ಇತಿ ಇಮಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ಖೀಣಾಸವೋ ಪಹಾಸಿ ಜಹಿ ಪಜಹೀತಿ।
Pahāsisaṅkhanti, ‘‘paṭisaṅkhā yoniso āhāraṃ āhāretī’’tiādīsu (saṃ. ni. 4.120, 239) paññā ‘‘saṅkhā’’ti āgatā. ‘‘Atthi te koci gaṇako vā muddiko vā saṅkhāyako vā, yo pahoti gaṅgāya vālukaṃ gaṇetu’’nti (saṃ. ni. 4.410) ettha gaṇanā. ‘‘Saññānidānā hi papañcasaṅkhā’’tiādīsu (su. ni. 880) koṭṭhāso. ‘‘Yā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ saṅkhā samaññā’’ti (dha. sa. 1313-1315) ettha paṇṇatti ‘‘saṅkhā’’ti āgatā. Idhāpi ayameva adhippetā. Pahāsi saṅkhanti padassa hi ayamevattho – ratto duṭṭho mūḷho iti imaṃ paṇṇattiṃ khīṇāsavo pahāsi jahi pajahīti.
ನ ವಿಮಾನಮಜ್ಝಗಾತಿ ನವಭೇದಂ ತಿವಿಧಮಾನಂ ನ ಉಪಗತೋ। ನಿವಾಸಟ್ಠೇನ ವಾ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿ ‘‘ವಿಮಾನ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಆಯತಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ನ ಉಪಗಚ್ಛೀತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಾಗತತ್ಥೇ ಅತೀತವಚನಂ। ಅಚ್ಛೇಚ್ಛೀತಿ ಛಿನ್ದಿ। ಛಿನ್ನಗನ್ಥನ್ತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಗನ್ಥೇ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಂ। ಅನೀಘನ್ತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಂ। ನಿರಾಸನ್ತಿ ನಿತ್ತಣ್ಹಂ। ಪರಿಯೇಸಮಾನಾತಿ ಓಲೋಕಯಮಾನಾ। ನಾಜ್ಝಗಮುನ್ತಿ ನ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ ನ ವಿನ್ದನ್ತಿ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ। ವತ್ತಮಾನತ್ಥೇ ಅತೀತವಚನಂ। ಇಧ ವಾ ಹುರಂ ವಾತಿ ಇಧಲೋಕೇ ವಾ ಪರಲೋಕೇ ವಾ। ಸಬ್ಬನಿವೇಸನೇಸೂತಿ ತಯೋ ಭವಾ, ಚತಸ್ಸೋ ಯೋನಿಯೋ, ಪಞ್ಚ ಗತಿಯೋ, ಸತ್ತ ವಿಞ್ಞಾಣಟ್ಠಿತಿಯೋ, ನವ ಸತ್ತಾವಾಸಾ, ಇತಿ ಇಮೇಸುಪಿ ಸಬ್ಬೇಸು ಸತ್ತನಿವೇಸನೇಸು ಏವರೂಪಂ ಖೀಣಾಸವಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಾ ನ ಪಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಮೇವ ಕಥೇಸಿ।
Na vimānamajjhagāti navabhedaṃ tividhamānaṃ na upagato. Nivāsaṭṭhena vā mātukucchi ‘‘vimāna’’nti vuccati, taṃ āyatiṃ paṭisandhivasena na upagacchītipi attho. Anāgatatthe atītavacanaṃ. Acchecchīti chindi. Chinnaganthanti cattāro ganthe chinditvā ṭhitaṃ. Anīghanti niddukkhaṃ. Nirāsanti nittaṇhaṃ. Pariyesamānāti olokayamānā. Nājjhagamunti na adhigacchanti na vindanti na passanti. Vattamānatthe atītavacanaṃ. Idha vā huraṃ vāti idhaloke vā paraloke vā. Sabbanivesanesūti tayo bhavā, catasso yoniyo, pañca gatiyo, satta viññāṇaṭṭhitiyo, nava sattāvāsā, iti imesupi sabbesu sattanivesanesu evarūpaṃ khīṇāsavaṃ kāyassa bhedā uppajjamānaṃ vā uppannaṃ vā na passantīti attho. Imāya gāthāya sandiṭṭhikaṃ lokuttaradhammameva kathesi.
ಇಮಞ್ಚ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಸಾಪಿ ದೇವತಾ ಅತ್ಥಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ, ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಇಮಸ್ಸ ಖ್ವಾಹಂ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪಾಪಂ ನ ಕಯಿರಾತಿ ಗಾಥಾಯ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನಪಿ ಕಥೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗವಸೇನಪಿ। ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ತಾವ ವಚಸಾತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಂ ಗಹಿತಂ। ಮನಸಾತಿ ತಿವಿಧಂ ಮನೋಸುಚರಿತಂ ಗಹಿತಂ। ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಿಞ್ಚನ ಸಬ್ಬಲೋಕೇತಿ ತಿವಿಧಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ ಗಹಿತಂ। ಇಮೇ ತಾವ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಾಮೇ ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗೋ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ। ಸತಿಮಾ ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಇಮಿನಾ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಕಾರಣಂ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ ಗಹಿತಂ। ದುಕ್ಖಂ ನ ಸೇವೇಥ ಅನತ್ಥಸಂಹಿತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗೋ ಪಟಿಸಿದ್ಧೋ। ಇತಿ ದೇವತಾ ‘‘ಉಭೋ ಅನ್ತೇ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಾರಣೇಹಿ ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮೇ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಥಿತೇ ಆಜಾನಾಮಿ ಭಗವಾ’’ತಿ ವದತಿ।
Imañca gāthaṃ sutvā sāpi devatā atthaṃ sallakkhesi, teneva kāraṇena imassa khvāhaṃ, bhantetiādimāha. Tattha pāpaṃ na kayirāti gāthāya dasakusalakammapathavasenapi kathetuṃ vaṭṭati aṭṭhaṅgikamaggavasenapi. Dasakusalakammapathavasena tāva vacasāti catubbidhaṃ vacīsucaritaṃ gahitaṃ. Manasāti tividhaṃ manosucaritaṃ gahitaṃ. Kāyena vā kiñcana sabbaloketi tividhaṃ kāyasucaritaṃ gahitaṃ. Ime tāva dasakusalakammapathadhammā honti. Kāme pahāyāti iminā pana kāmasukhallikānuyogo paṭikkhitto. Satimā sampajānoti iminā dasakusalakammapathakāraṇaṃ satisampajaññaṃ gahitaṃ. Dukkhaṃ na sevetha anatthasaṃhitanti iminā attakilamathānuyogo paṭisiddho. Iti devatā ‘‘ubho ante vivajjetvā kāraṇehi satisampajaññehi saddhiṃ dasakusalakammapathadhamme tumhehi kathite ājānāmi bhagavā’’ti vadati.
ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗವಸೇನ ಪನ ಅಯಂ ನಯೋ – ತಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಠಾನೇ ಮಹತೀ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವತಾ ಯಥಾಠಾನೇ ಠಿತಾವ ದೇಸನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಣಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನಾ ಅಧಿಗತಂ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಂ ಮಗ್ಗಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ವಚಸಾತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಗಹಿತಾ, ಮನೋ ಪನ ಅಙ್ಗಂ ನ ಹೋತೀತಿ ಮನಸಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಗಹಿತಂ। ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಿಞ್ಚನ ಸಬ್ಬಲೋಕೇತಿ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ಗಹಿತೋ, ಆಜೀವೋ ಪನ ವಾಚಾಕಮ್ಮನ್ತಪಕ್ಖಿಕತ್ತಾ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ। ಸತಿಮಾತಿ ಇಮಿನಾ ವಾಯಾಮಸತಿಸಮಾಧಯೋ ಗಹಿತಾ। ಸಮ್ಪಜಾನೋತಿಪದೇನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾ। ಕಾಮೇ ಪಹಾಯ, ದುಕ್ಖಂ ನ ಸೇವೇಥಾತಿಪದದ್ವಯೇನ ಅನ್ತದ್ವಯವಜ್ಜನಂ। ಇತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಅನ್ತೇ ಅನುಪಗಮ್ಮ ಮಜ್ಝಿಮಂ ಪಟಿಪದಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಕಥಿತಂ, ಆಜಾನಾಮಿ ಭಗವಾತಿ ವತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಗನ್ಧಮಾಲಾದೀಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ।
Aṭṭhaṅgikamaggavasena pana ayaṃ nayo – tasmiṃ kira ṭhāne mahatī dhammadesanā ahosi. Desanāpariyosāne devatā yathāṭhāne ṭhitāva desanānusārena ñāṇaṃ pesetvā sotāpattiphale patiṭṭhāya attanā adhigataṃ aṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ dassentī evamāha. Tattha vacasāti sammāvācā gahitā, mano pana aṅgaṃ na hotīti manasāti maggasampayuttakaṃ cittaṃ gahitaṃ. Kāyena vā kiñcana sabbaloketi sammākammanto gahito, ājīvo pana vācākammantapakkhikattā gahitova hoti. Satimāti iminā vāyāmasatisamādhayo gahitā. Sampajānotipadena sammādiṭṭhisammāsaṅkappā. Kāme pahāya, dukkhaṃ na sevethātipadadvayena antadvayavajjanaṃ. Iti ime dve ante anupagamma majjhimaṃ paṭipadaṃ tumhehi kathitaṃ, ājānāmi bhagavāti vatvā tathāgataṃ gandhamālādīhi pūjetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmīti.
ಸಮಿದ್ಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Samiddhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ನನ್ದನವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ।
Nandanavaggo dutiyo.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ • Saṃyuttanikāya / ೧೦. ಸಮಿದ್ಧಿಸುತ್ತಂ • 10. Samiddhisuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ೧೦. ಸಮಿದ್ಧಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Samiddhisuttavaṇṇanā
