Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / విభఙ్గ-మూలటీకా • Vibhaṅga-mūlaṭīkā

    ౮. సమ్మప్పధానవిభఙ్గో

    8. Sammappadhānavibhaṅgo

    ౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా

    1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā

    ౩౯౦. కారణప్పధానాతి ‘‘అనుప్పన్నపాపకానుప్పాదాదిఅత్థా’’తి గహితా తథేవ తే హోన్తీతి తం అత్థం సాధేన్తియేవాతి ఏతస్స అత్థస్స దీపకో సమ్మా-సద్దోతి యథాధిప్పేతత్థస్స అనుప్పన్నపాపకానుప్పాదాదినో కారణభూతా, పధానకారణభూతాతి అత్థో. సమ్మాసద్దస్స ఉపాయయోనిసోఅత్థదీపకతం సన్ధాయ ‘‘ఉపాయప్పధానా యోనిసోపధానా’’తి వుత్తం. పటిపన్నకోతి భావనమనుయుత్తో. భుసం యోగో పయోగో, పయోగోవ పరక్కమో పయోగపరక్కమో. ఏతానీతి ‘‘వాయమతీ’’తిఆదీని ‘‘ఆసేవమానో వాయమతీ’’తిఆదినా యోజేతబ్బాని.

    390. Kāraṇappadhānāti ‘‘anuppannapāpakānuppādādiatthā’’ti gahitā tatheva te hontīti taṃ atthaṃ sādhentiyevāti etassa atthassa dīpako sammā-saddoti yathādhippetatthassa anuppannapāpakānuppādādino kāraṇabhūtā, padhānakāraṇabhūtāti attho. Sammāsaddassa upāyayonisoatthadīpakataṃ sandhāya ‘‘upāyappadhānā yonisopadhānā’’ti vuttaṃ. Paṭipannakoti bhāvanamanuyutto. Bhusaṃ yogo payogo, payogova parakkamo payogaparakkamo. Etānīti ‘‘vāyamatī’’tiādīni ‘‘āsevamāno vāyamatī’’tiādinā yojetabbāni.

    అనుప్పన్నాతి అవత్తబ్బతం ఆపన్నానన్తి భూమిలద్ధారమ్మణాధిగ్గహితావిక్ఖమ్భితాసముగ్ఘాతితుప్పన్నానం.

    Anuppannāti avattabbataṃ āpannānanti bhūmiladdhārammaṇādhiggahitāvikkhambhitāsamugghātituppannānaṃ.

    ౩౯౧. ధమ్మచ్ఛన్దోతి తణ్హాదిట్ఠివీరియచ్ఛన్దా వియ న అఞ్ఞో ధమ్మో, అథ ఖో ఛన్దనియసభావో ఏవాతి దస్సేన్తో ఆహ ‘‘సభావచ్ఛన్దో’’తి. తత్థ ‘‘యో కామేసు కామచ్ఛన్దో’’తిఆదీసు (ధ॰ స॰ ౧౧౦౩) తణ్హా ఛన్దోతి వుత్తాతి వేదితబ్బో, ‘‘సబ్బేవ ను ఖో, మారిస, సమణబ్రాహ్మణా ఏకన్తవాదా ఏకన్తసీలా ఏకన్తఛన్దా ఏకన్తఅజ్ఝోసానా’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౩౬౬) ఏత్థ దిట్ఠి, పమాదనిద్దేసే ‘‘నిక్ఖిత్తఛన్దతా నిక్ఖిత్తధురతా’’తి వీరియన్తి వణ్ణేతి.

    391. Dhammacchandoti taṇhādiṭṭhivīriyacchandā viya na añño dhammo, atha kho chandaniyasabhāvo evāti dassento āha ‘‘sabhāvacchando’’ti. Tattha ‘‘yo kāmesu kāmacchando’’tiādīsu (dha. sa. 1103) taṇhā chandoti vuttāti veditabbo, ‘‘sabbeva nu kho, mārisa, samaṇabrāhmaṇā ekantavādā ekantasīlā ekantachandā ekantaajjhosānā’’ti (dī. ni. 2.366) ettha diṭṭhi, pamādaniddese ‘‘nikkhittachandatā nikkhittadhuratā’’ti vīriyanti vaṇṇeti.

    ౩౯౪. వాయమతి వీరియం ఆరభతీతి పదద్వయస్సపి నిద్దేసో వీరియనిద్దేసోయేవాతి అధిప్పాయేనాహ ‘‘వీరియనిద్దేసే’’తి.

    394. Vāyamativīriyaṃ ārabhatīti padadvayassapi niddeso vīriyaniddesoyevāti adhippāyenāha ‘‘vīriyaniddese’’ti.

    ౪౦౬. సబ్బపుబ్బభాగేతి సబ్బమగ్గానం పుబ్బభాగే. పురిమస్మిన్తి ‘‘అనుప్పన్నా మే కుసలా ధమ్మా అనుప్పజ్జమానా అనత్థాయ సంవత్తేయ్యు’’న్తి ఏత్థాపి ‘‘సమథవిపస్సనావ గహేతబ్బా’’తి వుత్తం అట్ఠకథాయం, తం పన మగ్గానుప్పన్నతాయ భావతో అనుప్పజ్జమానే చ తస్మిం వట్టానత్థసంవత్తనతో న యుత్తన్తి పటిక్ఖిపతి.

    406. Sabbapubbabhāgeti sabbamaggānaṃ pubbabhāge. Purimasminti ‘‘anuppannā me kusalā dhammā anuppajjamānā anatthāya saṃvatteyyu’’nti etthāpi ‘‘samathavipassanāva gahetabbā’’ti vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ, taṃ pana maggānuppannatāya bhāvato anuppajjamāne ca tasmiṃ vaṭṭānatthasaṃvattanato na yuttanti paṭikkhipati.

    మహన్తం గారవం హోతి, తస్మా ‘‘సఙ్ఘగారవేన యథారుచి విన్దితుం న సక్కా’’తి సఙ్ఘేన సహ న నిక్ఖమి. అతిమన్దాని నోతి నను అతిమన్దానీతి అత్థో. సన్తసమాపత్తితో అఞ్ఞం సన్థమ్భనకారణం బలవం నత్థీతి ‘‘తతో పరిహీనా సన్థమ్భితుం న సక్కోన్తీ’’తి ఆహ. న హి మహారజ్జుమ్హి ఛిన్నే సుత్తతన్తూ సన్ధారేతుం సక్కోన్తీతి. సమథే వత్థుం దస్సేత్వా తేన సమానగతికా విపస్సనా చాతి ఇమినా అధిప్పాయేనాహ ‘‘ఏవం ఉప్పన్నా సమథవిపస్సనా…పే॰… సంవత్తన్తీ’’తి.

    Mahantaṃgāravaṃ hoti, tasmā ‘‘saṅghagāravena yathāruci vindituṃ na sakkā’’ti saṅghena saha na nikkhami. Atimandāni noti nanu atimandānīti attho. Santasamāpattito aññaṃ santhambhanakāraṇaṃ balavaṃ natthīti ‘‘tato parihīnā santhambhituṃ na sakkontī’’ti āha. Na hi mahārajjumhi chinne suttatantū sandhāretuṃ sakkontīti. Samathe vatthuṃ dassetvā tena samānagatikā vipassanā cāti iminā adhippāyenāha ‘‘evaṃ uppannā samathavipassanā…pe… saṃvattantī’’ti.

    తత్థ అనుప్పన్నానన్తి ఏత్థ తత్థ దువిధాయ సమ్మప్పధానకథాయ, తత్థ వా పాళియం ‘‘అనుప్పన్నాన’’న్తి ఏతస్స అయం వినిచ్ఛయోతి అధిప్పాయో. ఏతేయేవాతి అనమతగ్గే సంసారే ఉప్పన్నాయేవ.

    Tattha anuppannānanti ettha tattha duvidhāya sammappadhānakathāya, tattha vā pāḷiyaṃ ‘‘anuppannāna’’nti etassa ayaṃ vinicchayoti adhippāyo. Eteyevāti anamatagge saṃsāre uppannāyeva.

    చుద్దస మహావత్తాని ఖన్ధకే వుత్తాని ఆగన్తుకఆవాసికగమికఅనుమోదన భత్తగ్గ పిణ్డచారిక ఆరఞ్ఞిక సేనాసన జన్తాఘరవచ్చకుటి ఆచరియఉపజ్ఝాయసద్ధివిహారికఅన్తేవాసికవత్తాని చుద్దస. తతో అఞ్ఞాని పన కదాచి తజ్జనీయకమ్మకతాదికాలే పారివాసికాదికాలే చ చరితబ్బాని ద్వాసీతి ఖుద్దకవత్తానీతి కథితాని దట్ఠబ్బాని. న హి తాని సబ్బాసు అవత్థాసు చరితబ్బాని, తస్మా మహావత్తే అగణితాని. తత్థ ‘‘పారివాసికానం భిక్ఖూనం వత్తం పఞ్ఞాపేస్సామీ’’తి ఆరభిత్వా ‘‘న ఉపసమ్పాదేతబ్బం…పే॰… న ఛమాయం చఙ్కమన్తే చఙ్కమే చఙ్కమితబ్బ’’న్తి (చూళవ॰ ౭౬) వుత్తాని పకతత్తే చరితబ్బవత్తావసానాని ఛసట్ఠి, తతో పరం ‘‘న, భిక్ఖవే, పారివాసికేన భిక్ఖునా పారివాసికవుడ్ఢతరేన భిక్ఖునా సద్ధిం, మూలాయపటికస్సనారహేన, మానత్తారహేన, మానత్తచారికేన, అబ్భానారహేన భిక్ఖునా సద్ధిం ఏకచ్ఛన్నే ఆవాసే వత్థబ్బ’’న్తిఆదీని (చూళవ॰ ౮౨) పకతత్తే చరితబ్బేహి అనఞ్ఞత్తా విసుం విసుం అగణేత్వా పారివాసికవుడ్ఢతరాదీసు పుగ్గలన్తరేసు చరితబ్బత్తా తేసం వసేన సమ్పిణ్డేత్వా ఏకేకం కత్వా గణేతబ్బాని పఞ్చాతి ఏకసత్తతి వత్తాని, ఉక్ఖేపనీయకమ్మకతవత్తేసు వత్తపఞ్ఞాపనవసేన వుత్తం ‘‘న పకతత్తస్స భిక్ఖునో అభివాదనం పచ్చుట్ఠానం…పే॰… నహానే పిట్ఠిపరికమ్మం సాదితబ్బ’’న్తి (చూళవ॰ ౭౫) ఇదం అభివాదనాదీనం అస్సాదియనం ఏకం, ‘‘న పకతత్తో భిక్ఖు సీలవిపత్తియా అనుద్ధంసేతబ్బో’’తిఆదీని (చూళవ॰ ౫౧) చ దసాతి ఏవం ద్వాసీతి హోన్తి. ఏతేస్వేవ కానిచి తజ్జనీయకమ్మకతాదివత్తాని, కానిచి పారివాసికాదివత్తానీతి అగ్గహితగ్గహణేన ద్వాసీతివత్తన్తి దట్ఠబ్బం.

    Cuddasa mahāvattāni khandhake vuttāni āgantukaāvāsikagamikaanumodana bhattagga piṇḍacārika āraññika senāsana jantāgharavaccakuṭi ācariyaupajjhāyasaddhivihārikaantevāsikavattāni cuddasa. Tato aññāni pana kadāci tajjanīyakammakatādikāle pārivāsikādikāle ca caritabbāni dvāsīti khuddakavattānīti kathitāni daṭṭhabbāni. Na hi tāni sabbāsu avatthāsu caritabbāni, tasmā mahāvatte agaṇitāni. Tattha ‘‘pārivāsikānaṃ bhikkhūnaṃ vattaṃ paññāpessāmī’’ti ārabhitvā ‘‘na upasampādetabbaṃ…pe… na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti (cūḷava. 76) vuttāni pakatatte caritabbavattāvasānāni chasaṭṭhi, tato paraṃ ‘‘na, bhikkhave, pārivāsikena bhikkhunā pārivāsikavuḍḍhatarena bhikkhunā saddhiṃ, mūlāyapaṭikassanārahena, mānattārahena, mānattacārikena, abbhānārahena bhikkhunā saddhiṃ ekacchanne āvāse vatthabba’’ntiādīni (cūḷava. 82) pakatatte caritabbehi anaññattā visuṃ visuṃ agaṇetvā pārivāsikavuḍḍhatarādīsu puggalantaresu caritabbattā tesaṃ vasena sampiṇḍetvā ekekaṃ katvā gaṇetabbāni pañcāti ekasattati vattāni, ukkhepanīyakammakatavattesu vattapaññāpanavasena vuttaṃ ‘‘na pakatattassa bhikkhuno abhivādanaṃ paccuṭṭhānaṃ…pe… nahāne piṭṭhiparikammaṃ sāditabba’’nti (cūḷava. 75) idaṃ abhivādanādīnaṃ assādiyanaṃ ekaṃ, ‘‘na pakatatto bhikkhu sīlavipattiyā anuddhaṃsetabbo’’tiādīni (cūḷava. 51) ca dasāti evaṃ dvāsīti honti. Etesveva kānici tajjanīyakammakatādivattāni, kānici pārivāsikādivattānīti aggahitaggahaṇena dvāsītivattanti daṭṭhabbaṃ.

    ఇధ విపాకానుభవనవసేన తదారమ్మణం, అవిపక్కవిపాకస్స సబ్బథా అవిగతత్తా భవిత్వా విగతమత్తవసేన కమ్మఞ్చ ‘‘భుత్వా విగతుప్పన్న’’న్తి వుత్తం, న అట్ఠసాలినియం (ధ॰ స॰ అట్ఠ॰ ౧) వియ రజ్జనాదివసేన అనుభుత్వాపగతం జవనం, ఉప్పజ్జిత్వా నిరుద్ధతావసేన భూతాపగతసఙ్ఖాతం సేససఙ్ఖతఞ్చ ‘‘భూతాపగతుప్పన్న’’న్తి, తస్మా ఇధ ఓకాసకతుప్పన్నం విపాకమేవ వదతి, న తత్థ వియ కమ్మమ్పీతి. అనుసయితకిలేసాతి అప్పహీనా మగ్గేన పహాతబ్బా అధిప్పేతా. తేనాహ ‘‘అతీతా వా…పే॰… న వత్తబ్బా’’తి. తేసఞ్హి అమ్బతరుణోపమాయ వత్తమానాదితా న వత్తబ్బాతి.

    Idha vipākānubhavanavasena tadārammaṇaṃ, avipakkavipākassa sabbathā avigatattā bhavitvā vigatamattavasena kammañca ‘‘bhutvā vigatuppanna’’nti vuttaṃ, na aṭṭhasāliniyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1) viya rajjanādivasena anubhutvāpagataṃ javanaṃ, uppajjitvā niruddhatāvasena bhūtāpagatasaṅkhātaṃ sesasaṅkhatañca ‘‘bhūtāpagatuppanna’’nti, tasmā idha okāsakatuppannaṃ vipākameva vadati, na tattha viya kammampīti. Anusayitakilesāti appahīnā maggena pahātabbā adhippetā. Tenāha ‘‘atītā vā…pe… na vattabbā’’ti. Tesañhi ambataruṇopamāya vattamānāditā na vattabbāti.

    ఆహతఖీరరుక్ఖో వియ నిమిత్తగ్గాహవసేన అధిగతం ఆరమ్మణం, అనాహతఖీరరుక్ఖో వియ అవిక్ఖమ్భితతాయ అన్తోగధకిలేసం ఆరమ్మణం దట్ఠబ్బం, నిమిత్తగ్గాహకావిక్ఖమ్భితకిలేసా వా పుగ్గలా ఆహతానాహతఖీరరుక్ఖసదిసా. పురిమనయేనేవాతి అవిక్ఖమ్భితుప్పన్నే వియ ‘‘ఇమస్మిం నామ ఠానే నుప్పజ్జిస్సన్తీతి న వత్తబ్బా అసముగ్ఘాటితత్తా’’తి యోజేత్వా విత్థారేతబ్బం.

    Āhatakhīrarukkho viya nimittaggāhavasena adhigataṃ ārammaṇaṃ, anāhatakhīrarukkho viya avikkhambhitatāya antogadhakilesaṃ ārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, nimittaggāhakāvikkhambhitakilesā vā puggalā āhatānāhatakhīrarukkhasadisā. Purimanayenevāti avikkhambhituppanne viya ‘‘imasmiṃ nāma ṭhāne nuppajjissantīti na vattabbā asamugghāṭitattā’’ti yojetvā vitthāretabbaṃ.

    పాళియన్తి పటిసమ్భిదాపాళియం (పటి॰ మ॰ ౩.౨౧). మగ్గేన పహీనకిలేసానమేవ తిధా నవత్తబ్బతం అపాకటం పాకటం కాతుం అజాతఫలరుక్ఖో ఆభతో, అతీతాదీనం అప్పహీనతాదస్సనత్థమ్పి ‘‘జాతఫలరుక్ఖేన దీపేతబ్బ’’న్తి ఆహ. తత్థ యథా అచ్ఛిన్నే రుక్ఖే నిబ్బత్తిరహాని ఫలాని ఛిన్నే అనుప్పజ్జమానాని న కదాచి ససభావాని అహేసుం హోన్తి భవిస్సన్తి చాతి అతీతాదిభావేన న వత్తబ్బాని, ఏవం మగ్గేన పహీనకిలేసా చ దట్ఠబ్బా. యథా చ ఛేదే అసతి ఫలాని ఉప్పజ్జిస్సన్తి, సతి చ నుప్పజ్జిస్సన్తీతి ఛేదస్స సాత్థకతా, ఏవం మగ్గభావనాయ చ సాత్థకతా యోజేతబ్బా.

    Pāḷiyanti paṭisambhidāpāḷiyaṃ (paṭi. ma. 3.21). Maggena pahīnakilesānameva tidhā navattabbataṃ apākaṭaṃ pākaṭaṃ kātuṃ ajātaphalarukkho ābhato, atītādīnaṃ appahīnatādassanatthampi ‘‘jātaphalarukkhena dīpetabba’’nti āha. Tattha yathā acchinne rukkhe nibbattirahāni phalāni chinne anuppajjamānāni na kadāci sasabhāvāni ahesuṃ honti bhavissanti cāti atītādibhāvena na vattabbāni, evaṃ maggena pahīnakilesā ca daṭṭhabbā. Yathā ca chede asati phalāni uppajjissanti, sati ca nuppajjissantīti chedassa sātthakatā, evaṃ maggabhāvanāya ca sātthakatā yojetabbā.

    సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.

    ౩. పఞ్హపుచ్ఛకవణ్ణనా

    3. Pañhapucchakavaṇṇanā

    ౪౨౭. పఞ్హపుచ్ఛకే యం వుత్తం ‘‘వీరియజేట్ఠికాయ పన అఞ్ఞస్స వీరియస్స అభావా న వత్తబ్బాని మగ్గాధిపతీనీతి వా న మగ్గాధిపతీనీతి వా’’తి, ఏత్థ ‘‘మగ్గాధిపతీనీ’’తి న వత్తబ్బతాయ ఏవ అఞ్ఞస్స వీరియస్స అభావో కారణన్తి దట్ఠబ్బం. ఛన్దస్స పన చిత్తస్స వా నమగ్గభూతస్స అధిపతినో తదా అభావా ‘‘న మగ్గాధిపతీనీ’’తి న వత్తబ్బానీతి వుత్తం. ఛన్దచిత్తానం వియ నమగ్గభూతస్స అఞ్ఞస్స వీరియాధిపతినో అభావాతి వా అధిప్పాయో. సమ్మప్పధానానం తదా మగ్గసఙ్ఖాతఅధిపతిభావతో వా ‘‘న మగ్గాధిపతీనీ’’తి నవత్తబ్బతా వుత్తాతి వేదితబ్బా.

    427. Pañhapucchake yaṃ vuttaṃ ‘‘vīriyajeṭṭhikāya pana aññassa vīriyassa abhāvā na vattabbāni maggādhipatīnīti vā na maggādhipatīnīti vā’’ti, ettha ‘‘maggādhipatīnī’’ti na vattabbatāya eva aññassa vīriyassa abhāvo kāraṇanti daṭṭhabbaṃ. Chandassa pana cittassa vā namaggabhūtassa adhipatino tadā abhāvā ‘‘na maggādhipatīnī’’ti na vattabbānīti vuttaṃ. Chandacittānaṃ viya namaggabhūtassa aññassa vīriyādhipatino abhāvāti vā adhippāyo. Sammappadhānānaṃ tadā maggasaṅkhātaadhipatibhāvato vā ‘‘na maggādhipatīnī’’ti navattabbatā vuttāti veditabbā.

    పఞ్హపుచ్ఛకవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.

    సమ్మప్పధానవిభఙ్గవణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Sammappadhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / విభఙ్గపాళి • Vibhaṅgapāḷi / ౮. సమ్మప్పధానవిభఙ్గో • 8. Sammappadhānavibhaṅgo

    అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / అభిధమ్మపిటక (అట్ఠకథా) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / సమ్మోహవినోదనీ-అట్ఠకథా • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
    ౧. సుత్తన్తభాజనీయవణ్ణనా • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
    ౩. పఞ్హాపుచ్ఛకవణ్ణనా • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā

    టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / విభఙ్గ-అనుటీకా • Vibhaṅga-anuṭīkā / ౮. సమ్మప్పధానవిభఙ్గో • 8. Sammappadhānavibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact