| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) |
6. සම්‌මසසුත්‌තවණ්‌ණනා
6. Sammasasuttavaṇṇanā
66. ඡට්‌ඨෙ ආමන්‌තෙසීති කස්‌මා ආමන්‌තෙසි? යස්‌මාස්‌ස සුඛුමා තිලක්‌ඛණාහතා ධම්‌මදෙසනා උපට්‌ඨාසි. තස්‌මිං කිර ජනපදෙ මනුස්‌සා සහෙතුකා පඤ්‌ඤවන්‌තො. සිනිද්‌ධානි කිරෙත්‌ථ භොජනානි, තානිසෙවතො ජනස්‌ස පඤ්‌ඤා වඩ්‌ඪති, තෙ ගම්‌භීරං තිලක්‌ඛණාහතං ධම්‌මකථං පටිවිජ්‌ඣිතුං සමත්‌ථා හොන්‌ති. තෙනෙව භගවා දීඝමජ්‌ඣිමෙසු මහාසතිපට්‌ඨානානි (දී. නි. 2.372 ආදයො) මහානිදානං (දී. නි. 2.95 ආදයො), ආනෙඤ්‌ජසප්‌පායං (ම. නි. 3.66 ආදයො), සංයුත්‌තකෙ චූළනිදානාදිසුත්‌තන්‌ති එවමාදීනි අඤ්‌ඤානි ගම්‌භීරානි සුත්‌තානි තත්‌ථෙව කථෙසි. සම්‌මසථ නොති සම්‌මසථ නු. අන්‌තරං සම්‌මසන්‌ති අබ්‌භන්‌තරං පච්‌චයසම්‌මසනං. න සො භික්‌ඛු භගවතො චිත්‌තං ආරාධෙසීති පච්‌චයාකාරවසෙන බ්‍යාකාරාපෙතුකාමස්‌ස භගවතො තථා අබ්‍යාකරිත්‌වා ද්‌වත්‌තිංසාකාරවසෙන බ්‍යාකරොන්‌තො අජ්‌ඣාසයං ගහෙතුං නාසක්‌ඛි.
66. Chaṭṭhe āmantesīti kasmā āmantesi? Yasmāssa sukhumā tilakkhaṇāhatā dhammadesanā upaṭṭhāsi. Tasmiṃ kira janapade manussā sahetukā paññavanto. Siniddhāni kirettha bhojanāni, tānisevato janassa paññā vaḍḍhati, te gambhīraṃ tilakkhaṇāhataṃ dhammakathaṃ paṭivijjhituṃ samatthā honti. Teneva bhagavā dīghamajjhimesu mahāsatipaṭṭhānāni (dī. ni. 2.372 ādayo) mahānidānaṃ (dī. ni. 2.95 ādayo), āneñjasappāyaṃ (ma. ni. 3.66 ādayo), saṃyuttake cūḷanidānādisuttanti evamādīni aññāni gambhīrāni suttāni tattheva kathesi. Sammasatha noti sammasatha nu. Antaraṃ sammasanti abbhantaraṃ paccayasammasanaṃ. Na so bhikkhu bhagavato cittaṃ ārādhesīti paccayākāravasena byākārāpetukāmassa bhagavato tathā abyākaritvā dvattiṃsākāravasena byākaronto ajjhāsayaṃ gahetuṃ nāsakkhi.
එතදවොචාති දෙසනා යථානුසන්‌ධිං න ගතා, දෙසනාය යථානුසන්‌ධිගමනත්‌ථං එතදවොච. තෙනහානන්‌ද, සුණාථාති ඉදං තෙපිටකෙ බුද්‌ධවචනෙ අසම්‌භින්‌නපදං. අඤ්‌ඤත්‌ථ හි එවං වුත්‌තං නාම නත්‌ථි. උපධිනිදානන්‌ති ඛන්‌ධුපධිනිදානං. ඛන්‌ධපඤ්‌චකඤ්‌හෙත්‌ථ උපධීති අධිප්‌පෙතං. උප්‌පජ්‌ජතීති ජායති. නිවිසතීති පුනප්‌පුනං පවත්‌තිවසෙන පතිට්‌ඨහති.
Etadavocāti desanā yathānusandhiṃ na gatā, desanāya yathānusandhigamanatthaṃ etadavoca. Tenahānanda, suṇāthāti idaṃ tepiṭake buddhavacane asambhinnapadaṃ. Aññattha hi evaṃ vuttaṃ nāma natthi. Upadhinidānanti khandhupadhinidānaṃ. Khandhapañcakañhettha upadhīti adhippetaṃ. Uppajjatīti jāyati. Nivisatīti punappunaṃ pavattivasena patiṭṭhahati.
යං ඛො ලොකෙ පියරූපං සාතරූපන්‌ති යං ලොකස්‌මිං පියසභාවඤ්‌චෙව මධුරසභාවඤ්‌ච. චක්‌ඛුං ලොකෙතිආදීසු ලොකස්‌මිඤ්‌හි චක්‌ඛාදීසු මමත්‌තෙන අභිනිවිට්‌ඨා සත්‌තා සම්‌පත්‌තියං පතිට්‌ඨිතා අත්‌තනො චක්‌ඛුං ආදාසාදීසු නිමිත්‌තග්‌ගහණානුසාරෙන විප්‌පසන්‌නපඤ්‌චපසාදං සුවණ්‌ණවිමානෙ උග්‌ඝාටිතමණිසීහපඤ්‌ජරං විය මඤ්‌ඤන්‌ති, සොතං රජතපනාළිකං විය පාමඞ්‌ගසුත්‌තං විය ච මඤ්‌ඤන්‌ති, තුඞ්‌ගනාසාති ලද්‌ධවොහාරං ඝානං වට්‌ටෙත්‌වා ඨපිතහරිතාලවට්‌ටිං විය මඤ්‌ඤන්‌ති, ජිව්‌හං රත්‌තකම්‌බලපටලං විය මුදුසිනිද්‌ධමධුරරසදං මඤ්‌ඤන්‌ති, කායං සාලලට්‌ඨිං විය සුවණ්‌ණතොරණං විය ච මඤ්‌ඤන්‌ති, මනං අඤ්‌ඤෙසං මනෙන අසදිසං උළාරං මඤ්‌ඤන්‌ති.
Yaṃ kho loke piyarūpaṃ sātarūpanti yaṃ lokasmiṃ piyasabhāvañceva madhurasabhāvañca. Cakkhuṃ loketiādīsu lokasmiñhi cakkhādīsu mamattena abhiniviṭṭhā sattā sampattiyaṃ patiṭṭhitā attano cakkhuṃ ādāsādīsu nimittaggahaṇānusārena vippasannapañcapasādaṃ suvaṇṇavimāne ugghāṭitamaṇisīhapañjaraṃ viya maññanti, sotaṃ rajatapanāḷikaṃ viya pāmaṅgasuttaṃ viya ca maññanti, tuṅganāsāti laddhavohāraṃ ghānaṃ vaṭṭetvā ṭhapitaharitālavaṭṭiṃ viya maññanti, jivhaṃ rattakambalapaṭalaṃ viya mudusiniddhamadhurarasadaṃ maññanti, kāyaṃ sālalaṭṭhiṃ viya suvaṇṇatoraṇaṃ viya ca maññanti, manaṃ aññesaṃ manena asadisaṃ uḷāraṃ maññanti.
නිච්‌චතො අද්‌දක්‌ඛුන්‌ති නිච්‌චන්‌ති අද්‌දසංසු. සෙසපදෙසුපි එසෙව නයො. න පරිමුච්‌චිංසු දුක්‌ඛස්‌මාති සකලස්‌මාපි වට්‌ටදුක්‌ඛා න පරිමුච්‌චිංසු. දක්‌ඛිස්‌සන්‌තීති පස්‌සිස්‌සන්‌ති. ආපානීයකංසොති සරකස්‌ස නාමං. යස්‌මා පනෙත්‌ථ ආපං පිවන්‌ති, තස්‌මා ‘‘ආපානීයො’’ති වුච්‌චති. ආපානීයො ච සො කංසො චාති ආපානීයකංසො. සුරාමණ්‌ඩසරකස්‌සෙතං නාමං. ‘‘වණ්‌ණසම්‌පන්‌නො’’තිආදිවචනතො පන කංසෙ ඨිතපානමෙව එවං වුත්‌තං. ඝම්‌මාභිතත්‌තොති ඝම්‌මෙන අභිතත්‌තො. ඝම්‌මපරෙතොති ඝම්‌මෙන ඵුට්‌ඨො, අනුගතොති අත්‌ථො. පිවතො හි ඛො තං ඡාදෙස්‌සතීති පිවන්‌තස්‌ස තං පානීයං වණ්‌ණාදිසම්‌පත්‌තියා රුච්‌චිස්‌සති, සකලසරීරං වා ඵරිත්‌වා තුට්‌ඨිං උප්‌පාදයමානං ඨස්‌සති. අප්‌පටිසඞ්‌ඛාති අපච්‌චවෙක්‌ඛිත්‌වා.
Niccato addakkhunti niccanti addasaṃsu. Sesapadesupi eseva nayo. Na parimucciṃsu dukkhasmāti sakalasmāpi vaṭṭadukkhā na parimucciṃsu. Dakkhissantīti passissanti. Āpānīyakaṃsoti sarakassa nāmaṃ. Yasmā panettha āpaṃ pivanti, tasmā ‘‘āpānīyo’’ti vuccati. Āpānīyo ca so kaṃso cāti āpānīyakaṃso. Surāmaṇḍasarakassetaṃ nāmaṃ. ‘‘Vaṇṇasampanno’’tiādivacanato pana kaṃse ṭhitapānameva evaṃ vuttaṃ. Ghammābhitattoti ghammena abhitatto. Ghammaparetoti ghammena phuṭṭho, anugatoti attho. Pivato hi kho taṃ chādessatīti pivantassa taṃ pānīyaṃ vaṇṇādisampattiyā ruccissati, sakalasarīraṃ vā pharitvā tuṭṭhiṃ uppādayamānaṃ ṭhassati. Appaṭisaṅkhāti apaccavekkhitvā.
එවමෙව ඛොති එත්‌ථ ඉදං ඔපම්‌මසංසන්‌දනං – ආපානීයකංසො විය හි ලොකෙ පියරූපං සාතරූපං ආරම්‌මණං දට්‌ඨබ්‌බං, ඝම්‌මාභිතත්‌තපුරිසො විය වට්‌ටනිස්‌සිතො පුථුජ්‌ජනො, ආපානීයකංසෙන නිමන්‌තනපුරිසො විය ලොකෙ පියරූපෙන සාතරූපෙන ආරම්‌මණෙන නිමන්‌තකජනො, ආපානීයකංසෙ සම්‌පත්‌තිඤ්‌ච ආදීනවඤ්‌ච ආරොචෙන්‌තො ආපානකමනුස්‌සො විය ආචරියුපජ්‌ඣායාදිකො කල්‍යාණමිත්‌තො. යථෙව හි තස්‌ස පුරිසස්‌ස අපලොකිතමනුස්‌සො ආපානීයකංසෙ ගුණඤ්‌ච ආදීනවඤ්‌ච ආරොචෙති, එවමෙව ආචරියො වා උපජ්‌ඣායො වා භික්‌ඛුනො පඤ්‌චසු කාමගුණෙසු අස්‌සාදඤ්‌ච නිස්‌සරණඤ්‌ච කථෙති.
Evameva khoti ettha idaṃ opammasaṃsandanaṃ – āpānīyakaṃso viya hi loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ ārammaṇaṃ daṭṭhabbaṃ, ghammābhitattapuriso viya vaṭṭanissito puthujjano, āpānīyakaṃsena nimantanapuriso viya loke piyarūpena sātarūpena ārammaṇena nimantakajano, āpānīyakaṃse sampattiñca ādīnavañca ārocento āpānakamanusso viya ācariyupajjhāyādiko kalyāṇamitto. Yatheva hi tassa purisassa apalokitamanusso āpānīyakaṃse guṇañca ādīnavañca āroceti, evameva ācariyo vā upajjhāyo vā bhikkhuno pañcasu kāmaguṇesu assādañca nissaraṇañca katheti.
තත්‌ථ යථා ආපානීයකංසම්‌හි ගුණෙ ච ආදීනවෙ ච ආරොචිතෙ සො පුරිසො පියවණ්‌ණාදිසම්‌පදායමෙව සඤ්‌ජාතවෙගො ‘‘සචෙ මරණං භවිස්‌සති, පච්‌ඡා ජානිස්‌සාමී’’ති සහසා අප්‌පටිසඞ්‌ඛාය තං පිවිත්‌වා මරණං වා මරණමත්‌තං වා දුක්‌ඛං නිගච්‌ඡති, එවමෙව, භික්‌ඛු, ‘‘පඤ්‌චසු කාමගුණෙසු දස්‌සනාදිවසෙන උප්‌පන්‌නසොමනස්‌සමත්‌තමෙව අස්‌සාදො, ආදීනවො පන දිට්‌ඨධම්‌මිකසම්‌පරායිකො බහු නානප්‌පකාරො, අප්‌පස්‌සාදා කාමා බහුදුක්‌ඛා බහුපායාසා’’ති එවං ආචරියුපජ්‌ඣායෙහි ආනිසංසඤ්‌ච ආදීනවඤ්‌ච කථෙත්‌වා – ‘‘සමණපටිපදං පටිපජ්‌ජ, ඉන්‌ද්‍රියෙසු ගුත්‌තද්‌වාරො භව භොජනෙ මත්‌තඤ්‌ඤූ ජාගරියං අනුයුත්‌තො’’ති එවං ඔවදිතොපි අස්‌සාදබද්‌ධචිත්‌තතාය ‘‘සචෙ වුත්‌තප්‌පකාරො ආදීනවො භවිස්‌සති, පච්‌ඡා ජානිස්‌සාමී’’ති ආචරියුපජ්‌ඣායෙ අපසාදෙත්‌වා උද්‌දෙසපරිපුච්‌ඡාදීනි චෙව වත්‌තපටිපත්‌තිඤ්‌ච පහාය ලොකාමිසකථං කථෙන්‌තො කාමෙ පරිභුඤ්‌ජිතුකාමතාය සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛාය හීනායාවත්‌තති. තතො දුච්‌චරිතානි පූරෙන්‌තො සන්‌ධිච්‌ඡෙදනාදිකාලෙ ‘‘චොරො අය’’න්‌ති ගහෙත්‌වා රඤ්‌ඤො දස්‌සිතො ඉධෙව හත්‌ථපාදාදිඡෙදනං පත්‌වා සම්‌පරායෙ චතූසු අපායෙසු මහාදුක්‌ඛං අනුභොති.
Tattha yathā āpānīyakaṃsamhi guṇe ca ādīnave ca ārocite so puriso piyavaṇṇādisampadāyameva sañjātavego ‘‘sace maraṇaṃ bhavissati, pacchā jānissāmī’’ti sahasā appaṭisaṅkhāya taṃ pivitvā maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ nigacchati, evameva, bhikkhu, ‘‘pañcasu kāmaguṇesu dassanādivasena uppannasomanassamattameva assādo, ādīnavo pana diṭṭhadhammikasamparāyiko bahu nānappakāro, appassādā kāmā bahudukkhā bahupāyāsā’’ti evaṃ ācariyupajjhāyehi ānisaṃsañca ādīnavañca kathetvā – ‘‘samaṇapaṭipadaṃ paṭipajja, indriyesu guttadvāro bhava bhojane mattaññū jāgariyaṃ anuyutto’’ti evaṃ ovaditopi assādabaddhacittatāya ‘‘sace vuttappakāro ādīnavo bhavissati, pacchā jānissāmī’’ti ācariyupajjhāye apasādetvā uddesaparipucchādīni ceva vattapaṭipattiñca pahāya lokāmisakathaṃ kathento kāme paribhuñjitukāmatāya sikkhaṃ paccakkhāya hīnāyāvattati. Tato duccaritāni pūrento sandhicchedanādikāle ‘‘coro aya’’nti gahetvā rañño dassito idheva hatthapādādichedanaṃ patvā samparāye catūsu apāyesu mahādukkhaṃ anubhoti.
පානීයෙන වා විනෙතුන්‌ති සීතෙන වාරිනා හරිතුං. දධිමණ්‌ඩකෙනාති දධිමණ්‌ඩනමත්‌තෙන. භට්‌ඨලොණිකායාති සලොණෙන සත්‌තුපානීයෙන. ලොණසොවීරකෙනාති සබ්‌බධඤ්‌ඤඵලකළීරාදීනි පක්‌ඛිපිත්‌වා ලොණසොවීරකං නාම කරොන්‌ති, තෙන.
Pānīyena vā vinetunti sītena vārinā harituṃ. Dadhimaṇḍakenāti dadhimaṇḍanamattena. Bhaṭṭhaloṇikāyāti saloṇena sattupānīyena. Loṇasovīrakenāti sabbadhaññaphalakaḷīrādīni pakkhipitvā loṇasovīrakaṃ nāma karonti, tena.
ඔපම්‌මසංසන්‌දනං පනෙත්‌ථ – ඝම්‌මාභිතත්‌තපුරිසො විය වට්‌ටසන්‌නිස්‌සිතකාලෙ යොගාවචරො දට්‌ඨබ්‌බො, තස්‌ස පුරිසස්‌ස පටිසඞ්‌ඛා ආපානීයකංසං පහාය පානීයාදීහි පිපාසස්‌ස විනොදනං විය භික්‌ඛුනො ආචරියුපජ්‌ඣායානං ඔවාදෙ ඨත්‌වා ඡද්‌වාරාදීනි පරිග්‌ගහෙත්‌වා අනුක්‌කමෙන විපස්‌සනං වඩ්‌ඪෙන්‌තස්‌ස අරහත්‌තඵලාධිගමො, පානීයාදීනි චත්‌තාරි පානානි විය හි චත්‌තාරො මග්‌ගා, තෙසු අඤ්‌ඤතරං පිවිත්‌වා සුරාපිපාසිතං විනොදෙත්‌වා සුඛිනො යෙන කාමං ගමනං විය ඛීණාසවස්‌ස චතුමග්‌ගපානං පිවිත්‌වා තණ්‌හං විනොදෙත්‌වා අගතපුබ්‌බං නිබ්‌බානදිසං ගමනකාලො වෙදිතබ්‌බො. ඡට්‌ඨං.
Opammasaṃsandanaṃ panettha – ghammābhitattapuriso viya vaṭṭasannissitakāle yogāvacaro daṭṭhabbo, tassa purisassa paṭisaṅkhā āpānīyakaṃsaṃ pahāya pānīyādīhi pipāsassa vinodanaṃ viya bhikkhuno ācariyupajjhāyānaṃ ovāde ṭhatvā chadvārādīni pariggahetvā anukkamena vipassanaṃ vaḍḍhentassa arahattaphalādhigamo, pānīyādīni cattāri pānāni viya hi cattāro maggā, tesu aññataraṃ pivitvā surāpipāsitaṃ vinodetvā sukhino yena kāmaṃ gamanaṃ viya khīṇāsavassa catumaggapānaṃ pivitvā taṇhaṃ vinodetvā agatapubbaṃ nibbānadisaṃ gamanakālo veditabbo. Chaṭṭhaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්‌තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 6. සම්‌මසසුත්‌තං • 6. Sammasasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / සංයුත්‌තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / 6. සම්‌මසසුත්‌තවණ්‌ණනා • 6. Sammasasuttavaṇṇanā
