Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. သမိဒ္ဓိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Samiddhittheragāthāvaṇṇanā
သဒ္ဓာယာဟံ ပဗ္ဗဇိတောတိ အာယသ္မတော သမိဒ္ဓိတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတ္တာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ပုညာနိ ဥပစိနန္တော ဣတော စတုနဝုတေ ကပ္ပေ သိဒ္ဓတ္ထံ ဘဂဝန္တံ ပသ္သိတ္ဝာ ပသန္နမာနသော သဝဏ္ဋာနိ ပုပ္ဖာနိ ကဏ္ဏိကဗဒ္ဓာနိ ဂဟေတ္ဝာ ပူဇေသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ သုဂတီသုယေဝ ပရိဝတ္တေန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိ။ တသ္သ ဇာတကာလတော ပဋ္ဌာယ တံ ကုလံ ဓနဓညာဒီဟိ ဝဍ္ဎိ, အတ္တဘာဝော စသ္သ အဘိရူပော ဒသ္သနီယော ဂုဏဝာ ဣတိ ဝိဘဝသမိဒ္ဓိယာ စ ဂုဏသမိဒ္ဓိယာ စ သမိဒ္ဓီတ္ဝေဝ ပညာယိတ္ထ။ သော ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမေ ဗုဒ္ဓာနုဘာဝံ ဒိသ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဘာဝနာယ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရန္တော ဘဂဝတိ တပောဒာရာမေ ဝိဟရန္တေ ဧကဒိဝသံ ဧဝံ စိန္တေသိ – ‘‘လာဘာ ဝတ မေ သတ္ထာ အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော, သ္ဝာက္ခာတေ စာဟံ ဓမ္မဝိနယေ ပဗ္ဗဇိတော, သဗ္ရဟ္မစာရီ စ မေ သီလဝန္တော ကလ္ယာဏဓမ္မာ’’တိ။ တသ္သေဝံ စိန္တေန္တသ္သ ဥဠာရံ ပီတိသောမနသ္သံ ဥဒပာဒိ။ တံ အသဟန္တော မာရော ပာပိမာ ထေရသ္သ အဝိဒူရေ မဟန္တံ ဘေရဝသဒ္ဒမကာသိ, ပထဝိယာ ဥန္ဒ္ရိယနကာလော ဝိယ အဟောသိ။ ထေရော ဘဂဝတော တမတ္ထံ အာရောစေသိ။ ဘဂဝာ ‘‘မာရော တုယ္ဟံ ဝိစက္ခုကမ္မာယ စေတေတိ, ဂစ္ဆ, ဘိက္ခု တတ္ထ အစိန္တေတ္ဝာ ဝိဟရာဟီ’’တိ အာဟ။ ထေရော တတ္ထ ဂန္တ္ဝာ ဝိဟရန္တော နစိရသ္သေဝ ဝိပသ္သနံ ဥသ္သုက္ကာပေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၂၁.၃၀-၃၄) –
Saddhāyāhaṃpabbajitoti āyasmato samiddhittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu kattādhikāro tattha tattha puññāni upacinanto ito catunavute kappe siddhatthaṃ bhagavantaṃ passitvā pasannamānaso savaṇṭāni pupphāni kaṇṇikabaddhāni gahetvā pūjesi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā sugatīsuyeva parivattento imasmiṃ buddhuppāde rājagahe kulagehe nibbatti. Tassa jātakālato paṭṭhāya taṃ kulaṃ dhanadhaññādīhi vaḍḍhi, attabhāvo cassa abhirūpo dassanīyo guṇavā iti vibhavasamiddhiyā ca guṇasamiddhiyā ca samiddhītveva paññāyittha. So bimbisārasamāgame buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā bhāvanāya yuttappayutto viharanto bhagavati tapodārāme viharante ekadivasaṃ evaṃ cintesi – ‘‘lābhā vata me satthā arahaṃ sammāsambuddho, svākkhāte cāhaṃ dhammavinaye pabbajito, sabrahmacārī ca me sīlavanto kalyāṇadhammā’’ti. Tassevaṃ cintentassa uḷāraṃ pītisomanassaṃ udapādi. Taṃ asahanto māro pāpimā therassa avidūre mahantaṃ bheravasaddamakāsi, pathaviyā undriyanakālo viya ahosi. Thero bhagavato tamatthaṃ ārocesi. Bhagavā ‘‘māro tuyhaṃ vicakkhukammāya ceteti, gaccha, bhikkhu tattha acintetvā viharāhī’’ti āha. Thero tattha gantvā viharanto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.21.30-34) –
‘‘ကဏိကာရံဝ ဇောတန္တံ၊ နိသိန္နံ ပဗ္ဗတန္တရေ။
‘‘Kaṇikāraṃva jotantaṃ, nisinnaṃ pabbatantare;
ဩဘာသေန္တံ ဒိသာ သဗ္ဗာ၊ သိဒ္ဓတ္ထံ နရသာရထိံ။
Obhāsentaṃ disā sabbā, siddhatthaṃ narasārathiṃ.
‘‘ဓနုံ အဒ္ဝေဇ္ဈံ ကတ္ဝာန၊ ဥသုံ သန္နယ္ဟဟံ တဒာ။
‘‘Dhanuṃ advejjhaṃ katvāna, usuṃ sannayhahaṃ tadā;
ပုပ္ဖံ သဝဏ္ဋံ ဆေတ္ဝာန၊ ဗုဒ္ဓသ္သ အဘိရောပယိံ။
Pupphaṃ savaṇṭaṃ chetvāna, buddhassa abhiropayiṃ.
‘‘စတုန္နဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ။
‘‘Catunnavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗုဒ္ဓပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ဧကပညာသိတော ကပ္ပေ၊ ဧကော အာသိံ ဇုတိန္ဓရော။
‘‘Ekapaññāsito kappe, eko āsiṃ jutindharo;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ တတ္ထေဝ ဝိဟရန္တသ္သ ထေရသ္သ ခီဏာသဝဘာဝံ အဇာနန္တော ပုရိမနယေနေဝ မာရော မဟန္တံ ဘေရဝသဒ္ဒံ အကာသိ။ တံ သုတ္ဝာ ထေရော အဘီတော အစ္ဆမ္ဘီ ‘‘တာဒိသာနံ မာရာနံ သတမ္ပိ သဟသ္သမ္ပိ မယ္ဟံ လောမမ္ပိ န ကမ္ပေတီ’’တိ အညံ ဗ္ယာကရောန္တော ‘‘သဒ္ဓာယာဟံ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ ဂာထံ အဘာသိ။
Arahattaṃ pana patvā tattheva viharantassa therassa khīṇāsavabhāvaṃ ajānanto purimanayeneva māro mahantaṃ bheravasaddaṃ akāsi. Taṃ sutvā thero abhīto acchambhī ‘‘tādisānaṃ mārānaṃ satampi sahassampi mayhaṃ lomampi na kampetī’’ti aññaṃ byākaronto ‘‘saddhāyāhaṃ pabbajito’’ti gāthaṃ abhāsi.
၄၆. တတ္ထ သဒ္ဓာယာတိ ဓမ္မစ္ဆန္ဒသမုဋ္ဌာနာယ ကမ္မဖလသဒ္ဓာယ စေဝ ရတနတ္တယသဒ္ဓာယ စ။ အဟန္တိ အတ္တာနံ နိဒ္ဒိသတိ။ ပဗ္ဗဇိတောတိ ဥပဂတော။ အဂာရသ္မာတိ ဂေဟတော ဃရာဝာသတော ဝာ။ အနဂာရိယန္တိ ပဗ္ဗဇ္ဇံ, သာ ဟိ ယံကိဉ္စိ ကသိဝာဏိဇ္ဇာဒိကမ္မံ ‘အဂာရသ္သ ဟိတ’န္တိ အဂာရိယံ နာမ, တဒဘာဝတော ‘‘အနဂာရိယာ’’တိ ဝုစ္စတိ။ သတိ ပညာ စ မေ ဝုဍ္ဎာတိ သရဏလက္ခဏာ သတိ, ပဇာနနလက္ခဏာ ပညာတိ ဣမေ ဓမ္မာ ဝိပသ္သနာက္ခဏတော ပဋ္ဌာယ မဂ္ဂပဋိပာဋိယာ ယာဝ အရဟတ္တာ မေ ဝုဍ္ဎာ ဝဍ္ဎိတာ, န ဒာနိ ဝဍ္ဎေတဗ္ဗာ အတ္ထိ သတိပညာ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တာတိ ဒသ္သေတိ။ စိတ္တဉ္စ သုသမာဟိတန္တိ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန စေဝ လောကုတ္တရသမာဓိဝသေန စ စိတ္တံ မေ သုဋ္ဌု သမာဟိတံ, န ဒာနိ တသ္သ သမာဓာတဗ္ဗံ အတ္ထိ, သမာဓိ ဝေပုလ္လပ္ပတ္တောတိ ဒသ္သေတိ။ တသ္မာ ကာမံ ကရသ္သု ရူပာနီတိ ပာပိမ မံ ဥဒ္ဒိသ္သ ယာနိ ကာနိစိ ဝိပ္ပကာရာနိ ယထာရုစိံ ကရောဟိ, တေဟိ ပန နေဝ မံ ဗ္ယာဓယိသ္သသိ မမ သရီရကမ္ပနမတ္တမ္ပိ ကာတုံ န သက္ခိသ္သသိ, ကုတော စိတ္တညထတ္တံ? တသ္မာ တဝ ကိရိယာ အပ္ပဋိစ္ဆိတပဟေနကံ ဝိယ န ကိဉ္စိ အတ္ထံ သောဓေတိ, ကေဝလံ တဝ စိတ္တဝိဃာတမတ္တဖလာတိ ထေရော မာရံ တဇ္ဇေသိ။ တံ သုတ္ဝာ မာရော ‘‘ဇာနာတိ မံ သမဏော’’တိ တတ္ထေဝန္တရဓာယိ။
46. Tattha saddhāyāti dhammacchandasamuṭṭhānāya kammaphalasaddhāya ceva ratanattayasaddhāya ca. Ahanti attānaṃ niddisati. Pabbajitoti upagato. Agārasmāti gehato gharāvāsato vā. Anagāriyanti pabbajjaṃ, sā hi yaṃkiñci kasivāṇijjādikammaṃ ‘agārassa hita’nti agāriyaṃ nāma, tadabhāvato ‘‘anagāriyā’’ti vuccati. Sati paññā ca me vuḍḍhāti saraṇalakkhaṇā sati, pajānanalakkhaṇā paññāti ime dhammā vipassanākkhaṇato paṭṭhāya maggapaṭipāṭiyā yāva arahattā me vuḍḍhā vaḍḍhitā, na dāni vaḍḍhetabbā atthi satipaññā vepullappattāti dasseti. Cittañca susamāhitanti aṭṭhasamāpattivasena ceva lokuttarasamādhivasena ca cittaṃ me suṭṭhu samāhitaṃ, na dāni tassa samādhātabbaṃ atthi, samādhi vepullappattoti dasseti. Tasmā kāmaṃ karassu rūpānīti pāpima maṃ uddissa yāni kānici vippakārāni yathāruciṃ karohi, tehi pana neva maṃ byādhayissasi mama sarīrakampanamattampi kātuṃ na sakkhissasi, kuto cittaññathattaṃ? Tasmā tava kiriyā appaṭicchitapahenakaṃ viya na kiñci atthaṃ sodheti, kevalaṃ tava cittavighātamattaphalāti thero māraṃ tajjesi. Taṃ sutvā māro ‘‘jānāti maṃ samaṇo’’ti tatthevantaradhāyi.
သမိဒ္ဓိတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Samiddhittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. သမိဒ္ဓိတ္ထေရဂာထာ • 6. Samiddhittheragāthā