Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೯. ನವಮವಗ್ಗೋ
9. Navamavaggo
೧. ಸಮಿತಿಗುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
1. Samitiguttattheragāthāvaṇṇanā
ಯಂ ಮಯಾ ಪಕತಂ ಪಾಪನ್ತಿ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಮಿತಿಗುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಸೋಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಜಾತಿಸುಮನಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕುಲರೂಪಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಾಯ ಅಞ್ಞೇ ಸತ್ತೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ತಭಾವೇ ಅಞ್ಞತರಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮುಣ್ಡಕೋ ಕುಟ್ಠೀ ಮಞ್ಞೇ, ತೇನಾಯಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ನಿಟ್ಠುಭಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಬಹುಂ ಕಾಲಂ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತೋ ಏಕಂ ಸೀಲಾಚಾರಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಪಾಸಕಂ ದಿಸ್ವಾ ದೋಸನ್ತರೋ ಹುತ್ವಾ, ‘‘ಕುಟ್ಠರೋಗೀ ಭವೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ, ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ಚ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಠಪಿತಾನಿ ನ್ಹಾನಚುಣ್ಣಾನಿ ದೂಸೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಪುನ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಮಿತಿಗುತ್ತೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಸುವಿಸುದ್ಧಸೀಲೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಕಮ್ಮನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಕುಟ್ಠರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಸರೀರಾವಯವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಛಿನ್ನಭಿನ್ನಾ ಹುತ್ವಾ ಪಗ್ಘರನ್ತಿ। ಸೋ ಗಿಲಾನಸಾಲಾಯಂ ವಸತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ಗಿಲಾನಪುಚ್ಛಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಗಿಲಾನೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಆವುಸೋ, ಯಾವತಾ ಖನ್ಧಪ್ಪವತ್ತಿ ನಾಮ, ಸಬ್ಬಂ ದುಕ್ಖಮೇವ ವೇದನಾ। ಖನ್ಧೇಸು ಪನ ಅಸನ್ತೇಸುಯೇವ ನತ್ಥಿ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಥೇರಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಛಳಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಾಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧೨.೮೨-೯೦) –
Yaṃmayā pakataṃ pāpanti āyasmato samitiguttattherassa gāthā. Kā uppatti? Sopi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto bhagavantaṃ passitvā pasannacitto jātisumanapupphehi pūjaṃ akāsi. So tena puññakammena yattha yattha bhave nibbatti, tattha tattha kularūpaparivārasampadāya aññe satte abhibhavitvā aṭṭhāsi. Ekasmiṃ pana attabhāve aññataraṃ paccekabuddhaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā ‘‘ayaṃ muṇḍako kuṭṭhī maññe, tenāyaṃ paṭicchādetvā vicaratī’’ti niṭṭhubhitvā pakkāmi. So tena kammena bahuṃ kālaṃ niraye paccitvā kassapassa bhagavato kāle manussaloke nibbatto paribbājakapabbajjaṃ upagato ekaṃ sīlācārasampannaṃ upāsakaṃ disvā dosantaro hutvā, ‘‘kuṭṭharogī bhaveyyāsī’’ti akkosi, nhānatitthe ca manussehi ṭhapitāni nhānacuṇṇāni dūsesi. So tena kammena puna niraye nibbattitvā bahūni vassāni dukkhaṃ anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ aññatarassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, samitiguttotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto satthu dhammadesanaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā suvisuddhasīlo hutvā viharati. Tassa purimakammanissandena kuṭṭharogo uppajji, tena tassa sarīrāvayavā yebhuyyena chinnabhinnā hutvā paggharanti. So gilānasālāyaṃ vasati. Athekadivasaṃ dhammasenāpati gilānapucchaṃ gantvā tattha tattha gilāne bhikkhū pucchanto taṃ bhikkhuṃ disvā ‘‘āvuso, yāvatā khandhappavatti nāma, sabbaṃ dukkhameva vedanā. Khandhesu pana asantesuyeva natthi dukkha’’nti vedanānupassanākammaṭṭhānaṃ kathetvā agamāsi. So therassa ovāde ṭhatvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā chaḷabhiññā sacchākāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.82-90) –
‘‘ಜಾಯನ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸಿಸ್ಸ, ಆಲೋಕೋ ವಿಪುಲೋ ಅಹು।
‘‘Jāyantassa vipassissa, āloko vipulo ahu;
ಪಥವೀ ಚ ಪಕಮ್ಪಿತ್ಥ, ಸಸಾಗರಾ ಸಪಬ್ಬತಾ॥
Pathavī ca pakampittha, sasāgarā sapabbatā.
‘‘ನೇಮಿತ್ತಾ ಚ ವಿಯಾಕಂಸು, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
‘‘Nemittā ca viyākaṃsu, buddho loke bhavissati;
ಅಗ್ಗೋ ಚ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ, ಜನತಂ ಉದ್ಧರಿಸ್ಸತಿ॥
Aggo ca sabbasattānaṃ, janataṃ uddharissati.
‘‘ನೇಮಿತ್ತಾನಂ ಸುಣಿತ್ವಾನ, ಜಾತಿಪೂಜಮಕಾಸಹಂ।
‘‘Nemittānaṃ suṇitvāna, jātipūjamakāsahaṃ;
ಏದಿಸಾ ಪೂಜನಾ ನತ್ಥಿ, ಯಾದಿಸಾ ಜಾತಿಪೂಜನಾ॥
Edisā pūjanā natthi, yādisā jātipūjanā.
‘‘ಸಙ್ಖರಿತ್ವಾನ ಕುಸಲಂ, ಸಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಸಾದಯಿಂ।
‘‘Saṅkharitvāna kusalaṃ, sakaṃ cittaṃ pasādayiṃ;
ಜಾತಿಪೂಜಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ತತ್ಥ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಅಹಂ॥
Jātipūjaṃ karitvāna, tattha kālaṅkato ahaṃ.
‘‘ಯಂ ಯಂ ಯೋನುಪಪಜ್ಜಾಮಿ, ದೇವತ್ತಂ ಅಥ ಮಾನುಸಂ।
‘‘Yaṃ yaṃ yonupapajjāmi, devattaṃ atha mānusaṃ;
ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತೇ ಅಭಿಭೋಮಿ, ಜಾತಿಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Sabbe satte abhibhomi, jātipūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಧಾತಿಯೋ ಮಂ ಉಪಟ್ಠೇನ್ತಿ, ಮಮ ಚಿತ್ತವಸಾನುಗಾ।
‘‘Dhātiyo maṃ upaṭṭhenti, mama cittavasānugā;
ನ ತಾ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ ಕೋಪೇತುಂ, ಜಾತಿಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Na tā sakkonti kopetuṃ, jātipūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಏಕನವುತಿತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಪೂಜಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pūjamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ಜಾತಿಪೂಜಾಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, jātipūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಸುಪಾರಿಚರಿಯಾ ನಾಮ, ಚತುತ್ತಿಂಸ ಜನಾಧಿಪಾ।
‘‘Supāricariyā nāma, catuttiṃsa janādhipā;
ಇತೋ ತತಿಯಕಪ್ಪಮ್ಹಿ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಮಹಬ್ಬಲಾ॥
Ito tatiyakappamhi, cakkavattī mahabbalā.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಛಳಭಿಞ್ಞೋ ಪನ ಹುತ್ವಾ ಪಹೀನಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಏತರಹಿ ಅನುಭುಯ್ಯಮಾನರೋಗವಸೇನ ಪುರಿಮಜಾತೀಸು ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನಭಾವಂ ವಿಭಾವೇನ್ತೋ –
Chaḷabhiñño pana hutvā pahīnakilesapaccavekkhaṇena etarahi anubhuyyamānarogavasena purimajātīsu attanā kataṃ pāpakammaṃ anussaritvā tassa idāni sabbaso pahīnabhāvaṃ vibhāvento –
೮೧.
81.
‘‘ಯಂ ಮಯಾ ಪಕತಂ ಪಾಪಂ, ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತಿಸು।
‘‘Yaṃ mayā pakataṃ pāpaṃ, pubbe aññāsu jātisu;
ಇಧೇವ ತಂ ವೇದನೀಯಂ, ವತ್ಥು ಅಞ್ಞಂ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ।
Idheva taṃ vedanīyaṃ, vatthu aññaṃ na vijjatī’’ti. – gāthaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಪಾಪನ್ತಿ ಅಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ। ತಞ್ಹಿ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ಪಾಪನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪುಬ್ಬೇತಿ ಪುರಾ। ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತಿಸೂತಿ ಇತೋ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತೀಸು, ಅಞ್ಞೇಸು ಅತ್ತಭಾವೇಸು। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ – ಯದಿಪಿ ಮಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ನ ತಾದಿಸಂ ಪಾಪಂ ಕತಂ ಅತ್ಥಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ತಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋಯೇವ ನತ್ಥಿ। ಯಂ ಪನ ಇತೋ ಅಞ್ಞಾಸು ಜಾತೀಸು ಕತಂ ಅತ್ಥಿ, ಇಧೇವ ತಂ ವೇದನೀಯಂ, ತಞ್ಹಿ ಇಧೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವೇದಯಿತಬ್ಬಂ ಅನುಭವಿತಬ್ಬಂ ಫಲಂ, ಕಸ್ಮಾ? ವತ್ಥು ಅಞ್ಞಂ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಚ್ಚನೋಕಾಸೋ ಅಞ್ಞೋ ಖನ್ಧಪ್ಪಬನ್ಧೋ ನತ್ಥಿ, ಇಮೇ ಪನ ಖನ್ಧಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಉಪಾದಾನಾನಂ ಪಹೀನತ್ತಾ ಅನುಪಾದಾನೋ ವಿಯ ಜಾತವೇದೋ ಚರಿಮಕಚಿತ್ತನಿರೋಧೇನ ಅಪ್ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
Tattha pāpanti akusalaṃ kammaṃ. Tañhi lāmakaṭṭhena pāpanti vuccati. Pubbeti purā. Aññāsu jātisūti ito aññāsu jātīsu, aññesu attabhāvesu. Ayañhettha attho – yadipi mayā imasmiṃ attabhāve na tādisaṃ pāpaṃ kataṃ atthi, idāni pana tassa sambhavoyeva natthi. Yaṃ pana ito aññāsu jātīsu kataṃ atthi, idheva taṃ vedanīyaṃ, tañhi idheva imasmiṃyeva attabhāve vedayitabbaṃ anubhavitabbaṃ phalaṃ, kasmā? Vatthu aññaṃ na vijjatīti tassa kammassa vipaccanokāso añño khandhappabandho natthi, ime pana khandhā sabbaso upādānānaṃ pahīnattā anupādāno viya jātavedo carimakacittanirodhena appaṭisandhikā nirujjhantīti aññaṃ byākāsi.
ಸಮಿತಿಗುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Samitiguttattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೧. ಸಮಿತಿಗುತ್ತತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 1. Samitiguttattheragāthā