| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
๓. สํขิตฺตสุตฺตวณฺณนา
3. Saṃkhittasuttavaṇṇanā
๖๓. ตติเย เอวเมวาติ นิกฺการเณเนวฯ ยถา วา อยํ ยาจติ, เอวเมวฯ โมฆปุริสาติ มูฬฺหปุริสา ตุจฺฉปุริสาฯ อเชฺฌสนฺตีติ ยาจนฺติฯ อนุพนฺธิตพฺพนฺติ อิริยาปถานุคมเนน อนุพนฺธิตพฺพํ มํ น วิชหิตพฺพํ มญฺญนฺติฯ อาชานนตฺถํ อปสาเทโนฺต เอวมาหฯ เอส กิร ภิกฺขุ โอวาเท ทิเนฺนปิ ปมาทเมว อนุยุญฺชติ, ธมฺมํ สุตฺวา ตเตฺถว วสติ, สมณธมฺมํ กาตุํ น อิจฺฉติฯ ตสฺมา ภควา เอวํ อปสาเทตฺวา ปุน ยสฺมา โส อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสยสมฺปโนฺน , ตสฺมา ตํ โอวทโนฺต ตสฺมาติห เต ภิกฺขุ เอวํ สิกฺขิตพฺพนฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อชฺฌตฺตํ เม จิตฺตํ ฐิตํ ภวิสฺสติ สุสณฺฐิตํ, น จ อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา จิตฺตํ ปริยาทาย ฐสฺสนฺตีติ อิมินา ตาวสฺส โอวาเทน นิยกชฺฌตฺตวเสน จิเตฺตกคฺคตามโตฺต มูลสมาธิ วุโตฺตฯ
63. Tatiye evamevāti nikkāraṇeneva. Yathā vā ayaṃ yācati, evameva. Moghapurisāti mūḷhapurisā tucchapurisā. Ajjhesantīti yācanti. Anubandhitabbanti iriyāpathānugamanena anubandhitabbaṃ maṃ na vijahitabbaṃ maññanti. Ājānanatthaṃ apasādento evamāha. Esa kira bhikkhu ovāde dinnepi pamādameva anuyuñjati, dhammaṃ sutvā tattheva vasati, samaṇadhammaṃ kātuṃ na icchati. Tasmā bhagavā evaṃ apasādetvā puna yasmā so arahattassa upanissayasampanno , tasmā taṃ ovadanto tasmātiha te bhikkhu evaṃ sikkhitabbantiādimāha. Tattha ajjhattaṃ me cittaṃ ṭhitaṃ bhavissati susaṇṭhitaṃ, na ca uppannā pāpakā akusalā dhammā cittaṃ pariyādāya ṭhassantīti iminā tāvassa ovādena niyakajjhattavasena cittekaggatāmatto mūlasamādhi vutto.
ตโต ‘‘เอตฺตเกเนว สนฺตุฎฺฐิํ อนาปชฺชิตฺวา เอวํ โส สมาธิ วเฑฺฒตโพฺพ’’ติ ทเสฺสตุํ ยโต โข เต ภิกฺขุ อชฺฌตฺตํ จิตฺตํ ฐิตํ โหติ สุสณฺฐิตํ, น จ อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา จิตฺตํ ปริยาทาย ติฎฺฐนฺติ, ตโต เต ภิกฺขุ เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘‘เมตฺตา เม เจโตวิมุตฺติ ภาวิตา ภวิสฺสติ…เป.… สุสมารทฺธา’’ติ เอวมสฺส เมตฺตาวเสน ภาวนํ วเฑฺฒตฺวา ปุน ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ พหุลีกโต, ตโต ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ สมาธิํ สวิตกฺกสวิจารมฺปิ ภาเวยฺยาสีติอาทิ วุตฺตํฯ ตสฺสโตฺถ – ยทา เต ภิกฺขุ อยํ มูลสมาธิ เอวํ เมตฺตาวเสน ภาวิโต โหติ, ตทา ตฺวํ ตาวตเกนปิ ตุฎฺฐิํ อนาปชฺชิตฺวาว อิมํ มูลสมาธิํ อเญฺญสุปิ อารมฺมเณสุ จตุกฺกปญฺจกชฺฌานานิ ปาปยมาโน ‘‘สวิตกฺกสวิจารมฺปี’’ติอาทินา นเยน ภาเวยฺยาสีติฯ
Tato ‘‘ettakeneva santuṭṭhiṃ anāpajjitvā evaṃ so samādhi vaḍḍhetabbo’’ti dassetuṃ yato kho te bhikkhu ajjhattaṃ cittaṃ ṭhitaṃ hoti susaṇṭhitaṃ, na ca uppannā pāpakā akusalā dhammā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, tato te bhikkhu evaṃ sikkhitabbaṃ‘‘mettā me cetovimutti bhāvitā bhavissati…pe… susamāraddhā’’ti evamassa mettāvasena bhāvanaṃ vaḍḍhetvā puna yato kho te bhikkhu ayaṃ samādhi evaṃ bhāvito hoti bahulīkato, tato tvaṃ bhikkhu imaṃ samādhiṃ savitakkasavicārampi bhāveyyāsītiādi vuttaṃ. Tassattho – yadā te bhikkhu ayaṃ mūlasamādhi evaṃ mettāvasena bhāvito hoti, tadā tvaṃ tāvatakenapi tuṭṭhiṃ anāpajjitvāva imaṃ mūlasamādhiṃ aññesupi ārammaṇesu catukkapañcakajjhānāni pāpayamāno ‘‘savitakkasavicārampī’’tiādinā nayena bhāveyyāsīti.
เอวํ วตฺวา จ ปน อวเสสพฺรหฺมวิหารปุพฺพงฺคมมฺปิสฺส อเญฺญสุ อารมฺมเณสุ จตุกฺกปญฺจกชฺฌานภาวนํ กเรยฺยาสีติ ทเสฺสโนฺต ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต เต ภิกฺขุ เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘‘กรุณา เม เจโตวิมุตฺตี’’ติอาทิมาหฯ เอวํ เมตฺตาปุพฺพงฺคมํ จตุกฺกปญฺจกชฺฌานภาวนํ ทเสฺสตฺวา ปุน กายานุปสฺสนาทิปุพฺพงฺคมํ ทเสฺสตุํ ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต เต ภิกฺขุ เอวํ สิกฺขิตพฺพํ ‘‘กาเย กายานุปสฺสี’’ติอาทิํ วตฺวา ยโต โข เต ภิกฺขุ อยํ สมาธิ เอวํ ภาวิโต โหติ สุภาวิโต, ตโต ตฺวํ ภิกฺขุ เยน เยเนว คคฺฆสีติอาทิมาหฯ ตตฺถ คคฺฆสีติ คมิสฺสสิฯ ผาสุํเยวาติ อิมินา อรหตฺตํ ทเสฺสติฯ อรหตฺตปฺปโตฺต หิ สพฺพิริยาปเถสุ ผาสุ วิหรติ นามฯ
Evaṃ vatvā ca pana avasesabrahmavihārapubbaṅgamampissa aññesu ārammaṇesu catukkapañcakajjhānabhāvanaṃ kareyyāsīti dassento yato kho te bhikkhu ayaṃ samādhi evaṃ bhāvito hoti subhāvito, tato te bhikkhu evaṃ sikkhitabbaṃ ‘‘karuṇā me cetovimuttī’’tiādimāha. Evaṃ mettāpubbaṅgamaṃ catukkapañcakajjhānabhāvanaṃ dassetvā puna kāyānupassanādipubbaṅgamaṃ dassetuṃ yato kho te bhikkhu ayaṃ samādhi evaṃ bhāvito hoti subhāvito, tato te bhikkhu evaṃ sikkhitabbaṃ ‘‘kāye kāyānupassī’’tiādiṃ vatvā yato kho te bhikkhu ayaṃ samādhi evaṃ bhāvito hoti subhāvito, tato tvaṃ bhikkhu yena yeneva gagghasītiādimāha. Tattha gagghasīti gamissasi. Phāsuṃyevāti iminā arahattaṃ dasseti. Arahattappatto hi sabbiriyāpathesu phāsu viharati nāma.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๓. สํขิตฺตสุตฺตํ • 3. Saṃkhittasuttaṃ
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ๑-๕. อิจฺฉาสุตฺตาทิวณฺณนา • 1-5. Icchāsuttādivaṇṇanā
