| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๖. สมฺมสสุตฺตวณฺณนา
6. Sammasasuttavaṇṇanā
๖๖. ฉเฎฺฐ อสฺสาติ ภควโตฯ สณฺหสุขุมธมฺมปริทีปนโต สุขุมาฯ ตีหิ ลกฺขเณหิ องฺกิยตฺตา ติลกฺขณาหตา, อนิจฺจาทิลกฺขณปริทีปินีติ อโตฺถฯ อริยธมฺมาธิคมสฺส อุปนิสฺสยภูเตน เหตุนา สเหตุกาฯ ติเหตุกปฎิสนฺธิปญฺญาย ปาฎิหาริยปญฺญาย จ อตฺถิตาย ปญฺญวโนฺต น เกวลํ อชฺฌตฺติกองฺคสมฺปตฺติเยว, พาหิรงฺคสมฺปตฺติปิ เนสมตฺถีติ ทเสฺสตุํ ‘‘สินิทฺธานี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ อพฺภนฺตรนฺติ อชฺฌตฺตํฯ ปจฺจยสมฺมสนนฺติ ปจฺจยุปฺปนฺนานํ ปจฺจยวีมํสํฯ
66. Chaṭṭhe assāti bhagavato. Saṇhasukhumadhammaparidīpanato sukhumā. Tīhi lakkhaṇehi aṅkiyattā tilakkhaṇāhatā, aniccādilakkhaṇaparidīpinīti attho. Ariyadhammādhigamassa upanissayabhūtena hetunā sahetukā. Tihetukapaṭisandhipaññāya pāṭihāriyapaññāya ca atthitāya paññavanto na kevalaṃ ajjhattikaaṅgasampattiyeva, bāhiraṅgasampattipi nesamatthīti dassetuṃ ‘‘siniddhānī’’tiādi vuttaṃ. Abbhantaranti ajjhattaṃ. Paccayasammasananti paccayuppannānaṃ paccayavīmaṃsaṃ.
อารมฺภานุรูปา อนุสนฺธิ ยถานุสนฺธิฯ น คตาติ น สมฺปตฺตาฯ อสมฺภินฺนปทนฺติ อโวมิสฺสกปทํ, อญฺญตฺถ เอวํ อนาคตํ วากฺยนฺติ อโตฺถฯ เตนาห ‘‘อญฺญตฺถ หิ เอวํ วุตฺตํ นาม นตฺถี’’ติฯ เอวนฺติ ‘‘เตนหานนฺทา’’ติ เอกวจนํ, ‘‘สุณาถ มนสิ กโรถา’’ติ พหุวจนํ กตฺวา วุตฺตํ นาม นตฺถีติ อโตฺถฯ เกจิ ปน ‘‘เตนหานนฺทา’’ติ อิธาปิ พหุวจนเมว กตฺวา ปฐนฺติ ‘‘สาธุ อนุรุทฺธา’’ติอาทีสุ วิยฯ อุปธีติ อธิเปฺปตํ อุปธียติ เอตฺถ ทุกฺขนฺติฯ อุปฺปชฺชติ อุปฺปาทกฺขณํ อุทยํ ปฎิลภติ ‘‘ปากฎภาโว ฐิติโก, อตฺตลาโภ อุทโย’’ติฯ นิวิสติ นิเวสํ โอกาสํ ปฎิลภติฯ เอกวารเมว หิ อุปฺปนฺนมตฺตสฺส ธมฺมสฺส ทุพฺพลเตฺตน โอกาเส วิย ปติฎฺฐหนํ นตฺถิ, ปุนปฺปุนํ อารมฺมเณ ปวตฺตมานํ นิวิฎฺฐํ ปติฎฺฐิตํ นาม โหติฯ เตนาห ‘‘นิวิสตีติ ปุนปฺปุนํ ปวตฺติวเสน ปติฎฺฐหตี’’ติฯ
Ārambhānurūpā anusandhi yathānusandhi. Na gatāti na sampattā. Asambhinnapadanti avomissakapadaṃ, aññattha evaṃ anāgataṃ vākyanti attho. Tenāha ‘‘aññattha hi evaṃ vuttaṃ nāma natthī’’ti. Evanti ‘‘tenahānandā’’ti ekavacanaṃ, ‘‘suṇātha manasi karothā’’ti bahuvacanaṃ katvā vuttaṃ nāma natthīti attho. Keci pana ‘‘tenahānandā’’ti idhāpi bahuvacanameva katvā paṭhanti ‘‘sādhu anuruddhā’’tiādīsu viya. Upadhīti adhippetaṃ upadhīyati ettha dukkhanti. Uppajjati uppādakkhaṇaṃ udayaṃ paṭilabhati ‘‘pākaṭabhāvo ṭhitiko, attalābho udayo’’ti. Nivisati nivesaṃ okāsaṃ paṭilabhati. Ekavārameva hi uppannamattassa dhammassa dubbalattena okāse viya patiṭṭhahanaṃ natthi, punappunaṃ ārammaṇe pavattamānaṃ niviṭṭhaṃ patiṭṭhitaṃ nāma hoti. Tenāha ‘‘nivisatīti punappunaṃ pavattivasena patiṭṭhahatī’’ti.
ปิยสภาวนฺติ ปิยายิตพฺพชาติกํฯ มธุรสภาวนฺติ อิฎฺฐชาติกํฯ อภินิวิฎฺฐาติ ตณฺหาภินิเวเสน โอติณฺณาฯ สมฺปตฺติยนฺติ ภวสมฺปตฺติยํฯ นิมิตฺตคฺคหณานุสาเรนาติ ปฎิพิมฺพคฺคหณานุสาเรนฯ กณฺณสฺส ฉิทฺทปเทสํ รชตนาฬิกํ วิย, กณฺณพทฺธํ ปน ปามงฺคสุตฺตํ วิยฯ ตุงฺคา อุจฺจา ทีฆา นาสิกา ตุงฺคนาสาฯ เอวํ ลทฺธโวหารํ อตฺตโน ฆานํฯ ‘‘ลทฺธโวหารา’’ติ วา ปาโฐฯ ตสฺมิํ สติ ตุงฺคา นาสา เยสํ เต ตุงฺคนาสาฯ เอวํ ลทฺธโวหารา สตฺตา อตฺตโน ฆานนฺติ โยชนา วณฺณสณฺฐานโต รตฺตกมฺพลปฎลํ วิยฯ สมฺผสฺสโต มุทุสินิทฺธํ กิจฺจโต สินิทฺธมธุรรสทํฯ สาลลฎฺฐินฺติ สาลกฺขนฺธํฯ
Piyasabhāvanti piyāyitabbajātikaṃ. Madhurasabhāvanti iṭṭhajātikaṃ. Abhiniviṭṭhāti taṇhābhinivesena otiṇṇā. Sampattiyanti bhavasampattiyaṃ. Nimittaggahaṇānusārenāti paṭibimbaggahaṇānusārena. Kaṇṇassa chiddapadesaṃ rajatanāḷikaṃ viya, kaṇṇabaddhaṃ pana pāmaṅgasuttaṃ viya. Tuṅgā uccā dīghā nāsikā tuṅganāsā. Evaṃ laddhavohāraṃ attano ghānaṃ. ‘‘Laddhavohārā’’ti vā pāṭho. Tasmiṃ sati tuṅgā nāsā yesaṃ te tuṅganāsā. Evaṃ laddhavohārā sattā attano ghānanti yojanā vaṇṇasaṇṭhānato rattakambalapaṭalaṃ viya. Samphassato mudusiniddhaṃ kiccato siniddhamadhurarasadaṃ. Sālalaṭṭhinti sālakkhandhaṃ.
อทฺทสํสูติ ปสฺสิํสุฯ เอวํ วุตฺตนฺติ ‘‘กํเส’’ติ เอวํ วุตฺตํ อธิฎฺฐานโวหาเรนฯ
Addasaṃsūti passiṃsu. Evaṃ vuttanti ‘‘kaṃse’’ti evaṃ vuttaṃ adhiṭṭhānavohārena.
สมฺปตฺตินฺติ วณฺณาทิคุณํฯ อาทีนวนฺติ มรณคฺคตโตฯ
Sampattinti vaṇṇādiguṇaṃ. Ādīnavanti maraṇaggatato.
สตฺตุปานีเยนาติ สตฺตุํ ปกฺขิปิตฺวา อาโลลิตปานีเยนฯ จตฺตาริ ปานานิ วิย จตฺตาโร มคฺคา ตณฺหาปิปาสาวูปสมนโตฯ
Sattupānīyenāti sattuṃ pakkhipitvā ālolitapānīyena. Cattāri pānāni viya cattāro maggā taṇhāpipāsāvūpasamanato.
สมฺมสสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Sammasasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๖. สมฺมสสุตฺตํ • 6. Sammasasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๖. สมฺมสสุตฺตวณฺณนา • 6. Sammasasuttavaṇṇanā
