| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / វិភង្គ-អនុដីកា • Vibhaṅga-anuṭīkā |
៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ
8. Sammappadhānavibhaṅgo
១. សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា
1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
៣៩០. ការណសទ្ទោ យុត្តិវាចកោ ‘‘សព្ពមេតំ អការណំ វទតី’’តិអាទីសុ វិយ, តស្មា ការណប្បធានាតិ យុត្តិប្បធានា, អនុប្បន្នបាបកានុប្បាទនាទិកិរិយាយ អនុរូបប្បធានាតិ ឯវំ វា ឯត្ថ អត្ថោ ទដ្ឋព្ពោ។ អនុប្បន្នបាបកាទីនំ អនុប្បាទាទិ អនុប្បន្នបាបកានុប្បាទាទិ។
390. Kāraṇasaddo yuttivācako ‘‘sabbametaṃ akāraṇaṃ vadatī’’tiādīsu viya, tasmā kāraṇappadhānāti yuttippadhānā, anuppannapāpakānuppādanādikiriyāya anurūpappadhānāti evaṃ vā ettha attho daṭṭhabbo. Anuppannapāpakādīnaṃ anuppādādi anuppannapāpakānuppādādi.
៣៩១. ‘‘ន អញ្ញោ ធម្មោតិ យថា តណ្ហាយនមិច្ឆាភិនិវេសវាយមនសភាវានំ តណ្ហាទីនំ ឆន្ទបរិយាយោ អញ្ញធម្មោ នាម ហោតិ កត្តុកម្យតាសង្ខាតស្ស ឆន្ទនិយស្ស តេសុ អភាវា, ធម្មច្ឆន្ទោ បន តំសភាវត្តា អញ្ញធម្មោ ន ហោតិ។ តេនាហ ‘‘ធម្មច្ឆន្ទោតិ សភាវច្ឆន្ទោ’’តិ។
391. ‘‘Na añño dhammoti yathā taṇhāyanamicchābhinivesavāyamanasabhāvānaṃ taṇhādīnaṃ chandapariyāyo aññadhammo nāma hoti kattukamyatāsaṅkhātassa chandaniyassa tesu abhāvā, dhammacchando pana taṃsabhāvattā aññadhammo na hoti. Tenāha ‘‘dhammacchandoti sabhāvacchando’’ti.
៤០៦. អដ្ឋកថាយន្តិ បោរាណដ្ឋកថាយំ។ វដ្ដានត្ថសំវត្តនតោតិ សំសារទុក្ខសម្ភវតោ។
406. Aṭṭhakathāyanti porāṇaṭṭhakathāyaṃ. Vaṭṭānatthasaṃvattanatoti saṃsāradukkhasambhavato.
ន សក្កោន្តីតិ អាហ ‘‘សន្តាយ សមាបត្តិយា បរិហីនា ព្រហ្មចរិយវាសេ សន្ថម្ភិតុំ ន សក្កោន្តី’’តិ។
Na sakkontīti āha ‘‘santāya samāpattiyā parihīnā brahmacariyavāse santhambhituṃ na sakkontī’’ti.
តត្ថ ទុវិធាយាតិ យោជេតព្ពំ។ ឧប្បន្នាយេវាតិ ឧប្បន្នបុព្ពា ឯវ ឧប្បជ្ជន្តិ សមុទាចារាទិវសេន។
Tattha duvidhāyāti yojetabbaṃ. Uppannāyevāti uppannapubbā eva uppajjanti samudācārādivasena.
សព្ពាសុ អវត្ថាសូតិ បកតត្តាទិអវត្ថាសុ។ បកតត្តាវត្ថេន ហិ សព្ពេន សព្ពំ តានិ ន ចរិតព្ពានិ។ ឥតរាវត្ថេន ច តទវត្ថាយ តានិ តានិយេវ ចរិតព្ពានិ។ វត្តព្ពន្តិអាទីនីតិ អាទិ-សទ្ទេន ‘‘ន ឯកច្ឆន្នេ អនាវាសេ វត្ថព្ពំ, ន ឯកច្ឆន្នេ អាវាសេ វា អនាវាសេ វា វត្ថព្ពំ, ន ឯកាសនេ និសីទិតព្ពំ, ន នីចេ អាសនេ និសិន្នេ ឧច្ចេ អាសនេ និសីទិតព្ពំ, ន ឆមាយំ និសិន្នេ អាសនេ និសីទិតព្ពំ, ន ឯកចង្កមេ ចង្កមិតព្ពំ, ន នីចេ ចង្កមេ ចង្កមន្តេ ឧច្ចេ ចង្កមេ ចង្កមិតព្ពំ, ន ឆមាយំ ចង្កមន្តេ ចង្កមេ ចង្កមិតព្ព’’ន្តិ ឥមានិ សង្គណ្ហាតិ។ តេសន្តិ បារិវាសិកវុឌ្ឍតរាទីនំ វសេន។ សម្បិណ្ឌេត្វាតិ សង្កឌ្ឍិត្វា។ ឯកេកំ កត្វាតិ នវាបិ ឯកមេកំ កត្វា។ ‘‘អភិវាទនបច្ចុដ្ឋានញ្ជលិកម្មសាមីចិកម្មំ ន សាទិតព្ពំ, អាសនាភិហារំ, សេយ្យាភិហារំ, បាទោទកំ, បាទបីឋំ, បាទកថលិកំ, បត្តចីវរបដិគ្គហណំ ន សាទិតព្ព’’ន្តិ ឥទំ សព្ពម្បិ អសាទិយនសាមញ្ញេន ឯកំ។ ទសាតិ ‘‘ន សីលវិបត្តិយា, ន អាចារវិបត្តិយា, ន ទិដ្ឋិវិបត្តិយា, ន អាជីវវិបត្តិយា, ន ភិក្ខូ ភិក្ខូហិ ភេទេតព្ពា, ន គិហិទ្ធជោ ធារេតព្ពោ, ន តិត្ថិយទ្ធជោ ធារេតព្ពោ, ន តិត្ថិយា សេវិតព្ពា, ភិក្ខូ សេវិតព្ពា, ភិក្ខុសិក្ខាយ សិក្ខិតព្ព’’ន្តិ (ចូឡវ. ៦០) ឯវមាគតា ទស។
Sabbāsu avatthāsūti pakatattādiavatthāsu. Pakatattāvatthena hi sabbena sabbaṃ tāni na caritabbāni. Itarāvatthena ca tadavatthāya tāni tāniyeva caritabbāni. Vattabbantiādīnīti ādi-saddena ‘‘na ekacchanne anāvāse vatthabbaṃ, na ekacchanne āvāse vā anāvāse vā vatthabbaṃ, na ekāsane nisīditabbaṃ, na nīce āsane nisinne ucce āsane nisīditabbaṃ, na chamāyaṃ nisinne āsane nisīditabbaṃ, na ekacaṅkame caṅkamitabbaṃ, na nīce caṅkame caṅkamante ucce caṅkame caṅkamitabbaṃ, na chamāyaṃ caṅkamante caṅkame caṅkamitabba’’nti imāni saṅgaṇhāti. Tesanti pārivāsikavuḍḍhatarādīnaṃ vasena. Sampiṇḍetvāti saṅkaḍḍhitvā. Ekekaṃ katvāti navāpi ekamekaṃ katvā. ‘‘Abhivādanapaccuṭṭhānañjalikammasāmīcikammaṃ na sāditabbaṃ, āsanābhihāraṃ, seyyābhihāraṃ, pādodakaṃ, pādapīṭhaṃ, pādakathalikaṃ, pattacīvarapaṭiggahaṇaṃ na sāditabba’’nti idaṃ sabbampi asādiyanasāmaññena ekaṃ. Dasāti ‘‘na sīlavipattiyā, na ācāravipattiyā, na diṭṭhivipattiyā, na ājīvavipattiyā, na bhikkhū bhikkhūhi bhedetabbā, na gihiddhajo dhāretabbo, na titthiyaddhajo dhāretabbo, na titthiyā sevitabbā, bhikkhū sevitabbā, bhikkhusikkhāya sikkhitabba’’nti (cūḷava. 60) evamāgatā dasa.
‘‘កម្មញ្ចា’’តិ បច្ចត្តវសេន វុត្តំ កម្មំ ‘‘អវិបក្កវិបាកស្សា’’តិ ឯត្ថ ‘‘កម្មស្សា’’តិ សាមិវចនវសេន បរិណាមេត្វា យោជេតព្ពំ។ ភូតាបគតុប្បន្នន្តិ វុត្តន្តិ សម្ពន្ធោ។ ឥធាតិ ឥមិស្សា សម្មោហវិនោទនិយា។ ‘‘ឯវំ កតេ ឱកាសេ វិបាកោ…បេ.… ឧប្បន្នោតិ វុច្ចតី’’តិ វទន្តោ វិបាកមេវ វទតិ។ តត្ថាតិ អដ្ឋសាលិនិយំ។ មគ្គេន សមុច្ឆិន្នា ថាមគតា កាមរាគាទយោ ‘‘អនុសយា’’តិ វុច្ចន្តីតិ អាហ ‘‘អនុសយិត…បេ.… មគ្គេន បហាតព្ពា’’តិ។
‘‘Kammañcā’’ti paccattavasena vuttaṃ kammaṃ ‘‘avipakkavipākassā’’ti ettha ‘‘kammassā’’ti sāmivacanavasena pariṇāmetvā yojetabbaṃ. Bhūtāpagatuppannanti vuttanti sambandho. Idhāti imissā sammohavinodaniyā. ‘‘Evaṃ kate okāse vipāko…pe… uppannoti vuccatī’’ti vadanto vipākameva vadati. Tatthāti aṭṭhasāliniyaṃ. Maggena samucchinnā thāmagatā kāmarāgādayo ‘‘anusayā’’ti vuccantīti āha ‘‘anusayita…pe… maggena pahātabbā’’ti.
អាហតខីររុក្ខោ វិយ អារម្មណំ, កថំ? និមិត្តគ្គាហវសេន។ តមេវត្ថំ វិវរតិ ‘‘អធិគត’’ន្តិអាទិនា។ តត្ថ និមិត្តគ្គាហវសេន អារម្មណស្ស អធិគ្គហិតត្តា តំ អារម្មណំ អនុស្សរិតានុស្សរិតក្ខណេ កិលេសុប្បត្តិហេតុភាវេន ឧប្បត្តិដ្ឋានតោ អធិគតមេវ នាម ហោតីតិ អាហ ‘‘អធិគតំ និមិត្តគ្គាហវសេនា’’តិ, តំ អារម្មណំ បាតុភូតកិលេសន្តិ អធិប្បាយោ។ កិលេសុប្បត្តិនិមិត្តតាយ ឧប្បត្តិរហំ កិលេសំ ‘‘អារម្មណំ អន្តោគធកិលេស’’ន្តិ វុត្តំ។ តញ្ច ខោ គាហកេ លព្ភមានំ គហេតព្ពេ ឧបចរិត្វា, យថា និស្សិតេ លព្ភមានំ និស្សយេ ឧបចរិត្វា ‘‘មញ្ចា ឧក្កុដ្ឋិំ ករោន្តី’’តិ។ ឥទានិ ឧបចារំ មុញ្ចិត្វា និប្បរិយាយេនេវ អត្ថំ ទស្សេន្តោ ‘‘និមិត្តគ្គាហ…បេ.… សទិសា’’តិ អាហ។ វិត្ថារេតព្ពន្តិ ‘‘យថា កិំ? សចេ ខីររុក្ខ’’ន្តិអាទិនា វិត្ថារេតព្ពំ។
Āhatakhīrarukkho viya ārammaṇaṃ, kathaṃ? Nimittaggāhavasena. Tamevatthaṃ vivarati ‘‘adhigata’’ntiādinā. Tattha nimittaggāhavasena ārammaṇassa adhiggahitattā taṃ ārammaṇaṃ anussaritānussaritakkhaṇe kilesuppattihetubhāvena uppattiṭṭhānato adhigatameva nāma hotīti āha ‘‘adhigataṃ nimittaggāhavasenā’’ti, taṃ ārammaṇaṃ pātubhūtakilesanti adhippāyo. Kilesuppattinimittatāya uppattirahaṃ kilesaṃ ‘‘ārammaṇaṃ antogadhakilesa’’nti vuttaṃ. Tañca kho gāhake labbhamānaṃ gahetabbe upacaritvā, yathā nissite labbhamānaṃ nissaye upacaritvā ‘‘mañcā ukkuṭṭhiṃ karontī’’ti. Idāni upacāraṃ muñcitvā nippariyāyeneva atthaṃ dassento ‘‘nimittaggāha…pe… sadisā’’ti āha. Vitthāretabbanti ‘‘yathā kiṃ? Sace khīrarukkha’’ntiādinā vitthāretabbaṃ.
តិធាតិ អតីតាទិវសេន តិធា។ អាភតោ ឧបមាវសេន។ អប្បហីនតាទស្សនត្ថម្បីតិ បិ-សទ្ទេន ‘‘តិធា នវត្តព្ពតាទស្សនត្ថម្បី’’តិ វុត្តមេវ សម្បិណ្ឌេតិ។ ឯវំ មគ្គេន បហីនកិលេសា ទដ្ឋព្ពា មគ្គេ អនុប្បន្នេ ឧប្បត្តិរហានម្បិ ឧប្បន្នេ សព្ពេន សព្ពំ អភាវតោ។
Tidhāti atītādivasena tidhā. Ābhato upamāvasena. Appahīnatādassanatthampīti pi-saddena ‘‘tidhā navattabbatādassanatthampī’’ti vuttameva sampiṇḍeti. Evaṃ maggena pahīnakilesā daṭṭhabbā magge anuppanne uppattirahānampi uppanne sabbena sabbaṃ abhāvato.
សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Suttantabhājanīyavaṇṇanā niṭṭhitā.
៣. បញ្ហបុច្ឆកវណ្ណនា
3. Pañhapucchakavaṇṇanā
៤២៧. វីរិយជេដ្ឋិកាយ បន មគ្គភាវនាយ ន វត្តព្ពានិ សម្មប្បធានានិ ‘‘មគ្គាធិបតីនី’’តិ វា ‘‘នមគ្គាធិបតីនី’’តិ វាតិ វាតិ ឯត្ថ បឋមស្ស វីរិយន្តរាភាវោ, ឥតរស្ស ឥតរាធិបតិនោ, នមគ្គភូតវីរិយាធិបតិនោ ច អភាវោ នវត្តព្ពតាយ ការណន្តិ ឥមមត្ថមាហ ‘‘មគ្គាធិបតីនី’’តិអាទិនា។ តទាតិ វីរិយជេដ្ឋិកមគ្គភាវនាកាលេ។
427. Vīriyajeṭṭhikāyapana maggabhāvanāya na vattabbāni sammappadhānāni ‘‘maggādhipatīnī’’ti vā ‘‘namaggādhipatīnī’’ti vāti vāti ettha paṭhamassa vīriyantarābhāvo, itarassa itarādhipatino, namaggabhūtavīriyādhipatino ca abhāvo navattabbatāya kāraṇanti imamatthamāha ‘‘maggādhipatīnī’’tiādinā. Tadāti vīriyajeṭṭhikamaggabhāvanākāle.
បញ្ហបុច្ឆកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Pañhapucchakavaṇṇanā niṭṭhitā.
សម្មប្បធានវិភង្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Sammappadhānavibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / វិភង្គបាឡិ • Vibhaṅgapāḷi / ៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ • 8. Sammappadhānavibhaṅgo
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / សម្មោហវិនោទនី-អដ្ឋកថា • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā
១. សុត្តន្តភាជនីយវណ្ណនា • 1. Suttantabhājanīyavaṇṇanā
៣. បញ្ហាបុច្ឆកវណ្ណនា • 3. Pañhāpucchakavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / វិភង្គ-មូលដីកា • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ៨. សម្មប្បធានវិភង្គោ • 8. Sammappadhānavibhaṅgo
