Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౫౩౦] ౨. సంకిచ్చజాతకవణ్ణనా
[530] 2. Saṃkiccajātakavaṇṇanā
దిస్వా నిసిన్నం రాజానన్తి ఇదం సత్థా జీవకమ్బవనే విహరన్తో అజాతసత్తుస్స పితుఘాతకమ్మం ఆరబ్భ కథేసి. సో హి దేవదత్తం నిస్సాయ తస్స వచనేన పితరం ఘాతాపేత్వా దేవదత్తస్స సఙ్ఘభేదావసానే భిన్నపరిసస్స రోగే ఉప్పన్నే ‘‘తథాగతం ఖమాపేస్సామీ’’తి మఞ్చసివికాయ సావత్థిం గచ్ఛన్తస్స జేతవనద్వారే పథవిం పవిట్ఠభావం సుత్వా ‘‘దేవదత్తో సమ్మాసమ్బుద్ధస్స పటిపక్ఖో హుత్వా పథవిం పవిసిత్వా అవీచిపరాయణో జాతో, మయాపి తం నిస్సాయ పితా ధమ్మికో ధమ్మరాజా ఘాతితో, అహమ్పి ను ఖో పథవిం పవిసిస్సామీ’’తి భీతో రజ్జసిరియా చిత్తస్సాదం న లభి, ‘‘థోకం నిద్దాయిస్సామీ’’తి నిద్దం ఉపగతమత్తోవ నవయోజనబహలాయం అయమహాపథవియం పాతేత్వా అయసూలేహి కోట్టియమానో వియ సునఖేహి లుఞ్జిత్వా ఖజ్జమానో వియ భేరవరవేన విరవన్తో ఉట్ఠాతి.
Disvā nisinnaṃ rājānanti idaṃ satthā jīvakambavane viharanto ajātasattussa pitughātakammaṃ ārabbha kathesi. So hi devadattaṃ nissāya tassa vacanena pitaraṃ ghātāpetvā devadattassa saṅghabhedāvasāne bhinnaparisassa roge uppanne ‘‘tathāgataṃ khamāpessāmī’’ti mañcasivikāya sāvatthiṃ gacchantassa jetavanadvāre pathaviṃ paviṭṭhabhāvaṃ sutvā ‘‘devadatto sammāsambuddhassa paṭipakkho hutvā pathaviṃ pavisitvā avīciparāyaṇo jāto, mayāpi taṃ nissāya pitā dhammiko dhammarājā ghātito, ahampi nu kho pathaviṃ pavisissāmī’’ti bhīto rajjasiriyā cittassādaṃ na labhi, ‘‘thokaṃ niddāyissāmī’’ti niddaṃ upagatamattova navayojanabahalāyaṃ ayamahāpathaviyaṃ pātetvā ayasūlehi koṭṭiyamāno viya sunakhehi luñjitvā khajjamāno viya bheravaravena viravanto uṭṭhāti.
అథేకదివసం కోముదియా చాతుమాసినియా అమచ్చగణపరివుతో అత్తనో యసం ఓలోకేత్వా ‘‘మమ పితు యసో ఇతో మహన్తతరో, తథారూపం నామ అహం ధమ్మరాజానం దేవదత్తం నిస్సాయ ఘాతేసి’’న్తి చిన్తేసి. తస్సేవం చిన్తేన్తస్సేవ కాయే డాహో ఉప్పజ్జి, సకలసరీరం సేదతిన్తం అహోసి. తతో ‘‘కో ను ఖో మే ఇమం భయం వినోదేతుం సక్ఖిస్సతీ’’తి చిన్తేత్వా ‘‘ఠపేత్వా దసబలం అఞ్ఞో నత్థీ’’తి ఞత్వా ‘‘అహం తథాగతస్స మహాపరాధో, కో ను ఖో మం నేత్వా దస్సేస్సతీ’’తి చిన్తేన్తో ‘‘న అఞ్ఞో కోచి అఞ్ఞత్ర జీవకా’’తి సల్లక్ఖేత్వా తస్స గహేత్వా గమనూపాయం కరోన్తో ‘‘రమణీయా వత, భో, దోసినా రత్తీ’’తి ఉదానం ఉదానేత్వా ‘‘కం ను ఖ్వజ్జ సమణం వా బ్రాహ్మణం వా పయిరుపాసేయ్యామీ’’తి వత్వా పూరణసావకాదీహి పూరణాదీనం గుణే కథితే తేసం వచనం అనాదియిత్వా జీవకం పటిపుచ్ఛిత్వా తేన తథాగతస్స గుణం కథేత్వా ‘‘తం దేవో భగవన్తం పయిరుపాసతూ’’తి వుత్తో హత్థియానాని కప్పాపేత్వా జీవకమ్బవనం గన్త్వా తథాగతం ఉపసఙ్కమిత్వా వన్దిత్వా తథాగతేన కతపటిసన్థారో సన్దిట్ఠికం సామఞ్ఞఫలం పుచ్ఛిత్వా తథాగతస్స మధురం సామఞ్ఞఫలధమ్మదేసనం (దీ॰ ని॰ ౧.౧౫౦ ఆదయో) సుత్వా సుత్తపరియోసానే ఉపాసకత్తం పటివేదిత్వా తథాగతం ఖమాపేత్వా పక్కామి. సో తతో పట్ఠాయ దానం దేన్తో సీలం రక్ఖన్తో తథాగతేన సద్ధిం సంసగ్గం కత్వా మధురధమ్మకథం సుణన్తో కల్యాణమిత్తసంసగ్గేన పహీనభయో విగతలోమహంసో హుత్వా చిత్తస్సాదం పటిలభిత్వా సుఖేన చత్తారో ఇరియాపథే కప్పేసి.
Athekadivasaṃ komudiyā cātumāsiniyā amaccagaṇaparivuto attano yasaṃ oloketvā ‘‘mama pitu yaso ito mahantataro, tathārūpaṃ nāma ahaṃ dhammarājānaṃ devadattaṃ nissāya ghātesi’’nti cintesi. Tassevaṃ cintentasseva kāye ḍāho uppajji, sakalasarīraṃ sedatintaṃ ahosi. Tato ‘‘ko nu kho me imaṃ bhayaṃ vinodetuṃ sakkhissatī’’ti cintetvā ‘‘ṭhapetvā dasabalaṃ añño natthī’’ti ñatvā ‘‘ahaṃ tathāgatassa mahāparādho, ko nu kho maṃ netvā dassessatī’’ti cintento ‘‘na añño koci aññatra jīvakā’’ti sallakkhetvā tassa gahetvā gamanūpāyaṃ karonto ‘‘ramaṇīyā vata, bho, dosinā rattī’’ti udānaṃ udānetvā ‘‘kaṃ nu khvajja samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā payirupāseyyāmī’’ti vatvā pūraṇasāvakādīhi pūraṇādīnaṃ guṇe kathite tesaṃ vacanaṃ anādiyitvā jīvakaṃ paṭipucchitvā tena tathāgatassa guṇaṃ kathetvā ‘‘taṃ devo bhagavantaṃ payirupāsatū’’ti vutto hatthiyānāni kappāpetvā jīvakambavanaṃ gantvā tathāgataṃ upasaṅkamitvā vanditvā tathāgatena katapaṭisanthāro sandiṭṭhikaṃ sāmaññaphalaṃ pucchitvā tathāgatassa madhuraṃ sāmaññaphaladhammadesanaṃ (dī. ni. 1.150 ādayo) sutvā suttapariyosāne upāsakattaṃ paṭiveditvā tathāgataṃ khamāpetvā pakkāmi. So tato paṭṭhāya dānaṃ dento sīlaṃ rakkhanto tathāgatena saddhiṃ saṃsaggaṃ katvā madhuradhammakathaṃ suṇanto kalyāṇamittasaṃsaggena pahīnabhayo vigatalomahaṃso hutvā cittassādaṃ paṭilabhitvā sukhena cattāro iriyāpathe kappesi.
అథేకదివసం ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, అజాతసత్తు పితుఘాతకమ్మం కత్వా భయప్పత్తో అహోసి, రజ్జసిరిం నిస్సాయ చిత్తస్సాదం అలభన్తో సబ్బఇరియాపథేసు దుక్ఖం అనుభోతి, సో దాని తథాగతం ఆగమ్మ కల్యాణమిత్తసంసగ్గేన విగతభయో ఇస్సరియసుఖం అనుభోతీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపేస పితుఘాతకమ్మం కత్వా మం నిస్సాయ సుఖం సయీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Athekadivasaṃ dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, ajātasattu pitughātakammaṃ katvā bhayappatto ahosi, rajjasiriṃ nissāya cittassādaṃ alabhanto sabbairiyāpathesu dukkhaṃ anubhoti, so dāni tathāgataṃ āgamma kalyāṇamittasaṃsaggena vigatabhayo issariyasukhaṃ anubhotī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa pitughātakammaṃ katvā maṃ nissāya sukhaṃ sayī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తో రజ్జం కారేన్తో బ్రహ్మదత్తకుమారం నామ పుత్తం పటిలభి. తదా బోధిసత్తో పురోహితస్స గేహే పటిసన్ధిం గణ్హి, జాతస్సేవస్స ‘‘సంకిచ్చకుమారో’’తి నామం కరింసు. తే ఉభోపి రాజనివేసనే ఏకతోవ వడ్ఢింసు. అఞ్ఞమఞ్ఞం సహాయకా హుత్వా వయప్పత్తా తక్కసిలం గన్త్వా సబ్బసిప్పాని ఉగ్గణ్హిత్వా పచ్చాగమింసు. అథ రాజా పుత్తస్స ఉపరజ్జం అదాసి. బోధిసత్తోపి ఉపరాజస్సేవ సన్తికే అహోసి. అథేకదివసం ఉపరాజా పితు ఉయ్యానకీళం గచ్ఛన్తస్స మహన్తం యసం దిస్వా తస్మిం లోభం ఉప్పాదేత్వా ‘‘మయ్హం పితా మమ భాతికసదిసో, సచే ఏతస్స మరణం ఓలోకేస్సామి, మహల్లకకాలే రజ్జం లభిస్సామి, తదా లద్ధేనపి రజ్జేన కో అత్థో, పితరం మారేత్వా రజ్జం గణ్హిస్సామీ’’తి చిన్తేత్వా బోధిసత్తస్స తమత్థం ఆరోచేసి. బోధిసత్తో, ‘‘సమ్మ, పితుఘాతకమ్మం నామ భారియం, నిరయమగ్గో, న సక్కా ఏతం కాతుం, మా కరీ’’తి పటిబాహి. సో పునప్పునమ్పి కథేత్వా యావతతియం తేన పటిబాహితో పాదమూలికేహి సద్ధిం మన్తేసి. తేపి సమ్పటిచ్ఛిత్వా రఞ్ఞో మారణూపాయం వీమంసింసు. బోధిసత్తో తం పవత్తిం ఞత్వా ‘‘నాహం ఏతేహి సద్ధిం ఏకతో భవిస్సామీ’’తి మాతాపితరో అనాపుచ్ఛిత్వావ అగ్గద్వారేన నిక్ఖమిత్వా హిమవన్తం పవిసిత్వా ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ఝానాభిఞ్ఞా నిబ్బత్తేత్వా వనమూలఫలాహారో విహాసి.
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatto rajjaṃ kārento brahmadattakumāraṃ nāma puttaṃ paṭilabhi. Tadā bodhisatto purohitassa gehe paṭisandhiṃ gaṇhi, jātassevassa ‘‘saṃkiccakumāro’’ti nāmaṃ kariṃsu. Te ubhopi rājanivesane ekatova vaḍḍhiṃsu. Aññamaññaṃ sahāyakā hutvā vayappattā takkasilaṃ gantvā sabbasippāni uggaṇhitvā paccāgamiṃsu. Atha rājā puttassa uparajjaṃ adāsi. Bodhisattopi uparājasseva santike ahosi. Athekadivasaṃ uparājā pitu uyyānakīḷaṃ gacchantassa mahantaṃ yasaṃ disvā tasmiṃ lobhaṃ uppādetvā ‘‘mayhaṃ pitā mama bhātikasadiso, sace etassa maraṇaṃ olokessāmi, mahallakakāle rajjaṃ labhissāmi, tadā laddhenapi rajjena ko attho, pitaraṃ māretvā rajjaṃ gaṇhissāmī’’ti cintetvā bodhisattassa tamatthaṃ ārocesi. Bodhisatto, ‘‘samma, pitughātakammaṃ nāma bhāriyaṃ, nirayamaggo, na sakkā etaṃ kātuṃ, mā karī’’ti paṭibāhi. So punappunampi kathetvā yāvatatiyaṃ tena paṭibāhito pādamūlikehi saddhiṃ mantesi. Tepi sampaṭicchitvā rañño māraṇūpāyaṃ vīmaṃsiṃsu. Bodhisatto taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘nāhaṃ etehi saddhiṃ ekato bhavissāmī’’ti mātāpitaro anāpucchitvāva aggadvārena nikkhamitvā himavantaṃ pavisitvā isipabbajjaṃ pabbajitvā jhānābhiññā nibbattetvā vanamūlaphalāhāro vihāsi.
రాజకుమారోపి తస్మిం గతే పితరం మారాపేత్వా మహన్తం యసం అనుభవి. ‘‘సంకిచ్చకుమారో కిర ఇసిపబ్బజ్జం పబ్బజితో’’తి సుత్వా బహూ కులపుత్తా నిక్ఖమిత్వా తస్స సన్తికే పబ్బజింసు. సో మహతా ఇసిగణేన పరివుతో తత్థ వసి. సబ్బేపి సమాపత్తిలాభినోయేవ. రాజాపి పితరం మారేత్వా అప్పమత్తకంయేవ కాలం రజ్జసుఖం అనుభవిత్వా తతో పట్ఠాయ భీతో చిత్తస్సాదం అలభన్తో నిరయే కమ్మకరణప్పత్తో వియ అహోసి. సో బోధిసత్తం అనుస్సరిత్వా ‘‘సహాయో మే ‘పితుఘాతకమ్మం భారియం, మా కరీ’తి పటిసేధేత్వా మం అత్తనో కథం గాహాపేతుం అసక్కోన్తో అత్తానం నిద్దోసం కత్వా పలాయి. సచే సో ఇధ అభవిస్స , న మే పితుఘాతకమ్మం కాతుం అదస్స, ఇదమ్పి మే భయం హరేయ్య, కహం ను ఖో సో ఏతరహి విహరతి. సచే తస్స వసనట్ఠానం జానేయ్యం, పక్కోసాపేయ్యం, కో ను ఖో మే తస్స వసనట్ఠానం ఆరోచేయ్యా’’తి చిన్తేసి. సో తతో పట్ఠాయ అన్తేపురే చ రాజసభాయఞ్చ బోధిసత్తస్సేవ వణ్ణం భాసతి.
Rājakumāropi tasmiṃ gate pitaraṃ mārāpetvā mahantaṃ yasaṃ anubhavi. ‘‘Saṃkiccakumāro kira isipabbajjaṃ pabbajito’’ti sutvā bahū kulaputtā nikkhamitvā tassa santike pabbajiṃsu. So mahatā isigaṇena parivuto tattha vasi. Sabbepi samāpattilābhinoyeva. Rājāpi pitaraṃ māretvā appamattakaṃyeva kālaṃ rajjasukhaṃ anubhavitvā tato paṭṭhāya bhīto cittassādaṃ alabhanto niraye kammakaraṇappatto viya ahosi. So bodhisattaṃ anussaritvā ‘‘sahāyo me ‘pitughātakammaṃ bhāriyaṃ, mā karī’ti paṭisedhetvā maṃ attano kathaṃ gāhāpetuṃ asakkonto attānaṃ niddosaṃ katvā palāyi. Sace so idha abhavissa , na me pitughātakammaṃ kātuṃ adassa, idampi me bhayaṃ hareyya, kahaṃ nu kho so etarahi viharati. Sace tassa vasanaṭṭhānaṃ jāneyyaṃ, pakkosāpeyyaṃ, ko nu kho me tassa vasanaṭṭhānaṃ āroceyyā’’ti cintesi. So tato paṭṭhāya antepure ca rājasabhāyañca bodhisattasseva vaṇṇaṃ bhāsati.
ఏవం అద్ధానే గతే బోధిసత్తో ‘‘రాజా మం సరతి, మయా తత్థ గన్త్వా తస్స ధమ్మం దేసేత్వా తం నిబ్భయం కత్వా ఆగన్తుం వట్టతీ’’తి పణ్ణాస వస్సాని హిమవన్తే వసిత్వా పఞ్చసతతాపసపరివుతో ఆకాసేనాగన్త్వా దాయపస్సే నామ ఉయ్యానే ఓతరిత్వా ఇసిగణపరివుతో సిలాపట్టే నిసీది. ఉయ్యానపాలో తం దిస్వా ‘‘భన్తే, గణసత్థా కోనామో’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘సంకిచ్చపణ్డితో నామా’’తి చ సుత్వా సయమ్పి సఞ్జానిత్వా ‘‘భన్తే, యావాహం రాజానం ఆనేమి, తావ ఇధేవ హోథ, అమ్హాకం రాజా తుమ్హే దట్ఠుకామో’’తి వత్వా వేగేన రాజకులం గన్త్వా తస్స ఆగతభావం రఞ్ఞో ఆరోచేసి. రాజా తస్స సన్తికం గన్త్వా కత్తబ్బయుత్తకం ఉపహారం కత్వా పఞ్హం పుచ్ఛి. తమత్థం పకాసేన్తో సత్థా ఆహ –
Evaṃ addhāne gate bodhisatto ‘‘rājā maṃ sarati, mayā tattha gantvā tassa dhammaṃ desetvā taṃ nibbhayaṃ katvā āgantuṃ vaṭṭatī’’ti paṇṇāsa vassāni himavante vasitvā pañcasatatāpasaparivuto ākāsenāgantvā dāyapasse nāma uyyāne otaritvā isigaṇaparivuto silāpaṭṭe nisīdi. Uyyānapālo taṃ disvā ‘‘bhante, gaṇasatthā konāmo’’ti pucchitvā ‘‘saṃkiccapaṇḍito nāmā’’ti ca sutvā sayampi sañjānitvā ‘‘bhante, yāvāhaṃ rājānaṃ ānemi, tāva idheva hotha, amhākaṃ rājā tumhe daṭṭhukāmo’’ti vatvā vegena rājakulaṃ gantvā tassa āgatabhāvaṃ rañño ārocesi. Rājā tassa santikaṃ gantvā kattabbayuttakaṃ upahāraṃ katvā pañhaṃ pucchi. Tamatthaṃ pakāsento satthā āha –
౬౯.
69.
‘‘దిస్వా నిసిన్నం రాజానం, బ్రహ్మదత్తం రథేసభం;
‘‘Disvā nisinnaṃ rājānaṃ, brahmadattaṃ rathesabhaṃ;
అథస్స పటివేదేసి, యస్సాసి అనుకమ్పకో.
Athassa paṭivedesi, yassāsi anukampako.
౭౦.
70.
‘‘సంకిచ్చాయం అనుప్పత్తో, ఇసీనం సాధుసమ్మతో;
‘‘Saṃkiccāyaṃ anuppatto, isīnaṃ sādhusammato;
తరమానరూపో నియ్యాహి, ఖిప్పం పస్స మహేసినం.
Taramānarūpo niyyāhi, khippaṃ passa mahesinaṃ.
౭౧.
71.
‘‘తతో చ రాజా తరమానో, యుత్తమారుయ్హ సన్దనం;
‘‘Tato ca rājā taramāno, yuttamāruyha sandanaṃ;
మిత్తామచ్చపరిబ్యూళ్హో, అగమాసి రథేసభో.
Mittāmaccaparibyūḷho, agamāsi rathesabho.
౭౨.
72.
‘‘నిక్ఖిప్ప పఞ్చ కకుధాని, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనో;
‘‘Nikkhippa pañca kakudhāni, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhano;
వాలబీజనిముణ్హీసం, ఖగ్గం ఛత్తఞ్చుపాహనం.
Vālabījanimuṇhīsaṃ, khaggaṃ chattañcupāhanaṃ.
౭౩.
73.
‘‘ఓరుయ్హ రాజా యానమ్హా, ఠపయిత్వా పటిచ్ఛదం;
‘‘Oruyha rājā yānamhā, ṭhapayitvā paṭicchadaṃ;
ఆసీనం దాయపస్సస్మిం, సంకిచ్చముపసఙ్కమి.
Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ, saṃkiccamupasaṅkami.
౭౪.
74.
‘‘ఉపసఙ్కమిత్వా సో రాజా, సమ్మోది ఇసినా సహ;
‘‘Upasaṅkamitvā so rājā, sammodi isinā saha;
తం కథం వీతిసారేత్వా, ఏకమన్తం ఉపావిసి.
Taṃ kathaṃ vītisāretvā, ekamantaṃ upāvisi.
౭౫.
75.
‘‘ఏకమన్తం నిసిన్నోవ, అథ కాలం అమఞ్ఞథ;
‘‘Ekamantaṃ nisinnova, atha kālaṃ amaññatha;
తతో పాపాని కమ్మాని, పుచ్ఛితుం పటిపజ్జథ.
Tato pāpāni kammāni, pucchituṃ paṭipajjatha.
౭౬.
76.
‘‘ఇసిం పుచ్ఛామ సంకిచ్చం, ఇసీనం సాధుసమ్మతం;
‘‘Isiṃ pucchāma saṃkiccaṃ, isīnaṃ sādhusammataṃ;
ఆసీనం దాయపస్సస్మిం, ఇసిసఙ్ఘపురక్ఖతం.
Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ, isisaṅghapurakkhataṃ.
౭౭.
77.
‘‘కం గతిం పేచ్చ గచ్ఛన్తి, నరా ధమ్మాతిచారినో;
‘‘Kaṃ gatiṃ pecca gacchanti, narā dhammāticārino;
అతిచిణ్ణో మయా ధమ్మో, తం మే అక్ఖాహి పుచ్ఛితో’’తి.
Aticiṇṇo mayā dhammo, taṃ me akkhāhi pucchito’’ti.
తత్థ దిస్వాతి, భిక్ఖవే, సో ఉయ్యానపాలో రాజానం రాజసభాయం నిసిన్నం దిస్వా అథస్స పటివేదేసి, ‘‘యస్సాసీ’’తి వదన్తో ఆరోచేసీతి అత్థో. యస్సాసీతి, మహారాజ, యస్స త్వం అనుకమ్పకో ముదుచిత్తో అహోసి, యస్స అభిణ్హం వణ్ణం పయిరుదాహాసి, సో అయం సంకిచ్చో ఇసీనం అన్తరే సాధు లద్ధకోతి సమ్మతో అనుప్పత్తో తవ ఉయ్యానే సిలాపట్టే ఇసిగణపరివుతో కఞ్చనపటిమా వియ నిసిన్నో. తరమానరూపోతి, మహారాజ, పబ్బజితా నామ కులే వా గణే వా అలగ్గా తుమ్హాకం గచ్ఛన్తానఞ్ఞేవ పక్కమేయ్యుం, తస్మా తరమానరూపో ఖిప్పం నియ్యాహి, మహన్తానం సీలాదిగుణానం ఏసితత్తా పస్స మహేసినం.
Tattha disvāti, bhikkhave, so uyyānapālo rājānaṃ rājasabhāyaṃ nisinnaṃ disvā athassa paṭivedesi, ‘‘yassāsī’’ti vadanto ārocesīti attho. Yassāsīti, mahārāja, yassa tvaṃ anukampako muducitto ahosi, yassa abhiṇhaṃ vaṇṇaṃ payirudāhāsi, so ayaṃ saṃkicco isīnaṃ antare sādhu laddhakoti sammato anuppatto tava uyyāne silāpaṭṭe isigaṇaparivuto kañcanapaṭimā viya nisinno. Taramānarūpoti, mahārāja, pabbajitā nāma kule vā gaṇe vā alaggā tumhākaṃ gacchantānaññeva pakkameyyuṃ, tasmā taramānarūpo khippaṃ niyyāhi, mahantānaṃ sīlādiguṇānaṃ esitattā passa mahesinaṃ.
తతోతి, భిక్ఖవే, సో రాజా తస్స వచనం సుత్వా తతో తస్స వచనతో అనన్తరమేవ. నిక్ఖిప్పాతి నిక్ఖిపిత్వా తస్స కిర ఉయ్యానద్వారం పత్వావ ఏతదహోసి – ‘‘పబ్బజితా నామ గరుట్ఠానియా, సంకిచ్చతాపసస్స సన్తికం ఉద్ధతవేసేన గన్తుం అయుత్త’’న్తి. సో మణిచిత్తసువణ్ణదణ్డం వాలబీజనిం, కఞ్చనమయం ఉణ్హీసపట్టం, సుపరిక్ఖిత్తం మఙ్గలఖగ్గం, సేతచ్ఛత్తం , సోవణ్ణపాదుకాతి ఇమాని పఞ్చ రాజకకుధభణ్డాని అపనేసి. తేన వుత్తం ‘‘నిక్ఖిప్పా’’తి. పటిచ్ఛదన్తి తమేవ రాజకకుధభణ్డం ఠపయిత్వా భణ్డాగారికస్స హత్థే దత్వా. దాయపస్సస్మిన్తి ఏవంనామకే ఉయ్యానే. అథ కాలం అమఞ్ఞథాతి అథ సో ఇదాని మే పఞ్హం పుచ్ఛితుం కాలోతి జాని. పాళియం పన ‘‘యథాకాల’’న్తి ఆగతం, తస్స కాలానురూపేన పఞ్హపుచ్ఛనం అమఞ్ఞథాతి అత్థో. పటిపజ్జథాతి పటిపజ్జి. పేచ్చాతి పటిగన్త్వా, పరలోకస్స వా నామేతం, తస్మా పరలోకేతి అత్థో. మయాతి, భన్తే, మయా సుచరితధమ్మో అతిచిణ్ణో పితుఘాతకమ్మం కతం, తం మే అక్ఖాహి, కం గతిం పితుఘాతకా గచ్ఛన్తి, కతరస్మిం నిరయే పచ్చన్తీతి పుచ్ఛతి.
Tatoti, bhikkhave, so rājā tassa vacanaṃ sutvā tato tassa vacanato anantarameva. Nikkhippāti nikkhipitvā tassa kira uyyānadvāraṃ patvāva etadahosi – ‘‘pabbajitā nāma garuṭṭhāniyā, saṃkiccatāpasassa santikaṃ uddhatavesena gantuṃ ayutta’’nti. So maṇicittasuvaṇṇadaṇḍaṃ vālabījaniṃ, kañcanamayaṃ uṇhīsapaṭṭaṃ, suparikkhittaṃ maṅgalakhaggaṃ, setacchattaṃ , sovaṇṇapādukāti imāni pañca rājakakudhabhaṇḍāni apanesi. Tena vuttaṃ ‘‘nikkhippā’’ti. Paṭicchadanti tameva rājakakudhabhaṇḍaṃ ṭhapayitvā bhaṇḍāgārikassa hatthe datvā. Dāyapassasminti evaṃnāmake uyyāne. Atha kālaṃ amaññathāti atha so idāni me pañhaṃ pucchituṃ kāloti jāni. Pāḷiyaṃ pana ‘‘yathākāla’’nti āgataṃ, tassa kālānurūpena pañhapucchanaṃ amaññathāti attho. Paṭipajjathāti paṭipajji. Peccāti paṭigantvā, paralokassa vā nāmetaṃ, tasmā paraloketi attho. Mayāti, bhante, mayā sucaritadhammo aticiṇṇo pitughātakammaṃ kataṃ, taṃ me akkhāhi, kaṃ gatiṃ pitughātakā gacchanti, katarasmiṃ niraye paccantīti pucchati.
తం సుత్వా బోధిసత్తో ‘‘తేన హి, మహారాజ, సుణోహీ’’తి వత్వా ఓవాదం తావ అదాసి. సత్థా తమత్థం పకాసేన్తో ఆహ –
Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘tena hi, mahārāja, suṇohī’’ti vatvā ovādaṃ tāva adāsi. Satthā tamatthaṃ pakāsento āha –
౭౮.
78.
‘‘ఇసీ అవచ సంకిచ్చో, కాసీనం రట్ఠవడ్ఢనం;
‘‘Isī avaca saṃkicco, kāsīnaṃ raṭṭhavaḍḍhanaṃ;
ఆసీనం దాయపస్సస్మిం, మహారాజ సుణోహి మే.
Āsīnaṃ dāyapassasmiṃ, mahārāja suṇohi me.
౭౯.
79.
‘‘ఉప్పథేన వజన్తస్స, యో మగ్గమనుసాసతి;
‘‘Uppathena vajantassa, yo maggamanusāsati;
తస్స చే వచనం కయిరా, నాస్స మగ్గేయ్య కణ్టకో.
Tassa ce vacanaṃ kayirā, nāssa maggeyya kaṇṭako.
౮౦.
80.
‘‘అధమ్మం పటిపన్నస్స, యో ధమ్మమనుసాసతి;
‘‘Adhammaṃ paṭipannassa, yo dhammamanusāsati;
తస్స చే వచనం కయిరా, న సో గచ్ఛేయ్య దుగ్గతి’’న్తి.
Tassa ce vacanaṃ kayirā, na so gaccheyya duggati’’nti.
తత్థ ఉప్పథేనాతి చోరేహి పరియుట్ఠితమగ్గేన. మగ్గమనుసాసతీతి ఖేమమగ్గం అక్ఖాతి. నాస్స మగ్గేయ్య కణ్టకోతి తస్స ఓవాదకరస్స పురిసస్స ముఖం చోరకణ్టకో న పస్సేయ్య. యో ధమ్మన్తి యో సుచరితధమ్మం. న సోతి సో పురిసో నిరయాదిభేదం దుగ్గతిం న గచ్ఛేయ్య. ఉప్పథసదిసో హి, మహారాజ, అధమ్మో, ఖేమమగ్గసదిసో సుచరితధమ్మో, త్వం పన పుబ్బే ‘‘పితరం ఘాతేత్వా రాజా హోమీ’’తి మయ్హం కథేత్వా మయా పటిబాహితో మమ వచనం అకత్వా పితరం ఘాతేత్వా ఇదాని సోచసి, పణ్డితానం ఓవాదం అకరోన్తో నామ చోరమగ్గపటిపన్నో వియ మహాబ్యసనం పాపుణాతీతి.
Tattha uppathenāti corehi pariyuṭṭhitamaggena. Maggamanusāsatīti khemamaggaṃ akkhāti. Nāssa maggeyya kaṇṭakoti tassa ovādakarassa purisassa mukhaṃ corakaṇṭako na passeyya. Yo dhammanti yo sucaritadhammaṃ. Na soti so puriso nirayādibhedaṃ duggatiṃ na gaccheyya. Uppathasadiso hi, mahārāja, adhammo, khemamaggasadiso sucaritadhammo, tvaṃ pana pubbe ‘‘pitaraṃ ghātetvā rājā homī’’ti mayhaṃ kathetvā mayā paṭibāhito mama vacanaṃ akatvā pitaraṃ ghātetvā idāni socasi, paṇḍitānaṃ ovādaṃ akaronto nāma coramaggapaṭipanno viya mahābyasanaṃ pāpuṇātīti.
ఏవమస్స ఓవాదం దత్వా ఉపరి ధమ్మం దేసేన్తో ఆహ –
Evamassa ovādaṃ datvā upari dhammaṃ desento āha –
౮౧.
81.
‘‘ధమ్మో పథో మహారాజ, అధమ్మో పన ఉప్పథో;
‘‘Dhammo patho mahārāja, adhammo pana uppatho;
అధమ్మో నిరయం నేతి, ధమ్మో పాపేతి సుగ్గతిం.
Adhammo nirayaṃ neti, dhammo pāpeti suggatiṃ.
౮౨.
82.
‘‘అధమ్మచారినో రాజ, నరా విసమజీవినో;
‘‘Adhammacārino rāja, narā visamajīvino;
యం గతిం పేచ్చ గచ్ఛన్తి, నిరయే తే సుణోహి మే.
Yaṃ gatiṃ pecca gacchanti, niraye te suṇohi me.
౮౩.
83.
‘‘సఞ్జీవో కాళసుత్తో చ, సఙ్ఘాతో ద్వే చ రోరువా;
‘‘Sañjīvo kāḷasutto ca, saṅghāto dve ca roruvā;
అథాపరో మహావీచి, తాపనో చ పతాపనో.
Athāparo mahāvīci, tāpano ca patāpano.
౮౪.
84.
‘‘ఇచ్చేతే అట్ఠ నిరయా, అక్ఖాతా దురతిక్కమా;
‘‘Iccete aṭṭha nirayā, akkhātā duratikkamā;
ఆకిణ్ణా లుద్దకమ్మేహి, పచ్చేకా సోళసుస్సదా.
Ākiṇṇā luddakammehi, paccekā soḷasussadā.
౮౫.
85.
‘‘కదరియతాపనా ఘోరా, అచ్చిమన్తో మహబ్భయా;
‘‘Kadariyatāpanā ghorā, accimanto mahabbhayā;
లోమహంసనరూపా చ, భేస్మా పటిభయా దుఖా.
Lomahaṃsanarūpā ca, bhesmā paṭibhayā dukhā.
౮౬.
86.
‘‘చతుక్కణ్ణా చతుద్వారా, విభత్తా భాగసో మితా;
‘‘Catukkaṇṇā catudvārā, vibhattā bhāgaso mitā;
అయోపాకారపరియన్తా, అయసా పటికుజ్జితా.
Ayopākārapariyantā, ayasā paṭikujjitā.
౮౭.
87.
‘‘తేసం అయోమయా భూమి, జలితా తేజసా యుతా;
‘‘Tesaṃ ayomayā bhūmi, jalitā tejasā yutā;
సమన్తా యోజనసతం, ఫుటా తిట్ఠన్తి సబ్బదా.
Samantā yojanasataṃ, phuṭā tiṭṭhanti sabbadā.
౮౮.
88.
‘‘ఏతే పతన్తి నిరయే, ఉద్ధంపాదా అవంసిరా;
‘‘Ete patanti niraye, uddhaṃpādā avaṃsirā;
ఇసీనం అతివత్తారో, సఞ్ఞతానం తపస్సినం.
Isīnaṃ ativattāro, saññatānaṃ tapassinaṃ.
౮౯.
89.
‘‘తే భూనహునో పచ్చన్తి, మచ్ఛా బిలకతా యథా;
‘‘Te bhūnahuno paccanti, macchā bilakatā yathā;
సంవచ్ఛరే అసఙ్ఖేయ్యే, నరా కిబ్బిసకారినో.
Saṃvacchare asaṅkheyye, narā kibbisakārino.
౯౦.
90.
‘‘డయ్హమానేన గత్తేన, నిచ్చం సన్తరబాహిరం;
‘‘Ḍayhamānena gattena, niccaṃ santarabāhiraṃ;
నిరయా నాధిగచ్ఛన్తి, ద్వారం నిక్ఖమనేసినో.
Nirayā nādhigacchanti, dvāraṃ nikkhamanesino.
౯౧.
91.
‘‘పురత్థిమేన ధావన్తి, తతో ధావన్తి పచ్ఛతో;
‘‘Puratthimena dhāvanti, tato dhāvanti pacchato;
ఉత్తరేనపి ధావన్తి, తతో ధావన్తి దక్ఖిణం;
Uttarenapi dhāvanti, tato dhāvanti dakkhiṇaṃ;
యం యఞ్హి ద్వారం గచ్ఛన్తి, తం తదేవ పిధీయరే.
Yaṃ yañhi dvāraṃ gacchanti, taṃ tadeva pidhīyare.
౯౨.
92.
‘‘బహూని వస్ససహస్సాని, జనా నిరయగామినో;
‘‘Bahūni vassasahassāni, janā nirayagāmino;
బాహా పగ్గయ్హ కన్దన్తి, పత్వా దుక్ఖం అనప్పకం.
Bāhā paggayha kandanti, patvā dukkhaṃ anappakaṃ.
౯౩.
93.
‘‘ఆసీవిసంవ కుపితం, తేజస్సిం దురతిక్కమం;
‘‘Āsīvisaṃva kupitaṃ, tejassiṃ duratikkamaṃ;
న సాధురూపే ఆసీదే, సఞ్ఞతానం తపస్సినం.
Na sādhurūpe āsīde, saññatānaṃ tapassinaṃ.
౯౪.
94.
‘‘అతికాయో మహిస్సాసో, అజ్జునో కేకకాధిపో;
‘‘Atikāyo mahissāso, ajjuno kekakādhipo;
సహస్సబాహు ఉచ్ఛిన్నో, ఇసిమాసజ్జ గోతమం.
Sahassabāhu ucchinno, isimāsajja gotamaṃ.
౯౫.
95.
‘‘అరజం రజసా వచ్ఛం, కిసం అవకిరియ దణ్డకీ;
‘‘Arajaṃ rajasā vacchaṃ, kisaṃ avakiriya daṇḍakī;
తాలోవ మూలతో ఛిన్నో, స రాజా విభవఙ్గతో.
Tālova mūlato chinno, sa rājā vibhavaṅgato.
౯౬.
96.
‘‘ఉపహచ్చ మనం మజ్ఝో, మాతఙ్గస్మిం యసస్సినే;
‘‘Upahacca manaṃ majjho, mātaṅgasmiṃ yasassine;
సపారిసజ్జో ఉచ్ఛిన్నో, మజ్ఝారఞ్ఞం తదా అహు.
Sapārisajjo ucchinno, majjhāraññaṃ tadā ahu.
౯౭.
97.
‘‘కణ్హదీపాయనాసజ్జ, ఇసిం అన్ధకవేణ్డయో;
‘‘Kaṇhadīpāyanāsajja, isiṃ andhakaveṇḍayo;
అఞ్ఞోఞ్ఞం ముసలా హన్త్వా, సమ్పత్తా యమసాధనం.
Aññoññaṃ musalā hantvā, sampattā yamasādhanaṃ.
౯౮.
98.
‘‘అథాయం ఇసినా సత్తో, అన్తలిక్ఖచరో పురే;
‘‘Athāyaṃ isinā satto, antalikkhacaro pure;
పావేక్ఖి పథవిం చేచ్చో, హీనత్తో పత్తపరియాయం.
Pāvekkhi pathaviṃ cecco, hīnatto pattapariyāyaṃ.
౯౯.
99.
‘‘తస్మా హి ఛన్దాగమనం, నప్పసంసన్తి పణ్డితా;
‘‘Tasmā hi chandāgamanaṃ, nappasaṃsanti paṇḍitā;
అదుట్ఠచిత్తో భాసేయ్య, గిరం సచ్చూపసంహితం.
Aduṭṭhacitto bhāseyya, giraṃ saccūpasaṃhitaṃ.
౧౦౦.
100.
‘‘మనసా చే పదుట్ఠేన, యో నరో పేక్ఖతే మునిం;
‘‘Manasā ce paduṭṭhena, yo naro pekkhate muniṃ;
విజ్జాచరణసమ్పన్నం, గన్తా సో నిరయం అధో.
Vijjācaraṇasampannaṃ, gantā so nirayaṃ adho.
౧౦౧.
101.
‘‘యే వుడ్ఢే పరిభాసన్తి, ఫరుసూపక్కమా జనా;
‘‘Ye vuḍḍhe paribhāsanti, pharusūpakkamā janā;
అనపచ్చా అదాయాదా, తాలవత్థు భవన్తి తే.
Anapaccā adāyādā, tālavatthu bhavanti te.
౧౦౨.
102.
‘‘యో చ పబ్బజితం హన్తి, కతకిచ్చం మహేసినం;
‘‘Yo ca pabbajitaṃ hanti, katakiccaṃ mahesinaṃ;
స కాళసుత్తే నిరయే, చిరరత్తాయ పచ్చతి.
Sa kāḷasutte niraye, cirarattāya paccati.
౧౦౩.
103.
‘‘యో చ రాజా అధమ్మట్ఠో, రట్ఠవిద్ధంసనో మగో;
‘‘Yo ca rājā adhammaṭṭho, raṭṭhaviddhaṃsano mago;
తాపయిత్వా జనపదం, తాపనే పేచ్చ పచ్చతి.
Tāpayitvā janapadaṃ, tāpane pecca paccati.
౧౦౪.
104.
‘‘సో చ వస్ససహస్సాని, సతం దిబ్బాని పచ్చతి;
‘‘So ca vassasahassāni, sataṃ dibbāni paccati;
అచ్చిసఙ్ఘపరేతో సో, దుక్ఖం వేదేతి వేదనం.
Accisaṅghapareto so, dukkhaṃ vedeti vedanaṃ.
౧౦౫.
105.
‘‘తస్స అగ్గిసిఖా కాయా, నిచ్ఛరన్తి పభస్సరా;
‘‘Tassa aggisikhā kāyā, niccharanti pabhassarā;
తేజోభక్ఖస్స గత్తాని, లోమేహి చ నఖేహి చ.
Tejobhakkhassa gattāni, lomehi ca nakhehi ca.
౧౦౬.
106.
‘‘డయ్హమానేన గత్తేన, నిచ్చం సన్తరబాహిరం;
‘‘Ḍayhamānena gattena, niccaṃ santarabāhiraṃ;
దుక్ఖాభితున్నో నదతి, నాగో తుత్తట్టితో యథా.
Dukkhābhitunno nadati, nāgo tuttaṭṭito yathā.
౧౦౭.
107.
‘‘యో లోభా పితరం హన్తి, దోసా వా పురిసాధమో;
‘‘Yo lobhā pitaraṃ hanti, dosā vā purisādhamo;
స కాళసుత్తే నిరయే, చిరరత్తాయ పచ్చతి.
Sa kāḷasutte niraye, cirarattāya paccati.
౧౦౮.
108.
‘‘స తాదిసో పచ్చతి లోహకుమ్భియం, పక్కఞ్చ సత్తీహి హనన్తి నిత్తచం;
‘‘Sa tādiso paccati lohakumbhiyaṃ, pakkañca sattīhi hananti nittacaṃ;
అన్ధం కరిత్వా ముత్తకరీసభక్ఖం, ఖారే నిముజ్జన్తి తథావిధం నరం.
Andhaṃ karitvā muttakarīsabhakkhaṃ, khāre nimujjanti tathāvidhaṃ naraṃ.
౧౦౯.
109.
‘‘తత్తం పక్కుథితమయోగుళఞ్చ, దీఘే చ ఫాలే చిరరత్తతాపితే;
‘‘Tattaṃ pakkuthitamayoguḷañca, dīghe ca phāle cirarattatāpite;
విక్ఖమ్భమాదాయ విబన్ధరజ్జుభి, వివటే ముఖే సమ్పవిసన్తి రక్ఖసా.
Vikkhambhamādāya vibandharajjubhi, vivaṭe mukhe sampavisanti rakkhasā.
౧౧౦.
110.
‘‘సామా చ సోణా సబలా చ గిజ్ఝా, కాకోలసఙ్ఘా చ దిజా అయోముఖా;
‘‘Sāmā ca soṇā sabalā ca gijjhā, kākolasaṅghā ca dijā ayomukhā;
సఙ్గమ్మ ఖాదన్తి విప్ఫన్దమానం, జివ్హం విభజ్జ విఘాసం సలోహితం.
Saṅgamma khādanti vipphandamānaṃ, jivhaṃ vibhajja vighāsaṃ salohitaṃ.
౧౧౧.
111.
‘‘తం దడ్ఢతాలం పరిభిన్నగత్తం, నిప్పోథయన్తా అనువిచరన్తి రక్ఖసా;
‘‘Taṃ daḍḍhatālaṃ paribhinnagattaṃ, nippothayantā anuvicaranti rakkhasā;
రతీ హి తేసం దుఖినో పనీతరే, ఏతాదిసస్మిం నిరయే వసన్తి;
Ratī hi tesaṃ dukhino panītare, etādisasmiṃ niraye vasanti;
యే కేచి లోకే ఇధ పేత్తిఘాతినో.
Ye keci loke idha pettighātino.
౧౧౨.
112.
‘‘పుత్తో చ మాతరం హన్త్వా, ఇతో గన్త్వా యమక్ఖయం;
‘‘Putto ca mātaraṃ hantvā, ito gantvā yamakkhayaṃ;
భుసమాపజ్జతే దుక్ఖం, అత్తకమ్మఫలూపగో.
Bhusamāpajjate dukkhaṃ, attakammaphalūpago.
౧౧౩.
113.
‘‘అమనుస్సా అతిబలా, హన్తారం జనయన్తియా;
‘‘Amanussā atibalā, hantāraṃ janayantiyā;
అయోమయేహి వాలేహి, పీళయన్తి పునప్పునం.
Ayomayehi vālehi, pīḷayanti punappunaṃ.
౧౧౪.
114.
‘‘తమస్సవం సకా గత్తా, రుధిరం అత్తసమ్భవం;
‘‘Tamassavaṃ sakā gattā, rudhiraṃ attasambhavaṃ;
తమ్బలోహవిలీనంవ, తత్తం పాయేన్తి మత్తిఘం.
Tambalohavilīnaṃva, tattaṃ pāyenti mattighaṃ.
౧౧౫.
115.
‘‘జిగుచ్ఛం కుణపం పూతిం, దుగ్గన్ధం గూథకద్దమం;
‘‘Jigucchaṃ kuṇapaṃ pūtiṃ, duggandhaṃ gūthakaddamaṃ;
పుబ్బలోహితసఙ్కాసం, రహదమోగయ్హ తిట్ఠతి.
Pubbalohitasaṅkāsaṃ, rahadamogayha tiṭṭhati.
౧౧౬.
116.
‘‘తమేనం కిమయో తత్థ, అతికాయా అయోముఖా;
‘‘Tamenaṃ kimayo tattha, atikāyā ayomukhā;
ఛవిం భేత్వాన ఖాదన్తి, సంగిద్ధా మంసలోహితే.
Chaviṃ bhetvāna khādanti, saṃgiddhā maṃsalohite.
౧౧౭.
117.
‘‘సో చ తం నిరయం పత్తో, నిముగ్గో సతపోరిసం;
‘‘So ca taṃ nirayaṃ patto, nimuggo sataporisaṃ;
పూతికం కుణపం వాతి, సమన్తా సతయోజనం.
Pūtikaṃ kuṇapaṃ vāti, samantā satayojanaṃ.
౧౧౮.
118.
‘‘చక్ఖుమాపి హి చక్ఖూహి, తేన గన్ధేన జీయతి;
‘‘Cakkhumāpi hi cakkhūhi, tena gandhena jīyati;
ఏతాదిసం బ్రహ్మదత్త, మాతుఘో లభతే దుఖం.
Etādisaṃ brahmadatta, mātugho labhate dukhaṃ.
౧౧౯.
119.
‘‘ఖురధారమనుక్కమ్మ, తిక్ఖం దురభిసమ్భవం;
‘‘Khuradhāramanukkamma, tikkhaṃ durabhisambhavaṃ;
పతన్తి గబ్భపాతియో, దుగ్గం వేతరణిం నదిం.
Patanti gabbhapātiyo, duggaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ.
౧౨౦.
120.
‘‘అయోమయా సిమ్బలియో, సోళసఙ్గులకణ్టకా;
‘‘Ayomayā simbaliyo, soḷasaṅgulakaṇṭakā;
ఉభతో అభిలమ్బన్తి, దుగ్గం వేతరణిం నదిం.
Ubhato abhilambanti, duggaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ.
౧౨౧.
121.
‘‘తే అచ్చిమన్తో తిట్ఠన్తి, అగ్గిక్ఖన్ధావ ఆరకా;
‘‘Te accimanto tiṭṭhanti, aggikkhandhāva ārakā;
ఆదిత్తా జాతవేదేన, ఉద్ధం యోజనముగ్గతా.
Ādittā jātavedena, uddhaṃ yojanamuggatā.
౧౨౨.
122.
‘‘ఏతే వజన్తి నిరయే, తత్తే తిఖిణకణ్టకే;
‘‘Ete vajanti niraye, tatte tikhiṇakaṇṭake;
నారియో చ అతిచారా, నరా చ పరదారగూ.
Nāriyo ca aticārā, narā ca paradāragū.
౧౨౩.
123.
‘‘తే పతన్తి అధోక్ఖన్ధా, వివత్తా విహతా పుథూ;
‘‘Te patanti adhokkhandhā, vivattā vihatā puthū;
సయన్తి వినివిద్ధఙ్గా, దీఘం జగ్గన్తి సబ్బదా.
Sayanti vinividdhaṅgā, dīghaṃ jagganti sabbadā.
౧౨౪.
124.
‘‘తతో రత్యా వివసానే, మహతిం పబ్బతూపమం;
‘‘Tato ratyā vivasāne, mahatiṃ pabbatūpamaṃ;
లోహకుమ్భిం పవజ్జన్తి, తత్తం అగ్గిసమూదకం.
Lohakumbhiṃ pavajjanti, tattaṃ aggisamūdakaṃ.
౧౨౫.
125.
‘‘ఏవం దివా చ రత్తో చ, దుస్సీలా మోహపారుతా;
‘‘Evaṃ divā ca ratto ca, dussīlā mohapārutā;
అనుభోన్తి సకం కమ్మం, పుబ్బే దుక్కటమత్తనో.
Anubhonti sakaṃ kammaṃ, pubbe dukkaṭamattano.
౧౨౬.
126.
‘‘యా చ భరియా ధనక్కీతా, సామికం అతిమఞ్ఞతి;
‘‘Yā ca bhariyā dhanakkītā, sāmikaṃ atimaññati;
సస్సుం వా ససురం వాపి, జేట్ఠం వాపి ననన్దరం.
Sassuṃ vā sasuraṃ vāpi, jeṭṭhaṃ vāpi nanandaraṃ.
౧౨౭.
127.
‘‘తస్సా వఙ్కేన జివ్హగ్గం, నిబ్బహన్తి సబన్ధనం;
‘‘Tassā vaṅkena jivhaggaṃ, nibbahanti sabandhanaṃ;
స బ్యామమత్తం కిమినం, జివ్హం పస్సతి అత్తని;
Sa byāmamattaṃ kiminaṃ, jivhaṃ passati attani;
విఞ్ఞాపేతుం న సక్కోతి, తాపనే పేచ్చ పచ్చతి.
Viññāpetuṃ na sakkoti, tāpane pecca paccati.
౧౨౮.
128.
‘‘ఓరబ్భికా సూకరికా, మచ్ఛికా మిగబన్ధకా;
‘‘Orabbhikā sūkarikā, macchikā migabandhakā;
చోరా గోఘాతకా లుద్దా, అవణ్ణే వణ్ణకారకా.
Corā goghātakā luddā, avaṇṇe vaṇṇakārakā.
౧౨౯.
129.
‘‘సత్తీహి లోహకూటేహి, నేత్తింసేహి ఉసూహి చ;
‘‘Sattīhi lohakūṭehi, nettiṃsehi usūhi ca;
హఞ్ఞమానా ఖారనదిం, పపతన్తి అవంసిరా.
Haññamānā khāranadiṃ, papatanti avaṃsirā.
౧౩౦.
130.
‘‘సాయం పాతో కూటకారీ, అయోకూటేహి హఞ్ఞతి;
‘‘Sāyaṃ pāto kūṭakārī, ayokūṭehi haññati;
తతో వన్తం దురత్తానం, పరేసం భుఞ్జరే సదా.
Tato vantaṃ durattānaṃ, paresaṃ bhuñjare sadā.
౧౩౧.
131.
‘‘ధఙ్కా భేరణ్డకా గిజ్ఝా, కాకోలా చ అయోముఖా;
‘‘Dhaṅkā bheraṇḍakā gijjhā, kākolā ca ayomukhā;
విప్ఫన్దమానం ఖాదన్తి, నరం కిబ్బిసకారకం.
Vipphandamānaṃ khādanti, naraṃ kibbisakārakaṃ.
౧౩౨.
132.
‘‘యే మిగేన మిగం హన్తి, పక్ఖిం వా పన పక్ఖినా;
‘‘Ye migena migaṃ hanti, pakkhiṃ vā pana pakkhinā;
అసన్తో రజసా ఛన్నా, గన్తా తే నిరయుస్సద’’న్తి.
Asanto rajasā channā, gantā te nirayussada’’nti.
తత్థ ధమ్మో పథోతి దసకుసలకమ్మపథధమ్మో ఖేమో అప్పటిభయో సుగతిమగ్గో. విసమజీవినోతి అధమ్మేన కప్పితజీవికా. నిరయే తేతి తే ఏతేసం నిబ్బత్తనిరయే కథేమి. సుణోహి మేతి మహాసత్తో రఞ్ఞా పితుఘాతకానం నిబ్బత్తనిరయం పుచ్ఛితోపి పథమం తం అదస్సేత్వా అట్ఠ మహానిరయే సోళస చ ఉస్సదనిరయే దస్సేతుం ఏవమాహ. కింకారణా? పఠమఞ్హి తస్మిం దస్సియమానే రాజా ఫలితేన హదయేన తత్థేవ మరేయ్య, ఇమేసు పన నిరయేసు పచ్చమానసత్తే దిస్వా దిట్ఠానుగతికో హుత్వా ‘‘అహం వియ అఞ్ఞేపి బహూ పాపకమ్మినో అత్థి, అహం ఏతేసం అన్తరే పచ్చిస్సామీ’’తి సఞ్జాతుపత్థమ్భో అరోగో భవిస్సతీతి తే పన నిరయే దస్సేన్తో మహాసత్తో పఠమం ఇద్ధిబలేన పథవిం ద్విధా కత్వా పచ్ఛా దస్సేసి.
Tattha dhammo pathoti dasakusalakammapathadhammo khemo appaṭibhayo sugatimaggo. Visamajīvinoti adhammena kappitajīvikā. Niraye teti te etesaṃ nibbattaniraye kathemi. Suṇohi meti mahāsatto raññā pitughātakānaṃ nibbattanirayaṃ pucchitopi pathamaṃ taṃ adassetvā aṭṭha mahāniraye soḷasa ca ussadaniraye dassetuṃ evamāha. Kiṃkāraṇā? Paṭhamañhi tasmiṃ dassiyamāne rājā phalitena hadayena tattheva mareyya, imesu pana nirayesu paccamānasatte disvā diṭṭhānugatiko hutvā ‘‘ahaṃ viya aññepi bahū pāpakammino atthi, ahaṃ etesaṃ antare paccissāmī’’ti sañjātupatthambho arogo bhavissatīti te pana niraye dassento mahāsatto paṭhamaṃ iddhibalena pathaviṃ dvidhā katvā pacchā dassesi.
తేసం వచనత్థో – నిరయపాలేహి పజ్జలితాని నానావుధాని గహేత్వా ఖణ్డాఖణ్డికం ఛిన్నా హీరం హీరం కతా నేరయికసత్తా పునప్పునం సఞ్జీవన్తి ఏత్థాతి సఞ్జీవో. నిరయపాలా పునప్పునం నదన్తా వగ్గన్తా పజ్జలితాని నానావుధాని గహేత్వా జలితాయ లోహపథవియం నేరయికే సత్తే అపరాపరం అనుబన్ధిత్వా పహరిత్వా జలితపథవియం పతితే జలితకాళసుత్తం పాతేత్వా జలితఫరసుం గహేత్వా సయం ఉన్నదన్తా మహన్తేన అట్టస్సరేన విరవన్తే అట్ఠంసే సోళసంసే కరోన్తా ఏత్థ తచ్ఛన్తీతి కాళసుత్తో. మహన్తా జలితఅయపబ్బతా ఘాతేన్తి ఏత్థాతి సఙ్ఘాతో. తత్థ కిర సత్తే నవయోజనాయ జలితాయ అయపథవియా యావ కటితో పవేసేత్వా నిచ్చలే కరోన్తి. అథ పురత్థిమతో జలితో అయపబ్బతో సముట్ఠాయ అసని వియ విరవన్తో ఆగన్త్వా తే సత్తే సణ్హకరణియం తిలే పిసన్తో వియ గన్త్వా పచ్ఛిమదిసాయ తిట్ఠతి, పచ్ఛిమదిసతో సముట్ఠితోపి తథేవ గన్త్వా పురత్థిమదిసాయ తిట్ఠతి. ద్వే పన ఏకతో సమాగన్త్వా ఉచ్ఛుయన్తే ఉచ్ఛుఖణ్డాని వియ పీళేన్తి. ఏవం తత్థ బహూని వస్ససతసహస్సాని దుక్ఖం అనుభోన్తి.
Tesaṃ vacanattho – nirayapālehi pajjalitāni nānāvudhāni gahetvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ chinnā hīraṃ hīraṃ katā nerayikasattā punappunaṃ sañjīvanti etthāti sañjīvo. Nirayapālā punappunaṃ nadantā vaggantā pajjalitāni nānāvudhāni gahetvā jalitāya lohapathaviyaṃ nerayike satte aparāparaṃ anubandhitvā paharitvā jalitapathaviyaṃ patite jalitakāḷasuttaṃ pātetvā jalitapharasuṃ gahetvā sayaṃ unnadantā mahantena aṭṭassarena viravante aṭṭhaṃse soḷasaṃse karontā ettha tacchantīti kāḷasutto. Mahantā jalitaayapabbatā ghātenti etthāti saṅghāto. Tattha kira satte navayojanāya jalitāya ayapathaviyā yāva kaṭito pavesetvā niccale karonti. Atha puratthimato jalito ayapabbato samuṭṭhāya asani viya viravanto āgantvā te satte saṇhakaraṇiyaṃ tile pisanto viya gantvā pacchimadisāya tiṭṭhati, pacchimadisato samuṭṭhitopi tatheva gantvā puratthimadisāya tiṭṭhati. Dve pana ekato samāgantvā ucchuyante ucchukhaṇḍāni viya pīḷenti. Evaṃ tattha bahūni vassasatasahassāni dukkhaṃ anubhonti.
ద్వే చ రోరువాతి జాలరోరువో, ధూమరోరువో చాతి ద్వే. తత్థ జాలరోరువో కప్పేన సణ్ఠితాహి రత్తలోహజాలాహి పుణ్ణో, ధూమరోరువో ఖారధూమేన పుణ్ణో. తేసు జాలరోరువే పచ్చన్తానం నవహి వణ్ణముఖేహి జాలా పవిసిత్వా సరీరం దహన్తి, ధూమరోరువే పచ్చన్తానం నవహి వణముఖేహి ఖారధూమో పవిసిత్వా పిట్ఠం వియ సరీరం సేదేతి. ఉభయత్థపి పచ్చన్తా సత్తా మహావిరవం విరవన్తీతి ద్వేపి ‘‘రోరువా’’తి వుత్తా. జాలానం వా పచ్చనసత్తానం వా తేసం దుక్ఖస్స వా వీచి అన్తరం నత్థి ఏత్థాతి అవీచి, మహన్తో అవీచి మహావీచి. తత్థ హి పురత్థిమాదీహి భిత్తీహి జాలా ఉట్ఠహిత్వా పచ్ఛిమాదీసు పటిహఞ్ఞతి, తా చ భిత్తియో వినివిజ్ఝిత్వా పురతో యోజనసతం గణ్హాతి. హేట్ఠా ఉట్ఠితా జాలా ఉపరి పటిహఞ్ఞతి, ఉపరి ఉట్ఠితా హేట్ఠా పటిహఞ్ఞతి. ఏవం తావేత్థ జాలానం వీచి నామ నత్థి. తస్స పన అన్తో యోజనసతం ఠానం ఖీరవల్లిపిట్ఠస్స పూరితనాళి వియ సత్తేహి నిరన్తరం పూరితం చతూహి ఇరియాపథేహి పచ్చన్తానం సత్తానం పమాణం నత్థి, న చ అఞ్ఞమఞ్ఞం బ్యాబాధేన్తి, సకట్ఠానేయేవ పచ్చన్తి. ఏవమేత్థ సత్తానం వీచి నామ నత్థి. యథా పన జివ్హగ్గే ఛ మధుబిన్దూని సత్తమస్స తమ్బలోహబిన్దునో అనుదహనబలవతాయ అబ్బోహారికాని హోన్తి, తథా తత్థ అనుదహనబలవతాయ సేసా ఛ అకుసలవిపాకుపేక్ఖా అబ్బోహారికా హోన్తి, దుక్ఖమేవ నిరన్తరం పఞ్ఞాయతి. ఏవమేత్థ దుక్ఖస్స వీచి నామ నత్థి. స్వాయం సహ భిత్తీహి విక్ఖమ్భతో అట్ఠారసాధికతియోజనసతో, ఆవట్టతో పన చతుపణ్ణాసాధికనవయోజనసతో, సహ ఉస్సదేహి దస యోజనసహస్సాని. ఏవమస్స మహన్తతా వేదితబ్బా.
Dve ca roruvāti jālaroruvo, dhūmaroruvo cāti dve. Tattha jālaroruvo kappena saṇṭhitāhi rattalohajālāhi puṇṇo, dhūmaroruvo khāradhūmena puṇṇo. Tesu jālaroruve paccantānaṃ navahi vaṇṇamukhehi jālā pavisitvā sarīraṃ dahanti, dhūmaroruve paccantānaṃ navahi vaṇamukhehi khāradhūmo pavisitvā piṭṭhaṃ viya sarīraṃ sedeti. Ubhayatthapi paccantā sattā mahāviravaṃ viravantīti dvepi ‘‘roruvā’’ti vuttā. Jālānaṃ vā paccanasattānaṃ vā tesaṃ dukkhassa vā vīci antaraṃ natthi etthāti avīci, mahanto avīci mahāvīci. Tattha hi puratthimādīhi bhittīhi jālā uṭṭhahitvā pacchimādīsu paṭihaññati, tā ca bhittiyo vinivijjhitvā purato yojanasataṃ gaṇhāti. Heṭṭhā uṭṭhitā jālā upari paṭihaññati, upari uṭṭhitā heṭṭhā paṭihaññati. Evaṃ tāvettha jālānaṃ vīci nāma natthi. Tassa pana anto yojanasataṃ ṭhānaṃ khīravallipiṭṭhassa pūritanāḷi viya sattehi nirantaraṃ pūritaṃ catūhi iriyāpathehi paccantānaṃ sattānaṃ pamāṇaṃ natthi, na ca aññamaññaṃ byābādhenti, sakaṭṭhāneyeva paccanti. Evamettha sattānaṃ vīci nāma natthi. Yathā pana jivhagge cha madhubindūni sattamassa tambalohabinduno anudahanabalavatāya abbohārikāni honti, tathā tattha anudahanabalavatāya sesā cha akusalavipākupekkhā abbohārikā honti, dukkhameva nirantaraṃ paññāyati. Evamettha dukkhassa vīci nāma natthi. Svāyaṃ saha bhittīhi vikkhambhato aṭṭhārasādhikatiyojanasato, āvaṭṭato pana catupaṇṇāsādhikanavayojanasato, saha ussadehi dasa yojanasahassāni. Evamassa mahantatā veditabbā.
నిచ్చలే సత్తే తపతీతి తాపనో. అతివియ తాపేతీతి పతాపనో. తత్థ తాపనస్మిం తావ సత్తే తాలక్ఖన్ధప్పమాణే జలితఅయసూలే నిసీదాపేన్తి. తతో హేట్ఠా పథవీ జలతి, సూలాని జలన్తి, సత్తా జలన్తి. ఏవం సో నిరయో నిచ్చలే సత్తే తపతి. ఇతరస్మిం పన నిబ్బత్తసత్తే జలన్తేహి ఆవుధేహి పహరిత్వా జలితం అయపబ్బతం ఆరోపేన్తి. తేసం పబ్బతమత్థకే ఠితకాలే కమ్మపచ్చయో వాతో పహరతి. తే తత్థ సణ్ఠాతుం అసక్కోన్తా ఉద్ధంపాదా అధోసిరా పతన్తి. అథ హేట్ఠా అయపథవితో జలితాని అయసూలాని ఉట్ఠహన్తి. తే తాని మత్థకేనేవ పహరిత్వా తేసు వినివిద్ధసరీరా జలన్తా పచ్చన్తి. ఏవమేస అతివియ తాపేతీతి.
Niccale satte tapatīti tāpano. Ativiya tāpetīti patāpano. Tattha tāpanasmiṃ tāva satte tālakkhandhappamāṇe jalitaayasūle nisīdāpenti. Tato heṭṭhā pathavī jalati, sūlāni jalanti, sattā jalanti. Evaṃ so nirayo niccale satte tapati. Itarasmiṃ pana nibbattasatte jalantehi āvudhehi paharitvā jalitaṃ ayapabbataṃ āropenti. Tesaṃ pabbatamatthake ṭhitakāle kammapaccayo vāto paharati. Te tattha saṇṭhātuṃ asakkontā uddhaṃpādā adhosirā patanti. Atha heṭṭhā ayapathavito jalitāni ayasūlāni uṭṭhahanti. Te tāni matthakeneva paharitvā tesu vinividdhasarīrā jalantā paccanti. Evamesa ativiya tāpetīti.
బోధిసత్తో పన ఏతే నిరయే దస్సేన్తో పఠమం సఞ్జీవం దస్సేత్వా తత్థ పచ్చన్తే నేరయికసత్తే దిస్వా మహాజనస్స మహాభయే ఉప్పన్నే తం అన్తరధాపేత్వా పున పథవిం ద్విధా కత్వా కాళసుత్తం దస్సేసి, తత్థపి పచ్చమానే సత్తే దిస్వా మహాజనస్స మహాభయే ఉప్పన్నే తమ్పి అన్తరధాపేసీతి ఏవం పటిపాటియా దస్సేసి. తతో రాజానం ఆమన్తేత్వా, ‘‘మహారాజ, తయా ఇమేసు అట్ఠసు మహానిరయేసు పచ్చమానే సత్తే దిస్వా అప్పమాదం కాతుం వట్టతీ’’తి వత్వా పున తేసఞ్ఞేవ మహానిరయానం కిచ్చం కథేతుం ‘‘ఇచ్చేతే’’తిఆదిమాహ. తత్థ అక్ఖాతాతి మయా చ తుయ్హం కథితా, పోరాణకేహి చ కథితాయేవ. ఆకిణ్ణాతి పరిపుణ్ణా. పచ్చేకా సోళసుస్సదాతి ఏతేసం నిరయానం ఏకేకస్స చతూసు ద్వారేసు ఏకేకస్మిం చత్తారో చత్తారో కత్వా సోళస సోళస ఉస్సదనిరయాతి సబ్బేపి సతం అట్ఠవీసతి చ ఉస్సదనిరయా అట్ఠ చ మహానిరయాతి ఛత్తింసనిరయసతం. కదరియతాపనాతి సబ్బేతే కదరియానం తాపనా. బలవదుక్ఖతాయ ఘోరా. కమ్మనిబ్బత్తానం అచ్చీనం అత్థితాయ అచ్చిమన్తో. భయస్స మహన్తతాయ మహబ్భయా. దిట్ఠమత్తా వా సుతమత్తా వా లోమాని హంసన్తీతి లోమహంసనరూపా చ. భీసనతాయ భేస్మా. భయజననతాయ పటిభయా. సుఖాభావేన దుఖా. చతుక్కణ్ణాతి సబ్బేపి చతురస్సమఞ్జూససదిసా. విభత్తాతి చతుద్వారవసేన విభత్తా. భాగసో మితాతి ద్వారవీథీనం వసేన కోట్ఠాసే ఠపేత్వా మితా. అయసా పటికుజ్జితాతి సబ్బేపి నవయోజనికేన అయకపాలేన పటిచ్ఛన్నా. ఫుటా తిట్ఠన్తీతి సబ్బేపి ఏత్తకం ఠానం అనుఫరిత్వా తిట్ఠన్తి.
Bodhisatto pana ete niraye dassento paṭhamaṃ sañjīvaṃ dassetvā tattha paccante nerayikasatte disvā mahājanassa mahābhaye uppanne taṃ antaradhāpetvā puna pathaviṃ dvidhā katvā kāḷasuttaṃ dassesi, tatthapi paccamāne satte disvā mahājanassa mahābhaye uppanne tampi antaradhāpesīti evaṃ paṭipāṭiyā dassesi. Tato rājānaṃ āmantetvā, ‘‘mahārāja, tayā imesu aṭṭhasu mahānirayesu paccamāne satte disvā appamādaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti vatvā puna tesaññeva mahānirayānaṃ kiccaṃ kathetuṃ ‘‘iccete’’tiādimāha. Tattha akkhātāti mayā ca tuyhaṃ kathitā, porāṇakehi ca kathitāyeva. Ākiṇṇāti paripuṇṇā. Paccekā soḷasussadāti etesaṃ nirayānaṃ ekekassa catūsu dvāresu ekekasmiṃ cattāro cattāro katvā soḷasa soḷasa ussadanirayāti sabbepi sataṃ aṭṭhavīsati ca ussadanirayā aṭṭha ca mahānirayāti chattiṃsanirayasataṃ. Kadariyatāpanāti sabbete kadariyānaṃ tāpanā. Balavadukkhatāya ghorā. Kammanibbattānaṃ accīnaṃ atthitāya accimanto. Bhayassa mahantatāya mahabbhayā. Diṭṭhamattā vā sutamattā vā lomāni haṃsantīti lomahaṃsanarūpā ca. Bhīsanatāya bhesmā. Bhayajananatāya paṭibhayā. Sukhābhāvena dukhā. Catukkaṇṇāti sabbepi caturassamañjūsasadisā. Vibhattāti catudvāravasena vibhattā. Bhāgaso mitāti dvāravīthīnaṃ vasena koṭṭhāse ṭhapetvā mitā. Ayasā paṭikujjitāti sabbepi navayojanikena ayakapālena paṭicchannā. Phuṭā tiṭṭhantīti sabbepi ettakaṃ ṭhānaṃ anupharitvā tiṭṭhanti.
ఉద్ధంపాదా అవంసిరాతి ఏవం తేసు తేసు నిరయేసు సమ్పరివత్తిత్వా పునప్పునం పతమానే సన్ధాయాహ. అతివత్తారోతి ఫరుసవాచాహి అతిక్కమిత్వా వత్తారో. మహానిరయేసు కిర యేభుయ్యేన ధమ్మికసమణబ్రాహ్మణేసు కతాపరాధావ పచ్చన్తి, తస్మా ఏవమాహ. తే భూనహునోతి తే ఇసీనం అతివత్తారో అత్తనో వుడ్ఢియా హతత్తా భూనహునో కోట్ఠాసకతా మచ్ఛా వియ పచ్చన్తి. అసఙ్ఖేయ్యేతి గణేతుం అసక్కుణేయ్యే. కిబ్బిసకారినోతి దారుణకమ్మకారినో. నిక్ఖమనేసినోతి నిరయా నిక్ఖమనం ఏసన్తాపి గవేసన్తాపి నిక్ఖమనద్వారం నాధిగచ్ఛన్తి. పురత్థిమేనాతి యదా తం ద్వారం అపారుతం హోతి, అథ తదభిముఖా ధావన్తి, తేసం తత్థ ఛవిఆదీని ఝాయన్తి. ద్వారసమీపం పత్తానఞ్చ తేసం తం పిధీయతి, పచ్ఛిమద్వారం అపారుతం వియ ఖాయతి. ఏస నయో సబ్బత్థ. న సాధురూపేతి వుత్తప్పకారం సప్పం వియ సాధురూపే ఇసయో న ఆసీదే, న ఫరుసవచనేన కాయకమ్మేన వా ఘట్టేన్తో ఉపగచ్ఛేయ్య. కింకారణా? సఞ్ఞతానం తపస్సీనం ఆసాదితత్తా అట్ఠసు మహానిరయేసు మహాదుక్ఖస్స అనుభవితబ్బత్తా.
Uddhaṃpādā avaṃsirāti evaṃ tesu tesu nirayesu samparivattitvā punappunaṃ patamāne sandhāyāha. Ativattāroti pharusavācāhi atikkamitvā vattāro. Mahānirayesu kira yebhuyyena dhammikasamaṇabrāhmaṇesu katāparādhāva paccanti, tasmā evamāha. Te bhūnahunoti te isīnaṃ ativattāro attano vuḍḍhiyā hatattā bhūnahuno koṭṭhāsakatā macchā viya paccanti. Asaṅkheyyeti gaṇetuṃ asakkuṇeyye. Kibbisakārinoti dāruṇakammakārino. Nikkhamanesinoti nirayā nikkhamanaṃ esantāpi gavesantāpi nikkhamanadvāraṃ nādhigacchanti. Puratthimenāti yadā taṃ dvāraṃ apārutaṃ hoti, atha tadabhimukhā dhāvanti, tesaṃ tattha chaviādīni jhāyanti. Dvārasamīpaṃ pattānañca tesaṃ taṃ pidhīyati, pacchimadvāraṃ apārutaṃ viya khāyati. Esa nayo sabbattha. Na sādhurūpeti vuttappakāraṃ sappaṃ viya sādhurūpe isayo na āsīde, na pharusavacanena kāyakammena vā ghaṭṭento upagaccheyya. Kiṃkāraṇā? Saññatānaṃ tapassīnaṃ āsāditattā aṭṭhasu mahānirayesu mahādukkhassa anubhavitabbattā.
ఇదాని యే రాజానో తథారూపే ఆసాదేత్వా తం దుక్ఖం పత్తా, తే దస్సేతుం ‘‘అతికాయో’’తిఆదిమాహ. తత్థ అతికాయోతి బలసమ్పన్నో మహాకాయో. మహిస్సాసోతి మహాధనుగ్గహో. కేకకాధిపోతి కేకకరట్ఠాధిపతి. సహస్సబాహూతి పఞ్చహి ధనుగ్గహసతేహి బాహుసహస్సేన ఆరోపేతబ్బం ధనుం ఆరోపనసమత్థతాయ సహస్సబాహు. విభవఙ్గతోతి వినాసం పత్తో. వత్థూని పన సరభఙ్గజాతకే (జా॰ ౨.౧౭.౫౦ ఆదయో) విత్థారితాని. ఉపహచ్చ మనన్తి అత్తనో చిత్తం పదూసేత్వా. మాతఙ్గస్మిన్తి మాతఙ్గపణ్డితే. వత్థు మాతఙ్గజాతకే (జా॰ ౧.౧౫.౧ ఆదయో) వణ్ణితం. కణ్హదీపాయనాసజ్జాతి కణ్హదీపాయనం ఆసజ్జ. యమసాధనన్తి నిరయపాలకరఞ్ఞో ఆణాపవత్తట్ఠానం. వత్థు ఘటపణ్డితజాతకే (జా॰ ౧.౧౦.౧౬౫ ఆదయో) విత్థారితం . ఇసినాతి కపిలతాపసేన. పావేక్ఖీతి పవిట్ఠో. చేచ్చోతి చేతియరాజా. హీనత్తోతి పరిహీనత్తభావో అన్తరహితఇద్ధి. పత్తపరియాయన్తి పరియాయం మరణకాలం పత్వా. వత్థు చేతియజాతకే (జా॰ ౧.౮.౪౫ ఆదయో) కథితం.
Idāni ye rājāno tathārūpe āsādetvā taṃ dukkhaṃ pattā, te dassetuṃ ‘‘atikāyo’’tiādimāha. Tattha atikāyoti balasampanno mahākāyo. Mahissāsoti mahādhanuggaho. Kekakādhipoti kekakaraṭṭhādhipati. Sahassabāhūti pañcahi dhanuggahasatehi bāhusahassena āropetabbaṃ dhanuṃ āropanasamatthatāya sahassabāhu. Vibhavaṅgatoti vināsaṃ patto. Vatthūni pana sarabhaṅgajātake (jā. 2.17.50 ādayo) vitthāritāni. Upahacca mananti attano cittaṃ padūsetvā. Mātaṅgasminti mātaṅgapaṇḍite. Vatthu mātaṅgajātake (jā. 1.15.1 ādayo) vaṇṇitaṃ. Kaṇhadīpāyanāsajjāti kaṇhadīpāyanaṃ āsajja. Yamasādhananti nirayapālakarañño āṇāpavattaṭṭhānaṃ. Vatthu ghaṭapaṇḍitajātake (jā. 1.10.165 ādayo) vitthāritaṃ . Isināti kapilatāpasena. Pāvekkhīti paviṭṭho. Ceccoti cetiyarājā. Hīnattoti parihīnattabhāvo antarahitaiddhi. Pattapariyāyanti pariyāyaṃ maraṇakālaṃ patvā. Vatthu cetiyajātake (jā. 1.8.45 ādayo) kathitaṃ.
తస్మా హీతి యస్మా చిత్తవసికో హుత్వా ఇసీసు అపరజ్ఝిత్వా అట్ఠసు మహానిరయేసు పచ్చతి, తస్మా హి. ఛన్దాగమనన్తి ఛన్దాదిచతుబ్బిధమ్పి అగతిగమనం. పదుట్ఠేనాతి కుద్ధేన. గన్తా సో నిరయం అధోతి సో తేన అధోగమనియేన కమ్మేన అధోనిరయమేవ గచ్ఛతి. పాళియం పన ‘‘నిరయుస్సద’’న్తి లిఖితం, తస్స ఉస్సదనిరయం గచ్ఛతీతి అత్థో. వుడ్ఢేతి వయోవుడ్ఢే చ గుణవుడ్ఢే చ. అనపచ్చాతి భవన్తరేపి అపచ్చం వా దాయాదం వా న లభన్తీతి అత్థో. తాలవత్థూతి దిట్ఠధమ్మేపి ఛిన్నమూలతాలో వియ మహావినాసం పత్వా నిరయే నిబ్బత్తన్తి. యో చ పబ్బజితం హన్తీతి యో బాలజనో సమణం హనతి. చిరరత్తాయాతి చిరం కాలం.
Tasmāhīti yasmā cittavasiko hutvā isīsu aparajjhitvā aṭṭhasu mahānirayesu paccati, tasmā hi. Chandāgamananti chandādicatubbidhampi agatigamanaṃ. Paduṭṭhenāti kuddhena. Gantā so nirayaṃ adhoti so tena adhogamaniyena kammena adhonirayameva gacchati. Pāḷiyaṃ pana ‘‘nirayussada’’nti likhitaṃ, tassa ussadanirayaṃ gacchatīti attho. Vuḍḍheti vayovuḍḍhe ca guṇavuḍḍhe ca. Anapaccāti bhavantarepi apaccaṃ vā dāyādaṃ vā na labhantīti attho. Tālavatthūti diṭṭhadhammepi chinnamūlatālo viya mahāvināsaṃ patvā niraye nibbattanti. Yo ca pabbajitaṃ hantīti yo bālajano samaṇaṃ hanati. Cirarattāyāti ciraṃ kālaṃ.
ఏవం మహాసత్తో ఇసివిహేఠకానం పచ్చననిరయే దస్సేత్వా ఉపరి అధమ్మికరాజూనం పచ్చననిరయే దస్సేన్తో ‘‘యో చా’’తిఆదిమాహ. తత్థ రట్ఠవిద్ధంసనోతి ఛన్దాదివసేన గన్త్వా రట్ఠస్స విద్ధంసనో. అచ్చిసఙ్ఘపరేతోతి అచ్చిసమూహపరిక్ఖిత్తో. తేజోభక్ఖస్సాతి అగ్గిమేవ ఖాదన్తస్స. గత్తానీతి తిగావుతే సరీరే సబ్బఙ్గపచ్చఙ్గాని. లోమేహి చ నఖేహి చాతి ఏతేహి సద్ధిం సబ్బాని ఏకజాలాని హోన్తి. తుత్తట్టీతోతి ఆనేఞ్జకారణం కారియమానో తుత్తేహి విద్ధో నాగో యథా నదతి.
Evaṃ mahāsatto isiviheṭhakānaṃ paccananiraye dassetvā upari adhammikarājūnaṃ paccananiraye dassento ‘‘yo cā’’tiādimāha. Tattha raṭṭhaviddhaṃsanoti chandādivasena gantvā raṭṭhassa viddhaṃsano. Accisaṅghaparetoti accisamūhaparikkhitto. Tejobhakkhassāti aggimeva khādantassa. Gattānīti tigāvute sarīre sabbaṅgapaccaṅgāni. Lomehi ca nakhehi cāti etehi saddhiṃ sabbāni ekajālāni honti. Tuttaṭṭītoti āneñjakāraṇaṃ kāriyamāno tuttehi viddho nāgo yathā nadati.
ఏవం మహాసత్తో అధమ్మికరాజూనం పచ్చననిరయే దస్సేత్వా ఇదాని పితుఘాతకాదీనం పచ్చననిరయే దస్సేతుం ‘‘యో లోభా’’తిఆదిమాహ. తత్థ లోభాతి యసధనలోభేన. దోసా వాతి దుట్ఠచిత్తతాయ వా. నిత్తచన్తి లోహకుమ్భియం బహూని వససహస్సాని పక్కం నీహరిత్వా తిగావుతమస్స సరీరం నిత్తచం కత్వా జలితాయ లోహపథవియం పాతేత్వా తిణ్హేహి అయసూలేహి కోట్టేత్వా చుణవిచుణ్ణం కరోన్తి. అన్ధం కరిత్వాతి, మహారాజ, తం పితుఘాతకం నిరయపాలా జలితలోహపథవియం ఉత్తానం పాతేత్వా జలితేహి అయసూలేహి అక్ఖీని భిన్దిత్వా అన్ధం కరిత్వా ముఖే ఉణ్హం ముత్తకరీసం పక్ఖిపిత్వా పలాలపీఠం వియ నం పరివత్తేత్వా కప్పేన సణ్ఠితే ఖారే లోహఉదకే నిముజ్జాపేన్తి. తత్తం పక్కుథితమయోగుళఞ్చాతి పున పక్కుథితం గూథకలలఞ్చేవ జలితఅయోగుళఞ్చ ఖాదాపేన్తి. సో పన తం ఆహరియమానం దిస్వా ముఖం పిధేతి. అథస్స దీఘే చిరతాపితే జలమానే ఫాలే ఆదాయ ముఖం విక్ఖమ్భేత్వా వివరిత్వా రజ్జుబద్ధం అయబలిసం ఖిపిత్వా జివ్హం నీహరిత్వా తస్మిం వివటే ముఖే తం అయోగుళం సమ్పవిసన్తి పక్ఖిపన్తి. రక్ఖసాతి నిరయపాలా.
Evaṃ mahāsatto adhammikarājūnaṃ paccananiraye dassetvā idāni pitughātakādīnaṃ paccananiraye dassetuṃ ‘‘yo lobhā’’tiādimāha. Tattha lobhāti yasadhanalobhena. Dosā vāti duṭṭhacittatāya vā. Nittacanti lohakumbhiyaṃ bahūni vasasahassāni pakkaṃ nīharitvā tigāvutamassa sarīraṃ nittacaṃ katvā jalitāya lohapathaviyaṃ pātetvā tiṇhehi ayasūlehi koṭṭetvā cuṇavicuṇṇaṃ karonti. Andhaṃ karitvāti, mahārāja, taṃ pitughātakaṃ nirayapālā jalitalohapathaviyaṃ uttānaṃ pātetvā jalitehi ayasūlehi akkhīni bhinditvā andhaṃ karitvā mukhe uṇhaṃ muttakarīsaṃ pakkhipitvā palālapīṭhaṃ viya naṃ parivattetvā kappena saṇṭhite khāre lohaudake nimujjāpenti. Tattaṃ pakkuthitamayoguḷañcāti puna pakkuthitaṃ gūthakalalañceva jalitaayoguḷañca khādāpenti. So pana taṃ āhariyamānaṃ disvā mukhaṃ pidheti. Athassa dīghe ciratāpite jalamāne phāle ādāya mukhaṃ vikkhambhetvā vivaritvā rajjubaddhaṃ ayabalisaṃ khipitvā jivhaṃ nīharitvā tasmiṃ vivaṭe mukhe taṃ ayoguḷaṃ sampavisanti pakkhipanti. Rakkhasāti nirayapālā.
సామా చాతి, మహారాజ, తస్స పితుఘాతకస్స జివ్హం బలిసేన నిక్కడ్ఢిత్వా అయసఙ్కూహి పథవియం నీహతం జివ్హం సామా సోణా సబలవణ్ణా సునఖా చ లోహతుణ్డా గిజ్ఝా చ కాకోలసఙ్ఘా చ అఞ్ఞే చ నానప్పకారా సకుణా సమాగన్త్వా ఆవుధేహి ఛిన్దన్తా వియ విభజ్జ కాకపదాకారేన కోట్ఠాసే కత్వా విప్ఫన్దమానం సలోహితం విఘాసం ఖాదన్తా వియ సత్తే భక్ఖయన్తీతి అత్థో. తం దడ్ఢతాలన్తి తం పితుఘాతకం ఝాయమానతాలం వియ జలితసరీరం. పరిభిన్నగత్తన్తి తత్థ తత్థ పరిభిన్నగత్తం. నిప్పోథయన్తాతి జలితేహి అయముగ్గరేహి పహరన్తా. రతీ హి తేసన్తి తేసం నిరయపాలానం సా రతి కీళా హోతి. దుఖినో పనీతరేతి ఇతరే పన నేరయికసత్తా దుక్ఖితా హోన్తి. పేత్తిఘాతినోతి పితుఘాతకా. ఇతి ఇమం పితుఘాతకానం పచ్చననిరయం దిస్వా రాజా భీతతసితో అహోసి.
Sāmā cāti, mahārāja, tassa pitughātakassa jivhaṃ balisena nikkaḍḍhitvā ayasaṅkūhi pathaviyaṃ nīhataṃ jivhaṃ sāmā soṇā sabalavaṇṇā sunakhā ca lohatuṇḍā gijjhā ca kākolasaṅghā ca aññe ca nānappakārā sakuṇā samāgantvā āvudhehi chindantā viya vibhajja kākapadākārena koṭṭhāse katvā vipphandamānaṃ salohitaṃ vighāsaṃ khādantā viya satte bhakkhayantīti attho. Taṃ daḍḍhatālanti taṃ pitughātakaṃ jhāyamānatālaṃ viya jalitasarīraṃ. Paribhinnagattanti tattha tattha paribhinnagattaṃ. Nippothayantāti jalitehi ayamuggarehi paharantā. Ratī hi tesanti tesaṃ nirayapālānaṃ sā rati kīḷā hoti. Dukhino panītareti itare pana nerayikasattā dukkhitā honti. Pettighātinoti pitughātakā. Iti imaṃ pitughātakānaṃ paccananirayaṃ disvā rājā bhītatasito ahosi.
అథ నం మహాసత్తో సమస్సాసేత్వా మాతుఘాతకానం పచ్చననిరయం దస్సేసి. యమక్ఖయన్తి యమనివేసనం, నిరయన్తి అత్థో. అత్తకమ్మఫలూపగోతి అత్తనో కమ్మఫలేన ఉపగతో. అమనుస్సాతి నిరయపాలా. హన్తారం జనయన్తియాతి మాతుఘాతకం. వాలేహీతి అయమకచివాలేహి వేఠేత్వా అయయన్తేన పీళయన్తి. తన్తి తం మాతుఘాతకం. పాయేన్తీతి తస్స పీళియమానస్స రుహిరం గళిత్వా అయకపల్లం పూరేతి. అథ నం యన్తతో నీహరన్తి, తావదేవస్స సరీరం పాకతికం హోతి. తం పథవియం ఉత్తానం నిపజ్జాపేత్వా విలీనం తమ్బలోహం వియ పక్కుథితం లోహితం పాయేన్తి. ఓగయ్హ తిట్ఠతీతి తం బహూని వస్ససహస్సాని అయయన్తేహి పీళేత్వా జేగుచ్ఛే దుగ్గన్ధే పటికూలే మహన్తే గూథకలలఆవాటే ఖిపన్తి, సో తం రహదం ఓగయ్హ ఓగాహిత్వా తిట్ఠతి. అతికాయాతి ఏకదోణికనావప్పమాణసరీరా. అయోముఖాతి అయసూచిముఖా. ఛవిం భేత్వానాతి ఛవిమాదిం కత్వా యావ అట్ఠిమ్పి భేత్వా అట్ఠిమిఞ్జమ్పి ఖాదన్తి. సంగిద్ధాతి గధితా ముచ్ఛితా. న కేవలఞ్చ ఖాదన్తేవ, అధోమగ్గాదీహి పన పవిసిత్వా ముఖాదీహి నిక్ఖమన్తి, వామపస్సాదీహి పవిసిత్వా దక్ఖిణపస్సాదీహి నిక్ఖమన్తి, సకలమ్పి సరీరం ఛిద్దావఛిద్దం కరోన్తి, సో తత్థ అతిదుక్ఖపరేతో విరవన్తో పచ్చతి. సో చాతి సో మాతుఘాతకో చ తం సతపోరిసం నిరయం పత్తో ససీసకో నిముగ్గోవ హోతి, తఞ్చ కుణపం సమన్తా యోజనసతం పూతికం హుత్వా వాయతి. మాతుఘోతి మాతుఘాతకో.
Atha naṃ mahāsatto samassāsetvā mātughātakānaṃ paccananirayaṃ dassesi. Yamakkhayanti yamanivesanaṃ, nirayanti attho. Attakammaphalūpagoti attano kammaphalena upagato. Amanussāti nirayapālā. Hantāraṃ janayantiyāti mātughātakaṃ. Vālehīti ayamakacivālehi veṭhetvā ayayantena pīḷayanti. Tanti taṃ mātughātakaṃ. Pāyentīti tassa pīḷiyamānassa ruhiraṃ gaḷitvā ayakapallaṃ pūreti. Atha naṃ yantato nīharanti, tāvadevassa sarīraṃ pākatikaṃ hoti. Taṃ pathaviyaṃ uttānaṃ nipajjāpetvā vilīnaṃ tambalohaṃ viya pakkuthitaṃ lohitaṃ pāyenti. Ogayha tiṭṭhatīti taṃ bahūni vassasahassāni ayayantehi pīḷetvā jegucche duggandhe paṭikūle mahante gūthakalalaāvāṭe khipanti, so taṃ rahadaṃ ogayha ogāhitvā tiṭṭhati. Atikāyāti ekadoṇikanāvappamāṇasarīrā. Ayomukhāti ayasūcimukhā. Chaviṃ bhetvānāti chavimādiṃ katvā yāva aṭṭhimpi bhetvā aṭṭhimiñjampi khādanti. Saṃgiddhāti gadhitā mucchitā. Na kevalañca khādanteva, adhomaggādīhi pana pavisitvā mukhādīhi nikkhamanti, vāmapassādīhi pavisitvā dakkhiṇapassādīhi nikkhamanti, sakalampi sarīraṃ chiddāvachiddaṃ karonti, so tattha atidukkhapareto viravanto paccati. So cāti so mātughātako ca taṃ sataporisaṃ nirayaṃ patto sasīsako nimuggova hoti, tañca kuṇapaṃ samantā yojanasataṃ pūtikaṃ hutvā vāyati. Mātughoti mātughātako.
ఏవం మహాసత్తో మాతుఘాతకానం పచ్చననిరయం దస్సేత్వా పున గబ్భపాతకానం పచ్చననిరయం దస్సేన్తో గాథమాహ. ఖురధారమనుక్కమ్మాతి ఖురధారనిరయం అతిక్కమిత్వా. తత్థ కిర నిరయపాలా మహన్తమహన్తే ఖురే ఉపరి ధారే కత్వా సన్థరన్తి, తతో యాహి గబ్భపాతనఖరభేసజ్జాని పివిత్వా గబ్భా పాతితా, తా గబ్భపాతినియో ఇత్థియో జలితేహి ఆవుధేహి పోథేన్తా అనుబన్ధన్తి, తా తిఖిణఖురధారాసు ఖణ్డాఖణ్డికా హుత్వా పునప్పునం ఉట్ఠాయ తం దురభిసమ్భవం ఖురధారనిరయం అక్కమన్తియో అతిక్కమిత్వా నిరయపాలేహి అనుబద్ధా దుగ్గం దురతిక్కమం విసమం వేతరణిం నదిం పతన్తి. తత్థ కమ్మకారణం నిమిజాతకే (జా॰ ౨.౨౨.౪౨౧ ఆదయో) ఆవి భవిస్సతి.
Evaṃ mahāsatto mātughātakānaṃ paccananirayaṃ dassetvā puna gabbhapātakānaṃ paccananirayaṃ dassento gāthamāha. Khuradhāramanukkammāti khuradhāranirayaṃ atikkamitvā. Tattha kira nirayapālā mahantamahante khure upari dhāre katvā santharanti, tato yāhi gabbhapātanakharabhesajjāni pivitvā gabbhā pātitā, tā gabbhapātiniyo itthiyo jalitehi āvudhehi pothentā anubandhanti, tā tikhiṇakhuradhārāsu khaṇḍākhaṇḍikā hutvā punappunaṃ uṭṭhāya taṃ durabhisambhavaṃ khuradhāranirayaṃ akkamantiyo atikkamitvā nirayapālehi anubaddhā duggaṃ duratikkamaṃ visamaṃ vetaraṇiṃ nadiṃ patanti. Tattha kammakāraṇaṃ nimijātake (jā. 2.22.421 ādayo) āvi bhavissati.
ఏవం గబ్భపాతినీనం నిరయం దస్సేత్వా మహాసత్తో యత్థ పరదారికా చ అతిచారినియో చ పతన్తా పచ్చన్తి, తం కణ్టకసిమ్బలినిరయం దస్సేన్తో ‘‘అయోమయా’’తిఆదిమాహ. తత్థ ఉభతో అభిలమ్బన్తీతి వేతరణియా ఉభోసు తీరేసు తాసం సిమ్బలీనం సాఖా ఓలమ్బన్తి. తే అచ్చిమన్తోతి తే పజ్జలితసరీరా సత్తా అచ్చిమన్తో హుత్వా తిట్ఠన్తి. యోజనన్తి తిగావుతం తేసం సరీరం, తతో ఉట్ఠితజాలాయ పన సద్ధిం యోజనఉబ్బేధా హోన్తి. ఏతే వజన్తీతి తే పరదారికా సత్తా నానావిధేహి ఆవుధేహి కోట్టియమానా ఏతే సిమ్బలినిరయే అభిరుహన్తి. తే పతన్తీతి తే బహూని వస్ససహస్సాని రుక్ఖవిటపేసు లగ్గా ఝాయిత్వా పున నిరయపాలేహి ఆవుధేహి విహతా వివత్తా హుత్వా పరివత్తిత్వా అధోసీసకా పతన్తి. పుథూతి బహూ. వినివిద్ధఙ్గాతి తేసం తతో పతనకాలే హేట్ఠా అయపథవితో సూలాని ఉట్ఠహిత్వా తేసం మత్థకం పటిచ్ఛన్తి, తాని తేసం అధోమగ్గేన నిక్ఖమన్తి, తే ఏవం సూలేసు విద్ధసరీరా చిరరత్తా సయన్తి. దీఘన్తి సుపినేపి నిద్దం అలభన్తా దీఘరత్తం జగ్గన్తీతి అత్థో. రత్యా వివసానేతి రత్తీనం అచ్చయేన, చిరకాలాతిక్కమేనాతి అత్థో . పవజ్జన్తీతి సట్ఠియోజనికం జలితం లోహకుమ్భిం కప్పేన సణ్ఠితం జలితతమ్బలోహరసపుణ్ణం లోహకుమ్భిం నిరయపాలేహి ఖిత్తా పచ్చన్తి. దుస్సీలాతి పరదారికా.
Evaṃ gabbhapātinīnaṃ nirayaṃ dassetvā mahāsatto yattha paradārikā ca aticāriniyo ca patantā paccanti, taṃ kaṇṭakasimbalinirayaṃ dassento ‘‘ayomayā’’tiādimāha. Tattha ubhato abhilambantīti vetaraṇiyā ubhosu tīresu tāsaṃ simbalīnaṃ sākhā olambanti. Te accimantoti te pajjalitasarīrā sattā accimanto hutvā tiṭṭhanti. Yojananti tigāvutaṃ tesaṃ sarīraṃ, tato uṭṭhitajālāya pana saddhiṃ yojanaubbedhā honti. Ete vajantīti te paradārikā sattā nānāvidhehi āvudhehi koṭṭiyamānā ete simbaliniraye abhiruhanti. Te patantīti te bahūni vassasahassāni rukkhaviṭapesu laggā jhāyitvā puna nirayapālehi āvudhehi vihatā vivattā hutvā parivattitvā adhosīsakā patanti. Puthūti bahū. Vinividdhaṅgāti tesaṃ tato patanakāle heṭṭhā ayapathavito sūlāni uṭṭhahitvā tesaṃ matthakaṃ paṭicchanti, tāni tesaṃ adhomaggena nikkhamanti, te evaṃ sūlesu viddhasarīrā cirarattā sayanti. Dīghanti supinepi niddaṃ alabhantā dīgharattaṃ jaggantīti attho. Ratyā vivasāneti rattīnaṃ accayena, cirakālātikkamenāti attho . Pavajjantīti saṭṭhiyojanikaṃ jalitaṃ lohakumbhiṃ kappena saṇṭhitaṃ jalitatambaloharasapuṇṇaṃ lohakumbhiṃ nirayapālehi khittā paccanti. Dussīlāti paradārikā.
ఏవం మహాసత్తో పరదారికఅతిచారికానం పచ్చనసిమ్బలినిరయం దస్సేత్వా ఇతో పరం సామికవత్తసస్సుససురవత్తాదీని అపూరేన్తీనం పచ్చనట్ఠానం పకాసేన్తో ‘‘యా చా’’తిఆదిమాహ. తత్థ అతిమఞ్ఞతీతి భిసజాతకే (జా॰ ౧.౧౪.౭౮ ఆదయో) వుత్తం సామికవత్తం అకరోన్తీ అతిక్కమిత్వా మఞ్ఞతి. జేట్ఠం వాతి సామికస్స జేట్ఠభాతరం. ననన్దరన్తి సామికస్స భగినిం. ఏతేసమ్పి హి అఞ్ఞతరస్స హత్థపాదపిట్ఠిపరికమ్మన్హాపనభోజనాదిభేదం వత్తం అపూరేన్తీ తేసు హిరోత్తప్పం అనుపట్ఠపేన్తీ తే అతిమఞ్ఞతి నామ, సాపి నిరయే నిబ్బత్తి. వఙ్కేనాతి తస్సా సామికవత్తాదీనం అపరిపూరికాయ సామికాదయో అక్కోసిత్వా పరిభాసిత్వా నిరయే నిబ్బత్తాయ లోహపథవియం నిపజ్జాపేత్వా అయసఙ్కునా ముఖం వివరిత్వా బలిసేన జివ్హగ్గం నిబ్బహన్తి, రజ్జుబన్ధనేన సబన్ధనం కడ్ఢన్తి. కిమినన్తి కిమిభరితం. ఇదం వుత్తం హోతి – మహారాజ, సో నేరయికసత్తో ఏవం నిక్కడ్ఢితం అత్తనో బ్యామేన బ్యామమత్తం జివ్హం ఆవుధేహి కోట్టితకోట్టితట్ఠానే సఞ్జాతేహి మహాదోణిప్పమాణేహి కిమీహి భరితం పస్సతి. విఞ్ఞాపేతుం న సక్కోతీతి నిరయపాలే యాచితుకామోపి కిఞ్చి వత్తుం న సక్కోతి. తాపనేతి ఏవం సా తత్థ బహూని వస్ససహస్సాని పచ్చిత్వా పున తాపనమహానిరయే పచ్చతి.
Evaṃ mahāsatto paradārikaaticārikānaṃ paccanasimbalinirayaṃ dassetvā ito paraṃ sāmikavattasassusasuravattādīni apūrentīnaṃ paccanaṭṭhānaṃ pakāsento ‘‘yā cā’’tiādimāha. Tattha atimaññatīti bhisajātake (jā. 1.14.78 ādayo) vuttaṃ sāmikavattaṃ akarontī atikkamitvā maññati. Jeṭṭhaṃ vāti sāmikassa jeṭṭhabhātaraṃ. Nanandaranti sāmikassa bhaginiṃ. Etesampi hi aññatarassa hatthapādapiṭṭhiparikammanhāpanabhojanādibhedaṃ vattaṃ apūrentī tesu hirottappaṃ anupaṭṭhapentī te atimaññati nāma, sāpi niraye nibbatti. Vaṅkenāti tassā sāmikavattādīnaṃ aparipūrikāya sāmikādayo akkositvā paribhāsitvā niraye nibbattāya lohapathaviyaṃ nipajjāpetvā ayasaṅkunā mukhaṃ vivaritvā balisena jivhaggaṃ nibbahanti, rajjubandhanena sabandhanaṃ kaḍḍhanti. Kiminanti kimibharitaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, so nerayikasatto evaṃ nikkaḍḍhitaṃ attano byāmena byāmamattaṃ jivhaṃ āvudhehi koṭṭitakoṭṭitaṭṭhāne sañjātehi mahādoṇippamāṇehi kimīhi bharitaṃ passati. Viññāpetuṃ na sakkotīti nirayapāle yācitukāmopi kiñci vattuṃ na sakkoti. Tāpaneti evaṃ sā tattha bahūni vassasahassāni paccitvā puna tāpanamahāniraye paccati.
ఏవం మహాసత్తో సామికవత్తసస్సుససురవత్తాదీని అపూరేన్తీనం పచ్చననిరయం దస్సేత్వా ఇదాని సూకరికాదీనం పచ్చననిరయే దస్సేన్తో ‘‘ఓరబ్భికా’’తిఆదిమాహ . తత్థ అవణ్ణే వణ్ణకారకాతి పేసుఞ్ఞకారకా. ఖారనదిన్తి ఏతే ఓరబ్భికాదయో ఏతేహి సత్తిఆదీహి హఞ్ఞమానా వేతరణిం నదిం పతన్తీతి అత్థో. సేసాని ఓరబ్భికాదీనం పచ్చనట్ఠానాని నిమిజాతకే ఆవి భవిస్సన్తి. కుటకారీతి కూటవినిచ్ఛయస్స చేవ తులాకూటాదీనఞ్చ కారకే సన్ధాయేతం వుత్తం. తత్థ కూటవినిచ్ఛయకూటట్టకారకకూటఅగ్ఘాపనికానం పచ్చననిరయా నిమిజాతకే ఆవి భవిస్సన్తి. వన్తన్తి వమితకం. దురత్తానన్తి దుగ్గతత్తభావానం. ఇదం వుత్తం హోతి – మహారాజ, తే దురత్తభావా సత్తా అయకూటేహి మత్థకే భిజ్జమానే వమన్తి, తతో తం వన్తం జలితఅయకపల్లేహి తేసు ఏకచ్చానం ముఖే ఖిపన్తి , ఇతి తే పరేసం వన్తం భుఞ్జన్తి నామ. భేరణ్డకాతి సిఙ్గాలా. విప్ఫన్దమానన్తి అధోముఖం నిపజ్జాపితం నిక్కడ్ఢితజివ్హం ఇతో చితో చ విప్ఫన్దమానం. మిగేనాతి ఓకచారకమిగేన. పక్ఖినాతి తథారూపేనేవ. గన్తా తేతి గన్తారో తే. నిరయుస్సదన్తి ఉస్సదనిరయం. పాళియం పన ‘‘నిరయం అధో’’తి లిఖితం. అయం పన నిరయో నిమిజాతకే ఆవి భవిస్సతీతి.
Evaṃ mahāsatto sāmikavattasassusasuravattādīni apūrentīnaṃ paccananirayaṃ dassetvā idāni sūkarikādīnaṃ paccananiraye dassento ‘‘orabbhikā’’tiādimāha . Tattha avaṇṇe vaṇṇakārakāti pesuññakārakā. Khāranadinti ete orabbhikādayo etehi sattiādīhi haññamānā vetaraṇiṃ nadiṃ patantīti attho. Sesāni orabbhikādīnaṃ paccanaṭṭhānāni nimijātake āvi bhavissanti. Kuṭakārīti kūṭavinicchayassa ceva tulākūṭādīnañca kārake sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tattha kūṭavinicchayakūṭaṭṭakārakakūṭaagghāpanikānaṃ paccananirayā nimijātake āvi bhavissanti. Vantanti vamitakaṃ. Durattānanti duggatattabhāvānaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – mahārāja, te durattabhāvā sattā ayakūṭehi matthake bhijjamāne vamanti, tato taṃ vantaṃ jalitaayakapallehi tesu ekaccānaṃ mukhe khipanti , iti te paresaṃ vantaṃ bhuñjanti nāma. Bheraṇḍakāti siṅgālā. Vipphandamānanti adhomukhaṃ nipajjāpitaṃ nikkaḍḍhitajivhaṃ ito cito ca vipphandamānaṃ. Migenāti okacārakamigena. Pakkhināti tathārūpeneva. Gantā teti gantāro te. Nirayussadanti ussadanirayaṃ. Pāḷiyaṃ pana ‘‘nirayaṃ adho’’ti likhitaṃ. Ayaṃ pana nirayo nimijātake āvi bhavissatīti.
ఇతి మహాసత్తో ఏత్తకే నిరయే దస్సేత్వా ఇదాని దేవలోకవివరణం కత్వా రఞ్ఞో దేవలోకే దస్సేన్తో ఆహ –
Iti mahāsatto ettake niraye dassetvā idāni devalokavivaraṇaṃ katvā rañño devaloke dassento āha –
౧౩౩.
133.
‘‘సన్తో చ ఉద్ధం గచ్ఛన్తి, సుచిణ్ణేనిధ కమ్మునా;
‘‘Santo ca uddhaṃ gacchanti, suciṇṇenidha kammunā;
సుచిణ్ణస్స ఫలం పస్స, సఇన్దా దేవా సబ్రహ్మకా.
Suciṇṇassa phalaṃ passa, saindā devā sabrahmakā.
౧౩౪.
134.
‘‘తం తం బ్రూమి మహారాజ, ధమ్మం రట్ఠపతీ చర;
‘‘Taṃ taṃ brūmi mahārāja, dhammaṃ raṭṭhapatī cara;
తథా రాజ చరాహి ధమ్మం, యథా తం సుచిణ్ణం నానుతప్పేయ్య పచ్ఛా’’తి.
Tathā rāja carāhi dhammaṃ, yathā taṃ suciṇṇaṃ nānutappeyya pacchā’’ti.
తత్థ సన్తోతి కాయాదీహి ఉపసన్తా. ఉద్ధన్తి దేవలోకం. సఇన్దాతి తత్థ తత్థ ఇన్దేహి సద్ధిం. మహాసత్తో హిస్స చాతుమహారాజాదికే దేవే దస్సేన్తో, ‘‘మహారాజ, చాతుమహారాజికే దేవే పస్స, చత్తారో మహారాజానో పస్స, తావతింసే పస్స, సక్కం పస్సా’’తి ఏవం సబ్బేపి సఇన్దకే సబ్రహ్మకే చ దేవే దస్సేన్తో ‘‘ఇదమ్పి సుచిణ్ణస్స ఫలం ఇదమ్పి ఫల’’న్తి దస్సేసి. తం తం బ్రూమీతి తస్మా తం భణామి. ధమ్మన్తి ఇతో పట్ఠాయ పాణాతిపాతాదీని పఞ్చ వేరాని పహాయ దానాదీని పుఞ్ఞాని కరోహీతి. యథా తం సుచిణ్ణం నానుతప్పేయ్యాతి యథా తం దానాదిపుఞ్ఞకమ్మం సుచిణ్ణం పితుఘాతకమ్మపచ్చయం విప్పటిసారం పటిచ్ఛాదేతుం సమత్థతాయ తం నానుతప్పేయ్య, తథా తం సుచిణ్ణం చర, బహుం పుఞ్ఞం కరోహీతి అత్థో.
Tattha santoti kāyādīhi upasantā. Uddhanti devalokaṃ. Saindāti tattha tattha indehi saddhiṃ. Mahāsatto hissa cātumahārājādike deve dassento, ‘‘mahārāja, cātumahārājike deve passa, cattāro mahārājāno passa, tāvatiṃse passa, sakkaṃ passā’’ti evaṃ sabbepi saindake sabrahmake ca deve dassento ‘‘idampi suciṇṇassa phalaṃ idampi phala’’nti dassesi. Taṃ taṃ brūmīti tasmā taṃ bhaṇāmi. Dhammanti ito paṭṭhāya pāṇātipātādīni pañca verāni pahāya dānādīni puññāni karohīti. Yathā taṃ suciṇṇaṃ nānutappeyyāti yathā taṃ dānādipuññakammaṃ suciṇṇaṃ pitughātakammapaccayaṃ vippaṭisāraṃ paṭicchādetuṃ samatthatāya taṃ nānutappeyya, tathā taṃ suciṇṇaṃ cara, bahuṃ puññaṃ karohīti attho.
సో మహాసత్తస్స ధమ్మకథం సుత్వా తతో పట్ఠాయ అస్సాసం పటిలభి. బోధిసత్తో పన కిఞ్చి కాలం తత్థ వసిత్వా అత్తనో వసనట్ఠానఞ్ఞేవ గతో.
So mahāsattassa dhammakathaṃ sutvā tato paṭṭhāya assāsaṃ paṭilabhi. Bodhisatto pana kiñci kālaṃ tattha vasitvā attano vasanaṭṭhānaññeva gato.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ, పుబ్బేపేస మయా అస్సాసితోయేవా’’తి వత్వా జాతకం సమోధానేసి ‘‘తదా రాజా అజాతసత్తు అహోసి, ఇసిగణో బుద్ధపరిసా, సంకిచ్చపణ్డితో పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepesa mayā assāsitoyevā’’ti vatvā jātakaṃ samodhānesi ‘‘tadā rājā ajātasattu ahosi, isigaṇo buddhaparisā, saṃkiccapaṇḍito pana ahameva ahosi’’nti.
సంకిచ్చజాతకవణ్ణనా దుతియా.
Saṃkiccajātakavaṇṇanā dutiyā.
జాతకుద్దానం –
Jātakuddānaṃ –
అథ సట్ఠినిపాతమ్హి, సుణాథ మమ భాసితం;
Atha saṭṭhinipātamhi, suṇātha mama bhāsitaṃ;
జాతకసవ్హయనో పవరో, సోణకఅరిన్దమసవ్హయనో;
Jātakasavhayano pavaro, soṇakaarindamasavhayano;
తథా వుత్తరథేసభకిచ్చవరోతి.
Tathā vuttarathesabhakiccavaroti.
సట్ఠినిపాతవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Saṭṭhinipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౫౩౦. సంకిచ్చజాతకం • 530. Saṃkiccajātakaṃ