Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā)

    ೯. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    9. Sammādiṭṭhisuttavaṇṇanā

    ೮೯. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ, ಆವುಸೋ, ವುಚ್ಚತಿ, ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಕತಮಂ ಪನಾವುಸೋ , ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿ ವಾ ಏವಂ ಯತ್ತಕಾ ಥೇರೇನ ಪುಚ್ಛಾ ವುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಾ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾ ಪುಚ್ಛಾ ಏವ।

    89.Evaṃme sutanti sammādiṭṭhisuttaṃ. Tattha ‘‘sammādiṭṭhi sammādiṭṭhīti, āvuso, vuccati, kittāvatā nu kho, āvuso’’ti vā ‘‘katamaṃ panāvuso , akusala’’nti vā evaṃ yattakā therena pucchā vuttā, sabbā kathetukamyatā pucchā eva.

    ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಜಾನನ್ತಾಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ವದನ್ತಿ ಅಜಾನನ್ತಾಪಿ ಬಾಹಿರಕಾಪಿ ಸಾಸನಿಕಾಪಿ ಅನುಸ್ಸವಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖೇನಾಪಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಬಹೂನಂ ವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಮಸನ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ, ಆವುಸೋ, ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಯಞ್ಹಿ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಅಪರೇಹಿಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಅಥಾಪರೇಹಿಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸ್ವಾಯಂ ಏವಂ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಅತ್ಥಞ್ಚ ಲಕ್ಖಣಞ್ಚ ಉಪಾದಾಯ ಕಿತ್ತಾವತಾ ನು ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀತಿ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಸೋಭನಾಯ ಪಸತ್ಥಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಯದಾ ಪನ ಧಮ್ಮೇಯೇವ ಅಯಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸದ್ದೋ ವತ್ತತಿ, ತದಾಸ್ಸ ಸೋಭನಾ ಪಸತ್ಥಾ ಚ ದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Tattha yasmā jānantāpi sammādiṭṭhīti vadanti ajānantāpi bāhirakāpi sāsanikāpi anussavādivasenāpi attapaccakkhenāpi, tasmā taṃ bahūnaṃ vacanaṃ upādāya dvikkhattuṃ āmasanto ‘‘sammādiṭṭhi sammādiṭṭhīti, āvuso, vuccatī’’ti āha. Ayañhi ettha adhippāyo, aparehipi sammādiṭṭhīti vuccati, athāparehipi sammādiṭṭhīti vuccati, svāyaṃ evaṃ vuccamāno atthañca lakkhaṇañca upādāya kittāvatā nu kho, āvuso, ariyasāvako sammādiṭṭhi hotīti. Tattha sammādiṭṭhīti sobhanāya pasatthāya ca diṭṭhiyā samannāgato. Yadā pana dhammeyeva ayaṃ sammādiṭṭhisaddo vattati, tadāssa sobhanā pasatthā ca diṭṭhi sammādiṭṭhīti evamattho veditabbo.

    ಸಾ ಚಾಯಂ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ ಲೋಕಿಯಾ ಲೋಕುತ್ತರಾತಿ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾಞಾಣಂ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಞಾಣಞ್ಚ ಲೋಕಿಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಸಾಸವಾ ಪಞ್ಞಾ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಫಲಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪಞ್ಞಾ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಪುಗ್ಗಲೋ ಪನ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸೇಕ್ಖೋ ಅಸೇಕ್ಖೋ ಚ। ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಬಾಹಿರಕೋ ಸಾಸನಿಕೋ ಚ। ತತ್ಥ ಬಾಹಿರಕೋ ಕಮ್ಮವಾದೀ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಹೋತಿ, ನೋ ಸಚ್ಚಾನುಲೋಮಿಕಾಯ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸಕತ್ತಾ। ಸಾಸನಿಕೋ ದ್ವೀಹಿಪಿ। ಸೇಕ್ಖೋ ನಿಯತಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಅಸೇಕ್ಖೋ ಅಸೇಕ್ಖಾಯ। ಇಧ ಪನ ನಿಯತಾಯ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಉಜುಗತಾಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ ಧಮ್ಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಆಗತೋ ಇಮಂ ಸದ್ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ, ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ ಹಿ ಅನ್ತದ್ವಯಮನುಪಗಮ್ಮ ಉಜುಭಾವೇನ ಗತತ್ತಾ , ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಿ ಚ ಸಬ್ಬವಙ್ಕಾನಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗತತ್ತಾ ಉಜುಗತಾ ಹೋತಿ, ತಾಯೇವ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನವಪ್ಪಕಾರೇಪಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಅಚಲಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ, ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗಹನಾನಿ ಚ ವಿನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹನ್ತೋ ಜಾತಿಸಂಸಾರಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪರಿನಿಟ್ಠಪೇನ್ತೋ ಅರಿಯೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತೋ ಇಮಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಪ್ಪವೇದಿತಂ ಅಮತೋಗಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಸಙ್ಖಾತಂ ಸದ್ಧಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    Sā cāyaṃ sammādiṭṭhi duvidhā hoti lokiyā lokuttarāti. Tattha kammassakatāñāṇaṃ saccānulomikañāṇañca lokiyā sammādiṭṭhi, saṅkhepato vā sabbāpi sāsavā paññā. Ariyamaggaphalasampayuttā paññā lokuttarā sammādiṭṭhi. Puggalo pana tividho hoti puthujjano sekkho asekkho ca. Tattha puthujjano duvidho hoti bāhirako sāsaniko ca. Tattha bāhirako kammavādī kammassakatādiṭṭhiyā sammādiṭṭhi hoti, no saccānulomikāya attadiṭṭhiparāmāsakattā. Sāsaniko dvīhipi. Sekkho niyatāya sammādiṭṭhiyā sammādiṭṭhi. Asekkho asekkhāya. Idha pana niyatāya niyyānikāya lokuttarakusalasammādiṭṭhiyā samannāgato ‘‘sammādiṭṭhī’’ti adhippeto. Tenevāha ‘‘ujugatāssa diṭṭhi dhamme aveccappasādena samannāgato āgato imaṃ saddhamma’’nti, lokuttarakusalasammādiṭṭhiyeva hi antadvayamanupagamma ujubhāvena gatattā , kāyavaṅkādīni ca sabbavaṅkāni samucchinditvā gatattā ujugatā hoti, tāyeva ca diṭṭhiyā samannāgato navappakārepi lokuttaradhamme aveccappasādena acalappasādena samannāgato hoti, sabbadiṭṭhigahanāni ca vinibbeṭhento sabbakilese pajahanto jātisaṃsārā nikkhamanto paṭipattiṃ pariniṭṭhapento ariyena maggena āgato imaṃ sambuddhappaveditaṃ amatogadhaṃ nibbānasaṅkhātaṃ saddhammanti vuccati.

    ಯತೋ ಖೋತಿ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದವಚನಮೇತಂ, ಯಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಕುಸಲಞ್ಚ ಪಜಾನಾತೀತಿ ದಸಾಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತಂ ಅಕುಸಲಞ್ಚ ಪಜಾನಾತಿ, ನಿರೋಧಾರಮ್ಮಣಾಯ ಪಜಾನನಾಯ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಅಕುಸಲಮೂಲಞ್ಚ ಪಜಾನಾತೀತಿ ತಸ್ಸ ಮೂಲಪಚ್ಚಯಭೂತಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಞ್ಚ ಪಜಾನಾತಿ, ತೇನೇವ ಪಕಾರೇನ ‘‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ’’ತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ। ಏಸ ನಯೋ ಕುಸಲಞ್ಚ ಕುಸಲಮೂಲಞ್ಚಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸು ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಕಿಚ್ಚವಸೇನೇವ ವತ್ಥುಪಜಾನನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏತ್ತಾವತಾಪೀತಿ ಏತ್ತಕೇನ ಇಮಿನಾ ಅಕುಸಲಾದಿಪ್ಪಜಾನನೇನಾಪಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಉಜುಗತಾಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಇಮಂ ಸದ್ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಸಂಖಿತ್ತದೇಸನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ ಹೋತಿ। ದೇಸನಾಯೇವ ಚೇಸಾ ಸಂಖಿತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಿತ್ಥಾರವಸೇನೇವ ಸಮ್ಮಾಮನಸಿಕಾರಪ್ಪಟಿವೇಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Yato khoti kālaparicchedavacanametaṃ, yasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti. Akusalañca pajānātīti dasākusalakammapathasaṅkhātaṃ akusalañca pajānāti, nirodhārammaṇāya pajānanāya kiccavasena ‘‘idaṃ dukkha’’nti paṭivijjhanto akusalaṃ pajānāti. Akusalamūlañca pajānātīti tassa mūlapaccayabhūtaṃ akusalamūlañca pajānāti, teneva pakārena ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti paṭivijjhanto. Esa nayo kusalañca kusalamūlañcāti etthāpi. Yathā cettha, evaṃ ito paresu sabbavāresu kiccavaseneva vatthupajānanā veditabbā. Ettāvatāpīti ettakena iminā akusalādippajānanenāpi. Sammādiṭṭhi hotīti vuttappakārāya lokuttarasammādiṭṭhiyā samannāgato hoti. Ujugatāssa…pe… imaṃ saddhammanti ettāvatā saṃkhittadesanā niṭṭhitā hoti. Desanāyeva cesā saṃkhittā, tesaṃ pana bhikkhūnaṃ vitthāravaseneva sammāmanasikārappaṭivedho veditabbo.

    ದುತಿಯವಾರೇ ಪನ ದೇಸನಾಪಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಮನಸಿಕಾರಪ್ಪಟಿವೇಧೋಪಿ ವಿತ್ಥಾರೇನೇವ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಂಖಿತ್ತದೇಸನಾಯ ದ್ವೇ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಾ, ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾಯ ದ್ವೇ ಉಪರಿಮಮಗ್ಗಾ ಕಥಿತಾ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾವಸಾನೇ ‘‘ಸಬ್ಬಸೋ ರಾಗಾನುಸಯಂ ಪಹಾಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನಾ। ಥೇರೋ ಪನಾಹ ‘‘ಸಂಖಿತ್ತದೇಸನಾಯಪಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ರಾಸಿತೋ ಕಥಿತಾ, ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾಯಪೀ’’ತಿ। ಯಾ ಚಾಯಂ ಇಧ ಸಂಖಿತ್ತವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾಸು ವಿಚಾರಣಾ ಆವಿಕತಾ, ಸಾ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಇಧ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಪುಬ್ಬಾನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾಮತ್ತಮೇವ ಹಿ ಇತೋ ಪರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ।

    Dutiyavāre pana desanāpi vitthārena manasikārappaṭivedhopi vitthāreneva vuttoti veditabbo. Tattha ‘‘saṃkhittadesanāya dve heṭṭhimamaggā, vitthāradesanāya dve uparimamaggā kathitā’’ti bhikkhū āhaṃsu vitthāradesanāvasāne ‘‘sabbaso rāgānusayaṃ pahāyā’’tiādivacanaṃ sampassamānā. Thero panāha ‘‘saṃkhittadesanāyapi cattāro maggā rāsito kathitā, vitthāradesanāyapī’’ti. Yā cāyaṃ idha saṃkhittavitthāradesanāsu vicāraṇā āvikatā, sā sabbavāresu idha vuttanayeneva veditabbā. Apubbānuttānapadavaṇṇanāmattameva hi ito paraṃ karissāma.

    ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಣ್ಣನಾ

    Akusalakammapathavaṇṇanā

    ತತ್ಥ ಪಠಮವಾರಸ್ಸ ತಾವ ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾಯ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಅಕುಸಲ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ಅಕೋಸಲ್ಲಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಪರತೋ ವತ್ತಬ್ಬಕುಸಲಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ವಾ। ತಂ ಲಕ್ಖಣತೋ ಸಾವಜ್ಜದುಕ್ಖವಿಪಾಕಂ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಂ ವಾ। ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಸಾಧಾರಣಪದವಣ್ಣನಾ।

    Tattha paṭhamavārassa tāva vitthāradesanāya ‘‘pāṇātipāto kho, āvuso, akusala’’ntiādīsu akosallappavattiyā akusalaṃ veditabbaṃ, parato vattabbakusalappaṭipakkhato vā. Taṃ lakkhaṇato sāvajjadukkhavipākaṃ saṃkiliṭṭhaṃ vā. Ayaṃ tāvettha sādhāraṇapadavaṇṇanā.

    ಅಸಾಧಾರಣೇಸು ಪನ ಪಾಣಸ್ಸ ಅತಿಪಾತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ, ಪಾಣವಧೋ ಪಾಣಘಾತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಾಣೋತಿ ಚೇತ್ಥ ವೋಹಾರತೋ ಸತ್ತೋ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪಾಣೇ ಪಾಣಸಞ್ಞಿನೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರಾನಂ ಅಞ್ಞತರದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ವಧಕಚೇತನಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ। ಸೋ ಗುಣವಿರಹಿತೇಸು ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾದೀಸು ಪಾಣೇಸು ಖುದ್ದಕೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಸರೀರೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಪಯೋಗಮಹನ್ತತಾಯ। ಪಯೋಗಸಮತ್ತೇಪಿ ವತ್ಥುಮಹನ್ತತಾಯ। ಗುಣವನ್ತೇಸು ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಅಪ್ಪಗುಣೇ ಪಾಣೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹಾಗುಣೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಸರೀರಗುಣಾನಂ ಪನ ಸಮಭಾವೇ ಸತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಉಪಕ್ಕಮಾನಞ್ಚ ಮುದುತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ತಿಬ್ಬತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಣೋ, ಪಾಣಸಞ್ಞಿತಾ, ವಧಕಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಮರಣನ್ತಿ। ಛ ಪಯೋಗಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ, ಆಣತ್ತಿಕೋ, ನಿಸ್ಸಗ್ಗಿಯೋ, ಥಾವರೋ, ವಿಜ್ಜಾಮಯೋ, ಇದ್ಧಿಮಯೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನೇತ್ಥ ವಿತ್ಥಾರೀಯಮಾನೇ ಅತಿಪಪಞ್ಚೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ನ ವಿತ್ಥಾರಯಾಮ, ಅಞ್ಞಞ್ಚ ಏವರೂಪಂ। ಅತ್ಥಿಕೇಹಿ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಂ ವಿನಯಟ್ಠಕಥಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೧೭೨) ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬೋ।

    Asādhāraṇesu pana pāṇassa atipāto pāṇātipāto, pāṇavadho pāṇaghātoti vuttaṃ hoti. Pāṇoti cettha vohārato satto, paramatthato jīvitindriyaṃ. Tasmiṃ pana pāṇe pāṇasaññino jīvitindriyupacchedakaupakkamasamuṭṭhāpikā kāyavacīdvārānaṃ aññataradvārappavattā vadhakacetanā pāṇātipāto. So guṇavirahitesu tiracchānagatādīsu pāṇesu khuddake pāṇe appasāvajjo, mahāsarīre mahāsāvajjo. Kasmā? Payogamahantatāya. Payogasamattepi vatthumahantatāya. Guṇavantesu manussādīsu appaguṇe pāṇe appasāvajjo, mahāguṇe mahāsāvajjo. Sarīraguṇānaṃ pana samabhāve sati kilesānaṃ upakkamānañca mudutāya appasāvajjo, tibbatāya mahāsāvajjoti veditabbo. Tassa pañca sambhārā honti pāṇo, pāṇasaññitā, vadhakacittaṃ, upakkamo, tena maraṇanti. Cha payogā sāhatthiko, āṇattiko, nissaggiyo, thāvaro, vijjāmayo, iddhimayoti. Imasmiṃ panettha vitthārīyamāne atipapañco hoti, tasmā naṃ na vitthārayāma, aññañca evarūpaṃ. Atthikehi pana samantapāsādikaṃ vinayaṭṭhakathaṃ (pārā. aṭṭha. 2.172) oloketvā gahetabbo.

    ಅದಿನ್ನಸ್ಸ ಆದಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ, ಪರಸ್ಸ ಹರಣಂ ಥೇಯ್ಯಂ, ಚೋರಿಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅದಿನ್ನನ್ತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಯತ್ಥ ಪರೋ ಯಥಾಕಾಮಕಾರಿತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅದಣ್ಡಾರಹೋ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ಚ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತೇ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿನೋ ತದಾದಾಯಕಉಪಕ್ಕಮಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಥೇಯ್ಯಚೇತನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ। ತಂ ಹೀನೇ ಪರಸನ್ತಕೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ , ಪಣೀತೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ। ಕಸ್ಮಾ? ವತ್ಥುಪಣೀತತಾಯ। ವತ್ಥುಸಮತ್ತೇ ಸತಿ ಗುಣಾಧಿಕಾನಂ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಂ। ತಂ ತಂ ಗುಣಾಧಿಕಂ ಉಪಾದಾಯ ತತೋ ತತೋ ಹೀನಗುಣಸ್ಸ ಸನ್ತಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಂ। ತಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಂ, ಪರಪರಿಗ್ಗಹಿತಸಞ್ಞಿತಾ, ಥೇಯ್ಯಚಿತ್ತಂ, ಉಪಕ್ಕಮೋ, ತೇನ ಹರಣನ್ತಿ। ಛ ಪಯೋಗಾ ಸಾಹತ್ಥಿಕಾದಯೋವ। ತೇ ಚ ಖೋ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಥೇಯ್ಯಾವಹಾರೋ, ಪಸಯ್ಹಾವಹಾರೋ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾವಹಾರೋ, ಪರಿಕಪ್ಪಾವಹಾರೋ, ಕುಸಾವಹಾರೋತಿ ಇಮೇಸಂ ಅವಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಪವತ್ತಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಂ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೯೨) ವುತ್ತೋ।

    Adinnassa ādānaṃ adinnādānaṃ, parassa haraṇaṃ theyyaṃ, corikāti vuttaṃ hoti. Tattha adinnanti parapariggahitaṃ, yattha paro yathākāmakāritaṃ āpajjanto adaṇḍāraho anupavajjo ca hoti. Tasmiṃ pana parapariggahite parapariggahitasaññino tadādāyakaupakkamasamuṭṭhāpikā theyyacetanā adinnādānaṃ. Taṃ hīne parasantake appasāvajjaṃ , paṇīte mahāsāvajjaṃ. Kasmā? Vatthupaṇītatāya. Vatthusamatte sati guṇādhikānaṃ santake vatthusmiṃ mahāsāvajjaṃ. Taṃ taṃ guṇādhikaṃ upādāya tato tato hīnaguṇassa santake vatthusmiṃ appasāvajjaṃ. Tassa pañca sambhārā honti parapariggahitaṃ, parapariggahitasaññitā, theyyacittaṃ, upakkamo, tena haraṇanti. Cha payogā sāhatthikādayova. Te ca kho yathānurūpaṃ theyyāvahāro, pasayhāvahāro, paṭicchannāvahāro, parikappāvahāro, kusāvahāroti imesaṃ avahārānaṃ vasena pavattāti ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.92) vutto.

    ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾಮೇಸೂತಿ ಮೇಥುನಸಮಾಚಾರೇಸು। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋತಿ ಏಕನ್ತನಿನ್ದಿತೋ ಲಾಮಕಾಚಾರೋ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕಾಯದ್ವಾರಪ್ಪವತ್ತಾ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನವೀತಿಕ್ಕಮಚೇತನಾ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ।

    Kāmesumicchācāroti ettha pana kāmesūti methunasamācāresu. Micchācāroti ekantanindito lāmakācāro. Lakkhaṇato pana asaddhammādhippāyena kāyadvārappavattā agamanīyaṭṭhānavītikkamacetanā kāmesumicchācāro.

    ತತ್ಥ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಪುರಿಸಾನಂ ತಾವ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಮಾತಾಪಿತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಾತುರಕ್ಖಿತಾ, ಭಗಿನಿರಕ್ಖಿತಾ, ಞಾತಿರಕ್ಖಿತಾ, ಗೋತ್ತರಕ್ಖಿತಾ, ಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತಾ, ಸಾರಕ್ಖಾ, ಸಪರಿದಣ್ಡಾತಿ ಮಾತುರಕ್ಖಿತಾದಯೋ ದಸ ; ಧನಕ್ಕೀತಾ, ಛನ್ದವಾಸಿನೀ, ಭೋಗವಾಸಿನೀ, ಪಟವಾಸಿನೀ, ಓದಪತ್ತಕಿನೀ, ಓಭಟಚುಮ್ಬಟಾ, ದಾಸೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಕಮ್ಮಕಾರೀ ಚ ಭರಿಯಾ ಚ, ಧಜಾಹತಾ, ಮುಹುತ್ತಿಕಾತಿ ಏತಾ ಚ ಧನಕ್ಕೀತಾದಯೋ ದಸಾತಿ ವೀಸತಿ ಇತ್ಥಿಯೋ। ಇತ್ಥೀಸು ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸಾರಕ್ಖಾಸಪರಿದಣ್ಡಾನಂ, ದಸನ್ನಞ್ಚ ಧನಕ್ಕೀತಾದೀನನ್ತಿ ದ್ವಾದಸನ್ನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಅಞ್ಞೇ ಪುರಿಸಾ, ಇದಂ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ। ಸೋ ಪನೇಸ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸೀಲಾದಿಗುಣರಹಿತೇ ಅಗಮನೀಯಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸೀಲಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೇ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಅಗಮನೀಯವತ್ಥು, ತಸ್ಮಿಂ ಸೇವನಚಿತ್ತಂ, ಸೇವನಪಯೋಗೋ, ಮಗ್ಗೇನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಅಧಿವಾಸನನ್ತಿ। ಏಕೋ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋ ಏವ।

    Tattha agamanīyaṭṭhānaṃ nāma purisānaṃ tāva māturakkhitā, piturakkhitā, mātāpiturakkhitā, bhāturakkhitā, bhaginirakkhitā, ñātirakkhitā, gottarakkhitā, dhammarakkhitā, sārakkhā, saparidaṇḍāti māturakkhitādayo dasa ; dhanakkītā, chandavāsinī, bhogavāsinī, paṭavāsinī, odapattakinī, obhaṭacumbaṭā, dāsī ca bhariyā ca, kammakārī ca bhariyā ca, dhajāhatā, muhuttikāti etā ca dhanakkītādayo dasāti vīsati itthiyo. Itthīsu pana dvinnaṃ sārakkhāsaparidaṇḍānaṃ, dasannañca dhanakkītādīnanti dvādasannaṃ itthīnaṃ aññe purisā, idaṃ agamanīyaṭṭhānaṃ nāma. So panesa micchācāro sīlādiguṇarahite agamanīyaṭṭhāne appasāvajjo, sīlādiguṇasampanne mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā agamanīyavatthu, tasmiṃ sevanacittaṃ, sevanapayogo, maggenamaggappaṭipattiadhivāsananti. Eko payogo sāhatthiko eva.

    ಮುಸಾತಿ ವಿಸಂವಾದನಪುರೇಕ್ಖಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥಭಞ್ಜಕೋ ವಚೀಪಯೋಗೋ ಕಾಯಪಯೋಗೋ ವಾ। ವಿಸಂವಾದನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಪನಸ್ಸ ಪರವಿಸಂವಾದನಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ ಮುಸಾತಿ ಅಭೂತಂ ಅತಚ್ಛಂ ವತ್ಥು। ವಾದೋತಿ ತಸ್ಸ ಭೂತತೋ ತಚ್ಛತೋ ವಿಞ್ಞಾಪನಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅತಥಂ ವತ್ಥುಂ ತಥತೋ ಪರಂ ವಿಞ್ಞಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ತಥಾವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಮುಸಾವಾದೋ। ಸೋ ಯಮತ್ಥಂ ಭಞ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಅಪಿಚ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಅದಾತುಕಾಮತಾಯ ನತ್ಥೀತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಸಕ್ಖಿನಾ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಭಞ್ಜನತ್ಥಂ ವುತ್ತೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಕಮ್ಪಿ ತೇಲಂ ವಾ ಸಪ್ಪಿಂ ವಾ ಲಭಿತ್ವಾ ಹಸಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಅಜ್ಜ ಗಾಮೇ ತೇಲಂ ನದೀಮಞ್ಞೇ ಸನ್ದತೀ’’ತಿ ಪುರಾಣಕಥಾನಯೇನ ಪವತ್ತೋ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಅದಿಟ್ಠಂಯೇವ ಪನ ದಿಟ್ಠನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವದನ್ತಾನಂ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಹೋನ್ತಿ ಅತಥಂ ವತ್ಥು, ವಿಸಂವಾದನಚಿತ್ತಂ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ಪರಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ। ಏಕೋ ಪಯೋಗೋ ಸಾಹತ್ಥಿಕೋವ। ಸೋ ಕಾಯೇನ ವಾ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ವಿಸಂವಾದಕಕಿರಿಯಾಕರಣೇ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಾಯ ಚೇ ಕಿರಿಯಾಯ ಪರೋ ತಮತ್ಥಂ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಕಿರಿಯಾಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಚೇತನಾಕ್ಖಣೇಯೇವ ಮುಸಾವಾದಕಮ್ಮುನಾ ಬಜ್ಝತಿ।

    Musāti visaṃvādanapurekkhārassa atthabhañjako vacīpayogo kāyapayogo vā. Visaṃvādanādhippāyena panassa paravisaṃvādanakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. Aparo nayo musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu. Vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ. Lakkhaṇato pana atathaṃ vatthuṃ tathato paraṃ viññāpetukāmassa tathāviññattisamuṭṭhāpikā cetanā musāvādo. So yamatthaṃ bhañjati, tassa appatāya appasāvajjo, mahantatāya mahāsāvajjo. Apica gahaṭṭhānaṃ attano santakaṃ adātukāmatāya natthītiādinayappavatto appasāvajjo, sakkhinā hutvā atthabhañjanatthaṃ vutto mahāsāvajjo. Pabbajitānaṃ appakampi telaṃ vā sappiṃ vā labhitvā hasādhippāyena ‘‘ajja gāme telaṃ nadīmaññe sandatī’’ti purāṇakathānayena pavatto appasāvajjo, adiṭṭhaṃyeva pana diṭṭhantiādinā nayena vadantānaṃ mahāsāvajjo. Tassa cattāro sambhārā honti atathaṃ vatthu, visaṃvādanacittaṃ, tajjo vāyāmo, parassa tadatthavijānananti. Eko payogo sāhatthikova. So kāyena vā kāyappaṭibaddhena vā vācāya vā visaṃvādakakiriyākaraṇe daṭṭhabbo. Tāya ce kiriyāya paro tamatthaṃ jānāti, ayaṃ kiriyāsamuṭṭhāpikacetanākkhaṇeyeva musāvādakammunā bajjhati.

    ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾತಿಆದೀಸು ಯಾಯ ವಾಚಾಯ ಯಸ್ಸ ತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ, ತಸ್ಸ ಹದಯೇ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಭಾವಂ ಪರಸ್ಸ ಚ ಸುಞ್ಞಭಾವಂ ಕರೋತಿ, ಸಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಯಾಯ ಪನ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಪರಮ್ಪಿ ಫರುಸಮ್ಪಿ ಕರೋತಿ, ಸಾ ವಾಚಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಫರುಸಾ ನೇವ ಕಣ್ಣಸುಖಾ ನ ಹದಯಸುಖಾ ವಾ, ಅಯಂ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ। ಯೇನ ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪತಿ ನಿರತ್ಥಕಂ, ಸೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ತೇಸಂ ಮೂಲಭೂತಾ ಚೇತನಾಪಿ ಪಿಸುಣಾವಾಚಾದಿನಾಮಮೇವ ಲಭತಿ, ಸಾ ಏವ ಚ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ। ತತ್ಥ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ವಾ ಭೇದಾಯ ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾಯ ವಾ ಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಸಾ ಯಸ್ಸ ಭೇದಂ ಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಭಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ‘‘ಇತಿ ಇಮೇ ನಾನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಭೇದಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಪಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ’’ತಿ ಪಿಯಕಮ್ಯತಾ ವಾ, ತಜ್ಜೋ ವಾಯಾಮೋ, ತಸ್ಸ ತದತ್ಥವಿಜಾನನನ್ತಿ।

    Pisuṇā vācātiādīsu yāya vācāya yassa taṃ vācaṃ bhāsati, tassa hadaye attano piyabhāvaṃ parassa ca suññabhāvaṃ karoti, sā pisuṇā vācā. Yāya pana attānampi parampi pharusampi karoti, sā vācā sayampi pharusā neva kaṇṇasukhā na hadayasukhā vā, ayaṃ pharusā vācā. Yena samphaṃ palapati niratthakaṃ, so samphappalāpo. Tesaṃ mūlabhūtā cetanāpi pisuṇāvācādināmameva labhati, sā eva ca idha adhippetāti. Tattha saṃkiliṭṭhacittassa paresaṃ vā bhedāya attano piyakamyatāya vā kāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā cetanā pisuṇā vācā. Sā yassa bhedaṃ karoti, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā cattāro sambhārā bhinditabbo paro, ‘‘iti ime nānā bhavissanti vinā bhavissantī’’ti bhedapurekkhāratā vā, ‘‘ahaṃ piyo bhavissāmi vissāsiko’’ti piyakamyatā vā, tajjo vāyāmo, tassa tadatthavijānananti.

    ಪರಸ್ಸ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಏಕನ್ತಫರುಸಾ ಚೇತನಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ। ತಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಮಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ದಾರಕೋ ಮಾತುವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ಮಾತಾ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಚಣ್ಡಾ ತಂ ಮಹಿಂಸೀ ಅನುಬನ್ಧತೂ’’ತಿ ಅಕ್ಕೋಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ತತ್ಥೇವ ಅರಞ್ಞೇ ಮಹಿಂಸೀ ಉಟ್ಠಾಸಿ। ದಾರಕೋ ‘‘ಯಂ ಮಮ ಮಾತಾ ಮುಖೇನ ಕಥೇಸಿ ತಂ ಮಾ ಹೋತು, ಯಂ ಚಿತ್ತೇನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ತಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಮಕಾಸಿ। ಮಹಿಂಸೀ ತತ್ಥೇವ ಬದ್ಧಾ ವಿಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏವಂ ಮಮ್ಮಚ್ಛೇದಕೋಪಿ ಪಯೋಗೋ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಹಿ ಕದಾಚಿ ಪುತ್ತಕೇ ಏವಮ್ಪಿ ವದನ್ತಿ ‘‘ಚೋರಾ ವೋ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕರೋನ್ತೂ’’ತಿ, ಉಪ್ಪಲಪತ್ತಮ್ಪಿ ಚ ನೇಸಂ ಉಪರಿ ಪತನ್ತಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾ ಚ ಕದಾಚಿ ನಿಸ್ಸಿತಕೇ ಏವಂ ವದನ್ತಿ ‘‘ಕಿಂ ಇಮೇ ಅಹಿರಿಕಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಿನೋ ಚರನ್ತಿ ನಿದ್ಧಮಥ ನೇ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ನೇಸಂ ಆಗಮಾಧಿಗಮಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚ ಚಿತ್ತಸಣ್ಹತಾಯ ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ನ ಹೋತಿ, ಏವಂ ವಚನಸಣ್ಹತಾಯ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾಪಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಮಾರಾಪೇತುಕಾಮಸ್ಸ ‘‘ಇಮಂ ಸುಖಂ ಸಯಾಪೇಥಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಅಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಹೋತಿ। ಚಿತ್ತಫರುಸತಾಯ ಪನೇಸಾ ಫರುಸಾ ವಾಚಾವ। ಸಾ ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪವತ್ತಿತಾ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ಮಹಾಗುಣತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ತಯೋ ಸಮ್ಭಾರಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬೋ ಪರೋ, ಕುಪಿತಚಿತ್ತಂ, ಅಕ್ಕೋಸನಾತಿ।

    Parassa mammacchedakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā ekantapharusā cetanā pharusā vācā. Tassa āvibhāvatthamidaṃ vatthu – eko kira dārako mātuvacanaṃ anādiyitvā araññaṃ gacchati, taṃ mātā nivattetuṃ asakkontī ‘‘caṇḍā taṃ mahiṃsī anubandhatū’’ti akkosi. Athassa tattheva araññe mahiṃsī uṭṭhāsi. Dārako ‘‘yaṃ mama mātā mukhena kathesi taṃ mā hotu, yaṃ cittena cintesi taṃ hotū’’ti saccakiriyamakāsi. Mahiṃsī tattheva baddhā viya aṭṭhāsi. Evaṃ mammacchedakopi payogo cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti. Mātāpitaro hi kadāci puttake evampi vadanti ‘‘corā vo khaṇḍākhaṇḍikaṃ karontū’’ti, uppalapattampi ca nesaṃ upari patantaṃ na icchanti. Ācariyupajjhāyā ca kadāci nissitake evaṃ vadanti ‘‘kiṃ ime ahirikā anottappino caranti niddhamatha ne’’ti. Atha kho nesaṃ āgamādhigamasampattiṃ icchanti. Yathā ca cittasaṇhatāya pharusā vācā na hoti, evaṃ vacanasaṇhatāya apharusā vācāpi na hoti. Na hi mārāpetukāmassa ‘‘imaṃ sukhaṃ sayāpethā’’ti vacanaṃ apharusā vācā hoti. Cittapharusatāya panesā pharusā vācāva. Sā yaṃ sandhāya pavattitā, tassa appaguṇatāya appasāvajjā, mahāguṇatāya mahāsāvajjā. Tassā tayo sambhārā akkositabbo paro, kupitacittaṃ, akkosanāti.

    ಅನತ್ಥವಿಞ್ಞಾಪಕಕಾಯವಚೀಪಯೋಗಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಅಕುಸಲಚೇತನಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ। ಸೋ ಆಸೇವನಮನ್ದತಾಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ, ಆಸೇವನಮಹನ್ತತಾಯ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿನಿರತ್ಥಕಕಥಾಪುರೇಕ್ಖಾರತಾ, ತಥಾರೂಪೀಕಥಾಕಥನನ್ತಿ।

    Anatthaviññāpakakāyavacīpayogasamuṭṭhāpikā akusalacetanā samphappalāpo. So āsevanamandatāya appasāvajjo, āsevanamahantatāya mahāsāvajjo. Tassa dve sambhārā bhāratayuddhasītāharaṇādiniratthakakathāpurekkhāratā, tathārūpīkathākathananti.

    ಅಭಿಜ್ಝಾಯತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ, ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಮುಖೀ ಹುತ್ವಾ ತನ್ನಿನ್ನತಾಯ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಇದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪರಭಣ್ಡಾಭಿಜ್ಝಾಯನಲಕ್ಖಣಾ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ ಚ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ತಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ಪರಭಣ್ಡಂ, ಅತ್ತನೋ ಪರಿಣಾಮನಞ್ಚ। ಪರಭಣ್ಡವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಲೋಭೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತೀದಂ ಮಮಸ್ಸಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ನ ಪರಿಣಾಮೇತಿ।

    Abhijjhāyatīti abhijjhā, parabhaṇḍābhimukhī hutvā tanninnatāya pavattatīti attho. Sā ‘‘aho vata idaṃ mamassā’’ti evaṃ parabhaṇḍābhijjhāyanalakkhaṇā. Adinnādānaṃ viya appasāvajjā ca mahāsāvajjā ca. Tassā dve sambhārā parabhaṇḍaṃ, attano pariṇāmanañca. Parabhaṇḍavatthuke hi lobhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatīdaṃ mamassā’’ti attano na pariṇāmeti.

    ಹಿತಸುಖಂ ಬ್ಯಾಪಾದಯತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಸೋ ಪರವಿನಾಸಾಯ ಮನೋಪದೋಸಲಕ್ಖಣೋ , ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜೋ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜೋ ಚ। ತಸ್ಸ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ಪರಸತ್ತೋ ಚ, ತಸ್ಸ ಚ ವಿನಾಸಚಿನ್ತಾ। ಪರಸತ್ತವತ್ಥುಕೇ ಹಿ ಕೋಧೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇಪಿ ನ ತಾವ ಕಮ್ಮಪಥಭೇದೋ ಹೋತಿ, ಯಾವ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜೇಯ್ಯ ವಿನಸ್ಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ತಸ್ಸ ವಿನಾಸಂ ನ ಚಿನ್ತೇತಿ।

    Hitasukhaṃ byāpādayatīti byāpādo. So paravināsāya manopadosalakkhaṇo , pharusā vācā viya appasāvajjo mahāsāvajjo ca. Tassa dve sambhārā parasatto ca, tassa ca vināsacintā. Parasattavatthuke hi kodhe uppannepi na tāva kammapathabhedo hoti, yāva ‘‘aho vatāyaṃ ucchijjeyya vinasseyyā’’ti tassa vināsaṃ na cinteti.

    ಯಥಾಭುಚ್ಚಗಹಣಾಭಾವೇನ ಮಿಚ್ಛಾ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಸಾ ‘‘ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ವಿಯ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ ಚ। ಅಪಿಚ ಅನಿಯತಾ ಅಪ್ಪಸಾವಜ್ಜಾ, ನಿಯತಾ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾ। ತಸ್ಸಾ ದ್ವೇ ಸಮ್ಭಾರಾ ವತ್ಥುನೋ ಚ ಗಹಿತಾಕಾರವಿಪರೀತತಾ, ಯಥಾ ಚ ತಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ತಥಾಭಾವೇನ ತಸ್ಸುಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ।

    Yathābhuccagahaṇābhāvena micchā passatīti micchādiṭṭhi. Sā ‘‘natthi dinna’’ntiādinā nayena viparītadassanalakkhaṇā. Samphappalāpo viya appasāvajjā mahāsāvajjā ca. Apica aniyatā appasāvajjā, niyatā mahāsāvajjā. Tassā dve sambhārā vatthuno ca gahitākāraviparītatā, yathā ca taṃ gaṇhāti, tathābhāvena tassupaṭṭhānanti.

    ಇಮೇಸಂ ಪನ ದಸನ್ನಂ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಧಮ್ಮತೋ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವೇದನಾತೋ ಮೂಲತೋತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Imesaṃ pana dasannaṃ akusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.

    ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಏತೇಸು ಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ, ಚೇತನಾಧಮ್ಮಾವ ಹೋನ್ತಿ, ಅಭಿಜ್ಝಾದಯೋ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ।

    Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta, cetanādhammāva honti, abhijjhādayo tayo cetanāsampayuttā.

    ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಇಮೇ ಅಟ್ಠ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ। ಅಭಿಜ್ಝಾಬ್ಯಾಪಾದಾ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದೋಸೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ।

    Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta, micchādiṭṭhi cāti ime aṭṭha kammapathā eva honti, no mūlāni. Abhijjhābyāpādā kammapathā ceva mūlāni ca. Abhijjhā hi mūlaṃ patvā lobho akusalamūlaṃ hoti. Byāpādo doso akusalamūlaṃ.

    ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾರಮ್ಮಣತೋ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಂ ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ। ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋತಿಪಿ ಏಕೇ। ಮುಸಾವಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ। ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣಾವ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ದಿಟ್ಠಸುತಮುತವಿಞ್ಞಾತವಸೇನ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣೋ ವಾ, ತಥಾ ಅಭಿಜ್ಝಾ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಸತ್ತಾರಮ್ಮಣೋವ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಾ।

    Ārammaṇatoti pāṇātipāto jīvitindriyārammaṇato saṅkhārārammaṇo hoti. Adinnādānaṃ sattārammaṇaṃ vā saṅkhārārammaṇaṃ vā. Micchācāro phoṭṭhabbavasena saṅkhārārammaṇo. Sattārammaṇotipi eke. Musāvādo sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā. Tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā sattārammaṇāva. Samphappalāpo diṭṭhasutamutaviññātavasena sattārammaṇo vā saṅkhārārammaṇo vā, tathā abhijjhā. Byāpādo sattārammaṇova. Micchādiṭṭhi tebhūmakadhammavasena saṅkhārārammaṇā.

    ವೇದನಾತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ ಹೋತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹಿ ರಾಜಾನೋ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ ಹಸಮಾನಾಪಿ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ನಂ ಘಾತೇಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚೇತನಾ ಪನ ನೇಸಂ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ತಿವೇದನಂ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾಪಕಚಿತ್ತೇ ಪನ ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನೋ ನ ಹೋತಿ। ಮುಸಾವಾದೋ ತಿವೇದನೋ, ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ದುಕ್ಖವೇದನಾವ। ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ತಿವೇದನೋ । ಅಭಿಜ್ಝಾ ಸುಖಮಜ್ಝತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿವೇದನಾ, ತಥಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ। ಬ್ಯಾಪಾದೋ ದುಕ್ಖವೇದನೋ।

    Vedanātoti pāṇātipāto dukkhavedano hoti. Kiñcāpi hi rājāno coraṃ disvā hasamānāpi ‘‘gacchatha naṃ ghātethā’’ti vadanti, sanniṭṭhāpakacetanā pana nesaṃ dukkhasampayuttāva hoti. Adinnādānaṃ tivedanaṃ. Micchācāro sukhamajjhattavasena dvivedano, sanniṭṭhāpakacitte pana majjhattavedano na hoti. Musāvādo tivedano, tathā pisuṇā vācā. Pharusā vācā dukkhavedanāva. Samphappalāpo tivedano . Abhijjhā sukhamajjhattavasena dvivedanā, tathā micchādiṭṭhi. Byāpādo dukkhavedano.

    ಮೂಲತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಕೋ ಹೋತಿ। ಅದಿನ್ನಾದಾನಂ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಚಾರೋ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ। ಮುಸಾವಾದೋ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ ವಾ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ವಾ, ತಥಾ ಪಿಸುಣಾ ವಾಚಾ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೋ ಚ। ಫರುಸಾ ವಾಚಾ ದೋಸಮೋಹವಸೇನ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಮೋಹವಸೇನ ಏಕಮೂಲಾ, ತಥಾ ಬ್ಯಾಪಾದೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಲೋಭಮೋಹವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾತಿ।

    Mūlatoti pāṇātipāto dosamohavasena dvimūlako hoti. Adinnādānaṃ dosamohavasena vā lobhamohavasena vā. Micchācāro lobhamohavasena. Musāvādo dosamohavasena vā lobhamohavasena vā, tathā pisuṇā vācā samphappalāpo ca. Pharusā vācā dosamohavasena. Abhijjhā mohavasena ekamūlā, tathā byāpādo. Micchādiṭṭhi lobhamohavasena dvimūlāti.

    ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸು ಲುಬ್ಭತೀತಿ ಲೋಭೋ। ದುಸ್ಸತೀತಿ ದೋಸೋ। ಮುಯ್ಹತೀತಿ ಮೋಹೋ। ತೇಸು ಲೋಭೋ ಸಯಞ್ಚ ಅಕುಸಲೋ ಸಾವಜ್ಜದುಕ್ಖವಿಪಾಕಟ್ಠೇನ, ಇಮೇಸಞ್ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪ್ಪಭಾವಕಟ್ಠೇನ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮೂಲನ್ತಿ ಅಕುಸಲಮೂಲಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ರತ್ತೋ ಖೋ ಆವುಸೋ ರಾಗೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ಪರಿಯಾದಿನ್ನಚಿತ್ತೋ ಪಾಣಮ್ಪಿ ಹನತೀ’’ತಿಆದಿ। ದೋಸಮೋಹಾನಂ ಅಕುಸಲಮೂಲಭಾವೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Lobho akusalamūlantiādīsu lubbhatīti lobho. Dussatīti doso. Muyhatīti moho. Tesu lobho sayañca akusalo sāvajjadukkhavipākaṭṭhena, imesañca pāṇātipātādīnaṃ akusalānaṃ kesañci sampayuttappabhāvakaṭṭhena kesañci upanissayapaccayaṭṭhena mūlanti akusalamūlaṃ. Vuttampi cetaṃ ‘‘ratto kho āvuso rāgena abhibhūto pariyādinnacitto pāṇampi hanatī’’tiādi. Dosamohānaṃ akusalamūlabhāvepi eseva nayo.

    ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Akusalakammapathavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಣ್ಣನಾ

    Kusalakammapathavaṇṇanā

    ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ ಕುಸಲನ್ತಿಆದೀಸು ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದಯೋ ವುತ್ತತ್ಥಾ ಏವ। ವೇರಂ ಮಣತೀತಿ ವೇರಮಣೀ, ವೇರಂ ಪಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿರಮತಿ ವಾ ಏತಾಯ ಕರಣಭೂತಾಯ, ವಿಕಾರಸ್ಸ ವೇಕಾರಂ ಕತ್ವಾಪಿ ವೇರಮಣೀ। ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನತೋ ವಣ್ಣನಾ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ವೇರಮಣೀತಿ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವಿರತಿ। ಯಾ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ಯಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಆರತಿ ವಿರತೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವಿರತಿ, ಸಾ ಭೇದತೋ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವಿರತಿ ಸಮಾದಾನವಿರತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತೀತಿ। ತತ್ಥ ಅಸಮಾದಿನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಜಾತಿವಯಬಾಹುಸಚ್ಚಾದೀನಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವರೂಪಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ವಿರತಿ ಸಮ್ಪತ್ತವಿರತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಸೀಹಳದೀಪೇ ಚಕ್ಕನಉಪಾಸಕಸ್ಸ ವಿಯ।

    Pāṇātipātā veramaṇī kusalantiādīsu pāṇātipātādayo vuttatthā eva. Veraṃ maṇatīti veramaṇī, veraṃ pajahatīti attho. Viramati vā etāya karaṇabhūtāya, vikārassa vekāraṃ katvāpi veramaṇī. Ayaṃ tāvettha byañjanato vaṇṇanā. Atthato pana veramaṇīti kusalacittasampayuttā virati. Yā ‘‘pāṇātipātā viramantassa, yā tasmiṃ samaye pāṇātipātā ārati viratī’’ti evaṃ vuttā kusalacittasampayuttā virati, sā bhedato tividho hoti sampattavirati samādānavirati samucchedaviratīti. Tattha asamādinnasikkhāpadānaṃ attano jātivayabāhusaccādīni paccavekkhitvā ‘‘ayuttaṃ amhākaṃ evarūpaṃ kātu’’nti sampattavatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati sampattaviratīti veditabbā sīhaḷadīpe cakkanaupāsakassa viya.

    ತಸ್ಸ ಕಿರ ದಹರಕಾಲೇಯೇವ ಮಾತುಯಾ ರೋಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ವೇಜ್ಜೇನ ಚ ‘‘ಅಲ್ಲಸಸಮಂಸಂ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತೋ ಚಕ್ಕನಸ್ಸ ಭಾತಾ ‘‘ಗಚ್ಛ ತಾತ ಖೇತ್ತಂ ಆಹಿಣ್ಡಾಹೀ’’ತಿ ಚಕ್ಕನಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಗತೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಸಮಯೇ ಏಕೋ ಸಸೋ ತರುಣಸಸ್ಸಂ ಖಾದಿತುಂ ಆಗತೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವೇಗೇನ ಧಾವೇನ್ತೋ ವಲ್ಲಿಯಾ ಬದ್ಧೋ ‘‘ಕಿರಿ ಕಿರೀ’’ತಿ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ಚಕ್ಕನೋ ತೇನ ಸದ್ದೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಮಾತು ಭೇಸಜ್ಜಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ಪುನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನ ಮೇತಂ ಪತಿರೂಪಂ, ಯ್ವಾಹಂ ಮಾತು ಜೀವಿತಕಾರಣಾ ಪರಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಗಚ್ಛ ಅರಞ್ಞೇ ಸಸೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ತಿಣೋದಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ಮುಞ್ಚಿ। ಭಾತರಾ ಚ ‘‘ಕಿಂ ತಾತ ಸಸೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ತತೋ ನಂ ಭಾತಾ ಪರಿಭಾಸಿ। ಸೋ ಮಾತುಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಯತೋಹಂ ಜಾತೋ, ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಾ’’ತಿ ಸಚ್ಚಂ ವತ್ವಾ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ತಾವದೇವಸ್ಸ ಮಾತಾ ಅರೋಗಾ ಅಹೋಸಿ।

    Tassa kira daharakāleyeva mātuyā rogo uppajji. Vejjena ca ‘‘allasasamaṃsaṃ laddhuṃ vaṭṭatī’’ti vuttaṃ. Tato cakkanassa bhātā ‘‘gaccha tāta khettaṃ āhiṇḍāhī’’ti cakkanaṃ pesesi. So tattha gato. Tasmiñca samaye eko saso taruṇasassaṃ khādituṃ āgato hoti, so taṃ disvā vegena dhāvento valliyā baddho ‘‘kiri kirī’’ti saddamakāsi. Cakkano tena saddena gantvā taṃ gahetvā cintesi ‘‘mātu bhesajjaṃ karomī’’ti. Puna cintesi ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ mātu jīvitakāraṇā paraṃ jīvitā voropeyya’’nti. Atha naṃ ‘‘gaccha araññe sasehi saddhiṃ tiṇodakaṃ paribhuñjā’’ti muñci. Bhātarā ca ‘‘kiṃ tāta saso laddho’’ti pucchito taṃ pavattiṃ ācikkhi. Tato naṃ bhātā paribhāsi. So mātusantikaṃ gantvā ‘‘yatohaṃ jāto, nābhijānāmi sañcicca pāṇaṃ jīvitā voropetā’’ti saccaṃ vatvā adhiṭṭhāsi. Tāvadevassa mātā arogā ahosi.

    ಸಮಾದಿನ್ನಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಮಾದಾನೇ ಚ ತತುತ್ತರಿ ಚ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಮ್ಪಿ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ವಿರತಿ ಸಮಾದಾನವಿರತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ ಉತ್ತರವಡ್ಢಮಾನಪಬ್ಬತವಾಸೀಉಪಾಸಕಸ್ಸ ವಿಯ।

    Samādinnasikkhāpadānaṃ pana sikkhāpadasamādāne ca tatuttari ca attano jīvitampi pariccajitvā vatthuṃ avītikkamantānaṃ uppajjamānā virati samādānaviratīti veditabbā uttaravaḍḍhamānapabbatavāsīupāsakassa viya.

    ಸೋ ಕಿರ ಅಮ್ಬರಿಯವಿಹಾರವಾಸೀಪಿಙ್ಗಲಬುದ್ಧರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖೇತ್ತಂ ಕಸ್ಸತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಗೋಣೋ ನಟ್ಠೋ, ಸೋ ತಂ ಗವೇಸನ್ತೋ ಉತ್ತರವಡ್ಢಮಾನಪಬ್ಬತಂ ಆರುಹಿ, ತತ್ರ ನಂ ಮಹಾಸಪ್ಪೋ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಇಮಾಯಸ್ಸ ತಿಖಿಣವಾಸಿಯಾ ಸೀಸಂ ಛಿನ್ದಾಮೀ’’ತಿ। ಪುನ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ನ ಮೇತಂ ಪತಿರೂಪಂ, ಯ್ವಾಹಂ ಭಾವನೀಯಸ್ಸ ಗರುನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿನ್ದೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದ’’ನ್ತಿ ಅಂಸೇ ಠಪಿತಂ ತಿಖಿಣದಣ್ಡವಾಸಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ಛಡ್ಡೇಸಿ। ತಾವದೇವ ನಂ ಮಹಾವಾಳೋ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸೀತಿ।

    So kira ambariyavihāravāsīpiṅgalabuddharakkhitattherassa santike sikkhāpadāni gahetvā khettaṃ kassati. Athassa goṇo naṭṭho, so taṃ gavesanto uttaravaḍḍhamānapabbataṃ āruhi, tatra naṃ mahāsappo aggahesi. So cintesi ‘‘imāyassa tikhiṇavāsiyā sīsaṃ chindāmī’’ti. Puna cintesi ‘‘na metaṃ patirūpaṃ, yvāhaṃ bhāvanīyassa garuno santike sikkhāpadaṃ gahetvā bhindeyya’’nti. Evaṃ yāvatatiyaṃ cintetvā ‘‘jīvitaṃ pariccajāmi, na sikkhāpada’’nti aṃse ṭhapitaṃ tikhiṇadaṇḍavāsiṃ araññe chaḍḍesi. Tāvadeva naṃ mahāvāḷo muñcitvā agamāsīti.

    ಅರಿಯಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ವಿರತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಸ್ಸಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಭುತಿ ‘‘ಪಾಣಂ ಘಾತೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಸಾ ಪನಾಯಂ ವಿರತಿ ಕೋಸಲ್ಲಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಕುಸಲನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ಕುಚ್ಛಿತಸಯನತೋ ವಾ ಕುಸನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಂ ಲುನಾತೀತಿಪಿ ಕುಸಲಂ। ಕತಮಞ್ಚಾವುಸೋ ಕುಸಲನ್ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಅನನುರೂಪತ್ತಾ ಕುಸಲಾತಿ ನ ವುತ್ತಾ।

    Ariyamaggasampayuttā pana virati samucchedaviratīti veditabbā. Yassā uppattito pabhuti ‘‘pāṇaṃ ghātessāmī’’ti ariyapuggalānaṃ cittampi na uppajjatīti. Sā panāyaṃ virati kosallappavattiyā kusalanti vuttā. Kucchitasayanato vā kusanti laddhavohāraṃ dussīlyaṃ lunātītipi kusalaṃ. Katamañcāvuso kusalanti imassa pana pañhassa ananurūpattā kusalāti na vuttā.

    ಯಥಾ ಚ ಅಕುಸಲಾನಂ, ಏವಂ ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾನಂ ಧಮ್ಮತೋ ಕೋಟ್ಠಾಸತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ವೇದನಾತೋ ಮೂಲತೋತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Yathā ca akusalānaṃ, evaṃ imesampi kusalakammapathānaṃ dhammato koṭṭhāsato ārammaṇato vedanāto mūlatoti pañcahākārehi vinicchayo veditabbo.

    ತತ್ಥ ಧಮ್ಮತೋತಿ ಏತೇಸು ಹಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಚೇತನಾಪಿ ವಟ್ಟನ್ತಿ, ವಿರತಿಯೋಪಿ। ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ।

    Tattha dhammatoti etesu hi paṭipāṭiyā satta cetanāpi vaṭṭanti, viratiyopi. Ante tayo cetanāsampayuttāva.

    ಕೋಟ್ಠಾಸತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಏವ, ನೋ ಮೂಲಾನಿ। ಅನ್ತೇ ತಯೋ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಚೇವ ಮೂಲಾನಿ ಚ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಹಿ ಮೂಲಂ ಪತ್ವಾ ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ ಹೋತಿ। ಅಬ್ಯಾಪಾದೋ ಅದೋಸೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಮೋಹೋ ಕುಸಲಮೂಲಂ।

    Koṭṭhāsatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā eva, no mūlāni. Ante tayo kammapathā ceva mūlāni ca. Anabhijjhā hi mūlaṃ patvā alobho kusalamūlaṃ hoti. Abyāpādo adoso kusalamūlaṃ. Sammādiṭṭhi amoho kusalamūlaṃ.

    ಆರಮ್ಮಣತೋತಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಂ ಆರಮ್ಮಣಾನೇವ ಏತೇಸಂ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ, ವೀತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬತೋಯೇವ ಹಿ ವೇರಮಣೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹತಿ, ಏವಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದಿಆರಮ್ಮಣಾಪೇತೇ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀನಿ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಾನಿ ಪಜಹನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ārammaṇatoti pāṇātipātādīnaṃ ārammaṇāneva etesaṃ ārammaṇāni, vītikkamitabbatoyeva hi veramaṇī nāma hoti. Yathā pana nibbānārammaṇo ariyamaggo kilese pajahati, evaṃ jīvitindriyādiārammaṇāpete kammapathā pāṇātipātādīni dussīlyāni pajahantīti veditabbā.

    ವೇದನಾತೋತಿ ಸಬ್ಬೇ ಸುಖವೇದನಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ಮಜ್ಝತ್ತವೇದನಾ ವಾ। ಕುಸಲಂ ಪತ್ವಾ ಹಿ ದುಕ್ಖವೇದನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    Vedanātoti sabbe sukhavedanā vā honti, majjhattavedanā vā. Kusalaṃ patvā hi dukkhavedanā nāma natthi.

    ಮೂಲತೋತಿ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತ ಕಮ್ಮಪಥಾ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ಅಲೋಭಅದೋಸಅಮೋಹವಸೇನ ತಿಮೂಲಾ ಹೋನ್ತಿ। ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಮೂಲಾ। ಅನಭಿಜ್ಝಾ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಮೂಲಾ। ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಏಕಮೂಲಾ। ಅಲೋಭೋ ಪನ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ಮೂಲಂ ನ ಹೋತಿ, ಅಬ್ಯಾಪಾದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಅಲೋಭಾದೋಸವಸೇನ ದ್ವಿಮೂಲಾವಾತಿ।

    Mūlatoti paṭipāṭiyā satta kammapathā ñāṇasampayuttacittena viramantassa alobhaadosaamohavasena timūlā honti. Ñāṇavippayuttacittena viramantassa dvimūlā. Anabhijjhā ñāṇasampayuttacittena viramantassa dvimūlā. Ñāṇavippayuttacittena ekamūlā. Alobho pana attanāva attano mūlaṃ na hoti, abyāpādepi eseva nayo. Sammādiṭṭhi alobhādosavasena dvimūlāvāti.

    ಅಲೋಭೋ ಕುಸಲಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸು ನ ಲೋಭೋತಿ ಅಲೋಭೋ, ಲೋಭಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅದೋಸಾಮೋಹೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇಸು ಅಲೋಭೋ ಸಯಞ್ಚ ಕುಸಲಂ, ಇಮೇಸಞ್ಚ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀಆದೀನಂ ಕುಸಲಾನಂ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಪ್ಪಭಾವಕಟ್ಠೇನ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಮೂಲನ್ತಿ ಕುಸಲಮೂಲಂ। ಅದೋಸಾಮೋಹಾನಮ್ಪಿ ಕುಸಲಮೂಲಭಾವೇ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    Alobho kusalamūlantiādīsu na lobhoti alobho, lobhapaṭipakkhassa dhammassetaṃ adhivacanaṃ. Adosāmohesupi eseva nayo. Tesu alobho sayañca kusalaṃ, imesañca pāṇātipātā veramaṇīādīnaṃ kusalānaṃ kesañci sampayuttappabhāvakaṭṭhena kesañci upanissayapaccayaṭṭhena mūlanti kusalamūlaṃ. Adosāmohānampi kusalamūlabhāve eseva nayo.

    ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಚ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಚ ದೇಸಿತಮತ್ಥಂ ನಿಗಮೇನ್ತೋ ಯತೋ ಖೋ ಆವುಸೋತಿಆದಿಅಪ್ಪನಾವಾರಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಏವಂ ಯಥಾನಿದ್ದಿಟ್ಠದಸಾಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಸೇನ ಅಕುಸಲಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಅಕುಸಲಮೂಲನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಏಕೇನ ನಯೇನ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಿಕಸ್ಸ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಾ ನಿಯ್ಯಾನಂ ಕಥಿತಂ ಹೋತಿ। ಕಥಂ? ಏತ್ಥ ಹಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಜ್ಝಂ ದಸ ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಚ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ ಚ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ। ಅಭಿಜ್ಝಾ ಚ ಲೋಭೋ ಅಕುಸಲಮೂಲಞ್ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ। ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಕಮ್ಮಪಥಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ। ಸಬ್ಬಾನಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮೂಲಾನಿ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ। ಉಭಿನ್ನಂ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ । ದುಕ್ಖಂ ಪರಿಜಾನನ್ತೋ ಸಮುದಯಂ ಪಜಹಮಾನೋ ನಿರೋಧಂ ಪಜಾನನ್ತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚನ್ತಿ ಇತಿ ದ್ವೇ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸರೂಪೇನ ವುತ್ತಾನಿ, ದ್ವೇ ಆವತ್ತಹಾರವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।

    Idāni sabbampi taṃ saṅkhepena ca vitthārena ca desitamatthaṃ nigamento yato kho āvusotiādiappanāvāramāha. Tattha evaṃ akusalaṃ pajānātīti evaṃ yathāniddiṭṭhadasākusalakammapathavasena akusalaṃ pajānāti. Evaṃ akusalamūlantiādīsupi eseva nayo. Ettāvatā ekena nayena catusaccakammaṭṭhānikassa yāva arahattā niyyānaṃ kathitaṃ hoti. Kathaṃ? Ettha hi ṭhapetvā abhijjhaṃ dasa akusalakammapathā ca kusalakammapathā ca dukkhasaccaṃ. Abhijjhā ca lobho akusalamūlañcāti ime dve dhammā nippariyāyena samudayasaccaṃ. Pariyāyena pana sabbepi kammapathā dukkhasaccaṃ. Sabbāni kusalākusalamūlāni samudayasaccaṃ. Ubhinnaṃ appavatti nirodhasaccaṃ . Dukkhaṃ parijānanto samudayaṃ pajahamāno nirodhaṃ pajānanto ariyamaggo maggasaccanti iti dve saccāni sarūpena vuttāni, dve āvattahāravasena veditabbāni.

    ಸೋ ಸಬ್ಬಸೋ ರಾಗಾನುಸಯಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಸೋ ಏವಂ ಅಕುಸಲಾದೀನಿ ಪಜಾನನ್ತೋ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ರಾಗಾನುಸಯಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ಪಟಿಘಾನುಸಯಂ ಪಟಿವಿನೋದೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಘಾನುಸಯಞ್ಚ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನೇವ ನೀಹರಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ। ಅಸ್ಮೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾನುಸಯಂ ಸಮೂಹನಿತ್ವಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನವಕಾರೀಕರಿತ್ವಾ ‘‘ಅಸ್ಮೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮೂಹಗ್ಗಹಣಾಕಾರೇನ ಪವತ್ತಂ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾನುಸಯಂ ಸಮುಗ್ಘಾಟೇತ್ವಾ।

    So sabbaso rāgānusayaṃ pahāyāti so evaṃ akusalādīni pajānanto sabbākārena rāgānusayaṃ pajahitvā. Paṭighānusayaṃ paṭivinodetvāti paṭighānusayañca sabbākāreneva nīharitvāti vuttaṃ hoti. Ettāvatā anāgāmimaggo kathito. Asmīti diṭṭhimānānusayaṃ samūhanitvāti pañcasu khandhesu kañci dhammaṃ anavakārīkaritvā ‘‘asmī’’ti iminā samūhaggahaṇākārena pavattaṃ diṭṭhimānānusayaṃ samugghāṭetvā.

    ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾನುಸಯನ್ತಿ ದಿಟ್ಠಿಸದಿಸಂ ಮಾನಾನುಸಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಮಾನಾನುಸಯೋ ಅಸ್ಮೀತಿ ಪವತ್ತತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿಸದಿಸೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏವಂ ವುತ್ತೋ । ಇಮಞ್ಚ ಅಸ್ಮಿಮಾನಂ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವಿಞ್ಞಾತುಕಾಮೇನ ಖನ್ಧಿಯವಗ್ಗೇ ಖೇಮಕಸುತ್ತಂ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೮೯) ಓಲೋಕೇತಬ್ಬನ್ತಿ।

    Tattha diṭṭhimānānusayanti diṭṭhisadisaṃ mānānusayanti vuttaṃ hoti. Ayañhi mānānusayo asmīti pavattattā diṭṭhisadiso hoti, tasmā evaṃ vutto . Imañca asmimānaṃ vitthārato viññātukāmena khandhiyavagge khemakasuttaṃ (saṃ. ni. 3.89) oloketabbanti.

    ಅವಿಜ್ಜಂ ಪಹಾಯಾತಿ ವಟ್ಟಮೂಲಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ। ವಿಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮುಗ್ಘಾಟಿಕಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಿಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ। ಏತ್ತಾವತಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಕಥಿತೋ। ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಕರೋ ಹೋತೀತಿ ಅಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಛೇದಕರೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋತಿ ದೇಸನಂ ನಿಯ್ಯಾತೇತಿ, ಇಮಾಯ ಕಮ್ಮಪಥದೇಸನಾಯ ವುತ್ತಮನಸಿಕಾರಪ್ಪಟಿವೇಧವಸೇನಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಏವಂ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇಹಿ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ।

    Avijjaṃ pahāyāti vaṭṭamūlaṃ avijjaṃ pajahitvā. Vijjaṃ uppādetvāti tassā avijjāya samugghāṭikaṃ arahattamaggavijjaṃ uppādetvā. Ettāvatā arahattamaggo kathito. Diṭṭheva dhamme dukkhassantakaro hotīti asmiṃyeva attabhāve vaṭṭadukkhassa paricchedakaro hoti. Ettāvatāpi kho, āvusoti desanaṃ niyyāteti, imāya kammapathadesanāya vuttamanasikārappaṭivedhavasenapīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayameva. Evaṃ anāgāmimaggaarahattamaggehi desanaṃ niṭṭhapesīti.

    ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Kusalakammapathavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಆಹಾರವಾರವಣ್ಣನಾ

    Āhāravāravaṇṇanā

    ೯೦. ಸಾಧಾವುಸೋತಿ ಖೋ…ಪೇ॰… ಆಗತೋ ಇಮಂ ಸದ್ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಏವಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮುಖೇನ ಚತುಸಚ್ಚದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ವಚನೇನ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಸೇವ ವಚನಸ್ಸ ಸಮುಟ್ಠಾಪಕೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ವಚಸಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಚೇತಸಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಿತ್ವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಥೇರೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇನ ಚತುಸಚ್ಚದೇಸನಂ ದೇಸೇತುಂ ಪಟಿಬಲೋ, ಯಥಾಹ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಹೋತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ದೇಸೇತು’’ನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ದೇಸೇತುಕಾಮೋವ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ’’ತಿ ಅವಚ, ತಸ್ಮಾ ಅಪರೇನಪಿ ನಯೇನ ಸಚ್ಚದೇಸನಂ ಸೋತುಕಾಮಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಸಾರಿಪುತ್ತಂ ಉತ್ತರಿಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಪುಚ್ಛಿಂಸು। ತೇನ ಸಯಮೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಪಞ್ಹತೋ ಉತ್ತರಿಂ ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನಾವುಸೋ, ಅಞ್ಞೋಪಿ ಪರಿಯಾಯೋ ಭವೇಯ್ಯ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಾರಣನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಞ್ಞಂ ಅತಿರೇಕಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಪುರಿಮಪಞ್ಹಸ್ಸ ವಾ ಉಪರಿಭಾಗೇ ಪುಚ್ಛಿಂಸೂತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ನೇಸಂ ಬ್ಯಾಕರಮಾನೋ ಥೇರೋ ಸಿಯಾ, ಆವುಸೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥಾಯಂ ಅನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ, ಆಹಾರನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಂ। ಪಚ್ಚಯೋ ಹಿ ಆಹರತಿ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಆಹಾರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

    90.Sādhāvusoti kho…pe… āgato imaṃ saddhammanti evaṃ āyasmato sāriputtassa kusalākusalamukhena catusaccadesanaṃ sutvā taṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ ‘‘sādhāvuso’’ti iminā vacanena te bhikkhū abhinanditvā imasseva vacanassa samuṭṭhāpakena cittena anumoditvā vacasā sampaṭicchitvā cetasā sampiyāyitvāti vuttaṃ hoti. Idāni yasmā thero nānappakārena catusaccadesanaṃ desetuṃ paṭibalo, yathāha ‘‘sāriputto, bhikkhave, pahoti cattāri ariyasaccāni vitthārena ācikkhituṃ desetu’’nti yasmā vā uttarimpi desetukāmova hutvā ‘‘ettāvatāpi kho’’ti avaca, tasmā aparenapi nayena saccadesanaṃ sotukāmā te bhikkhū āyasmantaṃ sāriputtaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchiṃsu. Tena sayameva pucchitvā vissajjitapañhato uttariṃ siyā kho panāvuso, aññopi pariyāyo bhaveyya aññampi kāraṇanti iminā nayena aññaṃ atirekaṃ pañhaṃ pucchiṃsu, purimapañhassa vā uparibhāge pucchiṃsūti vuttaṃ hoti. Atha nesaṃ byākaramāno thero siyā, āvusotiādimāha. Tatthāyaṃ anuttānapadavaṇṇanā, āhāranti paccayaṃ. Paccayo hi āharati attano phalaṃ, tasmā ‘‘āhāro’’ti vuccati.

    ಭೂತಾನಂ ವಾ ಸತ್ತಾನನ್ತಿಆದೀಸು ಭೂತಾತಿ ಸಞ್ಜಾತಾ, ನಿಬ್ಬತ್ತಾ। ಸಮ್ಭವೇಸೀನನ್ತಿ ಯೇ ಸಮ್ಭವಂ ಜಾತಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂ ಏಸನ್ತಿ ಗವೇಸನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಚತೂಸು ಯೋನೀಸು ಅಣ್ಡಜಜಲಾಬುಜಾ ಸತ್ತಾ ಯಾವ ಅಣ್ಡಕೋಸಂ ವತ್ಥಿಕೋಸಞ್ಚ ನ ಭಿನ್ದನ್ತಿ, ತಾವ ಸಮ್ಭವೇಸಿನೋ ನಾಮ। ಅಣ್ಡಕೋಸಂ ವತ್ಥಿಕೋಸಞ್ಚ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಭೂತಾ ನಾಮ। ಸಂಸೇದಜಾ ಓಪಪಾತಿಕಾ ಚ ಪಠಮಚಿತ್ತಕ್ಖಣೇ ಸಮ್ಭವೇಸಿನೋ ನಾಮ। ದುತಿಯಚಿತ್ತಕ್ಖಣತೋ ಪಭುತಿ ಭೂತಾ ನಾಮ। ಯೇನ ಯೇನ ವಾ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ಜಾಯನ್ತಿ, ಯಾವ ತೇ ತತೋ ಅಞ್ಞಂ ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ತಾವ ಸಮ್ಭವೇಸಿನೋ ನಾಮ। ತತೋ ಪರಂ ಭೂತಾ ನಾಮ।

    Bhūtānaṃvā sattānantiādīsu bhūtāti sañjātā, nibbattā. Sambhavesīnanti ye sambhavaṃ jātiṃ nibbattiṃ esanti gavesanti. Tattha catūsu yonīsu aṇḍajajalābujā sattā yāva aṇḍakosaṃ vatthikosañca na bhindanti, tāva sambhavesino nāma. Aṇḍakosaṃ vatthikosañca bhinditvā bahi nikkhantā bhūtā nāma. Saṃsedajā opapātikā ca paṭhamacittakkhaṇe sambhavesino nāma. Dutiyacittakkhaṇato pabhuti bhūtā nāma. Yena yena vā iriyāpathena jāyanti, yāva te tato aññaṃ na pāpuṇanti, tāva sambhavesino nāma. Tato paraṃ bhūtā nāma.

    ಅಥ ವಾ ಭೂತಾತಿ ಜಾತಾ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ಯೇ ಭೂತಾಯೇವ ನ ಪುನ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಖೀಣಾಸವಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮ್ಭವಮೇಸನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಭವೇಸಿನೋ। ಅಪ್ಪಹೀನಭವಸಂಯೋಜನತ್ತಾ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ಸಮ್ಭವಂ ಏಸನ್ತಾನಂ ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ವಾಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡನತ್ಥೋ, ತಸ್ಮಾ ಭೂತಾನಞ್ಚ ಸಮ್ಭವೇಸೀನಞ್ಚಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Atha vā bhūtāti jātā abhinibbattā, ye bhūtāyeva na puna bhavissantīti saṅkhyaṃ gacchanti, tesaṃ khīṇāsavānametaṃ adhivacanaṃ. Sambhavamesantīti sambhavesino. Appahīnabhavasaṃyojanattā āyatimpi sambhavaṃ esantānaṃ sekkhaputhujjanānametaṃ adhivacanaṃ. Evaṃ sabbathāpi imehi dvīhi padehi sabbasatte pariyādiyati. Vāsaddo cettha sampiṇḍanattho, tasmā bhūtānañca sambhavesīnañcāti ayamattho veditabbo.

    ಠಿತಿಯಾತಿ ಠಿತತ್ಥಂ। ಅನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಅನುಗ್ಗಹತ್ಥಂ ಉಪಕಾರತ್ಥಂ। ವಚನಭೇದೋ ಚೇಸ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಪದಾನಂ ಏಕೋಯೇವ। ಅಥ ವಾ ಠಿತಿಯಾತಿ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಸತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧವಸೇನ ಅವಿಚ್ಛೇದಾಯ। ಅನುಗ್ಗಹಾಯಾತಿ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಉಪ್ಪಾದಾಯ। ಉಭೋಪಿ ಚೇತಾನಿ ಭೂತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಚೇವ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ ಚ। ಸಮ್ಭವೇಸೀನಂ ವಾ ಠಿತಿಯಾ ಚೇವ ಅನುಗ್ಗಹಾಯ ಚಾತಿ ಏವಂ ಉಭಯತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ। ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋತಿ ಕಬಳಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಿತಬ್ಬತೋ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ, ಓದನಕುಮ್ಮಾಸಾದಿವತ್ಥುಕಾಯ ಓಜಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಓಳಾರಿಕೋ ವಾ ಸುಖುಮೋ ವಾತಿ ವತ್ಥುಓಳಾರಿಕತಾಯ ಓಳಾರಿಕೋ, ವತ್ಥುಸುಖುಮತಾಯ ಸುಖುಮೋ। ಸಭಾವೇನ ಪನ ಸುಖುಮರೂಪಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋವ ಹೋತಿ। ಸಾಪಿ ಚಸ್ಸ ವತ್ಥುತೋ ಓಳಾರಿಕತಾ ಸುಖುಮತಾ ಚ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ṭhitiyāti ṭhitatthaṃ. Anuggahāyāti anuggahatthaṃ upakāratthaṃ. Vacanabhedo cesa, attho pana dvinnampi padānaṃ ekoyeva. Atha vā ṭhitiyāti tassa tassa sattassa uppannadhammānaṃ anuppabandhavasena avicchedāya. Anuggahāyāti anuppannānaṃ uppādāya. Ubhopi cetāni bhūtānaṃ ṭhitiyā ceva anuggahāya ca. Sambhavesīnaṃ vā ṭhitiyā ceva anuggahāya cāti evaṃ ubhayattha daṭṭhabbāni. Kabaḷīkāro āhāroti kabaḷaṃ katvā ajjhoharitabbato kabaḷīkāro āhāro, odanakummāsādivatthukāya ojāyetaṃ adhivacanaṃ. Oḷāriko vā sukhumo vāti vatthuoḷārikatāya oḷāriko, vatthusukhumatāya sukhumo. Sabhāvena pana sukhumarūpapariyāpannattā kabaḷīkāro āhāro sukhumova hoti. Sāpi cassa vatthuto oḷārikatā sukhumatā ca upādāyupādāya veditabbā.

    ಕುಮ್ಭೀಲಾನಞ್ಹಿ ಆಹಾರಂ ಉಪಾದಾಯ ಮೋರಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಕುಮ್ಭೀಲಾ ಕಿರ ಪಾಸಾಣೇ ಗಿಲನ್ತಿ। ತೇ ಚ ನೇಸಂ ಕುಚ್ಛಿಪ್ಪತ್ತಾವ ವಿಲೀಯನ್ತಿ। ಮೋರಾ ಸಪ್ಪವಿಚ್ಛಿಕಾದಿಪಾಣೇ ಖಾದನ್ತಿ। ಮೋರಾನಂ ಪನ ಆಹಾರಂ ಉಪಾದಾಯ ತರಚ್ಛಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ತೇ ಕಿರ ತಿವಸ್ಸಛಡ್ಡಿತಾನಿ ವಿಸಾಣಾನಿ ಚೇವ ಅಟ್ಠೀನಿ ಚ ಖಾದನ್ತಿ। ತಾನಿ ಚ ನೇಸಂ ಖೇಳೇನ ತೇಮಿತಮತ್ತೇನೇವ ಕನ್ದಮೂಲಂ ವಿಯ ಮುದುಕಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತರಚ್ಛಾನಮ್ಪಿ ಆಹಾರಂ ಉಪಾದಾಯ ಹತ್ಥೀನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ತೇಪಿ ನಾನಾರುಕ್ಖಸಾಖಾಯೋ ಖಾದನ್ತಿ। ಹತ್ಥೀನಂ ಆಹಾರತೋ ಗವಯಗೋಕಣ್ಣಮಿಗಾದೀನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ತೇ ಕಿರ ನಿಸ್ಸಾರಾನಿ ನಾನಾರುಕ್ಖಪಣ್ಣಾದೀನಿ ಖಾದನ್ತಿ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಹಾರತೋ ಗುನ್ನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ತೇ ಅಲ್ಲಸುಕ್ಖತಿಣಾನಿ ಖಾದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಆಹಾರತೋ ಸಸಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಸಸಾನಂ ಆಹಾರತೋ ಸಕುಣಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಸಕುಣಾನಂ ಆಹಾರತೋ ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸೀನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಪಚ್ಚನ್ತವಾಸೀನಂ ಆಹಾರತೋ ಗಾಮಭೋಜಕಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಗಾಮಭೋಜಕಾನಂ ಆಹಾರತೋ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ತೇಸಮ್ಪಿ ಆಹಾರತೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಚಕ್ಕವತ್ತಿನೋ ಆಹಾರತೋ ಭುಮ್ಮದೇವಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಭುಮ್ಮದೇವಾನಂ ಆಹಾರತೋ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾನಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋ। ಏವಂ ಯಾವ ಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತೀನಂ ಆಹಾರೋ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬೋ, ತೇಸಂ ಆಹಾರೋ ಸುಖುಮೋತ್ವೇವ ನಿಟ್ಠಂ ಪತ್ತೋ।

    Kumbhīlānañhi āhāraṃ upādāya morānaṃ āhāro sukhumo. Kumbhīlā kira pāsāṇe gilanti. Te ca nesaṃ kucchippattāva vilīyanti. Morā sappavicchikādipāṇe khādanti. Morānaṃ pana āhāraṃ upādāya taracchānaṃ āhāro sukhumo. Te kira tivassachaḍḍitāni visāṇāni ceva aṭṭhīni ca khādanti. Tāni ca nesaṃ kheḷena temitamatteneva kandamūlaṃ viya mudukāni honti. Taracchānampi āhāraṃ upādāya hatthīnaṃ āhāro sukhumo. Tepi nānārukkhasākhāyo khādanti. Hatthīnaṃ āhārato gavayagokaṇṇamigādīnaṃ āhāro sukhumo. Te kira nissārāni nānārukkhapaṇṇādīni khādanti. Tesampi āhārato gunnaṃ āhāro sukhumo. Te allasukkhatiṇāni khādanti. Tesaṃ āhārato sasānaṃ āhāro sukhumo. Sasānaṃ āhārato sakuṇānaṃ āhāro sukhumo. Sakuṇānaṃ āhārato paccantavāsīnaṃ āhāro sukhumo. Paccantavāsīnaṃ āhārato gāmabhojakānaṃ āhāro sukhumo. Gāmabhojakānaṃ āhārato rājarājamahāmattānaṃ āhāro sukhumo. Tesampi āhārato cakkavattino āhāro sukhumo. Cakkavattino āhārato bhummadevānaṃ āhāro sukhumo. Bhummadevānaṃ āhārato cātumahārājikānaṃ āhāro sukhumo. Evaṃ yāva paranimmitavasavattīnaṃ āhāro vitthāretabbo, tesaṃ āhāro sukhumotveva niṭṭhaṃ patto.

    ಏತ್ಥ ಚ ಓಳಾರಿಕೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಓಜಾ ಪರಿತ್ತಾ ಹೋತಿ ದುಬ್ಬಲಾ, ಸುಖುಮೇ ಬಲವತೀ। ತಥಾ ಹಿ ಏಕಪತ್ತಪೂರಮ್ಪಿ ಯಾಗುಂ ಪೀವತೋ ಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಜಿಘಚ್ಛಿತೋ ಹೋತಿ, ಯಂಕಞ್ಚಿದೇವ ಖಾದಿತುಕಾಮೋ। ಸಪ್ಪಿಂ ಪನ ಪಸಟಮತ್ತಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ದಿವಸಂ ಅಭೋತ್ತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ವತ್ಥು ಪರಿಸ್ಸಮಂ ವಿನೋದೇತಿ, ನ ಪನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪಾಲೇತುಂ। ಓಜಾ ಪಾಲೇತಿ, ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಪರಿಸ್ಸಮಂ ವಿನೋದೇತುಂ। ದ್ವೇ ಪನ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಪರಿಸ್ಸಮಞ್ಚೇವ ವಿನೋದೇನ್ತಿ ಪಾಲೇನ್ತಿ ಚಾತಿ।

    Ettha ca oḷārike vatthusmiṃ ojā parittā hoti dubbalā, sukhume balavatī. Tathā hi ekapattapūrampi yāguṃ pīvato muhutteneva jighacchito hoti, yaṃkañcideva khāditukāmo. Sappiṃ pana pasaṭamattaṃ pivitvā divasaṃ abhottukāmo hoti. Tattha vatthu parissamaṃ vinodeti, na pana sakkoti pāletuṃ. Ojā pāleti, na sakkoti parissamaṃ vinodetuṃ. Dve pana ekato hutvā parissamañceva vinodenti pālenti cāti.

    ಫಸ್ಸೋ ದುತಿಯೋತಿ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿ ಛಬ್ಬಿಧೋಪಿ ಫಸ್ಸೋ। ಏತೇಸು ಚತೂಸು ಆಹಾರೇಸು ದುತಿಯೋ ಆಹಾರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದೇಸನಾನಯೋ ಏವ ಚೇಸ। ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ನಾಮ ಕಾರಣೇನ ದುತಿಯೋ ವಾ ತತಿಯೋ ವಾತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ನ ಗವೇಸಿತಬ್ಬಂ। ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾತಿ ಚೇತನಾ ಏವ ವುಚ್ಚತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಚಿತ್ತಂ।

    Phassodutiyoti cakkhusamphassādi chabbidhopi phasso. Etesu catūsu āhāresu dutiyo āhāroti veditabbo. Desanānayo eva cesa. Tasmā iminā nāma kāraṇena dutiyo vā tatiyo vāti idamettha na gavesitabbaṃ. Manosañcetanāti cetanā eva vuccati. Viññāṇanti yaṃkiñci cittaṃ.

    ಏತ್ಥಾಹ, ಯದಿ ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೋ ಆಹಾರಟ್ಠೋ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಯೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಇಮೇಯೇವ ಚತ್ತಾರೋ ವುತ್ತಾತಿ? ವುಚ್ಚತೇ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಸನ್ತತಿಯಾ ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯತ್ತಾ। ವಿಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ ಹಿ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಭಕ್ಖಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ। ನಾಮಕಾಯೇ ವೇದನಾಯ ಫಸ್ಸೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ, ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಯಥಾಹ –

    Etthāha, yadi paccayaṭṭho āhāraṭṭho, atha kasmā aññesupi sattānaṃ paccayesu vijjamānesu imeyeva cattāro vuttāti? Vuccate, ajjhattikasantatiyā visesapaccayattā. Visesapaccayo hi kabaḷīkārāhārabhakkhānaṃ sattānaṃ rūpakāyassa kabaḷīkāro āhāro. Nāmakāye vedanāya phasso, viññāṇassa manosañcetanā, nāmarūpassa viññāṇaṃ. Yathāha –

    ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕೋ, ಆಹಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅನಾಹಾರೋ ನೋ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಥಾ ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯಾ ವೇದನಾ, ಸಙ್ಖಾರಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ।

    ‘‘Seyyathāpi, bhikkhave, ayaṃ kāyo āhāraṭṭhitiko, āhāraṃ paṭicca tiṭṭhati, anāhāro no tiṭṭhati. Tathā phassapaccayā vedanā, saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti.

    ಕೋ ಪನೇತ್ಥ ಆಹಾರೋ, ಕಿಂ ಆಹರತೀತಿ? ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಓಜಟ್ಠಮಕರೂಪಾನಿ ಆಹರತಿ। ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ತಯೋ ಭವೇ, ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪನ್ತಿ।

    Ko panettha āhāro, kiṃ āharatīti? Kabaḷīkārāhāro ojaṭṭhamakarūpāni āharati. Phassāhāro tisso vedanā, manosañcetanāhāro tayo bhave, viññāṇāhāro paṭisandhināmarūpanti.

    ಕಥಂ? ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ತಾವ ಮುಖೇ ಠಪಿತಮತ್ತೋಯೇವ ಅಟ್ಠ ರೂಪಾನಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ। ದನ್ತವಿಚುಣ್ಣಿತಂ ಪನ ಅಜ್ಝೋಹರಿಯಮಾನಂ ಏಕೇಕಂ ಸಿತ್ಥಂ ಅಟ್ಠಟ್ಠ ರೂಪಾನಿ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿಯೇವ। ಏವಂ ಓಜಟ್ಠಮಕರೂಪಾನಿ ಆಹರತಿ।

    Kathaṃ? Kabaḷīkārāhāro tāva mukhe ṭhapitamattoyeva aṭṭha rūpāni samuṭṭhāpeti. Dantavicuṇṇitaṃ pana ajjhohariyamānaṃ ekekaṃ sitthaṃ aṭṭhaṭṭha rūpāni samuṭṭhāpetiyeva. Evaṃ ojaṭṭhamakarūpāni āharati.

    ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ಪನ ಸುಖವೇದನಿಯೋ ಫಸ್ಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಸುಖವೇದನಂ ಆಹರತಿ, ತಥಾ ದುಕ್ಖವೇದನಿಯೋ ದುಕ್ಖಂ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಿಯೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖನ್ತಿ ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಫಸ್ಸಾಹಾರೋ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಆಹರತಿ।

    Phassāhāro pana sukhavedaniyo phasso uppajjamāno sukhavedanaṃ āharati, tathā dukkhavedaniyo dukkhaṃ, adukkhamasukhavedaniyo adukkhamasukhanti evaṃ sabbathāpi phassāhāro tisso vedanā āharati.

    ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ಕಾಮಭವೂಪಗಂ ಕಮ್ಮಂ ಕಾಮಭವಂ ಆಹರತಿ, ರೂಪಾರೂಪಭವೂಪಗಾನಿ ತಂ ತಂ ಭವಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ತಯೋ ಭವೇ ಆಹರತಿ।

    Manosañcetanāhāro kāmabhavūpagaṃ kammaṃ kāmabhavaṃ āharati, rūpārūpabhavūpagāni taṃ taṃ bhavaṃ. Evaṃ sabbathāpi manosañcetanāhāro tayo bhave āharati.

    ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ ಪನ ಯೇ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾ ತಯೋ ಖನ್ಧಾ, ಯಾನಿ ಚ ತಿಸನ್ತತಿವಸೇನ ತಿಂಸರೂಪಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯನಯೇನ ತಾನಿ ಆಹರತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪಂ ಆಹರತೀತಿ।

    Viññāṇāhāro pana ye ca paṭisandhikkhaṇe taṃsampayuttakā tayo khandhā, yāni ca tisantativasena tiṃsarūpāni uppajjanti, sahajātādipaccayanayena tāni āharatīti vuccati. Evaṃ viññāṇāhāro paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti.

    ಏತ್ಥ ಚ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೋ ತಯೋ ಭವೇ ಆಹರತೀತಿ ಸಾಸವಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಚೇತನಾವ ವುತ್ತಾ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪಂ ಆಹರತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ ವುತ್ತಂ । ಅವಿಸೇಸೇನ ಪನ ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತತಂಸಮುಟ್ಠಾನಧಮ್ಮಾನಂ ಆಹರಣತೋ ಪೇತೇ ಆಹಾರಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Ettha ca manosañcetanāhāro tayo bhave āharatīti sāsavā kusalākusalacetanāva vuttā. Viññāṇaṃ paṭisandhināmarūpaṃ āharatīti paṭisandhiviññāṇameva vuttaṃ . Avisesena pana taṃsampayuttataṃsamuṭṭhānadhammānaṃ āharaṇato pete āhārāti veditabbā.

    ಏತೇಸು ಚತೂಸು ಆಹಾರೇಸು ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತೋ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಫಸ್ಸೋ ಫುಸನ್ತೋಯೇವ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಆಯೂಹಮಾನಾವ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಜಾನನ್ತಮೇವ।

    Etesu catūsu āhāresu kabaḷīkārāhāro upatthambhento āhārakiccaṃ sādheti. Phasso phusantoyeva, manosañcetanā āyūhamānāva. Viññāṇaṃ vijānantameva.

    ಕಥಂ? ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ ಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತೋಯೇವ ಕಾಯಟ್ಠಪನೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮಜನಿತೋಪಿ ಹಿ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ದಸಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಯಾವ ಆಯುಪರಿಮಾಣಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಯಥಾ ಮಾತುಯಾ ಜನಿತೋಪಿ ದಾರಕೋ ಧಾತಿಯಾ ಥಞ್ಞಾದೀನಿ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಪೋಸಿಯಮಾನೋವ ಚಿರಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ಯಥಾ ಚುಪತ್ಥಮ್ಭೇನ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತಗೇಹಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Kathaṃ? Kabaḷīkārāhāro hi upatthambhentoyeva kāyaṭṭhapanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Kammajanitopi hi ayaṃ kāyo kabaḷīkārāhārena upatthambhito dasapi vassāni vassasatampi yāva āyuparimāṇaṃ tiṭṭhati. Yathā kiṃ? Yathā mātuyā janitopi dārako dhātiyā thaññādīni pāyetvā posiyamānova ciraṃ tiṭṭhati, yathā cupatthambhena upatthambhitagehaṃ. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ಯಥಾ ಮಹಾರಾಜ ಗೇಹೇ ಪತನ್ತೇ ಅಞ್ಞೇನ ದಾರುನಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತಿ, ಅಞ್ಞೇನ ದಾರುನಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತಂ ಸನ್ತಂ ಏವಂ ತಂ ಗೇಹಂ ನ ಪತತಿ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಮಹಾರಾಜ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕೋ, ಆಹಾರಂ ಪಟಿಚ್ಚ ತಿಟ್ಠತೀ’’ತಿ।

    ‘‘Yathā mahārāja gehe patante aññena dārunā upatthambhenti, aññena dārunā upatthambhitaṃ santaṃ evaṃ taṃ gehaṃ na patati, evameva kho mahārāja ayaṃ kāyo āhāraṭṭhitiko, āhāraṃ paṭicca tiṭṭhatī’’ti.

    ಏವಂ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇನ್ತೋ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಏವಂ ಸಾಧೇನ್ತೋಪಿ ಚ ಕಬಳೀಕಾರೋ ಆಹಾರೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ರೂಪಸನ್ತತೀನಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಚ ಉಪಾದಿನ್ನಸ್ಸ ಚ। ಕಮ್ಮಜಾನಂ ಅನುಪಾಲಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಆಹಾರಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ಜನಕೋ ಹುತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ।

    Evaṃ kabaḷīkāro āhāro upatthambhento āhārakiccaṃ sādheti. Evaṃ sādhentopi ca kabaḷīkāro āhāro dvinnaṃ rūpasantatīnaṃ paccayo hoti āhārasamuṭṭhānassa ca upādinnassa ca. Kammajānaṃ anupālako hutvā paccayo hoti. Āhārasamuṭṭhānānaṃ janako hutvā paccayo hoti.

    ಫಸ್ಸೋ ಪನ ಸುಖಾದಿವತ್ಥುಭೂತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಫುಸನ್ತೋಯೇವ ಸುಖಾದಿವೇದನಾಪವತ್ತನೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಹೋತಿ। ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮವಸೇನ ಆಯೂಹಮಾನಾಯೇವ ಭವಮೂಲನಿಪ್ಫಾದನತೋ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಹೋತಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಂ ವಿಜಾನನ್ತಮೇವ ನಾಮರೂಪಪ್ಪವತ್ತನೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಠಿತಿಯಾ ಹೋತಿ।

    Phasso pana sukhādivatthubhūtaṃ ārammaṇaṃ phusantoyeva sukhādivedanāpavattanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Manosañcetanā kusalākusalakammavasena āyūhamānāyeva bhavamūlanipphādanato sattānaṃ ṭhitiyā hoti. Viññāṇaṃ vijānantameva nāmarūpappavattanena sattānaṃ ṭhitiyā hoti.

    ಏವಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಾದಿವಸೇನ ಆಹಾರಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನೇಸು ಪನೇತೇಸು ಚತ್ತಾರಿ ಭಯಾನಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ। ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ, ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಯೇವ ಭಯಂ, ಫಸ್ಸೇ ಉಪಗಮನಮೇವ, ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಯ ಆಯೂಹನಮೇವ, ವಿಞ್ಞಾಣೇ ಅಭಿನಿಪಾತೋಯೇವ ಭಯನ್ತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ಹಿ ನಿಕನ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸೀತಾದೀನಂ ಪುರೇಕ್ಖತಾ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರತ್ಥಾಯ ಮುದ್ದಾಗಣನಾದಿಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಅನಪ್ಪಕಂ ದುಕ್ಖಂ ನಿಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾಪಿ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದಿಕಾಯ ಅನೇಸನಾಯ ಆಹಾರಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ದಿಟ್ಠೇಪಿ ಧಮ್ಮೇ ಗಾರಯ್ಹಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ತಸ್ಸ ಸಙ್ಘಾಟಿಪಿ ಆದಿತ್ತಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜಲಿತಾತಿಆದಿನಾ ಲಕ್ಖಣಸಂಯುತ್ತೇ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಮಣಪೇತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮಿನಾವ ತಾವ ಕಾರಣೇನ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಯೇವ ಭಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Evaṃ upatthambhanādivasena āhārakiccaṃ sādhayamānesu panetesu cattāri bhayāni daṭṭhabbāni. Seyyathidaṃ, kabaḷīkārāhāre nikantiyeva bhayaṃ, phasse upagamanameva, manosañcetanāya āyūhanameva, viññāṇe abhinipātoyeva bhayanti. Kiṃ kāraṇā? Kabaḷīkārāhāre hi nikantiṃ katvā sītādīnaṃ purekkhatā sattā āhāratthāya muddāgaṇanādikammāni karontā anappakaṃ dukkhaṃ nigacchanti. Ekacce ca imasmiṃ sāsane pabbajitvāpi vejjakammādikāya anesanāya āhāraṃ pariyesantā diṭṭhepi dhamme gārayhā honti. Samparāyepi tassa saṅghāṭipi ādittā sampajjalitātiādinā lakkhaṇasaṃyutte vuttanayena samaṇapetā honti. Imināva tāva kāraṇena kabaḷīkārāhāre nikantiyeva bhayanti veditabbā.

    ಫಸ್ಸಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದಿನೋ ಪರೇಸಂ ರಕ್ಖಿತಗೋಪಿತೇಸು ದಾರಾದೀಸು ಭಣ್ಡೇಸು ಅಪರಜ್ಝನ್ತಿ। ತೇ ಸಹ ಭಣ್ಡೇನ ಭಣ್ಡಸಾಮಿಕಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ವಾ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟೇಸು ಛಡ್ಡೇನ್ತಿ। ರಞ್ಞೋ ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೇನ್ತಿ। ತತೋ ನೇ ರಾಜಾ ವಿವಿಧಾ ಕಮ್ಮಕಾರಣಾ ಕಾರಾಪೇತಿ। ಕಾಯಸ್ಸ ಚ ಭೇದಾ ದುಗ್ಗತಿ ನೇಸಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಫಸ್ಸಸ್ಸಾದಮೂಲಕಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಮ್ಪಿ ಭಯಂ ಸಬ್ಬಮಾಗತಮೇವ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಫಸ್ಸಾಹಾರೇ ಉಪಗಮನಮೇವ ಭಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Phassaṃ upagacchantāpi phassassādino paresaṃ rakkhitagopitesu dārādīsu bhaṇḍesu aparajjhanti. Te saha bhaṇḍena bhaṇḍasāmikā gahetvā khaṇḍākhaṇḍikaṃ vā chinditvā saṅkārakūṭesu chaḍḍenti. Rañño vā niyyātenti. Tato ne rājā vividhā kammakāraṇā kārāpeti. Kāyassa ca bhedā duggati nesaṃ pāṭikaṅkhā hoti. Iti phassassādamūlakaṃ diṭṭhadhammikampi samparāyikampi bhayaṃ sabbamāgatameva hoti. Iminā kāraṇena phassāhāre upagamanameva bhayanti veditabbaṃ.

    ಕುಸಲಾಕುಸಲಕಮ್ಮಾಯೂಹನೇನೇವ ಪನ ತಮ್ಮೂಲಕಂ ತೀಸು ಭವೇಸು ಭಯಂ ಸಬ್ಬಮಾಗತಂಯೇವ ಹೋತಿ। ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೇ ಆಯೂಹನಮೇವ ಭಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Kusalākusalakammāyūhaneneva pana tammūlakaṃ tīsu bhavesu bhayaṃ sabbamāgataṃyeva hoti. Iminā kāraṇena manosañcetanāhāre āyūhanameva bhayanti veditabbaṃ.

    ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಭಿನಿಪತತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿನಾಮರೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಸಬ್ಬಭಯಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿಯೇವ ಹೋನ್ತಿ, ತಮ್ಮೂಲಕತ್ತಾತಿ, ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೇ ಅಭಿನಿಪಾತೋಯೇವ ಭಯನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    Paṭisandhiviññāṇañca yasmiṃ yasmiṃ ṭhāne abhinipatati, tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne paṭisandhināmarūpaṃ gahetvāva nibbattati, tasmiñca nibbatte sabbabhayāni nibbattāniyeva honti, tammūlakattāti, iminā kāraṇena viññāṇāhāre abhinipātoyeva bhayanti veditabbo.

    ಏವಂ ಸಭಯೇಸು ಪನ ಇಮೇಸು ಆಹಾರೇಸು ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೩) ನಯೇನ ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಫಸ್ಸಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಾವೀ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಗಾವೂಪಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಂ ದೇಸೇಸಿ। ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರೇ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚೋರಂ ಆಗುಚಾರಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸತ್ತಿಸತಾಹತೂಪಮಂ ದೇಸೇಸಿ।

    Evaṃ sabhayesu pana imesu āhāresu sammāsambuddho kabaḷīkārāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, dve jāyampatikā’’tiādinā (saṃ. ni. 2.63) nayena puttamaṃsūpamaṃ desesi. Phassāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, gāvī niccammā’’tiādinā nayena niccammagāvūpamaṃ desesi. Manosañcetanāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, aṅgārakāsū’’tiādinā nayena aṅgārakāsūpamaṃ desesi. Viññāṇāhāre nikantipariyādānatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave, coraṃ āgucāri’’ntiādinā nayena sattisatāhatūpamaṃ desesi.

    ತತ್ರಾಯಂ ಭೂತಮತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ, ದ್ವೇ ಕಿರ ಜಾಯಮ್ಪತಿಕಾ ಪುತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿತ್ತೇನ ಪಾಥೇಯ್ಯೇನ ಯೋಜನಸತಿಕಂ ಕನ್ತಾರಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಂಸು। ತೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ನಿಟ್ಠಾಸಿ। ತೇ ಖುಪ್ಪಿಪಾಸಾತುರಾ ವಿರಳಚ್ಛಾಯಾಯಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತತೋ ಪುರಿಸೋ ಭರಿಯಂ ಆಹ ‘‘ಭದ್ದೇ ಇತೋ ಸಮನ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಗಾಮೋ ವಾ ನಿಗಮೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಯಂ ತಂ ಪುರಿಸೇನ ಕಾತಬ್ಬಂ ಬಹುಮ್ಪಿ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದಿಕಮ್ಮಂ, ನ ದಾನಿ ಸಕ್ಕಾ ತಂ ಮಯಾ ಕಾತುಂ, ಏಹಿ ಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಂ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಾಹೀ’’ತಿ। ಸಾಪಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಮಿ ಮಯಾ ದಾನಿ ಯಂ ತಂ ಇತ್ಥಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬಂ ಬಹುಮ್ಪಿ ಸುತ್ತಕನ್ತನಾದಿಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಏಹಿ ಮಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಮಂಸಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಉಪಡ್ಢಂ ಪಾಥೇಯ್ಯಂ ಕತ್ವಾ ಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಾಹೀ’’ತಿ। ತತೋ ಸೋ ತಂ ಆಹ ‘‘ಭದ್ದೇ ಮಾತುಗಾಮಮರಣೇನ ದ್ವಿನ್ನಂ ಮರಣಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ನ ಹಿ ಮನ್ದೋ ಕುಮಾರೋ ಮಾತರಂ ವಿನಾ ಜೀವಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಯದಿ ಪನ ಮಯಂ ಜೀವಾಮ, ಪುನ ದಾರಕಂ ಲಭೇಯ್ಯಾಮ, ಹನ್ದ ದಾನಿ ಪುತ್ತಕಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಮಂಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕನ್ತಾರಂ ನಿತ್ಥರಾಮಾ’’ತಿ।

    Tatrāyaṃ bhūtamatthaṃ katvā saṅkhepato atthayojanā, dve kira jāyampatikā puttaṃ gahetvā parittena pātheyyena yojanasatikaṃ kantāramaggaṃ paṭipajjiṃsu. Tesaṃ paññāsa yojanāni gantvā pātheyyaṃ niṭṭhāsi. Te khuppipāsāturā viraḷacchāyāyaṃ nisīdiṃsu. Tato puriso bhariyaṃ āha ‘‘bhadde ito samantā paññāsa yojanāni gāmo vā nigamo vā natthi, tasmā yaṃ taṃ purisena kātabbaṃ bahumpi kasigorakkhādikammaṃ, na dāni sakkā taṃ mayā kātuṃ, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti. Sāpi āha ‘‘sāmi mayā dāni yaṃ taṃ itthiyā kātabbaṃ bahumpi suttakantanādikammaṃ, taṃ kātuṃ na sakkā, ehi maṃ māretvā upaḍḍhamaṃsaṃ khāditvā upaḍḍhaṃ pātheyyaṃ katvā puttena saddhiṃ kantāraṃ nittharāhī’’ti. Tato so taṃ āha ‘‘bhadde mātugāmamaraṇena dvinnaṃ maraṇaṃ paññāyati. Na hi mando kumāro mātaraṃ vinā jīvituṃ sakkoti. Yadi pana mayaṃ jīvāma, puna dārakaṃ labheyyāma, handa dāni puttakaṃ māretvā maṃsaṃ gahetvā kantāraṃ nittharāmā’’ti.

    ತತೋ ಮಾತಾ ಪುತ್ತಮಾಹ ‘‘ತಾತ ಪಿತು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಪಿತಾ ‘‘ಮಯಾ ಪುತ್ತಕಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಾದೀಹಿ ಅನಪ್ಪಕಂ ದುಕ್ಖಮನುಭೂತಂ, ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಪುತ್ತಂ ಮಾರೇತುಂ, ತ್ವಂಯೇವ ತವ ಪುತ್ತಕಂ ಮಾರೇಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ಮಾತುಸನ್ತಿಕಮೇವ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಪುತ್ತಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿಯಾ ಗೋವತಕುಕ್ಕುರವತದೇವತಾಯಾಚನಾದೀಹಿಪಿ ತಾವ ಅನಪ್ಪಕಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೂತಂ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಕುಚ್ಛಿನಾ ಪರಿಹರನ್ತಿಯಾ? ನ ಸಕ್ಕಾಹಂ ಪುತ್ತಂ ಮಾರೇತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತಾತ ಪಿತುಸನ್ತಿಕಂಯೇವ ಗಚ್ಛಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಸೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅನ್ತರಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋಯೇವ ಮತೋ। ತೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪರಿದೇವಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಮಂಸಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ತೇಸಂ ಸೋ ಪುತ್ತಮಂಸಾಹಾರೋ ನವಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಟಿಕುಲತ್ತಾ ನೇವ ದವಾಯ ಹೋತಿ, ನ ಮದಾಯ ನ ಮಣ್ಡನಾಯ ನ ವಿಭೂಸನಾಯ, ಕೇವಲಂ ಕನ್ತಾರನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯೇವ ಹೋತಿ।

    Tato mātā puttamāha ‘‘tāta pitu santikaṃ gacchāhī’’ti. So agamāsi. Athassa pitā ‘‘mayā puttakaṃ posessāmīti kasigorakkhādīhi anappakaṃ dukkhamanubhūtaṃ, na sakkomi puttaṃ māretuṃ, tvaṃyeva tava puttakaṃ mārehī’’ti vatvā ‘‘tāta mātusantikameva gacchāhī’’ti āha. So agamāsi. Athassa mātāpi ‘‘mayā puttaṃ patthentiyā govatakukkuravatadevatāyācanādīhipi tāva anappakaṃ dukkhaṃ anubhūtaṃ, ko pana vādo kucchinā pariharantiyā? Na sakkāhaṃ puttaṃ māretu’’nti vatvā ‘‘tāta pitusantikaṃyeva gacchāhī’’ti āha. Evaṃ so dvinnaṃ antarā gacchantoyeva mato. Te taṃ disvā paridevitvā pubbe vuttanayeneva maṃsāni gahetvā khādantā pakkamiṃsu. Tesaṃ so puttamaṃsāhāro navahi kāraṇehi paṭikulattā neva davāya hoti, na madāya na maṇḍanāya na vibhūsanāya, kevalaṃ kantāranittharaṇatthāyeva hoti.

    ಕತಮೇಹಿ ನವಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಪಟಿಕೂಲೋತಿ ಚೇ? ಸಜಾತಿಮಂಸತಾಯ ಞಾತಿಮಂಸತಾಯ ಪುತ್ತಮಂಸತಾಯ ಪಿಯಪುತ್ತಮಂಸತಾಯ ತರುಣಮಂಸತಾಯ ಆಮಕಮಂಸತಾಯ ಅಗೋರಸಮಂಸತಾಯ ಅಲೋಣತಾಯ ಅಧೂಪಿತತಾಯಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರಂ ಏವಂ ಪುತ್ತಮಂಸಸದಿಸಂ ಪಸ್ಸತಿ , ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ಪುತ್ತಮಂಸೂಪಮಾಯಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ।

    Katamehi navahi kāraṇehi paṭikūloti ce? Sajātimaṃsatāya ñātimaṃsatāya puttamaṃsatāya piyaputtamaṃsatāya taruṇamaṃsatāya āmakamaṃsatāya agorasamaṃsatāya aloṇatāya adhūpitatāyāti. Tasmā yo bhikkhu kabaḷīkārāhāraṃ evaṃ puttamaṃsasadisaṃ passati , so tattha nikantiṃ pariyādiyati. Ayaṃ tāva puttamaṃsūpamāyaṃ atthayojanā.

    ನಿಚ್ಚಮ್ಮಗಾವೂಪಮಾಯಂ ಪನ ಯಥಾ ಸಾ ಗಾವೀ ಗೀವತೋ ಯಾವ ಖುರಾ, ತಾವ ಚಮ್ಮಂ ಉದ್ದಾಲೇತ್ವಾ ಮುತ್ತಾ ಯಂ ಯದೇವ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ತತ್ಥ ಪಾಣಕೇಹಿ ಖಜ್ಜಮಾನಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸೇವಾಧಿಕರಣಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಫಸ್ಸೋಪಿ ಯಂ ಯದೇವ ವತ್ಥುಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಂತಂವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಸಮ್ಭವಸ್ಸ ವೇದಯಿತದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಧಿಕರಣಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಫಸ್ಸಾಹಾರಂ ಏವಂ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಗಾವಿಸದಿಸಂ ಪಸ್ಸತಿ , ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ, ಅಯಂ ನಿಚ್ಚಮ್ಮಗಾವೂಪಮಾಯಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ।

    Niccammagāvūpamāyaṃ pana yathā sā gāvī gīvato yāva khurā, tāva cammaṃ uddāletvā muttā yaṃ yadeva nissāya tiṭṭhati, tattha pāṇakehi khajjamānā dukkhassevādhikaraṇaṃ hoti, evaṃ phassopi yaṃ yadeva vatthuṃ ārammaṇaṃ vā nissāya tiṭṭhati, taṃtaṃvatthārammaṇasambhavassa vedayitadukkhassa adhikaraṇameva hoti. Tasmā yo bhikkhu phassāhāraṃ evaṃ niccammagāvisadisaṃ passati , so tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ niccammagāvūpamāyaṃ atthayojanā.

    ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾಯಂ ಪನ ಯಥಾ ಸಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸು, ಏವಂ ಮಹಾಪರಿಳಾಹಟ್ಠೇನ ತಯೋ ಭವಾ। ಯಥಾ ನಾನಾಬಾಹಾಸು ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಉಪಕಡ್ಢಕಾ ದ್ವೇ ಪುರಿಸಾ, ಏವಂ ಭವೇಸು ಉಪಕಡ್ಢನಟ್ಠೇನ ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಹಾರಂ ಏವಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಕಡ್ಢಕಪುರಿಸಸದಿಸಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ, ಅಯಂ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸೂಪಮಾಯಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ।

    Aṅgārakāsūpamāyaṃ pana yathā sā aṅgārakāsu, evaṃ mahāpariḷāhaṭṭhena tayo bhavā. Yathā nānābāhāsu gahetvā tattha upakaḍḍhakā dve purisā, evaṃ bhavesu upakaḍḍhanaṭṭhena manosañcetanā. Tasmā yo bhikkhu manosañcetanāhāraṃ evaṃ aṅgārakāsūpakaḍḍhakapurisasadisaṃ passati, so tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ aṅgārakāsūpamāyaṃ atthayojanā.

    ಸತ್ತಿಸತಾಹತೂಪಮಾಯಂ ಪನ ಯೇನ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ತಿಸತೇನ ಹಞ್ಞತಿ, ತಮಸ್ಸ ಸರೀರೇ ವಣಮುಖಸತಂ ಕತ್ವಾ ಅನ್ತರಾ ಅಟ್ಠತ್ವಾ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇಯೇವ ಪತತಿ, ಏವಂ ಇತರಾನಿ ದ್ವೇ ಸತ್ತಿಸತಾನಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಪತಿತೋಕಾಸೇ ಅಪತಿತ್ವಾ ಅಪತಿತ್ವಾ ಗತಾಹಿ ಸತ್ತೀಹಿ ಸಬ್ಬಸರೀರಂ ಛಿದ್ದಾವಛಿದ್ದಮೇವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಏಕವಣಮುಖೇಪಿ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ತೀಸು ವಣಮುಖಸತೇಸು? ತತ್ಥ ಸತ್ತಿನಿಪಾತಕಾಲೋ ವಿಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣನಿಬ್ಬತ್ತಕಾಲೋ। ವಣಮುಖಜನನಂ ವಿಯ ಖನ್ಧಜನನಂ। ವಣಮುಖೇಸು ದುಕ್ಖವೇದನುಪ್ಪಾದೋ ವಿಯ ಜಾತೇಸು ಖನ್ಧೇಸು ವಟ್ಟಮೂಲಕನಾನಾವಿಧದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದೋ। ಅಪರೋ ನಯೋ, ಆಗುಚಾರೀ ಪುರಿಸೋ ವಿಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ। ತಸ್ಸ ಸತ್ತಿಘಾತೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನವಣಮುಖಾನಿ ವಿಯ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪಂ। ವಣಮುಖಪಚ್ಚಯಾ ತಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಕ್ಖಳದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದೋ ವಿಯ ನಾಮರೂಪಪಚ್ಚಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕಮ್ಮಕಾರಣಅಟ್ಠನವುತಿರೋಗಾದಿವಸೇನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಸ್ಮಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರಂ ಏವಂ ಸತ್ತಿಸತಾಹತಸದಿಸಂ ಪಸ್ಸತಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ, ಅಯಂ ಸತ್ತಿಸತಾಹತೂಪಮಾಯಂ ಅತ್ಥಯೋಜನಾ।

    Sattisatāhatūpamāyaṃ pana yena so puriso pubbaṇhasamaye sattisatena haññati, tamassa sarīre vaṇamukhasataṃ katvā antarā aṭṭhatvā vinivijjhitvā aparabhāgeyeva patati, evaṃ itarāni dve sattisatāni, evamassa patitokāse apatitvā apatitvā gatāhi sattīhi sabbasarīraṃ chiddāvachiddameva hoti, tassa ekavaṇamukhepi uppannassa dukkhassa pamāṇaṃ natthi, ko pana vādo tīsu vaṇamukhasatesu? Tattha sattinipātakālo viya paṭisandhiviññāṇanibbattakālo. Vaṇamukhajananaṃ viya khandhajananaṃ. Vaṇamukhesu dukkhavedanuppādo viya jātesu khandhesu vaṭṭamūlakanānāvidhadukkhuppādo. Aparo nayo, āgucārī puriso viya paṭisandhiviññāṇaṃ. Tassa sattighātehi uppannavaṇamukhāni viya viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ. Vaṇamukhapaccayā tassa purisassa kakkhaḷadukkhuppādo viya nāmarūpapaccayā viññāṇassa dvattiṃsakammakāraṇaaṭṭhanavutirogādivasena nānappakārakadukkhuppādo daṭṭhabbo. Tasmā yo bhikkhu viññāṇāhāraṃ evaṃ sattisatāhatasadisaṃ passati. So tattha nikantiṃ pariyādiyati, ayaṃ sattisatāhatūpamāyaṃ atthayojanā.

    ಸೋ ಏವಂ ಇಮೇಸು ಆಹಾರೇಸು ನಿಕನ್ತಿಂ ಪರಿಯಾದಿಯನ್ತೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಆಹಾರೇ ಪರಿಜಾನಾತಿ, ಯೇಸು ಪರಿಞ್ಞಾತೇಸು ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಪರಿಞ್ಞಾತಂ ವತ್ಥು ಪರಿಞ್ಞಾತಮೇವ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ –

    So evaṃ imesu āhāresu nikantiṃ pariyādiyanto cattāropi āhāre parijānāti, yesu pariññātesu sabbampi pariññātaṃ vatthu pariññātameva hoti. Vuttañhetaṃ bhagavatā –

    ‘‘ಕಬಳೀಕಾರೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ರಾಗೋ ಪರಿಞ್ಞಾತೋ ಹೋತಿ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೇ ರಾಗೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ನತ್ಥಿ ತಂ ಸಂಯೋಜನಂ, ಯೇನ ಸಂಯೋಜನೇನ ಸಂಯುತ್ತೋ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಪುನ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಫಸ್ಸೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ಪರಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೀಸು ವೇದನಾಸು ಪರಿಞ್ಞಾತಾಸು ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿಕರಣೀಯನ್ತಿ ವದಾಮಿ। ಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾಯ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ತಿಸ್ಸೋ ತಣ್ಹಾ ಪರಿಞ್ಞಾತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೀಸು ತಣ್ಹಾಸು ಪರಿಞ್ಞಾತಾಸು ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿಕರಣೀಯನ್ತಿ ವದಾಮಿ। ವಿಞ್ಞಾಣೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಹಾರೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ನಾಮರೂಪಂ ಪರಿಞ್ಞಾತಂ ಹೋತಿ। ನಾಮರೂಪೇ ಪರಿಞ್ಞಾತೇ ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಉತ್ತರಿಕರಣೀಯನ್ತಿ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೬೩)।

    ‘‘Kabaḷīkāre, bhikkhave, āhāre pariññāte pañcakāmaguṇiko rāgo pariññāto hoti. Pañcakāmaguṇike rāge pariññāte natthi taṃ saṃyojanaṃ, yena saṃyojanena saṃyutto ariyasāvako puna imaṃ lokaṃ āgaccheyya. Phasse, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso vedanā pariññātā honti. Tīsu vedanāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmi. Manosañcetanāya, bhikkhave, āhāre pariññāte tisso taṇhā pariññātā honti. Tīsu taṇhāsu pariññātāsu ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmi. Viññāṇe, bhikkhave, āhāre pariññāte nāmarūpaṃ pariññātaṃ hoti. Nāmarūpe pariññāte ariyasāvakassa natthi kiñci uttarikaraṇīyanti vadāmī’’ti (saṃ. ni. 2.63).

    ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಆಹಾರಸಮುದಯೋತಿ ಪುರಿಮತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾನಂ ಆಹಾರಾನಂ ಸಮುದಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಥಂ? ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಹಿ ತಿಸನ್ತತಿವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸಮತಿಂಸರೂಪಬ್ಭನ್ತರೇ ಜಾತಾ ಓಜಾ ಅತ್ಥಿ। ಅಯಂ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಉಪಾದಿನ್ನಕಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ಫಸ್ಸಚೇತನಾ ಸಯಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಇಮೇ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಫಸ್ಸಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರಾತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಪುರಿಮತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕಾನಂ ಆಹಾರಾನಂ ಸಮುದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನಿಧ ಉಪಾದಿನ್ನಕಾಪಿ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾಪಿ ಆಹಾರಾ ಮಿಸ್ಸೇತ್ವಾ ಕಥಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾನಮ್ಪಿ ಏವಂ ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾ ಆಹಾರಸಮುದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ । ಅಟ್ಠಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಿತೇಸು ಹಿ ರೂಪೇಸು ಓಜಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಯಂ ಸಹಜಾತತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಕಬಳೀಕಾರಾಹಾರೋ। ಲೋಭಸಹಗತಚಿತ್ತಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಪನ ಫಸ್ಸಚೇತನಾ ಸಯಞ್ಚ ಚಿತ್ತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಇಮೇ ತಣ್ಹಾಪಚ್ಚಯಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಫಸ್ಸಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾ ವಿಞ್ಞಾಣಾಹಾರಾತಿ।

    Taṇhāsamudayā āhārasamudayoti purimataṇhāsamudayā paṭisandhikānaṃ āhārānaṃ samudayo nibbatto hotīti attho. Kathaṃ? Paṭisandhikkhaṇe hi tisantativasena uppannasamatiṃsarūpabbhantare jātā ojā atthi. Ayaṃ taṇhāpaccayā nibbatto upādinnakakabaḷīkārāhāro. Paṭisandhicittasampayuttā pana phassacetanā sayañca cittaṃ viññāṇanti ime taṇhāpaccayā nibbattā upādinnakaphassamanosañcetanā viññāṇāhārāti. Evaṃ tāva purimataṇhāsamudayā paṭisandhikānaṃ āhārānaṃ samudayo veditabbo. Yasmā panidha upādinnakāpi anupādinnakāpi āhārā missetvā kathitā, tasmā anupādinnakānampi evaṃ taṇhāsamudayā āhārasamudayo veditabbo . Aṭṭhalobhasahagatacittasamuṭṭhitesu hi rūpesu ojā atthi, ayaṃ sahajātataṇhāpaccayā nibbatto anupādinnakakabaḷīkārāhāro. Lobhasahagatacittasampayuttā pana phassacetanā sayañca cittaṃ viññāṇanti ime taṇhāpaccayā nibbattā anupādinnakaphassamanosañcetanā viññāṇāhārāti.

    ತಣ್ಹಾನಿರೋಧಾ ಆಹಾರನಿರೋಧೋತಿ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಉಪಾದಿನ್ನಕಾನಞ್ಚ ಅನುಪಾದಿನ್ನಕಾನಞ್ಚ ಆಹಾರಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿರೋಧೇನ ಆಹಾರನಿರೋಧೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಅಯಂ ಪನ ವಿಸೇಸೋ, ಇಧ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಸರೂಪೇನೇವ ವುತ್ತಾನಿ। ಯಥಾ ಚ ಇಧ, ಏವಂ ಇತೋ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಸಬ್ಬವಾರೇಸೂತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಸಮ್ಮುಯ್ಹನ್ತೇನ ಸಚ್ಚಾನಿ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಚ ‘‘ಏತ್ತಾವತಾಪಿ ಖೋ ಆವುಸೋ’’ತಿ ಇದಂ ದೇಸನಾನಿಯ್ಯಾತನಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ದೇಸಿತಧಮ್ಮವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಸ ಇಧ ತಾವ ಅಯಂ ಯೋಜನಾ ಏತ್ತಾವತಾಪೀತಿ ಇಮಾಯ ಆಹಾರದೇಸನಾಯ ವುತ್ತಮನಸಿಕಾರಪ್ಪಟಿವೇಧವಸೇನಾಪೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ।

    Taṇhānirodhāāhāranirodhoti imissā upādinnakānañca anupādinnakānañca āhārānaṃ paccayabhūtāya taṇhāya nirodhena āhāranirodho paññāyati. Sesaṃ vuttanayameva. Ayaṃ pana viseso, idha cattāripi saccāni sarūpeneva vuttāni. Yathā ca idha, evaṃ ito uttarimpi sabbavāresūti. Tasmā sabbattha asammuyhantena saccāni uddharitabbāni. Sabbavāresu ca ‘‘ettāvatāpi kho āvuso’’ti idaṃ desanāniyyātanaṃ tattha tattha desitadhammavasena yojetabbaṃ. Tassa idha tāva ayaṃ yojanā ettāvatāpīti imāya āhāradesanāya vuttamanasikārappaṭivedhavasenāpīti vuttaṃ hoti. Esa nayo sabbatthāpi.

    ಆಹಾರವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Āhāravāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸಚ್ಚವಾರವಣ್ಣನಾ

    Saccavāravaṇṇanā

    ೯೧. ಇದಾನಿ ‘‘ಸಾಧಾವುಸೋ’’ತಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಥೇರಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉತ್ತರಿಮ್ಪಿ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಥೇರೋ ಚ ನೇಸಂ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಏಸ ನಯೋ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು। ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪರಂ ಏವರೂಪಾನಿ ವಚನಾನಿ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಯೇನ ಯೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ವಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪದೇಸನಾಯಂ ದುಕ್ಖಞ್ಚ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಏತ್ಥ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ। ವಿತ್ಥಾರದೇಸನಾಯಂ ಪನ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಸಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಮೇವಾತಿ।

    91. Idāni ‘‘sādhāvuso’’ti purimanayeneva therassa bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā te bhikkhū uttarimpi pañhaṃ pucchiṃsu. Thero ca nesaṃ aññenapi pariyāyena byākāsi. Esa nayo ito paresupi sabbavāresu. Tasmā ito paraṃ evarūpāni vacanāni anāmasitvā yena yena pariyāyena byākaroti, tassa tasseva atthaṃ vaṇṇayissāma. Imassa pana vārassa saṅkhepadesanāyaṃ dukkhañca pajānātīti ettha dukkhanti dukkhasaccaṃ. Vitthāradesanāyaṃ pana yaṃ vattabbaṃ siyā, taṃ sabbaṃ visuddhimagge saccaniddese vuttamevāti.

    ಸಚ್ಚವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saccavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಜರಾಮರಣವಾರವಣ್ಣನಾ

    Jarāmaraṇavāravaṇṇanā

    ೯೨. ಇತೋ ಪರಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದವಸೇನ ದೇಸನಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಜರಾಮರಣವಾರೇ ತಾವ ತೇಸಂ ತೇಸನ್ತಿ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಞಾತಬ್ಬೋ। ಯಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಜರಾ, ಯಾ ಸೋಮದತ್ತಸ್ಸ ಜರಾತಿ ಏವಞ್ಹಿ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ನೇವ ಸತ್ತಾ ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ನ ಕೋಚಿ ಸತ್ತೋ ಅಪರಿಯಾದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಅನೇಕೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣನಿದ್ದೇಸೋ’’ತಿ।

    92. Ito paraṃ paṭiccasamuppādavasena desanā hoti. Tattha jarāmaraṇavāre tāva tesaṃ tesanti ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddesoti ñātabbo. Yā devadattassa jarā, yā somadattassa jarāti evañhi divasampi kathentassa neva sattā pariyādānaṃ gacchanti. Imehi pana dvīhi padehi na koci satto apariyādinno hoti. Tasmā vuttaṃ ‘‘ayaṃ saṅkhepato anekesaṃ sattānaṃ sādhāraṇaniddeso’’ti.

    ತಮ್ಹಿ ತಮ್ಹೀತಿ ಅಯಂ ಗತಿಜಾತಿವಸೇನ ಅನೇಕೇಸಂ ನಿಕಾಯಾನಂ ಸಾಧಾರಣನಿದ್ದೇಸೋ। ಸತ್ತನಿಕಾಯೇತಿ ಸಾಧಾರಣನಿದ್ದೇಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಸ್ಸ ಸರೂಪನಿದಸ್ಸನಂ। ಜರಾ ಜೀರಣತಾತಿಆದೀಸು ಪನ ಜರಾತಿ ಸಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಜೀರಣತಾತಿ ಆಕಾರನಿದ್ದೇಸೋ। ಖಣ್ಡಿಚ್ಚನ್ತಿಆದಯೋ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ ಕಿಚ್ಚನಿದ್ದೇಸಾ। ಪಚ್ಛಿಮಾ ದ್ವೇ ಪಕತಿನಿದ್ದೇಸಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಜರಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ಸಭಾವತೋ ದೀಪಿತಾ, ತೇನಸ್ಸಾಯಂ ಸಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಜೀರಣತಾತಿ ಇಮಿನಾ ಆಕಾರತೋ। ತೇನಸ್ಸಾಯಂ ಆಕಾರನಿದ್ದೇಸೋ। ಖಣ್ಡಿಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ ದನ್ತನಖಾನಂ ಖಣ್ಡಿತಭಾವಕರಣಕಿಚ್ಚತೋ। ಪಾಲಿಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಕೇಸಲೋಮಾನಂ ಪಲಿತಭಾವಕರಣಕಿಚ್ಚತೋ। ವಲಿತ್ತಚತಾತಿ ಇಮಿನಾ ಮಂಸಂ ಮಿಲಾಪೇತ್ವಾ ತಚೇ ವಲಿತ್ತಭಾವಕರಣಕಿಚ್ಚತೋ ದೀಪಿತಾ। ತೇನಸ್ಸಾ ಇಮೇ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚನ್ತಿಆದಯೋ ತಯೋ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇ ಕಿಚ್ಚನಿದ್ದೇಸಾ। ತೇಹಿ ಇಮೇಸಂ ವಿಕಾರಾನಂ ದಸ್ಸನವಸೇನ ಪಾಕಟೀಭೂತಾ ಪಾಕಟಜರಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ಯಥೇವ ಹಿ ಉದಕಸ್ಸ ವಾ ಅಗ್ಗಿನೋ ವಾ ವಾತಸ್ಸ ವಾ ತಿಣರುಕ್ಖಾದೀನಂ ಸಮ್ಭಗ್ಗಪಲಿಭಗ್ಗತಾಯ ವಾ ಝಾಮತಾಯ ವಾ ಗತಮಗ್ಗೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ, ನ ಚ ಸೋ ಗತಮಗ್ಗೋ ತಾನೇವ ಉದಕಾದೀನಿ, ಏವಮೇವ ಜರಾಯ ದನ್ತಾದೀಸು ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಗತಮಗ್ಗೋ ಪಾಕಟೋ, ಚಕ್ಖುಂ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾಪಿ ಗಯ್ಹತಿ। ನ ಚ ಖಣ್ಡಿಚ್ಚಾದೀನೇವ ಜರಾ, ನ ಹಿ ಜರಾ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಹೋತಿ।

    Tamhi tamhīti ayaṃ gatijātivasena anekesaṃ nikāyānaṃ sādhāraṇaniddeso. Sattanikāyeti sādhāraṇaniddesena niddiṭṭhassa sarūpanidassanaṃ. Jarā jīraṇatātiādīsu pana jarāti sabhāvaniddeso. Jīraṇatāti ākāraniddeso. Khaṇḍiccantiādayo kālātikkame kiccaniddesā. Pacchimā dve pakatiniddesā. Ayañhi jarāti iminā padena sabhāvato dīpitā, tenassāyaṃ sabhāvaniddeso. Jīraṇatāti iminā ākārato. Tenassāyaṃ ākāraniddeso. Khaṇḍiccanti iminā kālātikkame dantanakhānaṃ khaṇḍitabhāvakaraṇakiccato. Pāliccanti iminā kesalomānaṃ palitabhāvakaraṇakiccato. Valittacatāti iminā maṃsaṃ milāpetvā tace valittabhāvakaraṇakiccato dīpitā. Tenassā ime khaṇḍiccantiādayo tayo kālātikkame kiccaniddesā. Tehi imesaṃ vikārānaṃ dassanavasena pākaṭībhūtā pākaṭajarā dassitā. Yatheva hi udakassa vā aggino vā vātassa vā tiṇarukkhādīnaṃ sambhaggapalibhaggatāya vā jhāmatāya vā gatamaggo pākaṭo hoti, na ca so gatamaggo tāneva udakādīni, evameva jarāya dantādīsu khaṇḍiccādivasena gatamaggo pākaṭo, cakkhuṃ ummīletvāpi gayhati. Na ca khaṇḍiccādīneva jarā, na hi jarā cakkhuviññeyyā hoti.

    ಆಯುನೋ ಸಂಹಾನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪರಿಪಾಕೋತಿ ಇಮೇಹಿ ಪನ ಪದೇಹಿ ಕಾಲಾತಿಕ್ಕಮೇಯೇವ ಅಭಿಬ್ಯತ್ತತಾಯ ಆಯುಕ್ಖಯಚಕ್ಖಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯಪರಿಪಾಕಸಞ್ಞಿತಾಯ ಪಕತಿಯಾ ದೀಪಿತಾ। ತೇನಸ್ಸಿಮೇ ಪಚ್ಛಿಮಾ ದ್ವೇ ಪಕತಿನಿದ್ದೇಸಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Āyuno saṃhāni indriyānaṃ paripākoti imehi pana padehi kālātikkameyeva abhibyattatāya āyukkhayacakkhādiindriyaparipākasaññitāya pakatiyā dīpitā. Tenassime pacchimā dve pakatiniddesāti veditabbā.

    ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಜರಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಆಯು ಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ಜರಾ ‘‘ಆಯುನೋ ಸಂಹಾನೀ’’ತಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನ ವುತ್ತಾ । ಯಸ್ಮಾ ಚ ದಹರಕಾಲೇ ಸುಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಸುಖುಮಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯಂ ಸುಖೇನೇವ ಗಣ್ಹನಸಮತ್ಥಾನಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಜರಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಪಕ್ಕಾನಿ ಆಲುಳಿತಾನಿ ಅವಿಸದಾನಿ ಓಳಾರಿಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯಂ ಗಹೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಪರಿಪಾಕೋ’’ತಿಪಿ ಫಲೂಪಚಾರೇನೇವ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಪನಾಯಂ ಏವಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಜರಾ ಪಾಕಟಾ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಾತಿ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ।

    Tattha yasmā jaraṃ pattassa āyu hāyati, tasmā jarā ‘‘āyuno saṃhānī’’ti phalūpacārena vuttā . Yasmā ca daharakāle suppasannāni sukhumampi attano visayaṃ sukheneva gaṇhanasamatthāni cakkhādīni indriyāni jaraṃ pattassa paripakkāni āluḷitāni avisadāni oḷārikampi attano visayaṃ gahetuṃ asamatthāni honti, tasmā ‘‘indriyānaṃ paripāko’’tipi phalūpacāreneva vuttā. Sā panāyaṃ evaṃ niddiṭṭhā sabbāpi jarā pākaṭā paṭicchannāti duvidhā hoti.

    ತತ್ಥ ದನ್ತಾದೀಸು ಖಣ್ಡಭಾವಾದಿದಸ್ಸನತೋ ರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಜರಾ ಪಾಕಟಜರಾ ನಾಮ। ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಸು ಪನ ತಾದಿಸಸ್ಸ ವಿಕಾರಸ್ಸ ಅದಸ್ಸನತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಜರಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಯ್ವಾಯಂ ಖಣ್ಡಾದಿಭಾವೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ತಾದಿಸಾನಂ ದನ್ತಾದೀನಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ವಣ್ಣೋಯೇವ, ತಂ ಚಕ್ಖುನಾ ದಿಸ್ವಾ ಮನೋದ್ವಾರೇನ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ದನ್ತಾ ಜರಾಯ ಪಹಟಾ’’ತಿ ಜರಂ ಜಾನಾತಿ ಉದಕಟ್ಠಾನೇ ಬದ್ಧಾನಿ ಗೋಸೀಸಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಉದಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಜಾನನಂ ವಿಯ। ಪುನ ಅವೀಚಿ ಸವೀಚೀತಿ ಏವಮ್ಪಿ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಮಣಿಕನಕರಜತಪವಾಳಸೂರಿಯಾದೀನಂ ಮನ್ದದಸಕಾದೀಸು ಪಾಣೀನಂ ವಿಯ ಪುಪ್ಫಫಲಪಲ್ಲವಾದೀಸು ಚ ಅಪಾಣೀನಂ ವಿಯ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಣ್ಣವಿಸೇಸಾದೀನಂ ದುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಜರಾ ಅವೀಚಿಜರಾ ನಾಮ, ನಿರನ್ತರಜರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತೋ ಅಞ್ಞೇಸು ಪನ ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಅನ್ತರನ್ತರಾ ವಣ್ಣವಿಸೇಸಾದೀನಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಜರಾ ಸವೀಚಿಜರಾ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Tattha dantādīsu khaṇḍabhāvādidassanato rūpadhammesu jarā pākaṭajarā nāma. Arūpadhammesu pana tādisassa vikārassa adassanato paṭicchannajarā nāma. Tattha yvāyaṃ khaṇḍādibhāvo dissati, so tādisānaṃ dantādīnaṃ suviññeyyattā vaṇṇoyeva, taṃ cakkhunā disvā manodvārena cintetvā ‘‘ime dantā jarāya pahaṭā’’ti jaraṃ jānāti udakaṭṭhāne baddhāni gosīsādīni oloketvā heṭṭhā udakassa atthibhāvaṃ jānanaṃ viya. Puna avīci savīcīti evampi duvidhā hoti. Tattha maṇikanakarajatapavāḷasūriyādīnaṃ mandadasakādīsu pāṇīnaṃ viya pupphaphalapallavādīsu ca apāṇīnaṃ viya antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ duviññeyyattā jarā avīcijarā nāma, nirantarajarāti attho. Tato aññesu pana yathāvuttesu antarantarā vaṇṇavisesādīnaṃ suviññeyyattā jarā savīcijarā nāmāti veditabbā.

    ಇತೋ ಪರಂ, ತೇಸಂ ತೇಸನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಚುತಿ ಚವನತಾತಿಆದೀಸು ಪನ ಚುತೀತಿ ಚವನಕವಸೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ಏಕಚತುಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞವಚನಮೇತಂ। ಚವನತಾತಿ ಭಾವವಚನೇನ ಲಕ್ಖಣನಿದಸ್ಸನಂ। ಭೇದೋತಿ ಚುತಿಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಭಙ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿಪರಿದೀಪನಂ। ಅನ್ತರಧಾನನ್ತಿ ಘಟಸ್ಸೇವ ಭಿನ್ನಸ್ಸ ಭಿನ್ನಾನಂ ಚುತಿಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಠಾನಾಭಾವಪರಿದೀಪನಂ। ಮಚ್ಚು ಮರಣನ್ತಿ ಮಚ್ಚುಸಙ್ಖಾತಂ ಮರಣಂ। ತೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದಮರಣಾದೀನಿ ನಿಸೇಧೇತಿ। ಕಾಲೋ ನಾಮ ಅನ್ತಕೋ, ತಸ್ಸ ಕಿರಿಯಾತಿ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಏತೇನ ಲೋಕಸಮ್ಮುತಿಯಾ ಮರಣಂ ದೀಪೇತಿ।

    Ito paraṃ, tesaṃ tesantiādi vuttanayeneva veditabbaṃ. Cuti cavanatātiādīsu pana cutīti cavanakavasena vuccati, ekacatupañcakkhandhānaṃ sāmaññavacanametaṃ. Cavanatāti bhāvavacanena lakkhaṇanidassanaṃ. Bhedoti cutikkhandhānaṃ bhaṅguppattiparidīpanaṃ. Antaradhānanti ghaṭasseva bhinnassa bhinnānaṃ cutikkhandhānaṃ yena kenaci pariyāyena ṭhānābhāvaparidīpanaṃ. Maccu maraṇanti maccusaṅkhātaṃ maraṇaṃ. Tena samucchedamaraṇādīni nisedheti. Kālo nāma antako, tassa kiriyāti kālakiriyā. Etena lokasammutiyā maraṇaṃ dīpeti.

    ಇದಾನಿ ಪರಮತ್ಥೇನ ದೀಪೇತುಂ, ಖನ್ಧಾನಂ ಭೇದೋತಿಆದಿಮಾಹ। ಪರಮತ್ಥೇನ ಹಿ ಖನ್ಧಾಯೇವ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಸತ್ತೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಮರತಿ। ಖನ್ಧೇಸು ಪನ ಭಿಜ್ಜಮಾನೇಸು ಸತ್ತೋ ಮರತಿ, ಭಿನ್ನೇಸು ಮತೋತಿ ವೋಹಾರೋ ಹೋತಿ।

    Idāni paramatthena dīpetuṃ, khandhānaṃ bhedotiādimāha. Paramatthena hi khandhāyeva bhijjanti, na satto nāma koci marati. Khandhesu pana bhijjamānesu satto marati, bhinnesu matoti vohāro hoti.

    ಏತ್ಥ ಚ ಚತುವೋಕಾರವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಭೇದೋ, ಏಕವೋಕಾರವಸೇನ ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ಚತುವೋಕಾರವಸೇನ ವಾ ಖನ್ಧಾನಂ ಭೇದೋ, ಸೇಸದ್ವಯವಸೇನ ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಭವದ್ವಯೇಪಿ ರೂಪಕಾಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಳೇವರಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋ। ಅಥ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಚ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀಸು ಖನ್ಧಾ ಭಿಜ್ಜನ್ತೇವ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ನಿಕ್ಖಿಪನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ವಸೇನ ಖನ್ಧಾನಂ ಭೇದೋ, ಮನುಸ್ಸಾದೀಸು ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪಕಾರಣತೋ ಮರಣಂ ಕಳೇವರಸ್ಸ ನಿಕ್ಖೇಪೋತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।

    Ettha ca catuvokāravasena khandhānaṃ bhedo, ekavokāravasena kaḷevarassa nikkhepo. Catuvokāravasena vā khandhānaṃ bhedo, sesadvayavasena kaḷevarassa nikkhepo veditabbo. Kasmā? Bhavadvayepi rūpakāyasaṅkhātassa kaḷevarassa sambhavato. Atha vā yasmā ca cātumahārājikādīsu khandhā bhijjanteva, na kiñci nikkhipanti, tasmā tesaṃ vasena khandhānaṃ bhedo, manussādīsu kaḷevarassa nikkhepo. Ettha ca kaḷevarassa nikkhepakāraṇato maraṇaṃ kaḷevarassa nikkhepoti vuttanti evamattho daṭṭhabbo.

    ಇತಿ ಅಯಞ್ಚ ಜರಾ ಇದಞ್ಚ ಮರಣಂ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋತಿ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಜರಾಮರಣನ್ತಿ ಕಥೀಯತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    Iti ayañca jarā idañca maraṇaṃ. Idaṃ vuccatāvusoti idaṃ ubhayampi ekato katvā jarāmaraṇanti kathīyati. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಜರಾಮರಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Jarāmaraṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಜಾತಿವಾರವಣ್ಣನಾ

    Jātivāravaṇṇanā

    ೯೩. ಜಾತಿವಾರೇ ಜಾತಿ ಸಞ್ಜಾತೀತಿಆದೀಸು ಜಾಯನಟ್ಠೇನ ಜಾತಿ, ಸಾ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾಯತನವಸೇನ ಯುತ್ತಾ। ಸಞ್ಜಾಯನಟ್ಠೇನ ಸಞ್ಜಾತಿ, ಸಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಯತನವಸೇನ ಯುತ್ತಾ। ಓಕ್ಕಮನಟ್ಠೇನ ಓಕ್ಕನ್ತಿ, ಸಾ ಅಣ್ಡಜಜಲಾಬುಜವಸೇನ ಯುತ್ತಾ। ತೇ ಹಿ ಅಣ್ಡಕೋಸಞ್ಚ ವತ್ಥಿಕೋಸಞ್ಚ ಓಕ್ಕಮನ್ತಾ ಪವಿಸನ್ತಾ ವಿಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತನಟ್ಠೇನ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಸಾ ಸಂಸೇದಜಓಪಪಾತಿಕವಸೇನ ಯುತ್ತಾ, ತೇ ಹಿ ಪಾಕಟಾಯೇವ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಅಯಂ ತಾವ ವೋಹಾರದೇಸನಾ।

    93. Jātivāre jāti sañjātītiādīsu jāyanaṭṭhena jāti, sā aparipuṇṇāyatanavasena yuttā. Sañjāyanaṭṭhena sañjāti, sā paripuṇṇāyatanavasena yuttā. Okkamanaṭṭhena okkanti, sā aṇḍajajalābujavasena yuttā. Te hi aṇḍakosañca vatthikosañca okkamantā pavisantā viya paṭisandhiṃ gaṇhanti. Abhinibbattanaṭṭhena abhinibbatti, sā saṃsedajaopapātikavasena yuttā, te hi pākaṭāyeva hutvā nibbattanti. Ayaṃ tāva vohāradesanā.

    ಇದಾನಿ ಪರಮತ್ಥದೇಸನಾ ಹೋತಿ। ಖನ್ಧಾಯೇವ ಹಿ ಪರಮತ್ಥತೋ ಪಾತುಭವನ್ತಿ, ನ ಸತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಚ ಖನ್ಧಾನನ್ತಿ ಏಕವೋಕಾರಭವೇ ಏಕಸ್ಸ ಚತುವೋಕಾರಭವೇ ಚತುನ್ನಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೇ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಗಹಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪಾತುಭಾವೋತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿ। ಆಯತನಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ತತ್ರ ತತ್ರ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯತನವಸೇನೇವ ಸಙ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಟಿಲಾಭೋತಿ ಸನ್ತತಿಯಂ ಪಾತುಭಾವೋಯೇವ। ಪಾತುಭವನ್ತಾನೇವ ಹಿ ತಾನಿ ಪಟಿಲದ್ಧಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ ಜಾತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಪದೇನ ವೋಹಾರತೋ ಪರಮತ್ಥತೋ ಚ ದೇಸಿತಾಯ ಜಾತಿಯಾ ನಿಗಮನಂ ಕರೋತೀತಿ। ಭವಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಜಾತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ಕಮ್ಮಭವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    Idāni paramatthadesanā hoti. Khandhāyeva hi paramatthato pātubhavanti, na satto. Tattha ca khandhānanti ekavokārabhave ekassa catuvokārabhave catunnaṃ pañcavokārabhave pañcannampi gahaṇaṃ veditabbaṃ. Pātubhāvoti uppatti. Āyatanānanti ettha tatra tatra uppajjamānāyatanavaseneva saṅgaho veditabbo. Paṭilābhoti santatiyaṃ pātubhāvoyeva. Pātubhavantāneva hi tāni paṭiladdhāni nāma honti. Ayaṃ vuccatāvuso jātīti iminā padena vohārato paramatthato ca desitāya jātiyā nigamanaṃ karotīti. Bhavasamudayāti ettha pana jātiyā paccayabhūto kammabhavo veditabbo. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಜಾತಿವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Jātivāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಭವವಾರವಣ್ಣನಾ

    Bhavavāravaṇṇanā

    ೯೪. ಭವವಾರೇ ಕಾಮಭವೋತಿ ಕಮ್ಮಭವೋ ಚ ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ಚ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಭವೋ ನಾಮ ಕಾಮಭವೂಪಗಂ ಕಮ್ಮಮೇವ। ತಞ್ಹಿ ಉಪಪತ್ತಿಭವಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಸುಖೋ ಬುದ್ಧಾನಮುಪ್ಪಾದೋ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೯೪) ದುಕ್ಖೋ ಪಾಪಸ್ಸ ಉಚ್ಚಯೋ’’ತಿಆದೀನಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೧೭) ವಿಯ ಫಲವೋಹಾರೇನ ಭವೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪಪತ್ತಿಭವೋ ನಾಮ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಂ ಉಪಾದಿನ್ನಖನ್ಧಪಞ್ಚಕಂ। ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ಭವತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಭವೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಇದಂ ಕಮ್ಮಞ್ಚ ಉಪಪತ್ತಿ ಚ ಉಭಯಮ್ಪೇತಮಿಧ ‘‘ಕಾಮಭವೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏಸ ನಯೋ ರೂಪಾರೂಪಭವೇಸು। ಉಪಾದಾನಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಉಪಾದಾನಂ ಕುಸಲಕಮ್ಮಭವಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಅಕುಸಲಕಮ್ಮಭವಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನಪಿ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನಪಿ। ಉಪಪತ್ತಿಭವಸ್ಸ ಪನ ಸಬ್ಬಸ್ಸಾಪಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    94. Bhavavāre kāmabhavoti kammabhavo ca upapattibhavo ca. Tattha kammabhavo nāma kāmabhavūpagaṃ kammameva. Tañhi upapattibhavassa kāraṇattā ‘‘sukho buddhānamuppādo (dha. pa. 194) dukkho pāpassa uccayo’’tiādīni (dha. pa. 117) viya phalavohārena bhavoti vuttaṃ. Upapattibhavo nāma tena kammena nibbattaṃ upādinnakhandhapañcakaṃ. Tañhi tattha bhavatīti katvā bhavoti vuttaṃ. Evaṃ sabbathāpi idaṃ kammañca upapatti ca ubhayampetamidha ‘‘kāmabhavo’’ti vuttaṃ. Esa nayo rūpārūpabhavesu. Upādānasamudayāti ettha pana upādānaṃ kusalakammabhavassa upanissayavaseneva paccayo hoti. Akusalakammabhavassa upanissayavasenapi sahajātādivasenapi. Upapattibhavassa pana sabbassāpi upanissayavaseneva. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಭವವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Bhavavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಉಪಾದಾನವಾರವಣ್ಣನಾ

    Upādānavāravaṇṇanā

    ೯೫. ಉಪಾದಾನವಾರೇ ಕಾಮುಪಾದಾನನ್ತಿಆದೀಸು ವತ್ಥುಕಾಮಂ ಉಪಾದಿಯತಿ ಏತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ತಂ ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ಕಾಮೋ ಚ ಸೋ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿ ವಾ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ। ಉಪಾದಾನನ್ತಿ ದಳ್ಹಗ್ಗಹಣಂ ವುಚ್ಚತಿ। ದಳ್ಹತ್ಥೋ ಹಿ ಏತ್ಥ ಉಪಸದ್ದೋ, ‘‘ಉಪಾಯಾಸ ಉಪಕಟ್ಠಾ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಕಾಮುಪಾದಾನಂ, ಯೋ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೨೦; ವಿಭ॰ ೯೩೮) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    95. Upādānavāre kāmupādānantiādīsu vatthukāmaṃ upādiyati etena, sayaṃ vā taṃ upādiyatīti kāmupādānaṃ. Kāmo ca so upādānañcāti vā kāmupādānaṃ. Upādānanti daḷhaggahaṇaṃ vuccati. Daḷhattho hi ettha upasaddo, ‘‘upāyāsa upakaṭṭhā’’tiādīsu viya pañcakāmaguṇikarāgassetaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ kāmupādānaṃ, yo kāmesu kāmacchando’’ti (dha. sa. 1220; vibha. 938) vuttanayena veditabbaṃ.

    ತಥಾ ದಿಟ್ಠಿ ಚ ಸಾ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ಅಥ ವಾ ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ವಾ ಏತೇನ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ। ಉಪಾದಿಯತಿ ಹಿ ಪುರಿಮದಿಟ್ಠಿಂ ಉತ್ತರದಿಟ್ಠಿ। ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಚ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಂ। ಯಥಾಹ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚ, ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿಆದಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭), ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನವಜ್ಜಸ್ಸ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ದಿಟ್ಠುಪಾದಾನಂ ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೨೦; ವಿಭ॰ ೯೩೮) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tathā diṭṭhi ca sā upādānañcāti diṭṭhupādānaṃ. Atha vā diṭṭhiṃ upādiyati, upādiyanti vā etena diṭṭhinti diṭṭhupādānaṃ. Upādiyati hi purimadiṭṭhiṃ uttaradiṭṭhi. Upādiyanti ca tāya diṭṭhiṃ. Yathāha ‘‘sassato attā ca loko ca, idameva saccaṃ moghamañña’’ntiādi (ma. ni. 3.27), sīlabbatupādānaattavādupādānavajjassa sabbadiṭṭhigatassetaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ diṭṭhupādānaṃ natthi dinna’’nti (dha. sa. 1220; vibha. 938) vuttanayena veditabbaṃ.

    ತಥಾ ಸೀಲಬ್ಬತಂ ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಏತೇನ, ಸಯಂ ವಾ ತಂ ಉಪಾದಿಯತಿ, ಸೀಲಬ್ಬತಞ್ಚ ತಂ ಉಪಾದಾನಞ್ಚಾತಿ ವಾ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ। ಗೋಸೀಲಗೋವತಾದೀನಿ ಹಿ ಏವಂ ಸುದ್ಧೀತಿ ಅಭಿನಿವೇಸತೋ ಸಯಮೇವ ಉಪಾದಾನಾನಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಸೀಲಬ್ಬತುಪಾದಾನಂ, ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಸೀಲೇನ ಸುದ್ಧೀ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tathā sīlabbataṃ upādiyanti etena, sayaṃ vā taṃ upādiyati, sīlabbatañca taṃ upādānañcāti vā sīlabbatupādānaṃ. Gosīlagovatādīni hi evaṃ suddhīti abhinivesato sayameva upādānāni ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ sīlabbatupādānaṃ, ito bahiddhā samaṇabrāhmaṇānaṃ sīlena suddhī’’ti vuttanayena veditabbaṃ.

    ಇದಾನಿ ವದನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾದೋ। ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಉಪಾದಾನಂ। ಕಿಂ ವದನ್ತಿ, ಉಪಾದಿಯನ್ತಿ ವಾ? ಅತ್ತಾನಂ। ಅತ್ತನೋ ವಾದುಪಾದಾನಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ। ಅತ್ತವಾದಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಅತ್ತಾತಿ ಉಪಾದಿಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ, ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾಯ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇತಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಂ ಅತ್ತವಾದುಪಾದಾನಂ, ಇಧ ಅಸ್ಸುತವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಅರಿಯಾನಂ ಅದಸ್ಸಾವೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೨೨೩) ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Idāni vadanti etenāti vādo. Upādiyanti etenāti upādānaṃ. Kiṃ vadanti, upādiyanti vā? Attānaṃ. Attano vādupādānaṃ attavādupādānaṃ. Attavādamattameva vā attāti upādiyati etenāti attavādupādānaṃ, vīsativatthukāya sakkāyadiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ayamettha saṅkhepo. Vitthārato panetaṃ ‘‘tattha katamaṃ attavādupādānaṃ, idha assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī’’ti (dha. sa. 1223) vuttanayena veditabbaṃ.

    ತಣ್ಹಾಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಾ ಕಾಮುಪಾದಾನಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರನತ್ಥಿವಿಗತಾಸೇವನವಸೇನ ವಾ ಪಚ್ಚಯೋ। ಅವಸೇಸಾನಂ ಪನ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನಾಪಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    Taṇhāsamudayāti ettha taṇhā kāmupādānassa upanissayavasena anantarasamanantaranatthivigatāsevanavasena vā paccayo. Avasesānaṃ pana sahajātādivasenāpi. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಉಪಾದಾನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Upādānavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ತಣ್ಹಾವಾರವಣ್ಣನಾ

    Taṇhāvāravaṇṇanā

    ೯೬. ತಣ್ಹಾವಾರೇ ರೂಪತಣ್ಹಾ…ಪೇ॰… ಧಮ್ಮತಣ್ಹಾತಿ ಏವಂ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀಸು ಜವನವೀಥಿಯಂ ಪವತ್ತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಪಿತಿತೋ ನಾಮಂ ವಿಯ ಪಿತಿಸದಿಸಾರಮ್ಮಣತೋ ನಾಮಂ। ಏತ್ಥ ಚ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾ ತಣ್ಹಾ, ರೂಪೇ ತಣ್ಹಾತಿ ರೂಪತಣ್ಹಾ। ಸಾ ಕಾಮರಾಗಭಾವೇನ ರೂಪಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಸಹಗತರಾಗಭಾವೇನ ರೂಪಂ ನಿಚ್ಚಂ ಧುವಂ ಸಸ್ಸತನ್ತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಭವತಣ್ಹಾ। ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಸಹಗತರಾಗಭಾವೇನ ರೂಪಂ ಉಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ ವಿನಸ್ಸತಿ ಪೇಚ್ಚ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಏವಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀ ಪವತ್ತಮಾನಾ ವಿಭವತಣ್ಹಾತಿ ಏವಂ ತಿವಿಧಾ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ರೂಪತಣ್ಹಾ, ತಥಾ ಸದ್ದತಣ್ಹಾದಯೋಪೀತಿ ಏತಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಅಜ್ಝತ್ತರೂಪಾದೀಸು ಅಟ್ಠಾರಸ, ಬಹಿದ್ಧಾರೂಪಾದೀಸು ಅಟ್ಠಾರಸಾತಿ ಛತ್ತಿಂಸ। ಇತಿ ಅತೀತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ, ಅನಾಗತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸಾತಿ ಅಟ್ಠಸತಂ। ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಸ್ಸುಪಾದಾಯ ‘ಅಸ್ಮೀ’ತಿ ಹೋತಿ , ‘ಇತ್ಥಸ್ಮೀ’ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೯೭೩-೯೭೪) ವಾ ಏವಮಾದೀನಾ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕರೂಪಾದಿನಿಸ್ಸಿತಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ, ‘‘ಬಾಹಿರಸ್ಸುಪಾದಾಯ ‘ಇಮಿನಾ ಅಸ್ಮೀ’ತಿ ಹೋತಿ, ‘ಇಮಿನಾ ಇತ್ಥಸ್ಮೀ’ತಿ ಹೋತೀ’’ತಿ ವಾ (ವಿಭ॰ ೯೭೫) ಏವಮಾದಿನಾ ಬಾಹಿರರೂಪಾದಿನಿಸ್ಸಿತಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸಾತಿ ಛತ್ತಿಂಸ। ಇತಿ ಅತೀತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ, ಅನಾಗತಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಿ ಛತ್ತಿಂಸಾತಿ ಏವಮ್ಪಿ ಅಟ್ಠಸತತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಪುನ ಸಙ್ಗಹೇ ಕರೀಯಮಾನೇ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಛಳೇವ ತಣ್ಹಾಕಾಯಾ ತಿಸ್ಸೋಯೇವ ಕಾಮತಣ್ಹಾದಯೋ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಂ –

    96. Taṇhāvāre rūpataṇhā…pe… dhammataṇhāti evaṃ cakkhudvārādīsu javanavīthiyaṃ pavattāya taṇhāya ‘‘seṭṭhiputto brāhmaṇaputto’’ti evamādīsu pitito nāmaṃ viya pitisadisārammaṇato nāmaṃ. Ettha ca rūpārammaṇā taṇhā, rūpe taṇhāti rūpataṇhā. Sā kāmarāgabhāvena rūpaṃ assādentī pavattamānā kāmataṇhā. Sassatadiṭṭhisahagatarāgabhāvena rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassatanti evaṃ assādentī pavattamānā bhavataṇhā. Ucchedadiṭṭhisahagatarāgabhāvena rūpaṃ ucchijjati vinassati pecca na bhavissatīti evaṃ assādentī pavattamānā vibhavataṇhāti evaṃ tividhā hoti. Yathā ca rūpataṇhā, tathā saddataṇhādayopīti etāni aṭṭhārasa taṇhāvicaritāni honti. Tāni ajjhattarūpādīsu aṭṭhārasa, bahiddhārūpādīsu aṭṭhārasāti chattiṃsa. Iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti aṭṭhasataṃ. ‘‘Ajjhattikassupādāya ‘asmī’ti hoti , ‘itthasmī’ti hotī’’ti (vibha. 973-974) vā evamādīnā ajjhattikarūpādinissitāni aṭṭhārasa, ‘‘bāhirassupādāya ‘iminā asmī’ti hoti, ‘iminā itthasmī’ti hotī’’ti vā (vibha. 975) evamādinā bāhirarūpādinissitāni aṭṭhārasāti chattiṃsa. Iti atītāni chattiṃsa, anāgatāni chattiṃsa, paccuppannāni chattiṃsāti evampi aṭṭhasatataṇhāvicaritāni honti. Puna saṅgahe karīyamāne rūpādīsu ārammaṇesu chaḷeva taṇhākāyā tissoyeva kāmataṇhādayo hontīti evaṃ –

    ನಿದ್ದೇಸತ್ಥೇನ ನಿದ್ದೇಸ-ವಿತ್ಥಾರಾ ವಿತ್ಥಾರಸ್ಸ ಚ।

    Niddesatthena niddesa-vitthārā vitthārassa ca;

    ಪುನ ಸಙ್ಗಹತೋ ತಣ್ಹಾ, ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಾ ವಿಭಾವಿನಾತಿ॥

    Puna saṅgahato taṇhā, viññātabbā vibhāvināti.

    ವೇದನಾಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ವೇದನಾತಿ ವಿಪಾಕವೇದನಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸಾ ಕಥಂ ಛಸು ದ್ವಾರೇಸು ತಣ್ಹಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ಚೇ? ಅಸ್ಸಾದನೀಯತೋ। ಸುಖಾಯ ಹಿ ವೇದನಾಯ ಅಸ್ಸಾದನೇನ ಸತ್ತಾ ವೇದನಂ ಮಮಾಯನ್ತಾ ವೇದನಾಯ ತಣ್ಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ವೇದನಾರಾಗರತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ಇಟ್ಠಮೇವ ರೂಪಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ಲದ್ಧಾ ಚ ನಂ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತಿ, ಆರಮ್ಮಣದಾಯಕಾನಞ್ಚ ಚಿತ್ತಕಾರಾದೀನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸು ಇಟ್ಠೇ ಚ ಸದ್ದಾದಯೋ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ, ಲದ್ಧಾ ಚ ನೇ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತಿ, ಆರಮ್ಮಣದಾಯಕಾನಞ್ಚ ವೀಣಾವಾದಕ-ಗನ್ಧಿಕಸೂದ-ತನ್ತವಾಯ-ನಾನಾವಿಧಸಿಪ್ಪಸನ್ದಸ್ಸಕಾದೀನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಯಥಾ ಕಿಂ? ಯಥಾ ಪುತ್ತಸಿನೇಹೇನ ಪುತ್ತಂ ಮಮಾಯನ್ತಾ ಧಾತಿಯಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಪ್ಪಾಯಸಪ್ಪಿಖೀರಾದೀನಿಯೇವ ನಂ ಪಾಯೇನ್ತಿ ಚೇವ ಭೋಜೇನ್ತಿ ಚ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Vedanāsamudayāti ettha pana vedanāti vipākavedanā adhippetā. Sā kathaṃ chasu dvāresu taṇhāya paccayo hotīti ce? Assādanīyato. Sukhāya hi vedanāya assādanena sattā vedanaṃ mamāyantā vedanāya taṇhaṃ uppādetvā vedanārāgarattā hutvā cakkhudvāre iṭṭhameva rūpaṃ patthenti, laddhā ca naṃ assādenti, ārammaṇadāyakānañca cittakārādīnaṃ sakkāraṃ karonti. Tathā sotadvārādīsu iṭṭhe ca saddādayo patthenti, laddhā ca ne assādenti, ārammaṇadāyakānañca vīṇāvādaka-gandhikasūda-tantavāya-nānāvidhasippasandassakādīnaṃ sakkāraṃ karonti. Yathā kiṃ? Yathā puttasinehena puttaṃ mamāyantā dhātiyā sakkāraṃ karonti, sappāyasappikhīrādīniyeva naṃ pāyenti ceva bhojenti ca. Sesaṃ vuttanayameva.

    ತಣ್ಹಾವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Taṇhāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ವೇದನಾವಾರವಣ್ಣನಾ

    Vedanāvāravaṇṇanā

    ೯೭. ವೇದನಾವಾರೇ ವೇದನಾಕಾಯಾತಿ ವೇದನಾಸಮೂಹಾ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾತಿ ಏತಂ ‘‘ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾ ಅತ್ಥಿ ಕುಸಲಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಕುಸಲಾ, ಅತ್ಥಿ ಅಬ್ಯಾಕತಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೩೪) ಏವಂ ವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರಾದೀಸು ಪವತ್ತಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತವೇದನಾನಂ ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಮಾತಿತೋ ನಾಮಂ ವಿಯ ಮಾತಿಸದಿಸವತ್ಥುತೋ ನಾಮಂ। ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಹೇತು ಜಾತಾ ವೇದನಾ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಜಾ ವೇದನಾತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಅಯಂ ತಾವೇತ್ಥ ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಿಕಕಥಾ । ವಿಪಾಕವಸೇನ ಪನ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ದ್ವೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ, ದ್ವೇ ಮನೋಧಾತುಯೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಯೋತಿ ಏತಾಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತವಸೇನ ವೇದನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏಸ ನಯೋ ಸೋತದ್ವಾರಾದೀಸು। ಮನೋದ್ವಾರೇ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಸಮ್ಪಯುತ್ತಾವ।

    97. Vedanāvāre vedanākāyāti vedanāsamūhā. Cakkhusamphassajā vedanā…pe… manosamphassajā vedanāti etaṃ ‘‘cakkhusamphassajā vedanā atthi kusalā, atthi akusalā, atthi abyākatā’’ti (vibha. 34) evaṃ vibhaṅge āgatattā cakkhudvārādīsu pavattānaṃ kusalākusalābyākatavedanānaṃ ‘‘sāriputto, mantāṇiputto’’ti evamādīsu mātito nāmaṃ viya mātisadisavatthuto nāmaṃ. Vacanattho panettha cakkhusamphassahetu jātā vedanā cakkhusamphassajā vedanāti. Esa nayo sabbattha. Ayaṃ tāvettha sabbasaṅgāhikakathā . Vipākavasena pana cakkhudvāre dve cakkhuviññāṇāni, dve manodhātuyo, tisso manoviññāṇadhātuyoti etāhi sampayuttavasena vedanā veditabbā. Esa nayo sotadvārādīsu. Manodvāre manoviññāṇadhātusampayuttāva.

    ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಪಞ್ಚದ್ವಾರೇ ಪಞ್ಚವತ್ಥುಕವೇದನಾನಂ ಸಹಜಾತಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಿಸಮುದಯಾ ಸಮುದಯೋ ಹೋತಿ। ಅವಸೇಸಾನಂ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಾ। ಮನೋದ್ವಾರೇ ತದಾರಮ್ಮಣವೇದನಾನಂ ಅದ್ವಾರಿಕಾನಞ್ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಭವಙ್ಗಚುತಿವೇದನಾನಂ ಸಹಜಾತಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸಸಮುದಯಾ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Phassasamudayāti ettha pana pañcadvāre pañcavatthukavedanānaṃ sahajātacakkhusamphassādisamudayā samudayo hoti. Avasesānaṃ cakkhusamphassādayo upanissayādivasena paccayā. Manodvāre tadārammaṇavedanānaṃ advārikānañca paṭisandhibhavaṅgacutivedanānaṃ sahajātamanosamphassasamudayā samudayo hotīti veditabbo. Sesaṃ vuttanayameva.

    ವೇದನಾವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Vedanāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಫಸ್ಸವಾರವಣ್ಣನಾ

    Phassavāravaṇṇanā

    ೯೮. ಫಸ್ಸವಾರೇ ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ। ಚಕ್ಖುಸಮ್ಫಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಕಾಯಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಚ ಕುಸಲಾಕುಸಲವಿಪಾಕಾ ಪಞ್ಚವತ್ಥುಕಾ ದಸ ಸಮ್ಫಸ್ಸಾ ವುತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಮನೋಸಮ್ಫಸ್ಸೋತಿ ಇಮಿನಾ ಸೇಸಾ ಬಾವೀಸತಿ ಲೋಕಿಯವಿಪಾಕಮನಸಮ್ಪಯುತ್ತಫಸ್ಸಾ। ಸಳಾಯತನಸಮುದಯಾತಿ ಛನ್ನಂ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಆಯತನಾನಂ ಸಮುದಯೇನ ಇಮಸ್ಸ ಛಬ್ಬಿಧಸ್ಸಾಪಿ ಸಮ್ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    98. Phassavāre cakkhusamphassoti cakkhumhi samphasso. Esa nayo sabbattha. Cakkhusamphasso…pe… kāyasamphassoti ettāvatā ca kusalākusalavipākā pañcavatthukā dasa samphassā vuttā honti. Manosamphassoti iminā sesā bāvīsati lokiyavipākamanasampayuttaphassā. Saḷāyatanasamudayāti channaṃ cakkhādīnaṃ āyatanānaṃ samudayena imassa chabbidhassāpi samphassassa samudayo hotīti veditabbo. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಫಸ್ಸವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Phassavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸಳಾಯತನವಾರವಣ್ಣನಾ

    Saḷāyatanavāravaṇṇanā

    ೯೯. ಸಳಾಯತನವಾರೇ ಚಕ್ಖಾಯತನನ್ತಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಖನ್ಧನಿದ್ದೇಸೇ ಚೇವ ಆಯತನನಿದ್ದೇಸೇ ಚ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಂ ನಾಮಂ ಯಞ್ಚ ರೂಪಂ, ಯಞ್ಚ ನಾಮರೂಪಂ ಯಸ್ಸ ಆಯತನಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನ ನಾಮರೂಪಸಮುದಯಾ ಸಳಾಯತನಸಮುದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವಾತಿ।

    99. Saḷāyatanavāre cakkhāyatanantiādīsu yaṃ vattabbaṃ, taṃ sabbaṃ visuddhimagge khandhaniddese ceva āyatananiddese ca vuttanayameva. Nāmarūpasamudayāti ettha pana yaṃ nāmaṃ yañca rūpaṃ, yañca nāmarūpaṃ yassa āyatanassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paṭiccasamuppādaniddese vuttanayena nāmarūpasamudayā saḷāyatanasamudayo veditabbo. Sesaṃ vuttappakāramevāti.

    ಸಳಾಯತನವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saḷāyatanavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ನಾಮರೂಪವಾರವಣ್ಣನಾ

    Nāmarūpavāravaṇṇanā

    ೧೦೦. ನಾಮರೂಪವಾರೇ ನಮನಲಕ್ಖಣಂ ನಾಮಂ। ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಂ ರೂಪಂ। ವಿತ್ಥಾರವಾರೇ ಪನಸ್ಸ ವೇದನಾತಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ। ಸಞ್ಞಾತಿ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ। ಚೇತನಾ ಫಸ್ಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಾಮಞ್ಚ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಗಹಿತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಪನ ತಯೋ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲೇಸುಪಿ ಚಿತ್ತೇಸು ಸನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತೇಸಂಯೇವ ವಸೇನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋಪಿ ದಸ್ಸಿತೋ। ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಮಹಾಭೂತಾನೀತಿ ಏತ್ಥ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಮಹಾಭೂತಾನೀತಿ ಪಥವೀಆಪತೇಜವಾಯಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಯೇನ ಪನ ಕಾರಣೇನ ತಾನಿ ಮಹಾಭೂತಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಯೋ ಚೇತ್ಥ ಅಞ್ಞೋ ವಿನಿಚ್ಛಯನಯೋ, ಸೋ ಸಬ್ಬೋ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತೋ।

    100. Nāmarūpavāre namanalakkhaṇaṃ nāmaṃ. Ruppanalakkhaṇaṃ rūpaṃ. Vitthāravāre panassa vedanāti vedanākkhandho. Saññāti saññākkhandho. Cetanā phasso manasikāroti saṅkhārakkhandho veditabbo. Kāmañca aññepi saṅkhārakkhandhasaṅgahitā dhammā santi, ime pana tayo sabbadubbalesupi cittesu santi. Tasmā etesaṃyeva vasenettha saṅkhārakkhandhopi dassito. Cattāri ca mahābhūtānīti ettha cattārīti gaṇanaparicchedo. Mahābhūtānīti pathavīāpatejavāyānametaṃ adhivacanaṃ. Yena pana kāraṇena tāni mahābhūtānīti vuccanti, yo cettha añño vinicchayanayo, so sabbo visuddhimagge rūpakkhandhaniddese vutto.

    ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಚತುನ್ನನ್ತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನಂ, ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಮಹಾಭೂತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಉಪಾದಾಯಾತಿ ಉಪಾದಿಯಿತ್ವಾ, ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿಪಿ ಏಕೇ। ವತ್ತಮಾನನ್ತಿ ಅಯಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಸಮೂಹತ್ಥೇ ವಾ ಏತಂ ಸಾಮಿವಚನಂ। ತೇನ ಚತುನ್ನಞ್ಚ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಸಮೂಹಂ ಉಪಾದಾಯ ಪವತ್ತಮಾನಂ ರೂಪನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥಾಪಿ ಯಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಥವೀಆದೀನಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ಯಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ವತ್ತಮಾನಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದಿಭೇದೇನ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಾಳಿಯಮೇವ ವುತ್ತಂ ತೇವೀಸತಿವಿಧಂ ರೂಪಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಯಸ್ಸ ನಾಮಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಚ ರೂಪಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಚ ನಾಮರೂಪಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಸಮುದಯಾ ನಾಮರೂಪಸಮುದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    Catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyāti ettha pana catunnanti upayogatthe sāmivacanaṃ, cattāri ca mahābhūtānīti vuttaṃ hoti. Upādāyāti upādiyitvā, gahetvāti attho. Nissāyātipi eke. Vattamānanti ayañcettha pāṭhaseso. Samūhatthe vā etaṃ sāmivacanaṃ. Tena catunnañca mahābhūtānaṃ samūhaṃ upādāya pavattamānaṃ rūpanti ayamattho veditabbo. Evaṃ sabbatthāpi yāni cattāri pathavīādīni mahābhūtāni, yañca catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāya vattamānaṃ cakkhāyatanādibhedena abhidhammapāḷiyameva vuttaṃ tevīsatividhaṃ rūpaṃ, taṃ sabbampi ‘‘rūpa’’nti veditabbaṃ. Viññāṇasamudayāti ettha pana yaṃ viññāṇaṃ yassa nāmassa yassa ca rūpassa yassa ca nāmarūpassa paccayo hoti, tassa vasena visuddhimagge paṭiccasamuppādaniddese vuttanayeneva viññāṇasamudayā nāmarūpasamudayo veditabbo. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ನಾಮರೂಪವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Nāmarūpavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ವಿಞ್ಞಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ

    Viññāṇavāravaṇṇanā

    ೧೦೧. ವಿಞ್ಞಾಣವಾರೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಚಕ್ಖುಮ್ಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಚಕ್ಖುತೋ ವಾ ಜಾತಂ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ। ಏವಂ ಸೋತಘಾನಜಿವ್ಹಾಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಾನಿ। ಇತರಂ ಪನ ಮನೋಯೇವ ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಂ। ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣವಜ್ಜಸ್ಸ ತೇಭೂಮಕವಿಪಾಕಚಿತ್ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಙ್ಖಾರಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಯೋ ಸಙ್ಖಾರೋ ಯಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಙ್ಖಾರಸಮುದಯಾ ವಿಞ್ಞಾಣಸಮುದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    101. Viññāṇavāre cakkhuviññāṇanti cakkhumhi viññāṇaṃ, cakkhuto vā jātaṃ viññāṇanti cakkhuviññāṇaṃ. Evaṃ sotaghānajivhākāyaviññāṇāni. Itaraṃ pana manoyeva viññāṇanti manoviññāṇaṃ. Dvipañcaviññāṇavajjassa tebhūmakavipākacittassetaṃ adhivacanaṃ. Saṅkhārasamudayāti ettha pana yo saṅkhāro yassa viññāṇassa paccayo hoti, tassa vasena saṅkhārasamudayā viññāṇasamudayo veditabbo. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ವಿಞ್ಞಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Viññāṇavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಸಙ್ಖಾರವಾರವಣ್ಣನಾ

    Saṅkhāravāravaṇṇanā

    ೧೦೨. ಸಙ್ಖಾರವಾರೇ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಙ್ಖಾರೋ। ವಿತ್ಥಾರವಾರೇ ಪನಸ್ಸ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಕಾಯತೋ ಪವತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಚೋಪನವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಂ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲತೋ ಅಟ್ಠನ್ನಂ, ಅಕುಸಲತೋ ದ್ವಾದಸನ್ನನ್ತಿ ವೀಸತಿಯಾ ಕಾಯಸಞ್ಚೇತನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋತಿ ವಚಿತೋ ಪವತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ವಚೀದ್ವಾರೇ ವಚನಭೇದವಸೇನ ಪವತ್ತಾನಂ ವೀಸತಿಯಾ ಏವ ವಚೀಸಞ್ಚೇತನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋತಿ ಚಿತ್ತತೋ ಪವತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ, ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇ ಚೋಪನಂ ಅಕತ್ವಾ ರಹೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತಯನ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಾನಂ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಕುಸಲವಸೇನ ಏಕೂನತಿಂಸಮನೋಸಞ್ಚೇತನಾನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕುಸಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಅಕುಸಲಾನಂ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನಾಪಿ ಅವಿಜ್ಜಾಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    102. Saṅkhāravāre abhisaṅkharaṇalakkhaṇo saṅkhāro. Vitthāravāre panassa kāyasaṅkhāroti kāyato pavattasaṅkhāro, kāyadvāre copanavasena pavattānaṃ kāmāvacarakusalato aṭṭhannaṃ, akusalato dvādasannanti vīsatiyā kāyasañcetanānametaṃ adhivacanaṃ. Vacīsaṅkhāroti vacito pavattasaṅkhāro, vacīdvāre vacanabhedavasena pavattānaṃ vīsatiyā eva vacīsañcetanānametaṃ adhivacanaṃ. Cittasaṅkhāroti cittato pavattasaṅkhāro, kāyavacīdvāre copanaṃ akatvā raho nisīditvā cintayantassa pavattānaṃ lokiyakusalākusalavasena ekūnatiṃsamanosañcetanānametaṃ adhivacanaṃ. Avijjāsamudayāti ettha pana kusalānaṃ upanissayavasena akusalānaṃ sahajātādivasenāpi avijjāpaccayo hotīti veditabbā. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಸಙ್ಖಾರವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Saṅkhāravāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಅವಿಜ್ಜಾವಾರವಣ್ಣನಾ

    Avijjāvāravaṇṇanā

    ೧೦೩. ಅವಿಜ್ಜಾವಾರೇ ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚೇ ಅಞ್ಞಾಣಂ, ಮೋಹಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಏಸ ನಯೋ ಸಮುದಯೇ ಅಞ್ಞಾಣನ್ತಿಆದೀಸು। ತತ್ಥ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ದುಕ್ಖೇ ಅಞ್ಞಾಣಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅನ್ತೋಗಧತೋ ವತ್ಥುತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತೋ ಚ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ದುಕ್ಖೇ ಅನ್ತೋಗಧಂ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಞ್ಚಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ವತ್ಥು, ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಞ್ಚ ಏತಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ, ತಸ್ಸ ಯಾಥಾವಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧನಿವಾರಣೇನ, ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಚೇತ್ಥ ಅಪ್ಪದಾನೇನ।

    103. Avijjāvāre dukkhe aññāṇanti dukkhasacce aññāṇaṃ, mohassetaṃ adhivacanaṃ. Esa nayo samudaye aññāṇantiādīsu. Tattha catūhi kāraṇehi dukkhe aññāṇaṃ veditabbaṃ antogadhato vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca. Tathā hi taṃ dukkhasaccapariyāpannattā dukkhe antogadhaṃ, dukkhasaccañcassa nissayapaccayabhāvena vatthu, ārammaṇapaccayabhāvena ārammaṇaṃ, dukkhasaccañca etaṃ paṭicchādeti, tassa yāthāvalakkhaṇappaṭivedhanivāraṇena, ñāṇappavattiyā cettha appadānena.

    ಸಮುದಯೇ ಅಞ್ಞಾಣಂ ತೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ವತ್ಥುತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತೋ ಚ। ನಿರೋಧೇ ಪಟಿಪದಾಯಞ್ಚ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಏಕೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತೋ। ನಿರೋಧಪಟಿಪದಾಯ ಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಕಮೇವ ಅಞ್ಞಾಣಂ ತೇಸಂ ಯಾಥಾವಲಕ್ಖಣಪ್ಪಟಿವೇಧನಿವಾರಣೇನ, ತೇಸು ಚ ಞಾಣಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪದಾನೇನ। ನ ಪನ ತತ್ಥ ಅನ್ತೋಗಧಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಚ್ಚದ್ವಯೇ ಅಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ। ನ ತಸ್ಸ ತಂ ಸಚ್ಚದ್ವಯಂ ವತ್ಥು, ಅಸಹಜಾತತ್ತಾ। ನಾರಮ್ಮಣಂ, ತದಾರಬ್ಭ ಅಪ್ಪವತ್ತನತೋ। ಪಚ್ಛಿಮಞ್ಹಿ ಸಚ್ಚದ್ವಯಂ ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾ ದುದ್ದಸಂ, ನ ಚೇತ್ಥ ಅನ್ಧಭೂತಂ ಅಞ್ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ಪುರಿಮಂ ಪನ ವಞ್ಚನಿಯಟ್ಠೇನ ಸಭಾವಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ದುದ್ದಸತ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರಂ, ತತ್ಥ ವಿಪಲ್ಲಾಸಗ್ಗಾಹವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ।

    Samudaye aññāṇaṃ tīhi kāraṇehi veditabbaṃ vatthuto ārammaṇato paṭicchādanato ca. Nirodhe paṭipadāyañca aññāṇaṃ ekeneva kāraṇena veditabbaṃ paṭicchādanato. Nirodhapaṭipadāya hi paṭicchādakameva aññāṇaṃ tesaṃ yāthāvalakkhaṇappaṭivedhanivāraṇena, tesu ca ñāṇappavattiyā appadānena. Na pana tattha antogadhaṃ, tasmiṃ saccadvaye apariyāpannattā. Na tassa taṃ saccadvayaṃ vatthu, asahajātattā. Nārammaṇaṃ, tadārabbha appavattanato. Pacchimañhi saccadvayaṃ gambhīrattā duddasaṃ, na cettha andhabhūtaṃ aññāṇaṃ pavattati. Purimaṃ pana vañcaniyaṭṭhena sabhāvalakkhaṇassa duddasattā gambhīraṃ, tattha vipallāsaggāhavasena pavattati.

    ಅಪಿಚ ದುಕ್ಖೇತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಸಙ್ಗಹತೋ ವತ್ಥುತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಕಿಚ್ಚತೋ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ದೀಪಿತಾ। ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ವತ್ಥುತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಕಿಚ್ಚತೋ ಚ। ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯಾತಿ ಏತ್ತಾವತಾ ಕಿಚ್ಚತೋ। ಅವಿಸೇಸತೋ ಪನ ಅಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಏತೇನ ಸಭಾವತೋ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾ। ಆಸವಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವಾ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ। ಪುಬ್ಬುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಾ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।

    Apica dukkheti ettāvatā saṅgahato vatthuto ārammaṇato kiccato ca avijjā dīpitā. Dukkhasamudayeti ettāvatā vatthuto ārammaṇato kiccato ca. Dukkhanirodhe dukkhanirodhagāminiyā paṭipadāyāti ettāvatā kiccato. Avisesato pana aññāṇanti etena sabhāvato niddiṭṭhāti ñātabbā. Āsavasamudayāti ettha pana kāmāsavabhavāsavā sahajātādivasena avijjāya paccayā honti. Avijjāsavo upanissayavaseneva. Pubbuppannā cettha avijjā avijjāsavoti veditabbā. Sā aparāparuppannāya avijjāya upanissayapaccayo hoti. Sesaṃ vuttanayamevāti.

    ಅವಿಜ್ಜಾವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Avijjāvāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಆಸವವಾರವಣ್ಣನಾ

    Āsavavāravaṇṇanā

    ೧೦೪. ಆಸವವಾರೇ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಕಾಮಾಸವಭವಾಸವಾನಂ ಸಹಜಾತಾದಿವಸೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಸವಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನೇವ। ಅಪರಾಪರುಪ್ಪನ್ನಾ ಚೇತ್ಥ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅವಿಜ್ಜಾಸವೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪುಬ್ಬುಪ್ಪನ್ನಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯೇವಸ್ಸ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಅವಿಜ್ಜಾಸವಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ। ಅಯಂ ವಾರೋ ಯಾ ಏಸಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಪದೇಸು ಜೇಟ್ಠಿಕಾ ಅವಿಜ್ಜಾ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಪಚ್ಚಯದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಏವಂ ವುತ್ತೇನ ವಾರೇನ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಅನಮತಗ್ಗತಾ ಸಾಧಿತಾ ಹೋತಿ। ಕಥಂ? ಆಸವಸಮುದಯೇನ ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯೋ। ಅವಿಜ್ಜಾಸಮುದಯೇನಾಪಿ ಆಸವಸಮುದಯೋ। ಏವಂ ಆಸವಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಅವಿಜ್ಜಾಪಿ ಆಸವಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಕತ್ವಾ ಪುಬ್ಬಕೋಟಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ ಅವಿಜ್ಜಾಯ, ತಸ್ಸಾ ಅಪಞ್ಞಾಯನತೋ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಅನಮತಗ್ಗತಾ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ।

    104. Āsavavāre avijjāsamudayāti ettha avijjā kāmāsavabhavāsavānaṃ sahajātādivasena paccayo hoti. Avijjāsavassa upanissayavaseneva. Aparāparuppannā cettha avijjā avijjāsavoti veditabbā. Pubbuppannā avijjāyevassa aparāparuppannassa avijjāsavassa upanissayapaccayo hoti. Sesaṃ vuttanayamevāti. Ayaṃ vāro yā esā paṭiccasamuppādapadesu jeṭṭhikā avijjā, tassāpi paccayadassanavasena vutto. Evaṃ vuttena vārena saṃsārassa anamataggatā sādhitā hoti. Kathaṃ? Āsavasamudayena hi avijjāsamudayo. Avijjāsamudayenāpi āsavasamudayo. Evaṃ āsavā avijjāya avijjāpi āsavānaṃ paccayoti katvā pubbakoṭi na paññāyati avijjāya, tassā apaññāyanato saṃsārassa anamataggatā siddhā hotīti.

    ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಪಿಮೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಪಥವಾರೋ ಆಹಾರವಾರೋ ದುಕ್ಖವಾರೋ ಜರಾ-ಮರಣ-ಜಾತಿ-ಭವ-ಉಪಾದಾನ-ತಣ್ಹಾ-ವೇದನಾ-ಫಸ್ಸ-ಸಳಾಯತನ-ನಾಮರೂಪ- ವಿಞ್ಞಾಣ-ಸಙ್ಖಾರ-ಅವಿಜ್ಜಾ-ಆಸವವಾರೋತಿ ಸೋಳಸವಾರಾ ವುತ್ತಾ।

    Evaṃ sabbepime imasmiṃ sutte kammapathavāro āhāravāro dukkhavāro jarā-maraṇa-jāti-bhava-upādāna-taṇhā-vedanā-phassa-saḷāyatana-nāmarūpa- viññāṇa-saṅkhāra-avijjā-āsavavāroti soḷasavārā vuttā.

    ತೇಸು ಏಕೇಕಸ್ಸ ವಾರಸ್ಸ ಸಙ್ಖೇಪವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ವಿಭತ್ತಾ ದ್ವತ್ತಿಂಸಟ್ಠಾನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ಇಮೇಸು ದ್ವತ್ತಿಂಸಟ್ಠಾನೇಸು ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ। ಏತೇಸಂಯೇವ ವಿತ್ಥಾರವಸೇನ ವುತ್ತೇಸು ಸೋಳಸಸು ಠಾನೇಸು ಅರಹತ್ತಂ ಕಥಿತಂ। ಥೇರಸ್ಸ ಪನ ಮತೇನ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯಪಿ ಠಾನೇಸು ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಮಗ್ಗಾ ಕಥಿತಾತಿ। ಇತಿ ಸಕಲೇಪಿ ಪಞ್ಚಮಹಾನಿಕಾಯಸಙ್ಗಹಿತೇ ಬುದ್ಧವಚನೇ ನತ್ಥಿ ತಂ ಸುತ್ತಂ, ಯತ್ಥ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕ್ಖತ್ತುಂ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ ಅರಹತ್ತಂ ಪಕಾಸಿತಂ ಅಞ್ಞತ್ರ ಇಮಮ್ಹಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತಾತಿ।

    Tesu ekekassa vārassa saṅkhepavitthāravasena dvidhā vibhattā dvattiṃsaṭṭhānāni honti. Iti imasmiṃ sutte imesu dvattiṃsaṭṭhānesu cattāri saccāni kathitāni. Etesaṃyeva vitthāravasena vuttesu soḷasasu ṭhānesu arahattaṃ kathitaṃ. Therassa pana matena dvattiṃsāyapi ṭhānesu cattāri saccāni cattāro ca maggā kathitāti. Iti sakalepi pañcamahānikāyasaṅgahite buddhavacane natthi taṃ suttaṃ, yattha dvattiṃsakkhattuṃ cattāri saccāni dvattiṃsakkhattuñca arahattaṃ pakāsitaṃ aññatra imamhā sammādiṭṭhisuttāti.

    ಇದಮವೋಚಾಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋತಿ ಇದಂ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಚತುಸಚ್ಚಪರಿಯಾಯೇಹಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಯ ಅರಹತ್ತಪರಿಯಾಯೇಹೀತಿ ಚತುಸಟ್ಠಿಯಾ ಕಾರಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಅವೋಚ, ಅತ್ತಮನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ।

    Idamavocāyasmāsāriputtoti idaṃ dvattiṃsāya catusaccapariyāyehi dvattiṃsāya arahattapariyāyehīti catusaṭṭhiyā kāraṇehi alaṅkaritvā sammādiṭṭhisuttaṃ āyasmā sāriputto avoca, attamanā te bhikkhū āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.

    ಆಸವವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Āsavavāravaṇṇanā niṭṭhitā.

    ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

    Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya

    ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sammādiṭṭhisuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೧೦. ಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 10. Satipaṭṭhānasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೯. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತಂ • 9. Sammādiṭṭhisuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೯. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 9. Sammādiṭṭhisuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact