| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පටිසම්‌භිදාමග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā |
5. සම්‌මසනඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා
5. Sammasanañāṇaniddesavaṇṇanā
48. සම්‌මසනඤාණනිද්‌දෙසෙ යං කිඤ්‌චීති අනවසෙසපරියාදානං. රූපන්‌ති අතිප්‌පසඞ්‌ගනියමනං. එවං පදද්‌වයෙනාපි රූපස්‌ස අසෙසපරිග්‌ගහො කතො හොති. අථස්‌ස අතීතාදිනා විභාගං ආරභති. තඤ්‌හි කිඤ්‌චි අතීතං කිඤ්‌චි අනාගතාදිභෙදන්‌ති. එස නයො වෙදනාදීසුපි. තත්‌ථ රූපං තාව අද්‌ධාසන්‌තතිසමයඛණවසෙන චතුධා අතීතං නාම හොති, තථා අනාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං. තත්‌ථ අද්‌ධාවසෙන තාව එකස්‌ස එකස්‌මිං භවෙ පටිසන්‌ධිතො පුබ්‌බෙ අතීතං, චුතිතො උද්‌ධං අනාගතං, උභින්‌නමන්‌තරෙ පච්‌චුප්‌පන්‌නං. සන්‌තතිවසෙන සභාගඑකඋතුසමුට්‌ඨානං එකාහාරසමුට්‌ඨානඤ්‌ච පුබ්‌බාපරියභාවෙන වත්‌තමානම්‌පි පච්‌චුප්‌පන්‌නං, තතො පුබ්‌බෙ විසභාගඋතුආහාරසමුට්‌ඨානං අතීතං, පච්‌ඡා අනාගතං. චිත්‌තජං එකවීථිඑකජවනඑකසමාපත්‌තිසමුට්‌ඨානං පච්‌චුප්‌පන්‌නං, තතො පුබ්‌බෙ අතීතං, පච්‌ඡා අනාගතං, කම්‌මසමුට්‌ඨානස්‌ස පාටියෙක්‌කං සන්‌තතිවසෙන අතීතාදිභෙදො නත්‌ථි, තෙසඤ්‌ඤෙව පන උතුආහාරචිත්‌තසමුට්‌ඨානානං උපත්‌ථම්‌භනවසෙන තස්‌ස අතීතාදිභාවො වෙදිතබ්‌බො. සමයවසෙන එකමුහුත්‌තපුබ්‌බණ්‌හසායන්‌හරත්‌තින්‌දිවාදීසු සමයෙසු සන්‌තානවසෙන පවත්‌තමානං තං තං සමයං පච්‌චුප්‌පන්‌නං නාම, තතො පුබ්‌බෙ අතීතං, පච්‌ඡා අනාගතං. ඛණවසෙන උප්‌පාදාදිඛණත්‌තයපරියාපන්‌නං පච්‌චුප්‌පන්‌නං, තතො පුබ්‌බෙ අනාගතං, පච්‌ඡා අතීතං. අපිච අතික්‌කන්‌තහෙතුපච්‌චයකිච්‌චං අතීතං, නිට්‌ඨිතහෙතුකිච්‌චමනිට්‌ඨිතපච්‌චයකිච්‌චං පච්‌චුප්‌පන්‌නං, උභයකිච්‌චමසම්‌පත්‌තං අනාගතං. සකිච්‌චක්‌ඛණෙ වා පච්‌චුප්‌පන්‌නං, තතො පුබ්‌බෙ අනාගතං, පච්‌ඡා අතීතං. එත්‌ථ ච ඛණාදිකථාව නිප්‌පරියායා සෙසා සපරියායා.
48. Sammasanañāṇaniddese yaṃ kiñcīti anavasesapariyādānaṃ. Rūpanti atippasaṅganiyamanaṃ. Evaṃ padadvayenāpi rūpassa asesapariggaho kato hoti. Athassa atītādinā vibhāgaṃ ārabhati. Tañhi kiñci atītaṃ kiñci anāgatādibhedanti. Esa nayo vedanādīsupi. Tattha rūpaṃ tāva addhāsantatisamayakhaṇavasena catudhā atītaṃ nāma hoti, tathā anāgatapaccuppannaṃ. Tattha addhāvasena tāva ekassa ekasmiṃ bhave paṭisandhito pubbe atītaṃ, cutito uddhaṃ anāgataṃ, ubhinnamantare paccuppannaṃ. Santativasena sabhāgaekautusamuṭṭhānaṃ ekāhārasamuṭṭhānañca pubbāpariyabhāvena vattamānampi paccuppannaṃ, tato pubbe visabhāgautuāhārasamuṭṭhānaṃ atītaṃ, pacchā anāgataṃ. Cittajaṃ ekavīthiekajavanaekasamāpattisamuṭṭhānaṃ paccuppannaṃ, tato pubbe atītaṃ, pacchā anāgataṃ, kammasamuṭṭhānassa pāṭiyekkaṃ santativasena atītādibhedo natthi, tesaññeva pana utuāhāracittasamuṭṭhānānaṃ upatthambhanavasena tassa atītādibhāvo veditabbo. Samayavasena ekamuhuttapubbaṇhasāyanharattindivādīsu samayesu santānavasena pavattamānaṃ taṃ taṃ samayaṃ paccuppannaṃ nāma, tato pubbe atītaṃ, pacchā anāgataṃ. Khaṇavasena uppādādikhaṇattayapariyāpannaṃ paccuppannaṃ, tato pubbe anāgataṃ, pacchā atītaṃ. Apica atikkantahetupaccayakiccaṃ atītaṃ, niṭṭhitahetukiccamaniṭṭhitapaccayakiccaṃ paccuppannaṃ, ubhayakiccamasampattaṃ anāgataṃ. Sakiccakkhaṇe vā paccuppannaṃ, tato pubbe anāgataṃ, pacchā atītaṃ. Ettha ca khaṇādikathāva nippariyāyā sesā sapariyāyā.
අජ්‌ඣත්‌තන්‌ති පඤ්‌චසුපි ඛන්‌ධෙසු ඉධ නියකජ්‌ඣත්‌තං අධිප්‌පෙතං, තස්‌මා අත්‌තනො සන්‌තානෙ පවත්‌තං පාටිපුග්‌ගලිකං රූපං අජ්‌ඣත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. තතො බහිභූතං පන ඉන්‌ද්‍රියබද්‌ධං වා අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධං වා රූපං බහිද්‌ධා නාම. ඔළාරිකන්‌ති චක්‌ඛුසොතඝානජිව්‌හාකායරූපසද්‌දගන්‌ධරසඵොට්‌ඨබ්‌බසඞ්‌ඛාතා පථවීතෙජොවායො චාති ද්‌වාදසවිධං රූපං ඝට්‌ටනවසෙන ගහෙතබ්‌බතො ඔළාරිකං. සෙසං පන ආපොධාතු ඉත්‌ථින්‌ද්‍රියං පුරිසින්‌ද්‍රියං ජීවිතින්‌ද්‍රියං හදයවත්‌ථු ඔජා ආකාසධාතු කායවිඤ්‌ඤත්‌ති වචීවිඤ්‌ඤත්‌ති රූපස්‌ස ලහුතා මුදුතා කම්‌මඤ්‌ඤතා උපචයො සන්‌තති ජරතා අනිච්‌චතාති සොළසවිධං රූපං ඝට්‌ටනවසෙන අගහෙතබ්‌බතො සුඛුමං. හීනං වා පණීතං වාති එත්‌ථ හීනපණීතභාවො පරියායතො නිප්‌පරියායතො ච. තත්‌ථ අකනිට්‌ඨානං රූපතො සුදස්‌සීනං රූපං හීනං, තදෙව සුදස්‌සානං රූපතො පණීතං. එවං යාව නරකසත්‌තානං රූපං, තාව පරියායතො හීනපණීතතා වෙදිතබ්‌බා. නිප්‌පරියායතො පන යත්‌ථ අකුසලවිපාකං උප්‌පජ්‌ජති, තං හීනං. යත්‌ථ කුසලවිපාකං, තං පණීතං. යං දූරෙ සන්‌තිකෙ වාති එත්‌ථ යං සුඛුමං, තදෙව දුප්‌පටිවිජ්‌ඣසභාවත්‌තා දූරෙ. යං ඔළාරිකං, තදෙව සුප්‌පටිවිජ්‌ඣසභාවත්‌තා සන්‌තිකෙ.
Ajjhattanti pañcasupi khandhesu idha niyakajjhattaṃ adhippetaṃ, tasmā attano santāne pavattaṃ pāṭipuggalikaṃ rūpaṃ ajjhattanti veditabbaṃ. Tato bahibhūtaṃ pana indriyabaddhaṃ vā anindriyabaddhaṃ vā rūpaṃ bahiddhā nāma. Oḷārikanti cakkhusotaghānajivhākāyarūpasaddagandharasaphoṭṭhabbasaṅkhātā pathavītejovāyo cāti dvādasavidhaṃ rūpaṃ ghaṭṭanavasena gahetabbato oḷārikaṃ. Sesaṃ pana āpodhātu itthindriyaṃ purisindriyaṃ jīvitindriyaṃ hadayavatthu ojā ākāsadhātu kāyaviññatti vacīviññatti rūpassa lahutā mudutā kammaññatā upacayo santati jaratā aniccatāti soḷasavidhaṃ rūpaṃ ghaṭṭanavasena agahetabbato sukhumaṃ. Hīnaṃ vā paṇītaṃ vāti ettha hīnapaṇītabhāvo pariyāyato nippariyāyato ca. Tattha akaniṭṭhānaṃ rūpato sudassīnaṃ rūpaṃ hīnaṃ, tadeva sudassānaṃ rūpato paṇītaṃ. Evaṃ yāva narakasattānaṃ rūpaṃ, tāva pariyāyato hīnapaṇītatā veditabbā. Nippariyāyato pana yattha akusalavipākaṃ uppajjati, taṃ hīnaṃ. Yattha kusalavipākaṃ, taṃ paṇītaṃ. Yaṃ dūre santike vāti ettha yaṃ sukhumaṃ, tadeva duppaṭivijjhasabhāvattā dūre. Yaṃ oḷārikaṃ, tadeva suppaṭivijjhasabhāvattā santike.
සබ්‌බං රූපං අනිච්‌චතො වවත්‌ථෙති එකං සම්‌මසනං, දුක්‌ඛතො වවත්‌ථෙති එකං සම්‌මසනං, අනත්‌තතො වවත්‌ථෙති එකං සම්‌මසනන්‌ති එත්‌ථ අයං භික්‌ඛු ‘‘යං කිඤ්‌චි රූප’’න්‌ති එවං අනියමනිද්‌දිට්‌ඨං සබ්‌බම්‌පි රූපං අතීතත්‌තිකෙන චෙව චතූහි අජ්‌ඣත්‌තාදිදුකෙහි චාති එකාදසහි ඔකාසෙහි පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වා සබ්‌බං රූපං අනිච්‌චතො වවත්‌ථෙති අනිච්‌චන්‌ති සම්‌මසති. කථං? පරතො වුත්‌තනයෙන. වුත්‌තඤ්‌හෙතං – ‘‘රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙනා’’ති (පටි. ම. 1.48). තස්‌මා එස යං අතීතං රූපං, තං යස්‌මා අතීතෙයෙව ඛීණං, නයිමං භවං සම්‌පත්‌තන්‌ති අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙන, යං අනාගතං රූපං අනන්‌තරභවෙ නිබ්‌බත්‌තිස්‌සති, තම්‌පි තත්‌ථෙව ඛීයිස්‌සති, න තතො පරං භවං ගමිස්‌සතීති අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙන, යං පච්‌චුප්‌පන්‌නං රූපං, තං ඉධෙව ඛීයති, න ඉතො ගච්‌ඡතීති අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙන, යං අජ්‌ඣත්‌තං රූපං, තම්‌පි අජ්‌ඣත්‌තමෙව ඛීයති, න බහිද්‌ධාභාවං ගච්‌ඡතීති අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙන, යං බහිද්‌ධා ඔළාරිකං සුඛුමං හීනං පණීතං දූරෙ සන්‌තිකෙ, තම්‌පි එත්‌ථෙව ඛීයති, න දූරභාවං ගච්‌ඡතීති අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙනාති සම්‌මසති. ඉදං සබ්‌බම්‌පි ‘‘අනිච්‌චං ඛයට්‌ඨෙනා’’ති එතස්‌ස වසෙන එකං සම්‌මසනං, පභෙදතො පන එකාදසවිධං හොති.
Sabbaṃrūpaṃ aniccato vavattheti ekaṃ sammasanaṃ, dukkhato vavattheti ekaṃ sammasanaṃ, anattato vavattheti ekaṃ sammasananti ettha ayaṃ bhikkhu ‘‘yaṃ kiñci rūpa’’nti evaṃ aniyamaniddiṭṭhaṃ sabbampi rūpaṃ atītattikena ceva catūhi ajjhattādidukehi cāti ekādasahi okāsehi paricchinditvā sabbaṃ rūpaṃ aniccato vavattheti aniccanti sammasati. Kathaṃ? Parato vuttanayena. Vuttañhetaṃ – ‘‘rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ khayaṭṭhenā’’ti (paṭi. ma. 1.48). Tasmā esa yaṃ atītaṃ rūpaṃ, taṃ yasmā atīteyeva khīṇaṃ, nayimaṃ bhavaṃ sampattanti aniccaṃ khayaṭṭhena, yaṃ anāgataṃ rūpaṃ anantarabhave nibbattissati, tampi tattheva khīyissati, na tato paraṃ bhavaṃ gamissatīti aniccaṃ khayaṭṭhena, yaṃ paccuppannaṃ rūpaṃ, taṃ idheva khīyati, na ito gacchatīti aniccaṃ khayaṭṭhena, yaṃ ajjhattaṃ rūpaṃ, tampi ajjhattameva khīyati, na bahiddhābhāvaṃ gacchatīti aniccaṃ khayaṭṭhena, yaṃ bahiddhā oḷārikaṃ sukhumaṃ hīnaṃ paṇītaṃ dūre santike, tampi ettheva khīyati, na dūrabhāvaṃ gacchatīti aniccaṃ khayaṭṭhenāti sammasati. Idaṃ sabbampi ‘‘aniccaṃ khayaṭṭhenā’’ti etassa vasena ekaṃ sammasanaṃ, pabhedato pana ekādasavidhaṃ hoti.
සබ්‌බමෙව චෙතං දුක්‌ඛං භයට්‌ඨෙනාති සම්‌මසති. භයට්‌ඨෙනාති සප්‌පටිභයතාය. යඤ්‌හි අනිච්‌චං, තං භයාවහං හොති සීහොපමසුත්‌තෙ (අ. නි. 4.33; සං. නි. 3.78) දෙවානං විය. ඉති ඉදම්‌පි ‘‘දුක්‌ඛං භයට්‌ඨෙනා’’ති එතස්‌ස වසෙන එකං සම්‌මසනං, පභෙදතො පන එකාදසවිධං හොති.
Sabbameva cetaṃ dukkhaṃ bhayaṭṭhenāti sammasati. Bhayaṭṭhenāti sappaṭibhayatāya. Yañhi aniccaṃ, taṃ bhayāvahaṃ hoti sīhopamasutte (a. ni. 4.33; saṃ. ni. 3.78) devānaṃ viya. Iti idampi ‘‘dukkhaṃ bhayaṭṭhenā’’ti etassa vasena ekaṃ sammasanaṃ, pabhedato pana ekādasavidhaṃ hoti.
යථා ච දුක්‌ඛං, එවං සබ්‌බම්‌පි තං අනත්‌තා අසාරකට්‌ඨෙනාති සම්‌මසති. අසාරකට්‌ඨෙනාති ‘‘අත්‌තා නිවාසී කාරකො වෙදකො සයංවසී’’ති එවං පරිකප්‌පිතස්‌ස අත්‌තසාරස්‌ස අභාවෙන. යඤ්‌හි අනිච්‌චං දුක්‌ඛං, අත්‌තනොපි අනිච්‌චතං වා උදයබ්‌බයපීළනං වා වාරෙතුං න සක්‌කොති, කුතො තස්‌ස කාරකාදිභාවො. තෙනාහ – ‘‘රූපඤ්‌ච හිදං, භික්‌ඛවෙ, අත්‌තා අභවිස්‌ස, නයිදං රූපං ආබාධාය සංවත්‌තෙය්‍යා’’තිආදි (සං. නි. 3.59). ඉති ඉදං ‘‘අනත්‌තා අසාරකට්‌ඨෙනා’’ති එතස්‌ස වසෙන එකං සම්‌මසනං, පභෙදතො පන එකාදසවිධං හොති. එසෙව නයො වෙදනාදීසු. ඉති එකෙකස්‌මිං ඛන්‌ධෙ එකාදස එකාදස කත්‌වා පඤ්‌චසු ඛන්‌ධෙසු පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස සම්‌මසනානි හොන්‌ති, අනිච්‌චතො පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස , දුක්‌ඛතො පඤ්‌චපඤ්‌ඤාස, අනත්‌තතො පඤ්‌චපඤ්‌ඤාසාති තිවිධානුපස්‌සනාවසෙන සබ්‌බානි පඤ්‌චසට්‌ඨිසතසම්‌මසනානි හොන්‌ති.
Yathā ca dukkhaṃ, evaṃ sabbampi taṃ anattā asārakaṭṭhenāti sammasati. Asārakaṭṭhenāti ‘‘attā nivāsī kārako vedako sayaṃvasī’’ti evaṃ parikappitassa attasārassa abhāvena. Yañhi aniccaṃ dukkhaṃ, attanopi aniccataṃ vā udayabbayapīḷanaṃ vā vāretuṃ na sakkoti, kuto tassa kārakādibhāvo. Tenāha – ‘‘rūpañca hidaṃ, bhikkhave, attā abhavissa, nayidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyyā’’tiādi (saṃ. ni. 3.59). Iti idaṃ ‘‘anattā asārakaṭṭhenā’’ti etassa vasena ekaṃ sammasanaṃ, pabhedato pana ekādasavidhaṃ hoti. Eseva nayo vedanādīsu. Iti ekekasmiṃ khandhe ekādasa ekādasa katvā pañcasu khandhesu pañcapaññāsa sammasanāni honti, aniccato pañcapaññāsa , dukkhato pañcapaññāsa, anattato pañcapaññāsāti tividhānupassanāvasena sabbāni pañcasaṭṭhisatasammasanāni honti.
කෙචි පන ‘‘සබ්‌බං රූපං, සබ්‌බං වෙදනං, සබ්‌බං සඤ්‌ඤං, සබ්‌බෙ සඞ්‌ඛාරෙ, සබ්‌බං විඤ්‌ඤාණන්‌ති පදම්‌පි පක්‌ඛිපිත්‌වා එකෙකස්‌මිං ඛන්‌ධෙ ද්‌වාදස ද්‌වාදස කත්‌වා පඤ්‌චසු සට්‌ඨි, අනුපස්‌සනාතො අසීතිසතසම්‌මසනානී’’ති වදන්‌ති.
Keci pana ‘‘sabbaṃ rūpaṃ, sabbaṃ vedanaṃ, sabbaṃ saññaṃ, sabbe saṅkhāre, sabbaṃ viññāṇanti padampi pakkhipitvā ekekasmiṃ khandhe dvādasa dvādasa katvā pañcasu saṭṭhi, anupassanāto asītisatasammasanānī’’ti vadanti.
අතීතාදිවිභාගෙ පනෙත්‌ථ සන්‌තතිවසෙන ඛණාදිවසෙන ච වෙදනාය අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නභාවො වෙදිතබ්‌බො. තත්‌ථ සන්‌තතිවසෙන එකවීථිඑකජවනඑකසමාපත්‌තිපරියාපන්‌නා එකවිධවිසයසමායොගප්‌පවත්‌තා ච පච්‌චුප්‌පන්‌නා, තතො පුබ්‌බෙ අතීතා, පච්‌ඡා අනාගතා. ඛණාදිවසෙන ඛණත්‌තයපරියාපන්‌නා පුබ්‌බන්‌තාපරන්‌තමජ්‌ඣගතා සකිච්‌චඤ්‌ච කුරුමානා වෙදනා පච්‌චුප්‌පන්‌නා, තතො පුබ්‌බෙ අතීතා, පච්‌ඡා අනාගතා. අජ්‌ඣත්‌තබහිද්‌ධාභෙදො නියකජ්‌ඣත්‌තවසෙනෙව වෙදිතබ්‌බො.
Atītādivibhāge panettha santativasena khaṇādivasena ca vedanāya atītānāgatapaccuppannabhāvo veditabbo. Tattha santativasena ekavīthiekajavanaekasamāpattipariyāpannā ekavidhavisayasamāyogappavattā ca paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Khaṇādivasena khaṇattayapariyāpannā pubbantāparantamajjhagatā sakiccañca kurumānā vedanā paccuppannā, tato pubbe atītā, pacchā anāgatā. Ajjhattabahiddhābhedo niyakajjhattavaseneva veditabbo.
ඔළාරිකසුඛුමභාවො ‘‘අකුසලා වෙදනා ඔළාරිකා, කුසලාබ්‍යාකතා වෙදනා සුඛුමා’’තිආදිනා (විභ. 4) නයෙන විභඞ්‌ගෙ වුත්‌තෙන ජාතිසභාවපුග්‌ගලලොකියලොකුත්‌තරවසෙන වෙදිතබ්‌බො. ජාතිවසෙන තාව අකුසලා වෙදනා සාවජ්‌ජකිරියහෙතුතො, කිලෙසසන්‌තාපභාවතො ච අවූපසන්‌තවුත්‌තීති කුසලවෙදනාය ඔළාරිකා, සබ්‍යාපාරතො සඋස්‌සාහතො සවිපාකතො කිලෙසසන්‌තාපභාවතො සාවජ්‌ජතො ච විපාකාබ්‍යාකතාය ඔළාරිකා, සවිපාකතො කිලෙසසන්‌තාපභාවතො සබ්‍යාබජ්‌ඣතො සාවජ්‌ජතො ච කිරියාබ්‍යාකතාය ඔළාරිකා. කුසලාබ්‍යාකතා පන වුත්‌තවිපරියායතො අකුසලාය වෙදනාය සුඛුමා. ද්‌වෙපි කුසලාකුසලා වෙදනා සබ්‍යාපාරතො සඋස්‌සාහතො සවිපාකතො ච යථායොගං දුවිධායපි අබ්‍යාකතාය ඔළාරිකා, වුත්‌තවිපරියායෙන දුවිධාපි අබ්‍යාකතා තාහි සුඛුමා. එවං තාව ජාතිවසෙන ඔළාරිකසුඛුමතා වෙදිතබ්‌බා.
Oḷārikasukhumabhāvo ‘‘akusalā vedanā oḷārikā, kusalābyākatā vedanā sukhumā’’tiādinā (vibha. 4) nayena vibhaṅge vuttena jātisabhāvapuggalalokiyalokuttaravasena veditabbo. Jātivasena tāva akusalā vedanā sāvajjakiriyahetuto, kilesasantāpabhāvato ca avūpasantavuttīti kusalavedanāya oḷārikā, sabyāpārato saussāhato savipākato kilesasantāpabhāvato sāvajjato ca vipākābyākatāya oḷārikā, savipākato kilesasantāpabhāvato sabyābajjhato sāvajjato ca kiriyābyākatāya oḷārikā. Kusalābyākatā pana vuttavipariyāyato akusalāya vedanāya sukhumā. Dvepi kusalākusalā vedanā sabyāpārato saussāhato savipākato ca yathāyogaṃ duvidhāyapi abyākatāya oḷārikā, vuttavipariyāyena duvidhāpi abyākatā tāhi sukhumā. Evaṃ tāva jātivasena oḷārikasukhumatā veditabbā.
සභාවවසෙන පන දුක්‌ඛා වෙදනා නිරස්‌සාදතො සවිප්‌ඵාරතො ඛොභකරණතො උබ්‌බෙජනීයතො අභිභවනතො ච ඉතරාහි ද්‌වීහි ඔළාරිකා, ඉතරා පන ද්‌වෙ සාතතො සන්‌තතො පණීතතො මනාපතො මජ්‌ඣත්‌තතො ච යථායොගං දුක්‌ඛාය සුඛුමා. උභො පන සුඛදුක්‌ඛා සවිප්‌ඵාරතො උබ්‌බෙජනීයතො ඛොභකරණතො පාකටතො ච අදුක්‌ඛමසුඛාය ඔළාරිකා, සා වුත්‌තවිපරියායෙන තදුභයතො සුඛුමා. එවං සභාවවසෙන ඔළාරිකසුඛුමතා වෙදිතබ්‌බා.
Sabhāvavasena pana dukkhā vedanā nirassādato savipphārato khobhakaraṇato ubbejanīyato abhibhavanato ca itarāhi dvīhi oḷārikā, itarā pana dve sātato santato paṇītato manāpato majjhattato ca yathāyogaṃ dukkhāya sukhumā. Ubho pana sukhadukkhā savipphārato ubbejanīyato khobhakaraṇato pākaṭato ca adukkhamasukhāya oḷārikā, sā vuttavipariyāyena tadubhayato sukhumā. Evaṃ sabhāvavasena oḷārikasukhumatā veditabbā.
පුග්‌ගලවසෙන පන අසමාපන්‌නස්‌ස වෙදනා නානාරම්‌මණෙ වික්‌ඛිත්‌තභාවතො සමාපන්‌නස්‌ස වෙදනාය ඔළාරිකා, විපරියායෙන ඉතරා සුඛුමා. එවං පුග්‌ගලවසෙන ඔළාරිකසුඛුමතා වෙදිතබ්‌බා.
Puggalavasena pana asamāpannassa vedanā nānārammaṇe vikkhittabhāvato samāpannassa vedanāya oḷārikā, vipariyāyena itarā sukhumā. Evaṃ puggalavasena oḷārikasukhumatā veditabbā.
ලොකියලොකුත්‌තරවසෙන පන සාසවා වෙදනා ලොකියා, සා ආසවුප්‌පත්‌තිහෙතුතො ඔඝනියතො යොගනියතො ගන්‌ථනියතො නීවරණියතො උපාදානියතො සංකිලෙසිකතො පුථුජ්‌ජනසාධාරණතො ච අනාසවාය ඔළාරිකා, අනාසවා ච විපරියායෙන සාසවාය සුඛුමා. එවං ලොකියලොකුත්‌තරවසෙන ඔළාරිකසුඛුමතා වෙදිතබ්‌බා.
Lokiyalokuttaravasena pana sāsavā vedanā lokiyā, sā āsavuppattihetuto oghaniyato yoganiyato ganthaniyato nīvaraṇiyato upādāniyato saṃkilesikato puthujjanasādhāraṇato ca anāsavāya oḷārikā, anāsavā ca vipariyāyena sāsavāya sukhumā. Evaṃ lokiyalokuttaravasena oḷārikasukhumatā veditabbā.
තත්‌ථ ජාතිආදිවසෙන සම්‌භෙදො පරිහරිතබ්‌බො. අකුසලවිපාකකායවිඤ්‌ඤාණසම්‌පයුත්‌තා හි වෙදනා ජාතිවසෙන අබ්‍යාකතත්‌තා සුඛුමාපි සමානා සභාවාදිවසෙන ඔළාරිකා හොති. වුත්‌තඤ්‌හෙතං –
Tattha jātiādivasena sambhedo pariharitabbo. Akusalavipākakāyaviññāṇasampayuttā hi vedanā jātivasena abyākatattā sukhumāpi samānā sabhāvādivasena oḷārikā hoti. Vuttañhetaṃ –
‘‘අබ්‍යාකතා වෙදනා සුඛුමා, දුක්‌ඛා වෙදනා ඔළාරිකා. සමාපන්‌නස්‌ස වෙදනා සුඛුමා, අසමාපන්‌නස්‌ස වෙදනා ඔළාරිකා. අනාසවා වෙදනා සුඛුමා, සාසවා වෙදනා ඔළාරිකා’’ති (විභ. 11).
‘‘Abyākatā vedanā sukhumā, dukkhā vedanā oḷārikā. Samāpannassa vedanā sukhumā, asamāpannassa vedanā oḷārikā. Anāsavā vedanā sukhumā, sāsavā vedanā oḷārikā’’ti (vibha. 11).
යථා ච දුක්‌ඛා වෙදනා, එවං සුඛාදයොපි. තාපි හි ජාතිවසෙන ඔළාරිකා, සභාවාදිවසෙන සුඛුමා හොන්‌ති. තස්‌මා යථා ජාතිආදිවසෙන සම්‌භෙදො න හොති, තථා වෙදනානං ඔළාරිකසුඛුමතා වෙදිතබ්‌බා. සෙය්‍යථිදං, අබ්‍යාකතා ජාතිවසෙන කුසලාකුසලාහි සුඛුමා. තත්‌ථ කතමා අබ්‍යාකතා? කිං දුක්‌ඛා? කිං සුඛා? කිං සමාපන්‌නස්‌ස? කිං අසමාපන්‌නස්‌ස? කිං සාසවා? කිං අනාසවාති? එවං සභාවාදිභෙදො න පරාමසිතබ්‌බො. එස නයො සබ්‌බත්‌ථ.
Yathā ca dukkhā vedanā, evaṃ sukhādayopi. Tāpi hi jātivasena oḷārikā, sabhāvādivasena sukhumā honti. Tasmā yathā jātiādivasena sambhedo na hoti, tathā vedanānaṃ oḷārikasukhumatā veditabbā. Seyyathidaṃ, abyākatā jātivasena kusalākusalāhi sukhumā. Tattha katamā abyākatā? Kiṃ dukkhā? Kiṃ sukhā? Kiṃ samāpannassa? Kiṃ asamāpannassa? Kiṃ sāsavā? Kiṃ anāsavāti? Evaṃ sabhāvādibhedo na parāmasitabbo. Esa nayo sabbattha.
අපිච ‘‘තං තං වා පන වෙදනං උපාදායුපාදාය වෙදනා ඔළාරිකා සුඛුමා දට්‌ඨබ්‌බා’’ති වචනතො අකුසලාදීසුපි ලොභසහගතාය දොසසහගතා වෙදනා අග්‌ගි විය නිස්‌සයදහනතො ඔළාරිකා, ලොභසහගතා සුඛුමා. දොසසහගතාපි නියතා ඔළාරිකා, අනියතා සුඛුමා. නියතාපි කප්‌පට්‌ඨිතිකා ඔළාරිකා, ඉතරා සුඛුමා. කප්‌පට්‌ඨිතිකාසුපි අසඞ්‌ඛාරිකා ඔළාරිකා, ඉතරා සුඛුමා. ලොභසහගතා පන දිට්‌ඨිසම්‌පයුත්‌තා ඔළාරිකා, ඉතරා සුඛුමා. සාපි නියතා කප්‌පට්‌ඨිතිකා අසඞ්‌ඛාරිකා ඔළාරිකා, ඉතරා සුඛුමා. අවිසෙසෙන ච අකුසලා බහුවිපාකා ඔළාරිකා, අප්‌පවිපාකා සුඛුමා. කුසලා පන අප්‌පවිපාකා ඔළාරිකා, බහුවිපාකා සුඛුමා.
Apica ‘‘taṃ taṃ vā pana vedanaṃ upādāyupādāya vedanā oḷārikā sukhumā daṭṭhabbā’’ti vacanato akusalādīsupi lobhasahagatāya dosasahagatā vedanā aggi viya nissayadahanato oḷārikā, lobhasahagatā sukhumā. Dosasahagatāpi niyatā oḷārikā, aniyatā sukhumā. Niyatāpi kappaṭṭhitikā oḷārikā, itarā sukhumā. Kappaṭṭhitikāsupi asaṅkhārikā oḷārikā, itarā sukhumā. Lobhasahagatā pana diṭṭhisampayuttā oḷārikā, itarā sukhumā. Sāpi niyatā kappaṭṭhitikā asaṅkhārikā oḷārikā, itarā sukhumā. Avisesena ca akusalā bahuvipākā oḷārikā, appavipākā sukhumā. Kusalā pana appavipākā oḷārikā, bahuvipākā sukhumā.
අපිච කාමාවචරකුසලා ඔළාරිකා, රූපාවචරා සුඛුමා, තතො අරූපාවචරා, තතො ලොකුත්‌තරා. කාමාවචරා ච දානමයා ඔළාරිකා, සීලමයා සුඛුමා. සීලමයාපි ඔළාරිකා, තතො භාවනාමයා සුඛුමා. භාවනාමයාපි දුහෙතුකා ඔළාරිකා, තිහෙතුකා සුඛුමා. තිහෙතුකාපි සසඞ්‌ඛාරිකා ඔළාරිකා, අසඞ්‌ඛාරිකා සුඛුමා . රූපාවචරා ච පඨමජ්‌ඣානිකා ඔළාරිකා…පෙ.… පඤ්‌චමජ්‌ඣානිකා සුඛුමාව. අරූපාවචරා ච ආකාසානඤ්‌චායතනසම්‌පයුත්‌තා ඔළාරිකා…පෙ.… නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනසම්‌පයුත්‌තා සුඛුමාව. ලොකුත්‌තරා ච සොතාපත්‌තිමග්‌ගසම්‌පයුත්‌තා ඔළාරිකා…පෙ.… අරහත්‌තමග්‌ගසම්‌පයුත්‌තා සුඛුමාව. එස නයො තංතංභූමිවිපාකකිරියාවෙදනාසු දුක්‌ඛාදිඅසමාපන්‌නාදිසාසවාදිවසෙන වුත්‌තවෙදනාසු ච. ඔකාසවසෙන වාපි නිරයෙ දුක්‌ඛා ඔළාරිකා, තිරච්‌ඡානයොනියං සුඛුමා…පෙ.… පරනිම්‌මිතවසවත්‌තීසු සුඛුමාව. යථා ච දුක්‌ඛා, එවං සුඛාපි සබ්‌බත්‌ථ යථානුරූපං යොජෙතබ්‌බා. වත්‌ථුවසෙන චාපි හීනවත්‌ථුකා යා කාචි වෙදනා ඔළාරිකා, පණීතවත්‌ථුකා සුඛුමා. හීනපණීතභෙදෙ යා ඔළාරිකා, සා හීනා. යා ච සුඛුමා, සා පණීතාති දට්‌ඨබ්‌බා.
Apica kāmāvacarakusalā oḷārikā, rūpāvacarā sukhumā, tato arūpāvacarā, tato lokuttarā. Kāmāvacarā ca dānamayā oḷārikā, sīlamayā sukhumā. Sīlamayāpi oḷārikā, tato bhāvanāmayā sukhumā. Bhāvanāmayāpi duhetukā oḷārikā, tihetukā sukhumā. Tihetukāpi sasaṅkhārikā oḷārikā, asaṅkhārikā sukhumā . Rūpāvacarā ca paṭhamajjhānikā oḷārikā…pe… pañcamajjhānikā sukhumāva. Arūpāvacarā ca ākāsānañcāyatanasampayuttā oḷārikā…pe… nevasaññānāsaññāyatanasampayuttā sukhumāva. Lokuttarā ca sotāpattimaggasampayuttā oḷārikā…pe… arahattamaggasampayuttā sukhumāva. Esa nayo taṃtaṃbhūmivipākakiriyāvedanāsu dukkhādiasamāpannādisāsavādivasena vuttavedanāsu ca. Okāsavasena vāpi niraye dukkhā oḷārikā, tiracchānayoniyaṃ sukhumā…pe… paranimmitavasavattīsu sukhumāva. Yathā ca dukkhā, evaṃ sukhāpi sabbattha yathānurūpaṃ yojetabbā. Vatthuvasena cāpi hīnavatthukā yā kāci vedanā oḷārikā, paṇītavatthukā sukhumā. Hīnapaṇītabhede yā oḷārikā, sā hīnā. Yā ca sukhumā, sā paṇītāti daṭṭhabbā.
දූරසන්‌තිකපදෙ පන ‘‘අකුසලා වෙදනා කුසලාබ්‍යාකතාහි වෙදනාහි දූරෙ, අකුසලා වෙදනා අකුසලාය වෙදනාය සන්‌තිකෙ’’තිආදිනා (විභ. 13) නයෙන විභඞ්‌ගෙ විභත්‌තා. තස්‌මා අකුසලා වෙදනා විසභාගතො අසංසට්‌ඨතො අසරික්‌ඛතො ච කුසලාබ්‍යාකතාහි දූරෙ, තථා කුසලාබ්‍යාකතා අකුසලාය. එස නයො සබ්‌බවාරෙසු. අකුසලා පන වෙදනා සභාගතො සංසට්‌ඨතො සරික්‌ඛතො ච අකුසලාය සන්‌තිකෙති ඉදං වෙදනාය අතීතාදිවිභාගෙ විත්‌ථාරකථාමුඛං. තංතංවෙදනාසම්‌පයුත්‌තානං පන සඤ්‌ඤාදීනම්‌පි එතං එවමෙව වෙදිතබ්‌බං.
Dūrasantikapade pana ‘‘akusalā vedanā kusalābyākatāhi vedanāhi dūre, akusalā vedanā akusalāya vedanāya santike’’tiādinā (vibha. 13) nayena vibhaṅge vibhattā. Tasmā akusalā vedanā visabhāgato asaṃsaṭṭhato asarikkhato ca kusalābyākatāhi dūre, tathā kusalābyākatā akusalāya. Esa nayo sabbavāresu. Akusalā pana vedanā sabhāgato saṃsaṭṭhato sarikkhato ca akusalāya santiketi idaṃ vedanāya atītādivibhāge vitthārakathāmukhaṃ. Taṃtaṃvedanāsampayuttānaṃ pana saññādīnampi etaṃ evameva veditabbaṃ.
යෙ පනෙත්‌ථ වෙදනාදීසු චක්‌ඛු…පෙ.… ජරාමරණන්‌ති පෙය්‍යාලෙන සංඛිත්‌තෙසු ච ධම්‌මෙසු ලොකුත්‌තරධම්‌මා ආගතා, තෙ අසම්‌මසනූපගත්‌තා ඉමස්‌මිං අධිකාරෙ න ගහෙතබ්‌බා. තෙ පන කෙවලං තෙන තෙන පදෙන සඞ්‌ගහිතධම්‌මදස්‌සනවසෙන ච අභිඤ්‌ඤෙය්‍යනිද්‌දෙසෙ ආගතනයෙන ච වුත්‌තා. යෙපි ච සම්‌මසනූපගා, තෙසු යෙ යස්‌ස පාකටා හොන්‌ති, සුඛෙන පරිග්‌ගහං ගච්‌ඡන්‌ති, තෙසු තෙන සම්‌මසනං ආරභිතබ්‌බං. ජාතිජරාමරණවසෙන විසුං සම්‌මසනාභාවෙපි ජාතිජරාමරණවන්‌තෙසුයෙව පන සම්‌මසිතෙසු තානිපි සම්‌මසිතානි හොන්‌තීති පරියායෙන තෙසම්‌පි වසෙන සම්‌මසනං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අනිච්‌චතො වවත්‌ථෙතීතිආදිනා නයෙන අතීතත්‌තිකස්‌සෙව ච වසෙන සම්‌මසනස්‌ස වුත්‌තත්‌තා අජ්‌ඣත්‌තාදිභෙදං අනාමසිත්‌වාපි අතීතත්‌තිකස්‌සෙව වසෙන පරිච්‌ඡින්‌දිත්‌වාපි අනිච්‌චාදිතො සම්‌මසනං කාතබ්‌බමෙව.
Ye panettha vedanādīsu cakkhu…pe… jarāmaraṇanti peyyālena saṃkhittesu ca dhammesu lokuttaradhammā āgatā, te asammasanūpagattā imasmiṃ adhikāre na gahetabbā. Te pana kevalaṃ tena tena padena saṅgahitadhammadassanavasena ca abhiññeyyaniddese āgatanayena ca vuttā. Yepi ca sammasanūpagā, tesu ye yassa pākaṭā honti, sukhena pariggahaṃ gacchanti, tesu tena sammasanaṃ ārabhitabbaṃ. Jātijarāmaraṇavasena visuṃ sammasanābhāvepi jātijarāmaraṇavantesuyeva pana sammasitesu tānipi sammasitāni hontīti pariyāyena tesampi vasena sammasanaṃ vuttanti veditabbaṃ. Atītānāgatapaccuppannaṃ aniccato vavatthetītiādinā nayena atītattikasseva ca vasena sammasanassa vuttattā ajjhattādibhedaṃ anāmasitvāpi atītattikasseva vasena paricchinditvāpi aniccādito sammasanaṃ kātabbameva.
යං පන අනිච්‌චං, තං යස්‌මා නියමතො සඞ්‌ඛතාදිභෙදං හොති, තෙනස්‌ස පරියායදස්‌සනත්‌ථං, නානාකාරෙහි වා මනසිකාරප්‌පවත්‌තිදස්‌සනත්‌ථං රූපං අතීතානාගතපච්‌චුප්‌පන්‌නං අනිච්‌චං සඞ්‌ඛතන්‌තිආදිමාහ . තඤ්‌හි හුත්‌වා අභාවට්‌ඨෙන අනිච්‌චං, අනිච්‌චන්‌තිකතාය ආදිඅන්‌තවන්‌තතාය වා අනිච්‌චං. පච්‌චයෙහි සමාගන්‌ත්‌වා කතත්‌තා සඞ්‌ඛතං. පච්‌චයෙ පටිච්‌ච නිස්‌සාය සමං, සහ වා උප්‌පන්‌නත්‌තා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නං. එතෙන පච්‌චයෙහි කතෙපි පච්‌චයානං අබ්‍යාපාරතං දස්‌සෙති. ඛයධම්‌මන්‌ති ඛීයනධම්‌මං ඛීයනපකතිකං. වයධම්‌මන්‌ති නස්‌සනධම්‌මං. නයිදං මන්‌දීභාවක්‌ඛයවසෙන ඛයධම්‌මං, කෙවලං විගමනපකතිකං. පහූතස්‌ස මන්‌දීභාවොපි හි ලොකෙ ඛයොති වුච්‌චති. විරාගධම්‌මන්‌ති නයිදං කුහිඤ්‌චි ගමනවසෙන වයධම්‌මං, කෙවලං සභාවාතික්‌කමනපකතිකං. ‘‘විරාගො නාම ජිගුච්‌ඡනං වා සමතික්‌කමො වා’’ති හි වුත්‌තං. නිරොධධම්‌මන්‌ති නයිදං සභාවාතික්‌කමෙන පුනරාවත්‌තිධම්‌මං, කෙවලං අපුනරාවත්‌තිනිරොධෙන නිරුජ්‌ඣනපකතිකන්‌ති පුරිමපුරිමපදස්‌ස අත්‌ථවිවරණවසෙන පච්‌ඡිමපච්‌ඡිමපදං වුත්‌තන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Yaṃ pana aniccaṃ, taṃ yasmā niyamato saṅkhatādibhedaṃ hoti, tenassa pariyāyadassanatthaṃ, nānākārehi vā manasikārappavattidassanatthaṃ rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ aniccaṃ saṅkhatantiādimāha . Tañhi hutvā abhāvaṭṭhena aniccaṃ, aniccantikatāya ādiantavantatāya vā aniccaṃ. Paccayehi samāgantvā katattā saṅkhataṃ. Paccaye paṭicca nissāya samaṃ, saha vā uppannattā paṭiccasamuppannaṃ. Etena paccayehi katepi paccayānaṃ abyāpārataṃ dasseti. Khayadhammanti khīyanadhammaṃ khīyanapakatikaṃ. Vayadhammanti nassanadhammaṃ. Nayidaṃ mandībhāvakkhayavasena khayadhammaṃ, kevalaṃ vigamanapakatikaṃ. Pahūtassa mandībhāvopi hi loke khayoti vuccati. Virāgadhammanti nayidaṃ kuhiñci gamanavasena vayadhammaṃ, kevalaṃ sabhāvātikkamanapakatikaṃ. ‘‘Virāgo nāma jigucchanaṃ vā samatikkamo vā’’ti hi vuttaṃ. Nirodhadhammanti nayidaṃ sabhāvātikkamena punarāvattidhammaṃ, kevalaṃ apunarāvattinirodhena nirujjhanapakatikanti purimapurimapadassa atthavivaraṇavasena pacchimapacchimapadaṃ vuttanti veditabbaṃ.
අථ වා එකභවපරියාපන්‌නරූපභඞ්‌ගවසෙන ඛයධම්‌මං, එකසන්‌තතිපරියාපන්‌නරූපක්‌ඛයවසෙන වයධම්‌මං, රූපස්‌ස ඛණභඞ්‌ගවසෙන විරාගධම්‌මං, තිණ්‌ණම්‌පි අපුනප්‌පවත්‌තිවසෙන නිරොධධම්‌මන්‌තිපි යොජෙතබ්‌බං.
Atha vā ekabhavapariyāpannarūpabhaṅgavasena khayadhammaṃ, ekasantatipariyāpannarūpakkhayavasena vayadhammaṃ, rūpassa khaṇabhaṅgavasena virāgadhammaṃ, tiṇṇampi apunappavattivasena nirodhadhammantipi yojetabbaṃ.
ජරාමරණං අනිච්‌චන්‌තිආදීසු ජරාමරණං න අනිච්‌චං, අනිච්‌චසභාවානං පන ඛන්‌ධානං ජරාමරණත්‌තා අනිච්‌චං නාම ජාතං. සඞ්‌ඛතාදීසුපි එසෙව නයො. අන්‌තරපෙය්‍යාලෙ ජාතියාපි අනිච්‌චාදිතාය එසෙව නයො.
Jarāmaraṇaṃ aniccantiādīsu jarāmaraṇaṃ na aniccaṃ, aniccasabhāvānaṃ pana khandhānaṃ jarāmaraṇattā aniccaṃ nāma jātaṃ. Saṅkhatādīsupi eseva nayo. Antarapeyyāle jātiyāpi aniccāditāya eseva nayo.
ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණන්‌තිආදි න විපස්‌සනාවසෙන වුත්‌තං, කෙවලං පටිච්‌චසමුප්‌පාදස්‌ස එකෙකඅඞ්‌ගවසෙන සඞ්‌ඛිපිත්‌වා වවත්‌ථානතො සම්‌මසනඤාණං නාම හොතීති පරියායෙන වුත්‌තං. න පනෙතං කලාපසම්‌මසනඤාණං ධම්‌මට්‌ඨිතිඤාණමෙව තං හොතීති. අසති ජාතියාති ලිඞ්‌ගවිපල්‌ලාසො කතො, අසතියා ජාතියාති වුත්‌තං හොති. අසති සඞ්‌ඛාරෙසූති වචනවිපල්‌ලාසො කතො, අසන්‌තෙසු සඞ්‌ඛාරෙසූති වුත්‌තං හොති. භවපච්‌චයා ජාති, අසතීතිආදි ‘‘භවපච්‌චයා ජාති, අසති භවෙ නත්‌ථි ජාතී’’තිආදිනා නයෙන යොජෙතබ්‌බං.
Jātipaccayā jarāmaraṇantiādi na vipassanāvasena vuttaṃ, kevalaṃ paṭiccasamuppādassa ekekaaṅgavasena saṅkhipitvā vavatthānato sammasanañāṇaṃ nāma hotīti pariyāyena vuttaṃ. Na panetaṃ kalāpasammasanañāṇaṃ dhammaṭṭhitiñāṇameva taṃ hotīti. Asati jātiyāti liṅgavipallāso kato, asatiyā jātiyāti vuttaṃ hoti. Asati saṅkhāresūti vacanavipallāso kato, asantesu saṅkhāresūti vuttaṃ hoti. Bhavapaccayā jāti, asatītiādi ‘‘bhavapaccayā jāti, asati bhave natthi jātī’’tiādinā nayena yojetabbaṃ.
සම්‌මසනඤාණනිද්‌දෙසවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Sammasanañāṇaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / පටිසම්‌භිදාමග්‌ගපාළි • Paṭisambhidāmaggapāḷi / 5. සම්‌මසනඤාණනිද්‌දෙසො • 5. Sammasanañāṇaniddeso
