| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi |
9. අධිකරණවූපසමනසමථො
9. Adhikaraṇavūpasamanasamatho
සම්‌මුඛාවිනයො
Sammukhāvinayo
228. 1 ‘‘විවාදාධිකරණං කතිහි සමථෙහි සම්‌මති? විවාදාධිකරණං ද්‌වීහි සමථෙහි සම්‌මති – සම්‌මුඛාවිනයෙන ච, යෙභුය්‍යසිකාය ච. සියා විවාදාධිකරණං එකං සමථං අනාගම්‌ම යෙභුය්‍යසිකං, එකෙන සමථෙන සමෙය්‍ය – සම්‌මුඛාවිනයෙනාති? සියාතිස්‌ස වචනීයං. යථා කථං විය? ඉධ පන, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ විවදන්‌ති – ධම්‌මොති වා අධම්‌මොති වා, විනයොති වා අවිනයොති වා, භාසිතං ලපිතං තථාගතෙනාති වා අභාසිතං අලපිතං තථාගතෙනාති වා, ආචිණ්‌ණං තථාගතෙනාති වා අනාචිණ්‌ණං තථාගතෙනාති වා, පඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙනාති වා අපඤ්‌ඤත්‌තං තථාගතෙනාති වා, ආපත්‌තීති වා අනාපත්‌තීති වා, ලහුකා ආපත්‌තීති වා ගරුකා ආපත්‌තීති වා, සාවසෙසා ආපත්‌තීති වා අනවසෙසා ආපත්‌තීති වා, දුට්‌ඨුල්‌ලා ආපත්‌තීති වා අදුට්‌ඨුල්‌ලා ආපත්‌තීති වා.
228.2 ‘‘Vivādādhikaraṇaṃ katihi samathehi sammati? Vivādādhikaraṇaṃ dvīhi samathehi sammati – sammukhāvinayena ca, yebhuyyasikāya ca. Siyā vivādādhikaraṇaṃ ekaṃ samathaṃ anāgamma yebhuyyasikaṃ, ekena samathena sameyya – sammukhāvinayenāti? Siyātissa vacanīyaṃ. Yathā kathaṃ viya? Idha pana, bhikkhave, bhikkhū vivadanti – dhammoti vā adhammoti vā, vinayoti vā avinayoti vā, bhāsitaṃ lapitaṃ tathāgatenāti vā abhāsitaṃ alapitaṃ tathāgatenāti vā, āciṇṇaṃ tathāgatenāti vā anāciṇṇaṃ tathāgatenāti vā, paññattaṃ tathāgatenāti vā apaññattaṃ tathāgatenāti vā, āpattīti vā anāpattīti vā, lahukā āpattīti vā garukā āpattīti vā, sāvasesā āpattīti vā anavasesā āpattīti vā, duṭṭhullā āpattīti vā aduṭṭhullā āpattīti vā.
‘‘තෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ සක්‌කොන්‌ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං, ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං වූපසන්‌තං. කෙන වූපසන්‌තං? සම්‌මුඛාවිනයෙන. කිඤ්‌ච තත්‌ථ සම්‌මුඛාවිනයස්‌මිං? සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා, ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා, පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා? යාවතිකා භික්‌ඛූ කම්‌මප්‌පත්‌තා තෙ ආගතා හොන්‌ති, ඡන්‌දාරහානං ඡන්‌දො ආහටො හොති, සම්‌මුඛීභූතා න පටික්‌කොසන්‌ති – අයං තත්‌ථ සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා ? යෙන ධම්‌මෙන යෙන විනයෙන යෙන සත්‌ථුසාසනෙන තං අධිකරණං වූපසම්‌මති – අයං තත්‌ථ ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා? යො ච විවදති, යෙන ච විවදති, උභො අත්‌ථපච්‌චත්‌ථිකා සම්‌මුඛීභූතා හොන්‌ති – අයං තත්‌ථ පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා. එවං වූපසන්‌තං චෙ, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං කාරකො උක්‌කොටෙති, උක්‌කොටනකං පාචිත්‌තියං; ඡන්‌දදායකො ඛීයති, ඛීයනකං පාචිත්‌තියං.
‘‘Te ce, bhikkhave, bhikkhū sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ, idaṃ vuccati, bhikkhave, adhikaraṇaṃ vūpasantaṃ. Kena vūpasantaṃ? Sammukhāvinayena. Kiñca tattha sammukhāvinayasmiṃ? Saṅghasammukhatā, dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā. Kā ca tattha saṅghasammukhatā? Yāvatikā bhikkhū kammappattā te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosanti – ayaṃ tattha saṅghasammukhatā. Kā ca tattha dhammasammukhatā, vinayasammukhatā ? Yena dhammena yena vinayena yena satthusāsanena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasammati – ayaṃ tattha dhammasammukhatā, vinayasammukhatā. Kā ca tattha puggalasammukhatā? Yo ca vivadati, yena ca vivadati, ubho atthapaccatthikā sammukhībhūtā honti – ayaṃ tattha puggalasammukhatā. Evaṃ vūpasantaṃ ce, bhikkhave, adhikaraṇaṃ kārako ukkoṭeti, ukkoṭanakaṃ pācittiyaṃ; chandadāyako khīyati, khīyanakaṃ pācittiyaṃ.
229. ‘‘තෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ න සක්‌කොන්‌ති තං අධිකරණං තස්‌මිං ආවාසෙ වූපසමෙතුං, තෙහි, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූහි, යස්‌මිං ආවාසෙ සම්‌බහුලා 3 භික්‌ඛූ, සො ආවාසො ගන්‌තබ්‌බො. තෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ තං ආවාසං ගච්‌ඡන්‌තා අන්‌තරාමග්‌ගෙ සක්‌කොන්‌ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං, ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං වූපසන්‌තං. කෙන වූපසන්‌තං? සම්‌මුඛාවිනයෙන . කිඤ්‌ච තත්‌ථ සම්‌මුඛාවිනයස්‌මිං? සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා, ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා, පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා? යාවතිකා භික්‌ඛූ කම්‌මප්‌පත්‌තා තෙ ආගතා හොන්‌ති, ඡන්‌දාරහානං ඡන්‌දො ආහටො හොති, සම්‌මුඛීභූතා න පටික්‌කොසන්‌ති – අයං තත්‌ථ සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා? යෙන ධම්‌මෙන යෙන විනයෙන යෙන සත්‌ථුසාසනෙන තං අධිකරණං වූපසම්‌මති – අයං තත්‌ථ ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා. කා ච තත්‌ථ පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා? යො ච විවදති, යෙන ච විවදති, උභො අත්‌ථපච්‌චත්‌ථිකා සම්‌මුඛීභූතා හොන්‌ති – අයං තත්‌ථ පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා. එවං වූපසන්‌තං චෙ, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං කාරකො උක්‌කොටෙති, උක්‌කොටනකං පාචිත්‌තියං; ඡන්‌දදායකො ඛීයති, ඛීයනකං පාචිත්‌තියං.
229. ‘‘Te ce, bhikkhave, bhikkhū na sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ tasmiṃ āvāse vūpasametuṃ, tehi, bhikkhave, bhikkhūhi, yasmiṃ āvāse sambahulā 4 bhikkhū, so āvāso gantabbo. Te ce, bhikkhave, bhikkhū taṃ āvāsaṃ gacchantā antarāmagge sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ, idaṃ vuccati, bhikkhave, adhikaraṇaṃ vūpasantaṃ. Kena vūpasantaṃ? Sammukhāvinayena . Kiñca tattha sammukhāvinayasmiṃ? Saṅghasammukhatā, dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā. Kā ca tattha saṅghasammukhatā? Yāvatikā bhikkhū kammappattā te āgatā honti, chandārahānaṃ chando āhaṭo hoti, sammukhībhūtā na paṭikkosanti – ayaṃ tattha saṅghasammukhatā. Kā ca tattha dhammasammukhatā, vinayasammukhatā? Yena dhammena yena vinayena yena satthusāsanena taṃ adhikaraṇaṃ vūpasammati – ayaṃ tattha dhammasammukhatā, vinayasammukhatā. Kā ca tattha puggalasammukhatā? Yo ca vivadati, yena ca vivadati, ubho atthapaccatthikā sammukhībhūtā honti – ayaṃ tattha puggalasammukhatā. Evaṃ vūpasantaṃ ce, bhikkhave, adhikaraṇaṃ kārako ukkoṭeti, ukkoṭanakaṃ pācittiyaṃ; chandadāyako khīyati, khīyanakaṃ pācittiyaṃ.
230. ‘‘තෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ තං ආවාසං ආගච්‌ඡන්‌තා අන්‌තරාමග්‌ගෙ න සක්‌කොන්‌ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං, තෙහි, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූහි, තං ආවාසං ගන්‌ත්‌වා ආවාසිකා භික්‌ඛූ එවමස්‌සු වචනීයා – ‘ඉදං ඛො, ආවුසො, අධිකරණං එවං ජාතං, එවං සමුප්‌පන්‌නං; සාධායස්‌මන්‌තා ඉමං අධිකරණං වූපසමෙන්‌තු ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන, යථයිදං අධිකරණං සුවූපසන්‌තං අස්‌සා’ති.
230. ‘‘Te ce, bhikkhave, bhikkhū taṃ āvāsaṃ āgacchantā antarāmagge na sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ, tehi, bhikkhave, bhikkhūhi, taṃ āvāsaṃ gantvā āvāsikā bhikkhū evamassu vacanīyā – ‘idaṃ kho, āvuso, adhikaraṇaṃ evaṃ jātaṃ, evaṃ samuppannaṃ; sādhāyasmantā imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasamentu dhammena vinayena satthusāsanena, yathayidaṃ adhikaraṇaṃ suvūpasantaṃ assā’ti.
‘‘සචෙ , භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකා භික්‌ඛූ වුඩ්‌ඪතරා හොන්‌ති, ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ නවකතරා, තෙහි, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකෙහි භික්‌ඛූහි ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ එවමස්‌සු වචනීයා – ‘ඉඞ්‌ඝ තුම්‌හෙ, ආයස්‌මන්‌තො, මුහුත්‌තං එකමන්‌තං හොථ, යාව මයං මන්‌තෙමා’ති. සචෙ පන, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකා භික්‌ඛූ නවකතරා හොන්‌ති, ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ වුඩ්‌ඪතරා, තෙහි, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකෙහි භික්‌ඛූහි ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ එවමස්‌සු වචනීයා – ‘තෙන හි තුම්‌හෙ, ආයස්‌මන්‌තො, මුහුත්‌තං ඉධෙව තාව හොථ, යාව මයං මන්‌තෙමා’ති.
‘‘Sace , bhikkhave, āvāsikā bhikkhū vuḍḍhatarā honti, āgantukā bhikkhū navakatarā, tehi, bhikkhave, āvāsikehi bhikkhūhi āgantukā bhikkhū evamassu vacanīyā – ‘iṅgha tumhe, āyasmanto, muhuttaṃ ekamantaṃ hotha, yāva mayaṃ mantemā’ti. Sace pana, bhikkhave, āvāsikā bhikkhū navakatarā honti, āgantukā bhikkhū vuḍḍhatarā, tehi, bhikkhave, āvāsikehi bhikkhūhi āgantukā bhikkhū evamassu vacanīyā – ‘tena hi tumhe, āyasmanto, muhuttaṃ idheva tāva hotha, yāva mayaṃ mantemā’ti.
‘‘සචෙ පන, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකානං භික්‌ඛූනං මන්‌තයමානානං එවං හොති – ‘න මයං සක්‌කොම ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙනා’ති, න තං අධිකරණං ආවාසිකෙහි භික්‌ඛූහි සම්‌පටිච්‌ඡිතබ්‌බං. සචෙ පන, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකානං භික්‌ඛූනං මන්‌තයමානානං එවං හොති – ‘සක්‌කොම මයං ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙනා’ති, තෙහි, භික්‌ඛවෙ, ආවාසිකෙහි භික්‌ඛූහි ආගන්‌තුකා භික්‌ඛූ එවමස්‌සු වචනීයා – ‘සචෙ තුම්‌හෙ, ආයස්‌මන්‌තො, අම්‌හාකං ඉමං අධිකරණං යථාජාතං යථාසමුප්‌පන්‌නං ආරොචෙස්‌සථ, යථා ච මයං ඉමං අධිකරණං වූපසමෙස්‌සාම ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන තථා සුවූපසන්‌තං භවිස්‌සති. එවං මයං ඉමං අධිකරණං සම්‌පටිච්‌ඡිස්‌සාම. නො චෙ තුම්‌හෙ, ආයස්‌මන්‌තො, අම්‌හාකං ඉමං අධිකරණං යථාජාතං යථාසමුප්‌පන්‌නං ආරොචෙස්‌සථ, යථා ච මයං ඉමං අධිකරණං වූපසමෙස්‌සාම ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන තථා න සුවූපසන්‌තං භවිස්‌සති, න මයං ඉමං අධිකරණං සම්‌පටිච්‌ඡිස්‌සාමා’ති. එවං සුපරිග්‌ගහිතං ඛො, භික්‌ඛවෙ, කත්‌වා ආවාසිකෙහි භික්‌ඛූහි තං අධිකරණං සම්‌පටිච්‌ඡිතබ්‌බං.
‘‘Sace pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ mantayamānānaṃ evaṃ hoti – ‘na mayaṃ sakkoma imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ dhammena vinayena satthusāsanenā’ti, na taṃ adhikaraṇaṃ āvāsikehi bhikkhūhi sampaṭicchitabbaṃ. Sace pana, bhikkhave, āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ mantayamānānaṃ evaṃ hoti – ‘sakkoma mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ dhammena vinayena satthusāsanenā’ti, tehi, bhikkhave, āvāsikehi bhikkhūhi āgantukā bhikkhū evamassu vacanīyā – ‘sace tumhe, āyasmanto, amhākaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ yathājātaṃ yathāsamuppannaṃ ārocessatha, yathā ca mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessāma dhammena vinayena satthusāsanena tathā suvūpasantaṃ bhavissati. Evaṃ mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ sampaṭicchissāma. No ce tumhe, āyasmanto, amhākaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ yathājātaṃ yathāsamuppannaṃ ārocessatha, yathā ca mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasamessāma dhammena vinayena satthusāsanena tathā na suvūpasantaṃ bhavissati, na mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ sampaṭicchissāmā’ti. Evaṃ supariggahitaṃ kho, bhikkhave, katvā āvāsikehi bhikkhūhi taṃ adhikaraṇaṃ sampaṭicchitabbaṃ.
‘‘තෙහි, භික්‌ඛවෙ, ආගන්‌තුකෙහි භික්‌ඛූහි ආවාසිකා භික්‌ඛූ එවමස්‌සු වචනීයා – ‘යථාජාතං යථාසමුප්‌පන්‌නං මයං ඉමං අධිකරණං ආයස්‌මන්‌තානං ආරොචෙස්‌සාම. සචෙ ආයස්‌මන්‌තා සක්‌කොන්‌ති එත්‌තකෙන වා එත්‌තකෙන වා අන්‌තරෙන ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන තථා සුවූපසන්‌තං භවිස්‌සති. එවං මයං ඉමං අධිකරණං ආයස්‌මන්‌තානං නිය්‍යාදෙස්‌සාම. නො චෙ ආයස්‌මන්‌තා සක්‌කොන්‌ති එත්‌තකෙන වා එත්‌තකෙන වා අන්‌තරෙන ඉමං අධිකරණං වූපසමෙතුං ධම්‌මෙන විනයෙන සත්‌ථුසාසනෙන තථා න සුවූපසන්‌තං භවිස්‌සති, න මයං ඉමං අධිකරණං ආයස්‌මන්‌තානං නිය්‍යාදෙස්‌සාම . මයමෙව ඉමස්‌ස අධිකරණස්‌ස සාමිනො භවිස්‌සාමා’ති. එවං සුපරිග්‌ගහිතං ඛො, භික්‌ඛවෙ, කත්‌වා ආගන්‌තුකෙහි භික්‌ඛූහි තං අධිකරණං ආවාසිකානං භික්‌ඛූනං නිය්‍යාදෙතබ්‌බං.
‘‘Tehi, bhikkhave, āgantukehi bhikkhūhi āvāsikā bhikkhū evamassu vacanīyā – ‘yathājātaṃ yathāsamuppannaṃ mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ āyasmantānaṃ ārocessāma. Sace āyasmantā sakkonti ettakena vā ettakena vā antarena imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ dhammena vinayena satthusāsanena tathā suvūpasantaṃ bhavissati. Evaṃ mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ āyasmantānaṃ niyyādessāma. No ce āyasmantā sakkonti ettakena vā ettakena vā antarena imaṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ dhammena vinayena satthusāsanena tathā na suvūpasantaṃ bhavissati, na mayaṃ imaṃ adhikaraṇaṃ āyasmantānaṃ niyyādessāma . Mayameva imassa adhikaraṇassa sāmino bhavissāmā’ti. Evaṃ supariggahitaṃ kho, bhikkhave, katvā āgantukehi bhikkhūhi taṃ adhikaraṇaṃ āvāsikānaṃ bhikkhūnaṃ niyyādetabbaṃ.
‘‘තෙ චෙ, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛූ සක්‌කොන්‌ති තං අධිකරණං වූපසමෙතුං, ඉදං වුච්‌චති, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං වූපසන්‌තං. කෙන වූපසන්‌තං? සම්‌මුඛාවිනයෙන. කිඤ්‌ච තත්‌ථ සම්‌මුඛාවිනයස්‌මිං? සඞ්‌ඝසම්‌මුඛතා, ධම්‌මසම්‌මුඛතා, විනයසම්‌මුඛතා, පුග්‌ගලසම්‌මුඛතා…පෙ.… එවං වූපසන්‌තං චෙ, භික්‌ඛවෙ, අධිකරණං කාරකො උක්‌කොටෙති, උක්‌කොටනකං පාචිත්‌තියං; ඡන්‌දදායකො ඛීයති, ඛීයනකං පාචිත්‌තියං.
‘‘Te ce, bhikkhave, bhikkhū sakkonti taṃ adhikaraṇaṃ vūpasametuṃ, idaṃ vuccati, bhikkhave, adhikaraṇaṃ vūpasantaṃ. Kena vūpasantaṃ? Sammukhāvinayena. Kiñca tattha sammukhāvinayasmiṃ? Saṅghasammukhatā, dhammasammukhatā, vinayasammukhatā, puggalasammukhatā…pe… evaṃ vūpasantaṃ ce, bhikkhave, adhikaraṇaṃ kārako ukkoṭeti, ukkoṭanakaṃ pācittiyaṃ; chandadāyako khīyati, khīyanakaṃ pācittiyaṃ.
Footnotes:
Related texts:
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / අධිකරණවූපසමනසමථකථා • Adhikaraṇavūpasamanasamathakathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / අධිකරණවූපසමනසමථකථාවණ්‌ණනා • Adhikaraṇavūpasamanasamathakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / අධිකරණකථාවණ්‌ණනා • Adhikaraṇakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / අධිකරණවූපසමනසමථකථාදිවණ්‌ණනා • Adhikaraṇavūpasamanasamathakathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 9. අධිකරණවූපසමනසමථකථා • 9. Adhikaraṇavūpasamanasamathakathā
