| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
६. सम्मससुत्तवण्णना
6. Sammasasuttavaṇṇanā
६६. छट्ठे अस्साति भगवतो। सण्हसुखुमधम्मपरिदीपनतो सुखुमा। तीहि लक्खणेहि अङ्कियत्ता तिलक्खणाहता, अनिच्चादिलक्खणपरिदीपिनीति अत्थो। अरियधम्माधिगमस्स उपनिस्सयभूतेन हेतुना सहेतुका। तिहेतुकपटिसन्धिपञ्ञाय पाटिहारियपञ्ञाय च अत्थिताय पञ्ञवन्तो न केवलं अज्झत्तिकअङ्गसम्पत्तियेव, बाहिरङ्गसम्पत्तिपि नेसमत्थीति दस्सेतुं ‘‘सिनिद्धानी’’तिआदि वुत्तं। अब्भन्तरन्ति अज्झत्तं। पच्चयसम्मसनन्ति पच्चयुप्पन्नानं पच्चयवीमंसं।
66. Chaṭṭhe assāti bhagavato. Saṇhasukhumadhammaparidīpanato sukhumā. Tīhi lakkhaṇehi aṅkiyattā tilakkhaṇāhatā, aniccādilakkhaṇaparidīpinīti attho. Ariyadhammādhigamassa upanissayabhūtena hetunā sahetukā. Tihetukapaṭisandhipaññāya pāṭihāriyapaññāya ca atthitāya paññavanto na kevalaṃ ajjhattikaaṅgasampattiyeva, bāhiraṅgasampattipi nesamatthīti dassetuṃ ‘‘siniddhānī’’tiādi vuttaṃ. Abbhantaranti ajjhattaṃ. Paccayasammasananti paccayuppannānaṃ paccayavīmaṃsaṃ.
आरम्भानुरूपा अनुसन्धि यथानुसन्धि। न गताति न सम्पत्ता। असम्भिन्नपदन्ति अवोमिस्सकपदं, अञ्ञत्थ एवं अनागतं वाक्यन्ति अत्थो। तेनाह ‘‘अञ्ञत्थ हि एवं वुत्तं नाम नत्थी’’ति। एवन्ति ‘‘तेनहानन्दा’’ति एकवचनं, ‘‘सुणाथ मनसि करोथा’’ति बहुवचनं कत्वा वुत्तं नाम नत्थीति अत्थो। केचि पन ‘‘तेनहानन्दा’’ति इधापि बहुवचनमेव कत्वा पठन्ति ‘‘साधु अनुरुद्धा’’तिआदीसु विय। उपधीति अधिप्पेतं उपधीयति एत्थ दुक्खन्ति। उप्पज्जति उप्पादक्खणं उदयं पटिलभति ‘‘पाकटभावो ठितिको, अत्तलाभो उदयो’’ति। निविसति निवेसं ओकासं पटिलभति। एकवारमेव हि उप्पन्नमत्तस्स धम्मस्स दुब्बलत्तेन ओकासे विय पतिट्ठहनं नत्थि, पुनप्पुनं आरम्मणे पवत्तमानं निविट्ठं पतिट्ठितं नाम होति। तेनाह ‘‘निविसतीति पुनप्पुनं पवत्तिवसेन पतिट्ठहती’’ति।
Ārambhānurūpā anusandhi yathānusandhi. Na gatāti na sampattā. Asambhinnapadanti avomissakapadaṃ, aññattha evaṃ anāgataṃ vākyanti attho. Tenāha ‘‘aññattha hi evaṃ vuttaṃ nāma natthī’’ti. Evanti ‘‘tenahānandā’’ti ekavacanaṃ, ‘‘suṇātha manasi karothā’’ti bahuvacanaṃ katvā vuttaṃ nāma natthīti attho. Keci pana ‘‘tenahānandā’’ti idhāpi bahuvacanameva katvā paṭhanti ‘‘sādhu anuruddhā’’tiādīsu viya. Upadhīti adhippetaṃ upadhīyati ettha dukkhanti. Uppajjati uppādakkhaṇaṃ udayaṃ paṭilabhati ‘‘pākaṭabhāvo ṭhitiko, attalābho udayo’’ti. Nivisati nivesaṃ okāsaṃ paṭilabhati. Ekavārameva hi uppannamattassa dhammassa dubbalattena okāse viya patiṭṭhahanaṃ natthi, punappunaṃ ārammaṇe pavattamānaṃ niviṭṭhaṃ patiṭṭhitaṃ nāma hoti. Tenāha ‘‘nivisatīti punappunaṃ pavattivasena patiṭṭhahatī’’ti.
पियसभावन्ति पियायितब्बजातिकं। मधुरसभावन्ति इट्ठजातिकं। अभिनिविट्ठाति तण्हाभिनिवेसेन ओतिण्णा। सम्पत्तियन्ति भवसम्पत्तियं। निमित्तग्गहणानुसारेनाति पटिबिम्बग्गहणानुसारेन। कण्णस्स छिद्दपदेसं रजतनाळिकं विय, कण्णबद्धं पन पामङ्गसुत्तं विय। तुङ्गा उच्चा दीघा नासिका तुङ्गनासा। एवं लद्धवोहारं अत्तनो घानं। ‘‘लद्धवोहारा’’ति वा पाठो। तस्मिं सति तुङ्गा नासा येसं ते तुङ्गनासा। एवं लद्धवोहारा सत्ता अत्तनो घानन्ति योजना वण्णसण्ठानतो रत्तकम्बलपटलं विय। सम्फस्सतो मुदुसिनिद्धं किच्चतो सिनिद्धमधुररसदं। साललट्ठिन्ति सालक्खन्धं।
Piyasabhāvanti piyāyitabbajātikaṃ. Madhurasabhāvanti iṭṭhajātikaṃ. Abhiniviṭṭhāti taṇhābhinivesena otiṇṇā. Sampattiyanti bhavasampattiyaṃ. Nimittaggahaṇānusārenāti paṭibimbaggahaṇānusārena. Kaṇṇassa chiddapadesaṃ rajatanāḷikaṃ viya, kaṇṇabaddhaṃ pana pāmaṅgasuttaṃ viya. Tuṅgā uccā dīghā nāsikā tuṅganāsā. Evaṃ laddhavohāraṃ attano ghānaṃ. ‘‘Laddhavohārā’’ti vā pāṭho. Tasmiṃ sati tuṅgā nāsā yesaṃ te tuṅganāsā. Evaṃ laddhavohārā sattā attano ghānanti yojanā vaṇṇasaṇṭhānato rattakambalapaṭalaṃ viya. Samphassato mudusiniddhaṃ kiccato siniddhamadhurarasadaṃ. Sālalaṭṭhinti sālakkhandhaṃ.
अद्दसंसूति पस्सिंसु। एवं वुत्तन्ति ‘‘कंसे’’ति एवं वुत्तं अधिट्ठानवोहारेन।
Addasaṃsūti passiṃsu. Evaṃ vuttanti ‘‘kaṃse’’ti evaṃ vuttaṃ adhiṭṭhānavohārena.
सम्पत्तिन्ति वण्णादिगुणं। आदीनवन्ति मरणग्गततो।
Sampattinti vaṇṇādiguṇaṃ. Ādīnavanti maraṇaggatato.
सत्तुपानीयेनाति सत्तुं पक्खिपित्वा आलोलितपानीयेन। चत्तारि पानानि विय चत्तारो मग्गा तण्हापिपासावूपसमनतो।
Sattupānīyenāti sattuṃ pakkhipitvā ālolitapānīyena. Cattāri pānāni viya cattāro maggā taṇhāpipāsāvūpasamanato.
सम्मससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Sammasasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ६. सम्मससुत्तं • 6. Sammasasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ६. सम्मससुत्तवण्णना • 6. Sammasasuttavaṇṇanā
