Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဒီဃ နိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ၅. သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ

    5. Sampasādanīyasuttavaṇṇanā

    သာရိပုတ္တသီဟနာဒဝဏ္ဏနာ

    Sāriputtasīhanādavaṇṇanā

    ၁၄၁. ဧဝံ မေ သုတန္တိ သမ္ပသာဒနီယသုတ္တံ။ တတ္ရာယမနုတ္တာနပဒဝဏ္ဏနာ – နာဠန္ဒာယန္တိ နာဠန္ဒာတိ ဧဝံနာမကေ နဂရေ, တံ နဂရံ ဂောစရဂာမံ ကတ္ဝာ။ ပာဝာရိကမ္ဗဝနေတိ ဒုသ္သပာဝာရိကသေဋ္ဌိနော အမ္ဗဝနေ။ တံ ကိရ တသ္သ ဥယ္ယာနံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတော ဓမ္မဒေသနံ သုတ္ဝာ ဘဂဝတိ ပသန္နော တသ္မိံ ဥယ္ယာနေ ကုဋိလေဏမဏ္ဍပာဒိပဋိမဏ္ဍိတံ ဘဂဝတော ဝိဟာရံ ကတ္ဝာ နိယ္ယာတေသိ။ သော ဝိဟာရော ဇီဝကမ္ဗဝနံ ဝိယ ‘‘ပာဝာရိကမ္ဗဝန’’န္တ္ဝေဝ သင္ခ္ယံ ဂတော, တသ္မိံ ပာဝာရိကမ္ဗဝနေ ဝိဟရတီတိ အတ္ထော။ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ။ ကသ္မာ ဧဝံ အဝောစ? အတ္တနော ဥပ္ပန္နသောမနသ္သပဝေဒနတ္ထံ။

    141.Evaṃme sutanti sampasādanīyasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – nāḷandāyanti nāḷandāti evaṃnāmake nagare, taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Pāvārikambavaneti dussapāvārikaseṭṭhino ambavane. Taṃ kira tassa uyyānaṃ ahosi. So bhagavato dhammadesanaṃ sutvā bhagavati pasanno tasmiṃ uyyāne kuṭileṇamaṇḍapādipaṭimaṇḍitaṃ bhagavato vihāraṃ katvā niyyātesi. So vihāro jīvakambavanaṃ viya ‘‘pāvārikambavana’’ntveva saṅkhyaṃ gato, tasmiṃ pāvārikambavane viharatīti attho. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti. Kasmā evaṃ avoca? Attano uppannasomanassapavedanatthaṃ.

    တတ္ရာယမနုပုဗ္ဗိကထာ – ထေရော ကိရ တံဒိဝသံ ကာလသ္သေဝ သရီရပ္ပဋိဇဂ္ဂနံ ကတ္ဝာ သုနိဝတ္ထနိဝာသနော ပတ္တစီဝရမာဒာယ ပာသာဒိကေဟိ အဘိက္ကန္တာဒီဟိ ဒေဝမနုသ္သာနံ ပသာဒံ အာဝဟန္တော နာဠန္ဒဝာသီနံ ဟိတသုခမနုဗ္ရူဟယန္တော ပိဏ္ဍာယ ပဝိသိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော ဝိဟာရံ ဂန္တ္ဝာ သတ္ထု ဝတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ သတ္ထရိ ဂန္ဓကုဋိံ ပဝိဋ္ဌေ သတ္ထာရံ ဝန္ဒိတ္ဝာ အတ္တနော ဒိဝာဋ္ဌာနံ အဂမာသိ။ တတ္ထ သဒ္ဓိဝိဟာရိကန္တေဝာသိကေသု ဝတ္တံ ဒသ္သေတ္ဝာ ပဋိက္ကန္တေသု ဒိဝာဋ္ဌာနံ သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပညပေတ္ဝာ ဥဒကတုမ္ဗတော ဥဒကေန ဟတ္ထပာဒေ သီတလေ ကတ္ဝာ တိသန္ဓိပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာ ကာလပရိစ္ဆေဒံ ကတ္ဝာ ဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇိ။

    Tatrāyamanupubbikathā – thero kira taṃdivasaṃ kālasseva sarīrappaṭijagganaṃ katvā sunivatthanivāsano pattacīvaramādāya pāsādikehi abhikkantādīhi devamanussānaṃ pasādaṃ āvahanto nāḷandavāsīnaṃ hitasukhamanubrūhayanto piṇḍāya pavisitvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto vihāraṃ gantvā satthu vattaṃ dassetvā satthari gandhakuṭiṃ paviṭṭhe satthāraṃ vanditvā attano divāṭṭhānaṃ agamāsi. Tattha saddhivihārikantevāsikesu vattaṃ dassetvā paṭikkantesu divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cammakkhaṇḍaṃ paññapetvā udakatumbato udakena hatthapāde sītale katvā tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā kālaparicchedaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajji.

    သော ယထာပရိစ္ဆိန္နကာလဝသေန သမာပတ္တိတော ဝုဋ္ဌာယ အတ္တနော ဂုဏေ အနုသ္သရိတုမာရဒ္ဓော။ အထသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရတော သီလံ အာပာထမာဂတံ။ တတော ပဋိပာဋိယာဝ သမာဓိ ပညာ ဝိမုတ္တိ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနံ ပဌမံ ဈာနံ ဒုတိယံ ဈာနံ တတိယံ ဈာနံ စတုတ္ထံ ဈာနံ အာကာသာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ ဝိညာနဉ္စာယတနသမာပတ္တိ အာကိဉ္စညာယတနသမာပတ္တိ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိ ဝိပသ္သနာဉာဏံ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏံ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏံ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏံ စေတောပရိယဉာဏံ ပုဗ္ဗေနိဝာသာနုသ္သတိဉာဏံ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏံ။ပေ.။ သောတာပတ္တိမဂ္ဂော သောတာပတ္တိဖလံ။ပေ.။ အရဟတ္တမဂ္ဂော အရဟတ္တဖလံ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒာ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒာ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒာ ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒာ သာဝကပာရမီဉာဏံ။ ဣတော ပဋ္ဌာယ ကပ္ပသတသဟသ္သာဓိကသ္သ အသင္ခ္ယေယ္ယသ္သ ဥပရိ အနောမဒသ္သီဗုဒ္ဓသ္သ ပာဒမူလေ ကတံ အဘိနီဟာရံ အာဒိံ ကတ္ဝာ အတ္တနော ဂုဏေ အနုသ္သရတော ယာဝ နိသိန္နပလ္လင္ကာ ဂုဏာ ဥပဋ္ဌဟိံသု။

    So yathāparicchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya attano guṇe anussaritumāraddho. Athassa guṇe anussarato sīlaṃ āpāthamāgataṃ. Tato paṭipāṭiyāva samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ dutiyaṃ jhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ catutthaṃ jhānaṃ ākāsānañcāyatanasamāpatti viññānañcāyatanasamāpatti ākiñcaññāyatanasamāpatti nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti vipassanāñāṇaṃ manomayiddhiñāṇaṃ iddhividhañāṇaṃ dibbasotañāṇaṃ cetopariyañāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ…pe… sotāpattimaggo sotāpattiphalaṃ…pe… arahattamaggo arahattaphalaṃ atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidā sāvakapāramīñāṇaṃ. Ito paṭṭhāya kappasatasahassādhikassa asaṅkhyeyyassa upari anomadassībuddhassa pādamūle kataṃ abhinīhāraṃ ādiṃ katvā attano guṇe anussarato yāva nisinnapallaṅkā guṇā upaṭṭhahiṃsu.

    ဧဝံ ထေရော အတ္တနော ဂုဏေ အနုသ္သရမာနော ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝာ ပရိစ္ဆေဒံ ဝာ ဒဋ္ဌုံ နာသက္ခိ။ သော စိန္တေသိ – ‘‘မယ္ဟံ တာဝ ပဒေသဉာဏေ ဌိတသ္သ သာဝကသ္သ ဂုဏာနံ ပမာဏံ ဝာ ပရိစ္ဆေဒော ဝာ နတ္ထိ။ အဟံ ပန ယံ သတ္ထာရံ ဥဒ္ဒိသ္သ ပဗ္ဗဇိတော, ကီဒိသာ နု ခော တသ္သ ဂုဏာ’’တိ ဒသဗလသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရိတုံ အာရဒ္ဓော။ သော ဘဂဝတော သီလံ နိသ္သာယ, သမာဓိံ ပညံ ဝိမုတ္တိံ ဝိမုတ္တိဉာဏဒသ္သနံ နိသ္သာယ, စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနေ နိသ္သာယ, စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနေ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒေ စတ္တာရော မဂ္ဂေ စတ္တာရိ ဖလာနိ စတသ္သော ပဋိသမ္ဘိဒာ စတုယောနိပရိစ္ဆေဒကဉာဏံ စတ္တာရော အရိယဝံသေ နိသ္သာယ ဒသဗလသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရိတုမာရဒ္ဓော။

    Evaṃ thero attano guṇe anussaramāno guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedaṃ vā daṭṭhuṃ nāsakkhi. So cintesi – ‘‘mayhaṃ tāva padesañāṇe ṭhitassa sāvakassa guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi. Ahaṃ pana yaṃ satthāraṃ uddissa pabbajito, kīdisā nu kho tassa guṇā’’ti dasabalassa guṇe anussarituṃ āraddho. So bhagavato sīlaṃ nissāya, samādhiṃ paññaṃ vimuttiṃ vimuttiñāṇadassanaṃ nissāya, cattāro satipaṭṭhāne nissāya, cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde cattāro magge cattāri phalāni catasso paṭisambhidā catuyoniparicchedakañāṇaṃ cattāro ariyavaṃse nissāya dasabalassa guṇe anussaritumāraddho.

    တထာ ပဉ္စ ပဓာနိယင္ဂာနိ, ပဉ္စင္ဂိကံသမ္မာသမာဓိံ, ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ, ပဉ္စ ဗလာနိ, ပဉ္စ နိသ္သရဏိယာ ဓာတုယော, ပဉ္စ ဝိမုတ္တာယတနာနိ, ပဉ္စ ဝိမုတ္တိပရိပာစနိယာ ပညာ, ဆ သာရဏီယေ ဓမ္မေ, ဆ အနုသ္သတိဋ္ဌာနာနိ, ဆ ဂာရဝေ, ဆ နိသ္သရဏိယာ ဓာတုယော, ဆ သတတဝိဟာရေ, ဆ အနုတ္တရိယာနိ, ဆ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယာ ပညာ, ဆ အဘိညာ, ဆ အသာဓာရဏဉာဏာနိ, သတ္တ အပရိဟာနိယေ ဓမ္မေ, သတ္တ အရိယဓနာနိ, သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ, သတ္တ သပ္ပုရိသဓမ္မေ, သတ္တ နိဇ္ဇရဝတ္ထူနိ, သတ္တ ပညာ, သတ္တ ဒက္ခိဏေယ္ယပုဂ္ဂလေ, သတ္တ ခီဏာသဝဗလာနိ, အဋ္ဌ ပညာပဋိလာဘဟေတူ, အဋ္ဌ သမ္မတ္တာနိ, အဋ္ဌ လောကဓမ္မာတိက္ကမေ, အဋ္ဌ အာရမ္ဘဝတ္ထူနိ, အဋ္ဌ အက္ခဏဒေသနာ, အဋ္ဌ မဟာပုရိသဝိတက္ကေ, အဋ္ဌ အဘိဘာယတနာနိ, အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ, နဝ ယောနိသောမနသိကာရမူလကေ ဓမ္မေ, နဝ ပာရိသုဒ္ဓိပဓာနိယင္ဂာနိ, နဝ သတ္တာဝာသဒေသနာ, နဝ အာဃာတပ္ပဋိဝိနယေ, နဝ ပညာ, နဝ နာနတ္တာနိ, နဝ အနုပုဗ္ဗဝိဟာရေ, ဒသ နာထကရဏေ ဓမ္မေ, ဒသ ကသိဏာယတနာနိ, ဒသ ကုသလကမ္မပထေ, ဒသ တထာဂတဗလာနိ, ဒသ သမ္မတ္တာနိ, ဒသ အရိယဝာသေ, ဒသ အသေက္ခဓမ္မေ, ဧကာဒသ မေတ္တာနိသံသေ, ဒ္ဝာဒသ ဓမ္မစက္ကာကာရေ, တေရသ ဓုတင္ဂဂုဏေ , စုဒ္ဒသ ဗုဒ္ဓဉာဏာနိ, ပဉ္စဒသ ဝိမုတ္တိပရိပာစနိယေ ဓမ္မေ, သောဠသဝိဓံ အာနာပာနသ္သတိံ, အဋ္ဌာရသ ဗုဒ္ဓဓမ္မေ, ဧကူနဝီသတိ ပစ္စဝေက္ခဏဉာဏာနိ, စတုစတ္တာလီသ ဉာဏဝတ္ထူနိ, ပရောပဏ္ဏာသ ကုသလဓမ္မေ, သတ္တသတ္တတိ ဉာဏဝတ္ထူနိ, စတုဝီသတိကောဋိသတသဟသ္သသမာပတ္တိသဉ္စရမဟာဝဇိရဉာဏံ နိသ္သာယ ဒသဗလသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရိတုံ အာရဘိ။

    Tathā pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgikaṃsammāsamādhiṃ, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissaraṇiyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanāni, pañca vimuttiparipācaniyā paññā, cha sāraṇīye dhamme, cha anussatiṭṭhānāni, cha gārave, cha nissaraṇiyā dhātuyo, cha satatavihāre, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniye dhamme, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅge, satta sappurisadhamme, satta nijjaravatthūni, satta paññā, satta dakkhiṇeyyapuggale, satta khīṇāsavabalāni, aṭṭha paññāpaṭilābhahetū, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkame, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakke, aṭṭha abhibhāyatanāni, aṭṭha vimokkhe, nava yonisomanasikāramūlake dhamme, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinaye, nava paññā, nava nānattāni, nava anupubbavihāre, dasa nāthakaraṇe dhamme, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathe, dasa tathāgatabalāni, dasa sammattāni, dasa ariyavāse, dasa asekkhadhamme, ekādasa mettānisaṃse, dvādasa dhammacakkākāre, terasa dhutaṅgaguṇe , cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācaniye dhamme, soḷasavidhaṃ ānāpānassatiṃ, aṭṭhārasa buddhadhamme, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paropaṇṇāsa kusaladhamme, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcaramahāvajirañāṇaṃ nissāya dasabalassa guṇe anussarituṃ ārabhi.

    တသ္မိံယေဝ စ ဒိဝာဋ္ဌာနေ နိသိန္နောယေဝ ဥပရိ ‘‘အပရံ ပန, ဘန္တေ, ဧတဒာနုတ္တရိယ’’န္တိ အာဂမိသ္သန္တိ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မာ, တေပိ နိသ္သာယ အနုသ္သရိတုံ အာရဘိ။ သော ‘‘ကုသလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော မယ္ဟံ သတ္ထာ, အာယတနပညတ္တိယံ အနုတ္တရော, ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယံ အနုတ္တရော, အာဒေသနာဝိဓာသု အနုတ္တရော, ဒသ္သနသမာပတ္တိယံ အနုတ္တရော, ပုဂ္ဂလပညတ္တိယံ အနုတ္တရော, ပဓာနေ အနုတ္တရော, ပဋိပဒာသု အနုတ္တရော, ဘသ္သသမာစာရေ အနုတ္တရော, ပုရိသသီလသမာစာရေ အနုတ္တရော, အနုသာသနီဝိဓာသု အနုတ္တရော, ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေ အနုတ္တရော, သသ္သတဝာဒေသု အနုတ္တရော, ပုဗ္ဗေနိဝာသဉာဏေ အနုတ္တရော, ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏေ အနုတ္တရော, ဣဒ္ဓိဝိဓေ အနုတ္တရော, ဣမိနာ စ ဣမိနာ စ အနုတ္တရော’’တိ ဧဝံ ဒသဗလသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရန္တော ဘဂဝတော ဂုဏာနံ နေဝ အန္တံ, န ပမာဏံ ပသ္သိ။ ထေရော အတ္တနောပိ တာဝ ဂုဏာနံ အန္တံ ဝာ ပမာဏံ ဝာ နာဒ္ဒသ, ဘဂဝတော ဂုဏာနံ ကိံ ပသ္သိသ္သတိ? ယသ္သ ယသ္သ ဟိ ပညာ မဟတီ ဉာဏံ ဝိသဒံ, သော သော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ လောကိယမဟာဇနော ဥက္ကာသိတ္ဝာပိ ခိပိတ္ဝာပိ ‘‘နမော ဗုဒ္ဓာန’’န္တိ အတ္တနော အတ္တနော ဥပနိသ္သယေ ဌတ္ဝာ ဗုဒ္ဓာနံ ဂုဏေ အနုသ္သရတိ။ သဗ္ဗလောကိယမဟာဇနတော ဧကော သောတာပန္နော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သောတာပန္နာနံ သတတောပိ သဟသ္သတောပိ ဧကော သကဒာဂာမီ။ သကဒာဂာမီနံ သတတောပိ သဟသ္သတောပိ ဧကော အနာဂာမီ။ အနာဂာမီနံ သတတောပိ သဟသ္သတောပိ ဧကော အရဟာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ အဝသေသအရဟန္တေဟိ အသီတိ မဟာထေရာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟန္တိ။ အသီတိမဟာထေရေဟိ စတ္တာရော မဟာထေရာ။ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒ္ဝေ အဂ္ဂသာဝကာ။ တေသုပိ သာရိပုတ္တတ္ထေရော, သာရိပုတ္တတ္ထေရတောပိ ဧကော ပစ္စေကဗုဒ္ဓော ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။ သစေ ပန သကလစက္ကဝာဠဂဗ္ဘေ သင္ဃာဋိကဏ္ဏေန သင္ဃာဋိကဏ္ဏံ ပဟရိယမာနာ နိသိန္နာ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အနုသ္သရေယ္ယုံ, တေဟိ သဗ္ဗေဟိပိ ဧကော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓောဝ ဗုဒ္ဓဂုဏေ မဟန္တတော သဒ္ဒဟတိ။

    Tasmiṃyeva ca divāṭṭhāne nisinnoyeva upari ‘‘aparaṃ pana, bhante, etadānuttariya’’nti āgamissanti soḷasa aparampariyadhammā, tepi nissāya anussarituṃ ārabhi. So ‘‘kusalapaññattiyaṃ anuttaro mayhaṃ satthā, āyatanapaññattiyaṃ anuttaro, gabbhāvakkantiyaṃ anuttaro, ādesanāvidhāsu anuttaro, dassanasamāpattiyaṃ anuttaro, puggalapaññattiyaṃ anuttaro, padhāne anuttaro, paṭipadāsu anuttaro, bhassasamācāre anuttaro, purisasīlasamācāre anuttaro, anusāsanīvidhāsu anuttaro, parapuggalavimuttiñāṇe anuttaro, sassatavādesu anuttaro, pubbenivāsañāṇe anuttaro, dibbacakkhuñāṇe anuttaro, iddhividhe anuttaro, iminā ca iminā ca anuttaro’’ti evaṃ dasabalassa guṇe anussaranto bhagavato guṇānaṃ neva antaṃ, na pamāṇaṃ passi. Thero attanopi tāva guṇānaṃ antaṃ vā pamāṇaṃ vā nāddasa, bhagavato guṇānaṃ kiṃ passissati? Yassa yassa hi paññā mahatī ñāṇaṃ visadaṃ, so so buddhaguṇe mahantato saddahati. Lokiyamahājano ukkāsitvāpi khipitvāpi ‘‘namo buddhāna’’nti attano attano upanissaye ṭhatvā buddhānaṃ guṇe anussarati. Sabbalokiyamahājanato eko sotāpanno buddhaguṇe mahantato saddahati. Sotāpannānaṃ satatopi sahassatopi eko sakadāgāmī. Sakadāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko anāgāmī. Anāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko arahā buddhaguṇe mahantato saddahati. Avasesaarahantehi asīti mahātherā buddhaguṇe mahantato saddahanti. Asītimahātherehi cattāro mahātherā. Catūhi mahātherehi dve aggasāvakā. Tesupi sāriputtatthero, sāriputtattheratopi eko paccekabuddho buddhaguṇe mahantato saddahati. Sace pana sakalacakkavāḷagabbhe saṅghāṭikaṇṇena saṅghāṭikaṇṇaṃ pahariyamānā nisinnā paccekabuddhā buddhaguṇe anussareyyuṃ, tehi sabbehipi eko sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahati.

    သေယ္ယထာပိ နာမ မဟာဇနော ‘‘မဟာသမုဒ္ဒော ဂမ္ဘီရော ဥတ္တာနော’’တိ ဇာနနတ္ထံ ယောတ္တာနိ ဝဋ္ဋေယ္ယ, တတ္ထ ကောစိ ဗ္ယာမပ္ပမာဏံ ယောတ္တံ ဝဋ္ဋေယ္ယ, ကောစိ ဒ္ဝေ ဗ္ယာမံ, ကောစိ ဒသဗ္ယာမံ, ကောစိ ဝီသတိဗ္ယာမံ, ကောစိ တိံသဗ္ယာမံ, ကောစိ စတ္တာလီသဗ္ယာမံ, ကောစိ ပညာသဗ္ယာမံ, ကောစိ သတဗ္ယာမံ, ကောစိ သဟသ္သဗ္ယာမံ , ကောစိ စတုရာသီတိဗ္ယာမသဟသ္သံ။ တေ နာဝံ အာရုယ္ဟ, သမုဒ္ဒမဇ္ဈေ ဥဂ္ဂတပဗ္ဗတာဒိမ္ဟိ ဝာ ဌတ္ဝာ အတ္တနော အတ္တနော ယောတ္တံ ဩတာရေယ္ယုံ, တေသု ယသ္သ ယောတ္တံ ဗ္ယာမမတ္တံ, သော ဗ္ယာမမတ္တဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ။ပေ.။ ယသ္သ စတုရာသီတိဗ္ယာမသဟသ္သံ, သော စတုရာသီတိဗ္ယာမသဟသ္သဋ္ဌာနေယေဝ ဥဒကံ ဇာနာတိ။ ပရတော ဥဒကံ ဧတ္တကန္တိ န ဇာနာတိ။ မဟာသမုဒ္ဒေ ပန န တတ္တကံယေဝ ဥဒကံ, အထ ခော အနန္တမပရိမာဏံ။ စတုရာသီတိယောဇနသဟသ္သံ ဂမ္ဘီရော ဟိ မဟာသမုဒ္ဒော, ဧဝမေဝ ဧကဗ္ယာမယောတ္တတော ပဋ္ဌာယ နဝဗ္ယာမယောတ္တေန ဉာတဥဒကံ ဝိယ လောကိယမဟာဇနေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဒသဗ္ယာမယောတ္တေန ဒသဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သောတာပန္နေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ဝီသတိဗ္ယာမယောတ္တေန ဝီသတိဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ သကဒာဂာမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တိံသဗ္ယာမယောတ္တေန တိံသဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အနာဂာမိနာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတ္တာလီသဗ္ယာမယောတ္တေန စတ္တာလီသဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အရဟတာ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ ပညာသဗ္ယာမယောတ္တေန ပညာသဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ အသီတိမဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သတဗ္ယာမယောတ္တေန သတဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ စတူဟိ မဟာထေရေဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ သဟသ္သဗ္ယာမယောတ္တေန သဟသ္သဗ္ယာမဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ မဟာမောဂ္ဂလ္လာနတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ စတုရာသီတိဗ္ယာမသဟသ္သယောတ္တေန စတုရာသီတိဗ္ယာမသဟသ္သဋ္ဌာနေ ဉာတဥဒကံ ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိနာ သာရိပုတ္တတ္ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏာ။ တတ္ထ ယထာ သော ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒေ ဥဒကံ နာမ န ဧတ္တကံယေဝ, အနန္တမပရိမာဏန္တိ ဂဏ္ဟာတိ, ဧဝမေဝ အာယသ္မာ သာရိပုတ္တော ဓမ္မန္ဝယေန အန္ဝယဗုဒ္ဓိယာ အနုမာနေန နယဂ္ဂာဟေန သာဝကပာရမီဉာဏေ ဌတ္ဝာ ဒသဗလသ္သ ဂုဏေ အနုသ္သရန္တော ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ အနန္တာ အပရိမာဏာ’’တိ သဒ္ဒဟိ။

    Seyyathāpi nāma mahājano ‘‘mahāsamuddo gambhīro uttāno’’ti jānanatthaṃ yottāni vaṭṭeyya, tattha koci byāmappamāṇaṃ yottaṃ vaṭṭeyya, koci dve byāmaṃ, koci dasabyāmaṃ, koci vīsatibyāmaṃ, koci tiṃsabyāmaṃ, koci cattālīsabyāmaṃ, koci paññāsabyāmaṃ, koci satabyāmaṃ, koci sahassabyāmaṃ , koci caturāsītibyāmasahassaṃ. Te nāvaṃ āruyha, samuddamajjhe uggatapabbatādimhi vā ṭhatvā attano attano yottaṃ otāreyyuṃ, tesu yassa yottaṃ byāmamattaṃ, so byāmamattaṭṭhāneyeva udakaṃ jānāti…pe… yassa caturāsītibyāmasahassaṃ, so caturāsītibyāmasahassaṭṭhāneyeva udakaṃ jānāti. Parato udakaṃ ettakanti na jānāti. Mahāsamudde pana na tattakaṃyeva udakaṃ, atha kho anantamaparimāṇaṃ. Caturāsītiyojanasahassaṃ gambhīro hi mahāsamuddo, evameva ekabyāmayottato paṭṭhāya navabyāmayottena ñātaudakaṃ viya lokiyamahājanena diṭṭhabuddhaguṇā veditabbā. Dasabyāmayottena dasabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sotāpannena diṭṭhabuddhaguṇā. Vīsatibyāmayottena vīsatibyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sakadāgāminā diṭṭhabuddhaguṇā. Tiṃsabyāmayottena tiṃsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya anāgāminā diṭṭhabuddhaguṇā. Cattālīsabyāmayottena cattālīsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya arahatā diṭṭhabuddhaguṇā. Paññāsabyāmayottena paññāsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya asītimahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Satabyāmayottena satabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya catūhi mahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Sahassabyāmayottena sahassabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya mahāmoggallānattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Caturāsītibyāmasahassayottena caturāsītibyāmasahassaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya dhammasenāpatinā sāriputtattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Tattha yathā so puriso mahāsamudde udakaṃ nāma na ettakaṃyeva, anantamaparimāṇanti gaṇhāti, evameva āyasmā sāriputto dhammanvayena anvayabuddhiyā anumānena nayaggāhena sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dasabalassa guṇe anussaranto ‘‘buddhaguṇā anantā aparimāṇā’’ti saddahi.

    ထေရေန ဟိ ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ ဓမ္မန္ဝယေန ဂဟေတဗ္ဗဗုဒ္ဓဂုဏာယေဝ ဗဟုတရာ။ ယထာ ကထံ ဝိယ? ယထာ ဣတော နဝ ဣတော နဝာတိ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရိတ္ဝာ ဂစ္ဆန္တိယာ စန္ဒဘာဂာယ မဟာနဒိယာ ပုရိသော သူစိပာသေန ဥဒကံ ဂဏ္ဟေယ္ယ, သူစိပာသေန ဂဟိတဥဒကတော အဂ္ဂဟိတမေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝာ ပန ပုရိသော မဟာပထဝိတော အင္ဂုလိယာ ပံသုံ ဂဏ္ဟေယ္ယ, အင္ဂုလိယာ ဂဟိတပံသုတော အဝသေသပံသုယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ ဝာ ပန ပုရိသော မဟာသမုဒ္ဒာဘိမုခိံ အင္ဂုလိံ ကရေယ္ယ, အင္ဂုလိအဘိမုခဥဒကတော အဝသေသံ ဥဒကံယေဝ ဗဟု ဟောတိ။ ယထာ စ ပုရိသော အာကာသာဘိမုခိံ အင္ဂုလိံ ကရေယ္ယ, အင္ဂုလိအဘိမုခအာကာသတော သေသအာကာသပ္ပဒေသောဝ ဗဟု ဟောတိ။ ဧဝံ ထေရေန ဒိဋ္ဌဗုဒ္ဓဂုဏေဟိ အဒိဋ္ဌာ ဂုဏာဝ ဗဟူတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ –

    Therena hi diṭṭhabuddhaguṇehi dhammanvayena gahetabbabuddhaguṇāyeva bahutarā. Yathā kathaṃ viya? Yathā ito nava ito navāti aṭṭhārasa yojanāni avattharitvā gacchantiyā candabhāgāya mahānadiyā puriso sūcipāsena udakaṃ gaṇheyya, sūcipāsena gahitaudakato aggahitameva bahu hoti. Yathā vā pana puriso mahāpathavito aṅguliyā paṃsuṃ gaṇheyya, aṅguliyā gahitapaṃsuto avasesapaṃsuyeva bahu hoti. Yathā vā pana puriso mahāsamuddābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaudakato avasesaṃ udakaṃyeva bahu hoti. Yathā ca puriso ākāsābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaākāsato sesaākāsappadesova bahu hoti. Evaṃ therena diṭṭhabuddhaguṇehi adiṭṭhā guṇāva bahūti veditabbā. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ဗုဒ္ဓောပိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဏေယ္ယ ဝဏ္ဏံ၊

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

    ကပ္ပမ္ပိ စေ အညမဘာသမာနော။

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    ခီယေထ ကပ္ပော စိရဒီဃမန္တရေ၊

    Khīyetha kappo ciradīghamantare,

    ဝဏ္ဏော န ခီယေထ တထာဂတသ္သာ’’တိ။

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.

    ဧဝံ ထေရသ္သ အတ္တနော စ သတ္ထု စ ဂုဏေ အနုသ္သရတော ယမကမဟာနဒီမဟောဃော ဝိယ အဗ္ဘန္တရေ ပီတိသောမနသ္သံ အဝတ္ထရမာနံ ဝာတော ဝိယ ဘသ္တံ, ဥဗ္ဘိဇ္ဇိတ္ဝာ ဥဂ္ဂတဥဒကံ ဝိယ မဟာရဟဒံ သကလသရီရံ ပူရေတိ။ တတော ထေရသ္သ ‘‘သုပတ္ထိတာ ဝတ မေ ပတ္ထနာ, သုလဒ္ဓာ မေ ပဗ္ဗဇ္ဇာ, ယ္ဝာဟံ ဧဝံဝိဓသ္သ သတ္ထု သန္တိကေ ပဗ္ဗဇိတော’’တိ အာဝဇ္ဇန္တသ္သ ဗလဝတရံ ပီတိသောမနသ္သံ ဥပ္ပဇ္ဇိ။

    Evaṃ therassa attano ca satthu ca guṇe anussarato yamakamahānadīmahogho viya abbhantare pītisomanassaṃ avattharamānaṃ vāto viya bhastaṃ, ubbhijjitvā uggataudakaṃ viya mahārahadaṃ sakalasarīraṃ pūreti. Tato therassa ‘‘supatthitā vata me patthanā, suladdhā me pabbajjā, yvāhaṃ evaṃvidhassa satthu santike pabbajito’’ti āvajjantassa balavataraṃ pītisomanassaṃ uppajji.

    အထ ထေရော ‘‘ကသ္သာဟံ ဣမံ ပီတိသောမနသ္သံ အာရောစေယ္ယ’’န္တိ စိန္တေန္တော အညော ကောစိ သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ ဒေဝော ဝာ မာရော ဝာ ဗ္ရဟ္မာ ဝာ မမ ဣမံ ပသာဒံ အနုစ္ဆဝိကံ ကတ္ဝာ ပဋိဂ္ဂဟေတုံ န သက္ခိသ္သတိ, အဟံ ဣမံ သောမနသ္သံ သတ္ထုနောယေဝ ပဝေဒေယ္ယာမိ, သတ္ထာဝ မေ ပဋိဂ္ဂဏ္ဟိတုံ သက္ခိသ္သတိ, သော ဟိ တိဋ္ဌတု မမ ပီတိသောမနသ္သံ, မာဒိသသ္သ သမဏသတသ္သ ဝာ သမဏသဟသ္သသ္သ ဝာ သမဏသတသဟသ္သသ္သ ဝာ သောမနသ္သံ ပဝေဒေန္တသ္သ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏ္ဟန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေယ္ယထာပိ နာမ အဋ္ဌာရသ ယောဇနာနိ အဝတ္ထရမာနံ ဂစ္ဆန္တိံ စန္ဒဘာဂမဟာနဒိံ ကုသုမ္ဘာ ဝာ ကန္ဒရာ ဝာ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ, မဟာသမုဒ္ဒောဝ တံ သမ္ပဋိစ္ဆတိ။ မဟာသမုဒ္ဒော ဟိ တိဋ္ဌတု စန္ဒဘာဂာ, ဧဝရူပာနံ နဒီနံ သတမ္ပိ သဟသ္သမ္ပိ သတသဟသ္သမ္ပိ သမ္ပဋိစ္ဆတိ, န စသ္သ တေန ဦနတ္တံ ဝာ ပူရတ္တံ ဝာ ပညာယတိ, ဧဝမေဝ သတ္ထာ မာဒိသသ္သ သမဏသတသ္သ သမဏသဟသ္သသ္သ သမဏသတသဟသ္သသ္သ ဝာ ပီတိသောမနသ္သံ ပဝေဒေန္တသ္သ သဗ္ဗေသံ မနံ ဂဏ္ဟန္တော ပဋိဂ္ဂဟေတုံ သက္ကောတိ။ သေသာ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာဒယော စန္ဒဘာဂံ ကုသုမ္ဘကန္ဒရာ ဝိယ မမ သောမနသ္သံ သမ္ပဋိစ္ဆိတုံ န သက္ကောန္တိ ။ ဟန္ဒာဟံ မမ ပီတိသောမနသ္သံ သတ္ထုနောဝ အာရောစေမီတိ ပလ္လင္ကံ ဝိနိဗ္ဘုဇိတ္ဝာ စမ္မက္ခဏ္ဍံ ပပ္ဖောဋေတ္ဝာ အာဒာယ သာယန္ဟသမယေ ပုပ္ဖာနံ ဝဏ္ဋတော ဆိဇ္ဇိတ္ဝာ ပဂ္ဃရဏကာလေ သတ္ထာရံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ အတ္တနော သောမနသ္သံ ပဝေဒေန္တော ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဧဝံပသန္နောတိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသဒ္ဓော, ဧဝံ သဒ္ဒဟာမီတိ အတ္ထော။ ဘိယ္ယောဘိညတရောတိ ဘိယ္ယတရော အဘိညာတော, ဘိယ္ယတရာဘိညော ဝာ, ဥတ္တရိတရဉာဏောတိ အတ္ထော။ သမ္ဗောဓိယန္တိ သဗ္ဗညုတညာဏေ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏေ ဝာ, အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဟိ ဗုဒ္ဓဂုဏာ နိပ္ပဒေသာ ဂဟိတာ ဟောန္တိ။ ဒ္ဝေ ဟိ အဂ္ဂသာဝကာ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ သာဝကပာရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တိ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓာ ပစ္စေကဗောဓိဉာဏံ။ ဗုဒ္ဓာ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စေဝ သကလေ စ ဗုဒ္ဓဂုဏေ။ သဗ္ဗဉ္ဟိ နေသံ အရဟတ္တမဂ္ဂေနေဝ ဣဇ္ဈတိ။ တသ္မာ အရဟတ္တမဂ္ဂဉာဏံ သမ္ဗောဓိ နာမ ဟောတိ။ တေန ဥတ္တရိတရော ဘဂဝတာ နတ္ထိ။ တေနာဟ ‘‘ဘဂဝတာ ဘိယ္ယောဘိညတရော ယဒိဒံ သမ္ဗောဓိယ’’န္တိ။

    Atha thero ‘‘kassāhaṃ imaṃ pītisomanassaṃ āroceyya’’nti cintento añño koci samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā mama imaṃ pasādaṃ anucchavikaṃ katvā paṭiggahetuṃ na sakkhissati, ahaṃ imaṃ somanassaṃ satthunoyeva pavedeyyāmi, satthāva me paṭiggaṇhituṃ sakkhissati, so hi tiṭṭhatu mama pītisomanassaṃ, mādisassa samaṇasatassa vā samaṇasahassassa vā samaṇasatasahassassa vā somanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Seyyathāpi nāma aṭṭhārasa yojanāni avattharamānaṃ gacchantiṃ candabhāgamahānadiṃ kusumbhā vā kandarā vā sampaṭicchituṃ na sakkonti, mahāsamuddova taṃ sampaṭicchati. Mahāsamuddo hi tiṭṭhatu candabhāgā, evarūpānaṃ nadīnaṃ satampi sahassampi satasahassampi sampaṭicchati, na cassa tena ūnattaṃ vā pūrattaṃ vā paññāyati, evameva satthā mādisassa samaṇasatassa samaṇasahassassa samaṇasatasahassassa vā pītisomanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Sesā samaṇabrāhmaṇādayo candabhāgaṃ kusumbhakandarā viya mama somanassaṃ sampaṭicchituṃ na sakkonti . Handāhaṃ mama pītisomanassaṃ satthunova ārocemīti pallaṅkaṃ vinibbhujitvā cammakkhaṇḍaṃ papphoṭetvā ādāya sāyanhasamaye pupphānaṃ vaṇṭato chijjitvā paggharaṇakāle satthāraṃ upasaṅkamitvā attano somanassaṃ pavedento evaṃpasanno ahaṃ, bhantetiādimāha. Tattha evaṃpasannoti evaṃ uppannasaddho, evaṃ saddahāmīti attho. Bhiyyobhiññataroti bhiyyataro abhiññāto, bhiyyatarābhiñño vā, uttaritarañāṇoti attho. Sambodhiyanti sabbaññutaññāṇe arahattamaggañāṇe vā, arahattamaggeneva hi buddhaguṇā nippadesā gahitā honti. Dve hi aggasāvakā arahattamaggeneva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanti. Paccekabuddhā paccekabodhiñāṇaṃ. Buddhā sabbaññutaññāṇañceva sakale ca buddhaguṇe. Sabbañhi nesaṃ arahattamaggeneva ijjhati. Tasmā arahattamaggañāṇaṃ sambodhi nāma hoti. Tena uttaritaro bhagavatā natthi. Tenāha ‘‘bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’’nti.

    ၁၄၂. ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ။ အယဉ္ဟိ ဥဠာရသဒ္ဒော ‘‘ဥဠာရာနိ ခာဒနီယာနိ ခာဒန္တီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၁.၃၆၆) မဓုရေ အာဂစ္ဆတိ။ ‘‘ဥဠာရာယ ခလု ဘဝံ, ဝစ္ဆာယနော , သမဏံ ဂောတမံ ပသံသာယ ပသံသတီ’’တိအာဒီသု (မ. နိ. ၃.၂၈၀) သေဋ္ဌေ။ ‘‘အပ္ပမာဏော ဥဠာရော ဩဘာသော’’တိအာဒီသု (ဒီ. နိ. ၂.၃၂) ဝိပုလေ။ သ္ဝာယမိဓ သေဋ္ဌေ အာဂတော။ တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဥဠာရာတိ သေဋ္ဌာ’’တိ။ အာသဘီတိ ဥသဘသ္သ ဝာစာသဒိသီ အစလာ အသမ္ပဝေဓီ။ ဧကံသော ဂဟိတောတိ အနုသ္သဝေန ဝာ အာစရိယပရမ္ပရာယ ဝာ ဣတိကိရာယ ဝာ ပိဋကသမ္ပဒာနေန ဝာ အာကာရပရိဝိတက္ကေန ဝာ ဒိဋ္ဌိနိဇ္ဈာနက္ခန္တိယာ ဝာ တက္ကဟေတု ဝာ နယဟေတု ဝာ အကထေတ္ဝာ ပစ္စက္ခတော ဉာဏေန ပဋိဝိဇ္ဈိတ္ဝာ ဝိယ ဧကံသော ဂဟိတော, သန္နိဋ္ဌာနကထာဝ ကထိတာတိ အတ္ထော။

    142.Uḷārāti seṭṭhā. Ayañhi uḷārasaddo ‘‘uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhure āgacchati. ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ, vacchāyano , samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu (ma. ni. 3.280) seṭṭhe. ‘‘Appamāṇo uḷāro obhāso’’tiādīsu (dī. ni. 2.32) vipule. Svāyamidha seṭṭhe āgato. Tena vuttaṃ – ‘‘uḷārāti seṭṭhā’’ti. Āsabhīti usabhassa vācāsadisī acalā asampavedhī. Ekaṃso gahitoti anussavena vā ācariyaparamparāya vā itikirāya vā piṭakasampadānena vā ākāraparivitakkena vā diṭṭhinijjhānakkhantiyā vā takkahetu vā nayahetu vā akathetvā paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viya ekaṃso gahito, sanniṭṭhānakathāva kathitāti attho.

    သီဟနာဒောတိ သေဋ္ဌနာဒော, နေဝ ဒန္ဓာယန္တေန န ဂဂ္ဂရာယန္တေန သီဟေန ဝိယ ဥတ္တမနာဒော နဒိတောတိ အတ္ထော။ ကိံ တေ သာရိပုတ္တာတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘီတိ? အနုယောဂဒာပနတ္ထံ။ ဧကစ္စော ဟိ သီဟနာဒံ နဒိတ္ဝာ အတ္တနော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒာတုံ န သက္ကောတိ, နိဃံသနံ နက္ခမတိ, လေပေ ပတိတမက္ကဋော ဝိယ ဟောတိ။ ယထာ ဓမမာနံ အပရိသုဒ္ဓလောဟံ ဈာယိတ္ဝာ ဈာမအင္ဂာရော ဟောတိ, ဧဝံ ဈာမင္ဂာရော ဝိယ ဟောတိ ။ ဧကော သီဟနာဒေ အနုယောဂံ ဒာပိယမာနော ဒာတုံ သက္ကောတိ, နိဃံသနံ ခမတိ, ဓမမာနံ နိဒ္ဒောသဇာတရူပံ ဝိယ အဓိကတရံ သောဘတိ, တာဒိသော ထေရော။ တေန နံ ဘဂဝာ ‘‘အနုယောဂက္ခမော အယ’’န္တိ ဉတ္ဝာ သီဟနာဒေ အနုယောဂဒာပနတ္ထံ ဣမမ္ပိ ဒေသနံ အာရဘိ။

    Sīhanādoti seṭṭhanādo, neva dandhāyantena na gaggarāyantena sīhena viya uttamanādo naditoti attho. Kiṃ te sāriputtāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhīti? Anuyogadāpanatthaṃ. Ekacco hi sīhanādaṃ naditvā attano sīhanāde anuyogaṃ dātuṃ na sakkoti, nighaṃsanaṃ nakkhamati, lepe patitamakkaṭo viya hoti. Yathā dhamamānaṃ aparisuddhalohaṃ jhāyitvā jhāmaaṅgāro hoti, evaṃ jhāmaṅgāro viya hoti . Eko sīhanāde anuyogaṃ dāpiyamāno dātuṃ sakkoti, nighaṃsanaṃ khamati, dhamamānaṃ niddosajātarūpaṃ viya adhikataraṃ sobhati, tādiso thero. Tena naṃ bhagavā ‘‘anuyogakkhamo aya’’nti ñatvā sīhanāde anuyogadāpanatthaṃ imampi desanaṃ ārabhi.

    တတ္ထ သဗ္ဗေ တေတိ သဗ္ဗေ တေ တယာ။ ဧဝံသီလာတိအာဒီသု လောကိယလောကုတ္တရဝသေန သီလာဒီနိ ပုစ္ဆတိ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာပဒာနေ ကထိတာဝ။

    Tattha sabbe teti sabbe te tayā. Evaṃsīlātiādīsu lokiyalokuttaravasena sīlādīni pucchati. Tesaṃ vitthārakathā mahāpadāne kathitāva.

    ကိံ ပန တေ, သာရိပုတ္တ, ယေ တေ ဘဝိသ္သန္တီတိ အတီတာ စ တာဝ နိရုဒ္ဓာ, အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတာ ဒီပသိခာ ဝိယ နိဗ္ဗုတာ, ဧဝံ နိရုဒ္ဓေ အပဏ္ဏတ္တိကဘာဝံ ဂတေ တ္ဝံ ကထံ ဇာနိသ္သသိ, အနာဂတဗုဒ္ဓာနံ ပန ဂုဏာ ကိန္တိ တယာ အတ္တနော စိတ္တေန ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဝိဒိတာတိ ပုစ္ဆန္တော ဧဝမာဟ။ ကိံ ပန တေ, သာရိပုတ္တ, အဟံ ဧတရဟီတိ အနာဂတာပိ ဗုဒ္ဓာ အဇာတာ အနိဗ္ဗတ္တာ အနုပ္ပန္နာ, တေပိ ကထံ တ္ဝံ ဇာနိသ္သသိ? တေသဉ္ဟိ ဇာနနံ အပဒေ အာကာသေ ပဒဒသ္သနံ ဝိယ ဟောတိ။ ဣဒာနိ မယာ သဒ္ဓိံ ဧကဝိဟာရေ ဝသသိ, ဧကတော ဘိက္ခာယ စရသိ, ဓမ္မဒေသနာကာလေ ဒက္ခိဏပသ္သေ နိသီဒသိ, ကိံ ပန မယ္ဟံ ဂုဏာ အတ္တနော စေတသာ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဝိဒိတာ တယာတိ အနုယုဉ္ဇန္တော ဧဝမာဟ။

    Kiṃ pana te, sāriputta, ye te bhavissantīti atītā ca tāva niruddhā, apaṇṇattikabhāvaṃ gatā dīpasikhā viya nibbutā, evaṃ niruddhe apaṇṇattikabhāvaṃ gate tvaṃ kathaṃ jānissasi, anāgatabuddhānaṃ pana guṇā kinti tayā attano cittena paricchinditvā viditāti pucchanto evamāha. Kiṃ pana te, sāriputta, ahaṃ etarahīti anāgatāpi buddhā ajātā anibbattā anuppannā, tepi kathaṃ tvaṃ jānissasi? Tesañhi jānanaṃ apade ākāse padadassanaṃ viya hoti. Idāni mayā saddhiṃ ekavihāre vasasi, ekato bhikkhāya carasi, dhammadesanākāle dakkhiṇapasse nisīdasi, kiṃ pana mayhaṃ guṇā attano cetasā paricchinditvā viditā tayāti anuyuñjanto evamāha.

    ထေရော ပန ပုစ္ဆိတေ ပုစ္ဆိတေ ‘‘နော ဟေတံ, ဘန္တေ’’တိ ပဋိက္ခိပတိ။ ထေရသ္သ စ ဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ အဝိဒိတမ္ပိ အတ္ထိ, ကိံ သော အတ္တနော ဝိဒိတဋ္ဌာနေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ, အဝိဒိတဋ္ဌာနေတိ? ဝိဒိတဋ္ဌာနေ န ကရောတိ, အဝိဒိတဋ္ဌာနေယေဝ ကရောတီတိ။ ထေရော ကိရ အနုယောဂေ အာရဒ္ဓေယေဝ အညာသိ။ န အယံ အနုယောဂော သာဝကပာရမီဉာဏေ, သဗ္ဗညုတညာဏေ အယံ အနုယောဂောတိ အတ္တနော သာဝကပာရမီဉာဏေ ပဋိက္ခေပံ အကတ္ဝာ အဝိဒိတဋ္ဌာနေ သဗ္ဗညုတညာဏေ ပဋိက္ခေပံ ကရောတိ။ တေန ဣဒမ္ပိ ဒီပေတိ ‘‘ဘဂဝာ မယ္ဟံ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာနံ ဗုဒ္ဓာနံ သီလသမာဓိပညာဝိမုတ္တိကာရဏဇာနနသမတ္ထံ သဗ္ဗညုတညာဏံ နတ္ထီ’’တိ။

    Thero pana pucchite pucchite ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti paṭikkhipati. Therassa ca viditampi atthi aviditampi atthi, kiṃ so attano viditaṭṭhāne paṭikkhepaṃ karoti, aviditaṭṭhāneti? Viditaṭṭhāne na karoti, aviditaṭṭhāneyeva karotīti. Thero kira anuyoge āraddheyeva aññāsi. Na ayaṃ anuyogo sāvakapāramīñāṇe, sabbaññutaññāṇe ayaṃ anuyogoti attano sāvakapāramīñāṇe paṭikkhepaṃ akatvā aviditaṭṭhāne sabbaññutaññāṇe paṭikkhepaṃ karoti. Tena idampi dīpeti ‘‘bhagavā mayhaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamādhipaññāvimuttikāraṇajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ natthī’’ti.

    ဧတ္ထာတိ ဧတေသု အတီတာဒိဘေဒေသု ဗုဒ္ဓေသု။ အထ ကိဉ္စရဟီတိ အထ ကသ္မာ ဧဝံ ဉာဏေ အသတိ တယာ ဧဝံ ကထိတန္တိ ဝဒတိ။

    Etthāti etesu atītādibhedesu buddhesu. Atha kiñcarahīti atha kasmā evaṃ ñāṇe asati tayā evaṃ kathitanti vadati.

    ၁၄၃. ဓမ္မန္ဝယောတိ ဓမ္မသ္သ ပစ္စက္ခတော ဉာဏသ္သ အနုယောဂံ အနုဂန္တ္ဝာ ဥပ္ပန္နံ အနုမာနဉာဏံ နယဂ္ဂာဟော ဝိဒိတော။ သာဝကပာရမီဉာဏေ ဌတ္ဝာဝ ဣမိနာဝ အာကာရေန ဇာနာမိ ဘဂဝာတိ ဝဒတိ။ ထေရသ္သ ဟိ နယဂ္ဂာဟော အပ္ပမာဏော အပရိယန္တော။ ယထာ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ ပမာဏံ ဝာ ပရိယန္တော ဝာ နတ္ထိ, ဧဝံ ဓမ္မသေနာပတိနော နယဂ္ဂာဟသ္သ။ တေန သော ‘‘ဣမိနာ ဧဝံဝိဓော, ဣမိနာ အနုတ္တရော သတ္ထာ’’တိ ဇာနာတိ။ ထေရသ္သ ဟိ နယဂ္ဂာဟော သဗ္ဗညုတညာဏဂတိကော ဧဝ။ ဣဒာနိ တံ နယဂ္ဂာဟံ ပာကဋံ ကာတုံ ဥပမာယ ဒသ္သေန္တော သေယ္ယထာပိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယသ္မာ မဇ္ဈိမပဒေသေ နဂရသ္သ ဥဒ္ဓာပပာကာရာဒီနိ ထိရာနိ ဝာ ဟောန္တု, ဒုဗ္ဗလာနိ ဝာ, သဗ္ဗသော ဝာ ပန မာ ဟောန္တု, စောရာသင္ကာ န ဟောတိ, တသ္မာ တံ အဂ္ဂဟေတ္ဝာ ပစ္စန္တိမနဂရန္တိ အာဟ။ ဒဠ္ဟုဒ္ဓာပန္တိ ထိရပာကာရပာဒံ။ ဒဠ္ဟပာကာရတောရဏန္တိ ထိရပာကာရဉ္စေဝ ထိရပိဋ္ဌသင္ဃာဋဉ္စ။ ဧကဒ္ဝာရန္တိ ကသ္မာ အာဟ? ဗဟုဒ္ဝာရေ ဟိ နဂရေ ဗဟူဟိ ပဏ္ဍိတဒောဝာရိကေဟိ ဘဝိတဗ္ဗံ။ ဧကဒ္ဝာရေ ဧကောဝ ဝဋ္ဋတိ။ ထေရသ္သ စ ပညာယ သဒိသော အညော နတ္ထိ။ တသ္မာ အတ္တနော ပဏ္ဍိတဘာဝသ္သ ဩပမ္မတ္ထံ ဧကံယေဝ ဒောဝာရိကံ ဒသ္သေတုံ ဧကဒ္ဝာရ’’န္တိ အာဟ။ ပဏ္ဍိတောတိ ပဏ္ဍိစ္စေန သမန္နာဂတော။ ဗ္ယတ္တောတိ ဝေယ္ယတ္တိယေန သမန္နာဂတော ဝိသဒဉာဏော။ မေဓာဝီတိ ဌာနုပ္ပတ္တိကပညာသင္ခာတာယ မေဓာယ သမန္နာဂတော။ အနုပရိယာယပထန္တိ အနုပရိယာယနာမကံ ပာကာရမဂ္ဂံ။ ပာကာရသန္ဓိန္တိ ဒ္ဝိန္နံ ဣဋ္ဌကာနံ အပဂတဋ္ဌာနံ။ ပာကာရဝိဝရန္တိ ပာကာရသ္သ ဆိန္နဋ္ဌာနံ။

    143.Dhammanvayoti dhammassa paccakkhato ñāṇassa anuyogaṃ anugantvā uppannaṃ anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito. Sāvakapāramīñāṇe ṭhatvāva imināva ākārena jānāmi bhagavāti vadati. Therassa hi nayaggāho appamāṇo apariyanto. Yathā sabbaññutaññāṇassa pamāṇaṃ vā pariyanto vā natthi, evaṃ dhammasenāpatino nayaggāhassa. Tena so ‘‘iminā evaṃvidho, iminā anuttaro satthā’’ti jānāti. Therassa hi nayaggāho sabbaññutaññāṇagatiko eva. Idāni taṃ nayaggāhaṃ pākaṭaṃ kātuṃ upamāya dassento seyyathāpi, bhantetiādimāha. Tattha yasmā majjhimapadese nagarassa uddhāpapākārādīni thirāni vā hontu, dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corāsaṅkā na hoti, tasmā taṃ aggahetvā paccantimanagaranti āha. Daḷhuddhāpanti thirapākārapādaṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhasaṅghāṭañca. Ekadvāranti kasmā āha? Bahudvāre hi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ. Ekadvāre ekova vaṭṭati. Therassa ca paññāya sadiso añño natthi. Tasmā attano paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ ekadvāra’’nti āha. Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato. Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ pākāramaggaṃ. Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ. Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ.

    စေတသော ဥပက္ကိလေသေတိ ပဉ္စ နီဝရဏာနိ စိတ္တံ ဥပက္ကိလေသေန္တိ ကိလိဋ္ဌံ ကရောန္တိ ဥပတာပေန္တိ ဝိဗာဓေန္တိ, တသ္မာ ‘‘စေတသော ဥပက္ကိလေသာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏေတိ နီဝရဏာ ဥပ္ပဇ္ဇမာနာ အနုပ္ပန္နာယ ပညာယ ဥပ္ပဇ္ဇိတုံ န ဒေန္တိ, ဥပ္ပန္နာယ ပညာယ ဝဍ္ဎိတုံ န ဒေန္တိ, တသ္မာ ‘‘ပညာယ ဒုဗ္ဗလီကရဏာ’’တိ ဝုစ္စန္တိ။ သုပ္ပတိဋ္ဌိတစိတ္တာတိ စတူသု သတိပဋ္ဌာနေသု သုဋ္ဌု ဌပိတစိတ္တာ ဟုတ္ဝာ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ယထာဘူတန္တိ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂေ ယထာသဘာဝေန ဘာဝေတ္ဝာ။ အနုတ္တရံ သမ္မာသမ္ဗောဓိန္တိ အရဟတ္တံ သဗ္ဗညုတညာဏံ ဝာ ပဋိဝိဇ္ဈိံသူတိ ဒသ္သေတိ။

    Cetaso upakkileseti pañca nīvaraṇāni cittaṃ upakkilesenti kiliṭṭhaṃ karonti upatāpenti vibādhenti, tasmā ‘‘cetaso upakkilesā’’ti vuccanti. Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannāya paññāya vaḍḍhituṃ na denti, tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Suppatiṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittā hutvā. Satta bojjhaṅge yathābhūtanti satta bojjhaṅge yathāsabhāvena bhāvetvā. Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vā paṭivijjhiṃsūti dasseti.

    အပိစေတ္ထ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝိပသ္သနာ။ သမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာ မဂ္ဂော။ အနုတ္တရာသမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တံ။ သတိပဋ္ဌာနာတိ ဝာ မဂ္ဂာတိ ဝာ ဗောဇ္ဈင္ဂမိသ္သကာ။ သမ္မာသမ္ဗောဓိ အရဟတ္တမေဝ။ ဒီဃဘာဏကမဟာသီဝတ္ထေရော ပနာဟ ‘‘သတိပဋ္ဌာနေ ဝိပသ္သနာတိ ဂဟေတ္ဝာ ဗောဇ္ဈင္ဂေ မဂ္ဂော စ သဗ္ဗညုတညာဏဉ္စာတိ ဂဟိတေ သုန္ဒရော ပဉ္ဟော ဘဝေယ္ယ, န ပနေဝံ ဂဟိတ’’န္တိ။ ဣတိ ထေရော သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓာနံ နီဝရဏပ္ပဟာနေ သတိပဋ္ဌာနဘာဝနာယ သမ္ဗောဓိယဉ္စ မဇ္ဈေ ဘိန္နသုဝဏ္ဏရဇတာနံ ဝိယ နာနတ္တာဘာဝံ ဒသ္သေတိ။

    Apicettha satipaṭṭhānāti vipassanā. Sambojjhaṅgā maggo. Anuttarāsammāsambodhi arahattaṃ. Satipaṭṭhānāti vā maggāti vā bojjhaṅgamissakā. Sammāsambodhi arahattameva. Dīghabhāṇakamahāsīvatthero panāha ‘‘satipaṭṭhāne vipassanāti gahetvā bojjhaṅge maggo ca sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyya, na panevaṃ gahita’’nti. Iti thero sabbaññubuddhānaṃ nīvaraṇappahāne satipaṭṭhānabhāvanāya sambodhiyañca majjhe bhinnasuvaṇṇarajatānaṃ viya nānattābhāvaṃ dasseti.

    ဣဓ ဌတ္ဝာ ဥပမာ သံသန္ဒေတဗ္ဗာ – အာယသ္မာ ဟိ သာရိပုတ္တော ပစ္စန္တနဂရံ ဒသ္သေသိ, ပာကာရံ ဒသ္သေသိ, ပရိယာယပထံ ဒသ္သေသိ, ဒ္ဝာရံ ဒသ္သေသိ, ပဏ္ဍိတဒောဝာရိကံ ဒသ္သေသိ, နဂရံ ပဝေသနကနိက္ခမနကေ ဩဠာရိကေ ပာဏေ ဒသ္သေသိ, ပဏ္ဍိတဒောဝာရိကသ္သ တေသံ ပာဏာနံ ပာကဋဘာဝဉ္စ ဒသ္သေသိ။ တတ္ထ ကိံ ကေန သဒိသန္တိ စေ။ နဂရံ ဝိယ ဟိ နိဗ္ဗာနံ, ပာကာရော ဝိယ သီလံ, ပရိယာယပထော ဝိယ ဟိရီ, ဒ္ဝာရံ ဝိယ အရိယမဂ္ဂော, ပဏ္ဍိတဒောဝာရိကော ဝိယ ဓမ္မသေနာပတိ, နဂရပ္ပဝိသနကနိက္ခမနကဩဠာရိကပာဏာ ဝိယ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗုဒ္ဓာ, ဒောဝာရိကသ္သ တေသံ ပာဏာနံ ပာကဋဘာဝော ဝိယ အာယသ္မတော သာရိပုတ္တသ္သ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နဗုဒ္ဓာနံ သီလသမထာဒီဟိ ပာကဋဘာဝော။ ဧတ္တာဝတာ ထေရေန ဘဂဝာ ဧဝမဟံ သာဝကပာရမီဉာဏေ ဌတ္ဝာ ဓမ္မန္ဝယေန နယဂ္ဂာဟေန ဇာနာမီတိ အတ္တနော သီဟနာဒသ္သ အနုယောဂော ဒိန္နော ဟောတိ။

    Idha ṭhatvā upamā saṃsandetabbā – āyasmā hi sāriputto paccantanagaraṃ dassesi, pākāraṃ dassesi, pariyāyapathaṃ dassesi, dvāraṃ dassesi, paṇḍitadovārikaṃ dassesi, nagaraṃ pavesanakanikkhamanake oḷārike pāṇe dassesi, paṇḍitadovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvañca dassesi. Tattha kiṃ kena sadisanti ce. Nagaraṃ viya hi nibbānaṃ, pākāro viya sīlaṃ, pariyāyapatho viya hirī, dvāraṃ viya ariyamaggo, paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati, nagarappavisanakanikkhamanakaoḷārikapāṇā viya atītānāgatapaccuppannā buddhā, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvo viya āyasmato sāriputtassa atītānāgatapaccuppannabuddhānaṃ sīlasamathādīhi pākaṭabhāvo. Ettāvatā therena bhagavā evamahaṃ sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dhammanvayena nayaggāhena jānāmīti attano sīhanādassa anuyogo dinno hoti.

    ၁၄၄. ဣဓာဟံ, ဘန္တေ, ယေန ဘဂဝာတိ ဣမံ ဒေသနံ ကသ္မာ အာရဘိ ? သာဝကပာရမီဉာဏသ္သ နိပ္ဖတ္တိဒသ္သနတ္ထံ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အဓိပ္ပာယော, ဘဂဝာ အဟံ သာဝကပာရမီဉာဏံ ပဋိလဘန္တော ပဉ္စနဝုတိပာသဏ္ဍေ န အညံ ဧကမ္ပိ သမဏံ ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏံ ဝာ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သာဝကပာရမီဉာဏမ္ပိ ပဋိလဘိံ, တုမ္ဟေယေဝ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ တုမ္ဟေ ပယိရုပာသန္တော ပဋိလဘိန္တိ။ တတ္ထ ဣဓာတိ နိပာတမတ္တံ။ ဥပသင္ကမိံ ဓမ္မသဝနာယာတိ တုမ္ဟေ ဥပသင္ကမန္တော ပနာဟံ န စီဝရာဒိဟေတု ဥပသင္ကမန္တော, ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင္ကမန္တော။ ဧဝံ ဥပသင္ကမိတ္ဝာ သာဝကပာရမီဉာဏံ ပဋိလဘိံ။ ကဒာ ပန ထေရော ဓမ္မသဝနတ္ထာယ ဥပသင္ကမန္တောတိ။ သူကရခတလေဏေ ဘာဂိနေယ္ယဒီဃနခပရိဗ္ဗာဇကသ္သ ဝေဒနာပရိဂ္ဂဟသုတ္တန္တကထနဒိဝသေ (မ. နိ. ၂.၂၀၅) ဥပသင္ကမန္တော, တဒာယေဝ သာဝကပာရမီဉာဏံ ပဋိလဘီတိ။ တံဒိဝသဉ္ဟိ ထေရော တာလဝဏ္ဋံ ဂဟေတ္ဝာ ဘဂဝန္တံ ဗီဇမာနော ဌိတော တံ ဒေသနံ သုတ္ဝာ တတ္ထေဝ သာဝကပာရမီဉာဏံ ဟတ္ထဂတံ အကာသိ။ ဥတ္တရုတ္တရံ ပဏီတပဏီတန္တိ ဥတ္တရုတ္တရဉ္စေဝ ပဏီတပဏီတဉ္စ ကတ္ဝာ ဒေသေသိ။ ကဏ္ဟသုက္ကသပ္ပဋိဘာဂန္တိ ကဏ္ဟဉ္စေဝ သုက္ကဉ္စ။ တဉ္စ ခော သပ္ပဋိဘာဂံ သဝိပက္ခံ ကတ္ဝာ။ ကဏ္ဟံ ပဋိဗာဟိတ္ဝာ သုက္ကံ, သုက္ကံ ပဋိဗာဟိတ္ဝာ ကဏ္ဟန္တိ ဧဝံ သပ္ပဋိဘာဂံ ကတ္ဝာ ကဏ္ဟသုက္ကံ ဒေသေသိ, ကဏ္ဟံ ဒေသေန္တောပိ စ သဥသ္သာဟံ သဝိပာကံ ဒေသေသိ, သုက္ကံ ဒေသေန္တောပိ သဥသ္သာဟံ သဝိပာကံ ဒေသေသိ။

    144.Idhāhaṃ, bhante, yena bhagavāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhi ? Sāvakapāramīñāṇassa nipphattidassanatthaṃ. Ayañhettha adhippāyo, bhagavā ahaṃ sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanto pañcanavutipāsaṇḍe na aññaṃ ekampi samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇampi paṭilabhiṃ, tumheyeva upasaṅkamitvā tumhe payirupāsanto paṭilabhinti. Tattha idhāti nipātamattaṃ. Upasaṅkamiṃ dhammasavanāyāti tumhe upasaṅkamanto panāhaṃ na cīvarādihetu upasaṅkamanto, dhammasavanatthāya upasaṅkamanto. Evaṃ upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhiṃ. Kadā pana thero dhammasavanatthāya upasaṅkamantoti. Sūkarakhataleṇe bhāgineyyadīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttantakathanadivase (ma. ni. 2.205) upasaṅkamanto, tadāyeva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhīti. Taṃdivasañhi thero tālavaṇṭaṃ gahetvā bhagavantaṃ bījamāno ṭhito taṃ desanaṃ sutvā tattheva sāvakapāramīñāṇaṃ hatthagataṃ akāsi. Uttaruttaraṃ paṇītapaṇītanti uttaruttarañceva paṇītapaṇītañca katvā desesi. Kaṇhasukkasappaṭibhāganti kaṇhañceva sukkañca. Tañca kho sappaṭibhāgaṃ savipakkhaṃ katvā. Kaṇhaṃ paṭibāhitvā sukkaṃ, sukkaṃ paṭibāhitvā kaṇhanti evaṃ sappaṭibhāgaṃ katvā kaṇhasukkaṃ desesi, kaṇhaṃ desentopi ca saussāhaṃ savipākaṃ desesi, sukkaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ desesi.

    တသ္မိံ ဓမ္မေ အဘိညာ ဣဓေကစ္စံ ဓမ္မံ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမန္တိ တသ္မိံ ဒေသိတေ ဓမ္မေ ဧကစ္စံ ဓမ္မံ နာမ သာဝကပာရမီဉာဏံ သဉ္ဇာနိတ္ဝာ ဓမ္မေသု နိဋ္ဌမဂမံ။ ကတမေသု ဓမ္မေသူတိ? စတုသစ္စဓမ္မေသု။ ဧတ္ထာယံ ထေရသလ္လာပော, ကာဠဝလ္လဝာသီ သုမတ္ထေရော တာဝ ဝဒတိ ‘‘စတုသစ္စဓမ္မေသု ဣဒာနိ နိဋ္ဌဂမနကာရဏံ နတ္ထိ။ အသ္သဇိမဟာသာဝကသ္သ ဟိ ဒိဋ္ဌဒိဝသေယေဝ သော ပဌမမဂ္ဂေန စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော, အပရဘာဂေ သူကရခတလေဏဒ္ဝာရေ ဥပရိ တီဟိ မဂ္ဂေဟိ စတုသစ္စဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂတော, ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ ဗုဒ္ဓဂုဏေသု နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ။ လောကန္တရဝာသီ စူဠသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘သဗ္ဗံ တထေဝ ဝတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ အရဟတ္တေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ အာဟ။ ဒီဃဘာဏကတိပိဋကမဟာသီဝတ္ထေရော ပန ‘‘တထေဝ ပုရိမဝာဒံ ဝတ္ဝာ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ‘ဓမ္မေသူ’တိ သာဝကပာရမီဉာဏေ နိဋ္ဌံ ဂတော’’တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ဗုဒ္ဓဂုဏာ ပန နယတော အာဂတာ’’တိ အာဟ။

    Tasmiṃ dhamme abhiññā idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhamagamanti tasmiṃ desite dhamme ekaccaṃ dhammaṃ nāma sāvakapāramīñāṇaṃ sañjānitvā dhammesu niṭṭhamagamaṃ. Katamesu dhammesūti? Catusaccadhammesu. Etthāyaṃ therasallāpo, kāḷavallavāsī sumatthero tāva vadati ‘‘catusaccadhammesu idāni niṭṭhagamanakāraṇaṃ natthi. Assajimahāsāvakassa hi diṭṭhadivaseyeva so paṭhamamaggena catusaccadhammesu niṭṭhaṃ gato, aparabhāge sūkarakhataleṇadvāre upari tīhi maggehi catusaccadhammesu niṭṭhaṃ gato, imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti buddhaguṇesu niṭṭhaṃ gato’’ti. Lokantaravāsī cūḷasīvatthero pana ‘‘sabbaṃ tatheva vatvā imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti arahatte niṭṭhaṃ gato’’ti āha. Dīghabhāṇakatipiṭakamahāsīvatthero pana ‘‘tatheva purimavādaṃ vatvā imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti sāvakapāramīñāṇe niṭṭhaṃ gato’’ti vatvā ‘‘buddhaguṇā pana nayato āgatā’’ti āha.

    သတ္ထရိ ပသီဒိန္တိ ဧဝံ သာဝကပာရမီဉာဏဓမ္မေသု နိဋ္ဌံ ဂန္တ္ဝာ ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ‘‘သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဝတ သော ဘဂဝာ’’တိ သတ္ထရိ ပသီဒိံ။ သ္ဝာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မောတိ သုဋ္ဌု အက္ခာတော သုကထိတော နိယ္ယာနိကော မဂ္ဂော ဖလတ္ထာယ နိယ္ယာတိ ရာဂဒောသမောဟနိမ္မဒနသမတ္ထော။

    Satthari pasīdinti evaṃ sāvakapāramīñāṇadhammesu niṭṭhaṃ gantvā bhiyyosomattāya ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti satthari pasīdiṃ. Svākkhāto bhagavatā dhammoti suṭṭhu akkhāto sukathito niyyāniko maggo phalatthāya niyyāti rāgadosamohanimmadanasamattho.

    သုပ္ပဋိပန္နော သင္ဃောတိ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော သာဝကသင္ဃောပိ ဝင္ကာဒိဒောသဝိရဟိတံ သမ္မာပဋိပဒံ ပဋိပန္နတ္တာ သုပ္ပဋိပန္နောတိ ပသန္နောမ္ဟိ ဘဂဝတီတိ ဒသ္သေတိ။

    Suppaṭipanno saṅghoti buddhassa bhagavato sāvakasaṅghopi vaṅkādidosavirahitaṃ sammāpaṭipadaṃ paṭipannattā suppaṭipannoti pasannomhi bhagavatīti dasseti.

    ကုသလဓမ္မဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Kusaladhammadesanāvaṇṇanā

    ၁၄၅. ဣဒာနိ ဒိဝာဋ္ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ သမာပဇ္ဇိတေ သောဠသ အပရာပရိယဓမ္မေ ဒသ္သေတုံ အပရံ ပန ဘန္တေ ဧတဒာနုတ္တရိယန္တိ ဒေသနံ အာရဘိ။ တတ္ထ အနုတ္တရိယန္တိ အနုတ္တရဘာဝော။ ယထာ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတီတိ ယထာ ယေနာကာရေန ယာယ ဒေသနာယ ဘဂဝာ ဓမ္မံ ဒေသေတိ, သာ တုမ္ဟာကံ ဒေသနာ အနုတ္တရာတိ ဝဒတိ။ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ တာယ ဒေသနာယ ဒေသိတေသု ကုသလေသု ဓမ္မေသုပိ ဘဂဝာဝ အနုတ္တရောတိ ဒီပေတိ။ ယာ ဝာ သာ ဒေသနာ, တသ္သာ ဘူမိံ ဒသ္သေန္တောပိ ‘‘ကုသလေသု ဓမ္မေသူ’’တိ အာဟ။ တတ္ရိမေ ကုသလာ ဓမ္မာတိ တတ္ရ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဝုတ္တပဒေ ဣမေ ကုသလာ ဓမ္မာ နာမာတိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ တတ္ထ အာရောဂ္ယဋ္ဌေန, အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန, ကောသလ္လသမ္ဘူတဋ္ဌေန, နိဒ္ဒရထဋ္ဌေန, သုခဝိပာကဋ္ဌေနာတိ ပဉ္စဓာ ကုသလံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ တေသု ဇာတကပရိယာယံ ပတ္ဝာ အာရောဂ္ယဋ္ဌေန ကုသလံ ဝဋ္ဋတိ။ သုတ္တန္တပရိယာယံ ပတ္ဝာ အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန။ အဘိဓမ္မပရိယာယံ ပတ္ဝာ ကောသလ္လသမ္ဘူတနိဒ္ဒရထသုခဝိပာကဋ္ဌေန။ ဣမသ္မိံ ပန ဌာနေ ဗာဟိတိကသုတ္တန္တပရိယာယေန (မ. နိ. ၂.၃၅၈) အနဝဇ္ဇဋ္ဌေန ကုသလံ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ။

    145. Idāni divāṭṭhāne nisīditvā samāpajjite soḷasa aparāpariyadhamme dassetuṃ aparaṃ pana bhante etadānuttariyanti desanaṃ ārabhi. Tattha anuttariyanti anuttarabhāvo. Yathā bhagavādhammaṃ desetīti yathā yenākārena yāya desanāya bhagavā dhammaṃ deseti, sā tumhākaṃ desanā anuttarāti vadati. Kusalesu dhammesūti tāya desanāya desitesu kusalesu dhammesupi bhagavāva anuttaroti dīpeti. Yā vā sā desanā, tassā bhūmiṃ dassentopi ‘‘kusalesu dhammesū’’ti āha. Tatrime kusalā dhammāti tatra kusalesu dhammesūti vuttapade ime kusalā dhammā nāmāti veditabbā. Tattha ārogyaṭṭhena, anavajjaṭṭhena, kosallasambhūtaṭṭhena, niddarathaṭṭhena, sukhavipākaṭṭhenāti pañcadhā kusalaṃ veditabbaṃ. Tesu jātakapariyāyaṃ patvā ārogyaṭṭhena kusalaṃ vaṭṭati. Suttantapariyāyaṃ patvā anavajjaṭṭhena. Abhidhammapariyāyaṃ patvā kosallasambhūtaniddarathasukhavipākaṭṭhena. Imasmiṃ pana ṭhāne bāhitikasuttantapariyāyena (ma. ni. 2.358) anavajjaṭṭhena kusalaṃ daṭṭhabbaṃ.

    စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာတိ စုဒ္ဒသဝိဓေန ကာယာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနံ, နဝဝိဓေန ဝေဒနာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနံ , သောဠသဝိဓေန စိတ္တာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနံ, ပဉ္စဝိဓေန ဓမ္မာနုပသ္သနာသတိပဋ္ဌာနန္တိ ဧဝံ နာနာနယေဟိ ဝိဘဇိတ္ဝာ သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာ စတ္တာရော သတိပဋ္ဌာနာ ဒေသိတာ။ ဖလသတိပဋ္ဌာနံ ပန ဣဓ အနဓိပ္ပေတံ။ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာတိ ပဂ္ဂဟဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာ, ကိစ္စဝသေန နာနာကိစ္စာ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု အနုပ္ပန္နာနံ ပာပကာနံ အကုသလာနံ ဓမ္မာနံ အနုပ္ပာဒာယာ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာဝ စတ္တာရော သမ္မပ္ပဓာနာ ဒေသိတာ။ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာတိ ဣဇ္ဈနဋ္ဌေန ဧကသင္ဂဟာ, ဆန္ဒာဒိဝသေန နာနာသဘာဝာ။ ‘‘ဣဓ ဘိက္ခု ဆန္ဒသမာဓိပဓာနသင္ခာရသမန္နာဂတံ ဣဒ္ဓိပာဒံ ဘာဝေတီ’’တိအာဒိနာ နယေန သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေန လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာဝ စတ္တာရော ဣဒ္ဓိပာဒာ ဒေသိတာ။

    Cattāro satipaṭṭhānāti cuddasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ , soḷasavidhena cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhammānupassanāsatipaṭṭhānanti evaṃ nānānayehi vibhajitvā samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakā cattāro satipaṭṭhānā desitā. Phalasatipaṭṭhānaṃ pana idha anadhippetaṃ. Cattāro sammappadhānāti paggahaṭṭhena ekalakkhaṇā, kiccavasena nānākiccā. ‘‘Idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādinā nayena samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro sammappadhānā desitā. Cattāro iddhipādāti ijjhanaṭṭhena ekasaṅgahā, chandādivasena nānāsabhāvā. ‘‘Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvetī’’tiādinā nayena samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro iddhipādā desitā.

    ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနီတိ အာဓိပတေယ္ယဋ္ဌေန ဧကလက္ခဏာနိ, အဓိမောက္ခာဒိသဘာဝဝသေန နာနာသဘာဝာနိ။ သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေနေဝ စ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာနိ သဒ္ဓာဒီနိ ပဉ္စိန္ဒ္ရိယာနိ ဒေသိတာနိ။ ပဉ္စ ဗလာနီတိ ဥပတ္ထမ္ဘနဋ္ဌေန အကမ္ပိယဋ္ဌေန ဝာ ဧကသင္ဂဟာနိ, သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝာနိ ။ သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာနိ သဒ္ဓာဒီနိ ပဉ္စ ဗလာနိ ဒေသိတာနိ။ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာတိ နိယ္ယာနဋ္ဌေန ဧကသင္ဂဟာ, ဥပဋ္ဌာနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝာ။ သမထဝိပသ္သနာ မဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကာ သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ ဒေသိတာ။

    Pañcindriyānīti ādhipateyyaṭṭhena ekalakkhaṇāni, adhimokkhādisabhāvavasena nānāsabhāvāni. Samathavipassanāmaggavaseneva ca lokiyalokuttaramissakāni saddhādīni pañcindriyāni desitāni. Pañca balānīti upatthambhanaṭṭhena akampiyaṭṭhena vā ekasaṅgahāni, salakkhaṇena nānāsabhāvāni . Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissakāni saddhādīni pañca balāni desitāni. Satta bojjhaṅgāti niyyānaṭṭhena ekasaṅgahā, upaṭṭhānādinā salakkhaṇena nānāsabhāvā. Samathavipassanā maggavaseneva lokiyalokuttaramissakā satta bojjhaṅgā desitā.

    အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂောတိ ဟေတုဋ္ဌေန ဧကသင္ဂဟော, ဒသ္သနာဒိနာ သလက္ခဏေန နာနာသဘာဝော။ သမထဝိပသ္သနာမဂ္ဂဝသေနေဝ လောကိယလောကုတ္တရမိသ္သကော အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဒေသိတောတိ အတ္ထော။

    Ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti hetuṭṭhena ekasaṅgaho, dassanādinā salakkhaṇena nānāsabhāvo. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissako ariyo aṭṭhaṅgiko maggo desitoti attho.

    ဣဓ, ဘန္တေ, ဘိက္ခု အာသဝာနံ ခယာတိ ဣဒံ ကိမတ္ထံ အာရဒ္ဓံ? သာသနသ္သ ပရိယောသာနဒသ္သနတ္ထံ။ သာသနသ္သ ဟိ န ကေဝလံ မဂ္ဂေနေဝ ပရိယောသာနံ ဟောတိ, အရဟတ္တဖလေန ပန ဟောတိ။ တသ္မာ တံ ဒသ္သေတုံ ဣဒမာရဒ္ဓန္တိ ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဧတဒာနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဘန္တေ ယာ အယံ ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဧဝံဒေသနာ, ဧတဒာနုတ္တရိယံ။ တံ ဘဂဝာတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝာ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယ္ယံ နတ္ထီတိ တဒုတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ, အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝာ ပုဂ္ဂလော ဝာ ယံ ဘဂဝာ န ဇာနာတီတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝာတိ ယံ တုမ္ဟေဟိ အနဘိညာတံ, တံ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယ္ယောဘိညတရော အသ္သ, အဓိကတရပညော ဘဝေယ္ယ။ ယဒိဒံ ကုသလေသု ဓမ္မေသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပာတမတ္တံ, ကုသလေသု ဓမ္မေသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထီတိ အယမေတ္ထတ္ထော။ ဣတိ ဘဂဝာဝ ကုသလေသု ဓမ္မေသု အနုတ္တရောတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဣတော ပရေသု အပရံ ပနာတိအာဒီသု ဝိသေသမတ္တမေဝ ဝဏ္ဏယိသ္သာမ။ ပုရိမဝာရသဒိသံ ပန ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Idha, bhante, bhikkhu āsavānaṃ khayāti idaṃ kimatthaṃ āraddhaṃ? Sāsanassa pariyosānadassanatthaṃ. Sāsanassa hi na kevalaṃ maggeneva pariyosānaṃ hoti, arahattaphalena pana hoti. Tasmā taṃ dassetuṃ idamāraddhanti veditabbaṃ. Etadānuttariyaṃ, bhante, kusalesu dhammesūti bhante yā ayaṃ kusalesu dhammesu evaṃdesanā, etadānuttariyaṃ. Taṃbhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttari abhiññeyyaṃ natthīti taduttari abhijānitabbaṃ natthi, ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ, taṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ kusalesu dhammesūti ettha yadidanti nipātamattaṃ, kusalesu dhammesu bhagavatā uttaritaro natthīti ayametthattho. Iti bhagavāva kusalesu dhammesu anuttaroti dassento ‘‘imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti dīpeti. Ito paresu aparaṃ panātiādīsu visesamattameva vaṇṇayissāma. Purimavārasadisaṃ pana vuttanayeneva veditabbaṃ.

    အာယတနပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Āyatanapaṇṇattidesanāvaṇṇanā

    ၁၄၆. အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ အာယတနပညာပနာသု။ ဣဒာနိ တာ အာယတနပညတ္တိယော ဒသ္သေန္တော ဆယိမာနိ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အာယတနကထာ ပနေသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝိတ္ထာရေန ကထိတာ, တေန န တံ ဝိတ္ထာရယိသ္သာမ, တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ သာ ဝိတ္ထာရတော ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    146.Āyatanapaṇṇattīsūti āyatanapaññāpanāsu. Idāni tā āyatanapaññattiyo dassento chayimāni, bhantetiādimāha. Āyatanakathā panesā visuddhimagge vitthārena kathitā, tena na taṃ vitthārayissāma, tasmā tattha vuttanayeneva sā vitthārato veditabbā.

    ဧတဒာနုတ္တရိယံ , ဘန္တေ, အာယတနပဏ္ဏတ္တီသူတိ ယာယံ အာယတနပဏ္ဏတ္တီသု အဇ္ဈတ္တိကဗာဟိရဝဝတ္ထာနာဒိဝသေန ဧဝံ ဒေသနာ, ဧတဒာနုတ္တရိယံ။ သေသံ ဝုတ္တနယမေဝ။

    Etadānuttariyaṃ, bhante, āyatanapaṇṇattīsūti yāyaṃ āyatanapaṇṇattīsu ajjhattikabāhiravavatthānādivasena evaṃ desanā, etadānuttariyaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.

    ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Gabbhāvakkantidesanāvaṇṇanā

    ၁၄၇. ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တီသူတိ ဂဗ္ဘောက္ကမနေသု။ တာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိယော ဒသ္သေန္တော စတသ္သော ဣမာ, ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ အသမ္ပဇာနောတိ အဇာနန္တော သမ္မူဠ္ဟော ဟုတ္ဝာ။ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ပဋိသန္ဓိဝသေန ပဝိသတိ။ ဌာတီတိ ဝသတိ။ နိက္ခမတီတိ နိက္ခမန္တောပိ အသမ္ပဇာနော သမ္မူဠ္ဟောဝ နိက္ခမတိ။ အယံ ပဌမာတိ အယံ ပကတိလောကိယမနုသ္သာနံ ပဌမာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။

    147.Gabbhāvakkantīsūti gabbhokkamanesu. Tā gabbhāvakkantiyo dassento catasso imā, bhantetiādimāha. Tattha asampajānoti ajānanto sammūḷho hutvā. Mātukucchiṃ okkamatīti paṭisandhivasena pavisati. Ṭhātīti vasati. Nikkhamatīti nikkhamantopi asampajāno sammūḷhova nikkhamati. Ayaṃ paṭhamāti ayaṃ pakatilokiyamanussānaṃ paṭhamā gabbhāvakkanti.

    သမ္ပဇာနော မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမတီတိ ဩက္ကမန္တော သမ္ပဇာနော အသမ္မူဠ္ဟော ဟုတ္ဝာ ဩက္ကမတိ။

    Sampajāno mātukucchiṃ okkamatīti okkamanto sampajāno asammūḷho hutvā okkamati.

    အယံ ဒုတိယာတိ အယံ အသီတိမဟာထေရာနံ သာဝကာနံ ဒုတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ဟိ ပဝိသန္တာဝ ဇာနန္တိ, ဝသန္တာ စ နိက္ခမန္တာ စ န ဇာနန္တိ။

    Ayaṃdutiyāti ayaṃ asītimahātherānaṃ sāvakānaṃ dutiyā gabbhāvakkanti. Te hi pavisantāva jānanti, vasantā ca nikkhamantā ca na jānanti.

    အယံ တတိယာတိ အယံ ဒ္ဝိန္နဉ္စ အဂ္ဂသာဝကာနံ ပစ္စေကဗောဓိသတ္တာနဉ္စ တတိယာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ တေ ကိရ ကမ္မဇေဟိ ဝာတေဟိ အဓောသိရာ ဥဒ္ဓံပာဒာ အနေကသတပောရိသေ ပပာတေ ဝိယ ယောနိမုခေ ခိတ္တာ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေန ဟတ္ထီ ဝိယ သမ္ဗာဓေန ယောနိမုခေန နိက္ခမမာနာ အနန္တံ ဒုက္ခံ ပာပုဏန္တိ။ တေန နေသံ ‘‘မယံ နိက္ခမမ္ဟာ’’တိ သမ္ပဇာနတာ န ဟောတိ။ ဧဝံ ပူရိတပာရမီနမ္ပိ စ သတ္တာနံ ဧဝရူပေ ဌာနေ မဟန္တံ ဒုက္ခံ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ အလမေဝ ဂဗ္ဘာဝာသေ နိဗ္ဗိန္ဒိတုံ အလံ ဝိရဇ္ဇိတုံ။

    Ayaṃ tatiyāti ayaṃ dvinnañca aggasāvakānaṃ paccekabodhisattānañca tatiyā gabbhāvakkanti. Te kira kammajehi vātehi adhosirā uddhaṃpādā anekasataporise papāte viya yonimukhe khittā tāḷacchiggaḷena hatthī viya sambādhena yonimukhena nikkhamamānā anantaṃ dukkhaṃ pāpuṇanti. Tena nesaṃ ‘‘mayaṃ nikkhamamhā’’ti sampajānatā na hoti. Evaṃ pūritapāramīnampi ca sattānaṃ evarūpe ṭhāne mahantaṃ dukkhaṃ uppajjatīti alameva gabbhāvāse nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ.

    အယံ စတုတ္ထာတိ အယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာနံ ဝသေန စတုတ္ထာ ဂဗ္ဘာဝက္ကန္တိ။ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တာ ဟိ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိံ ဂဏ္ဟန္တာပိ ဇာနန္တိ, တတ္ထ ဝသန္တာပိ ဇာနန္တိ, နိက္ခမန္တာပိ ဇာနန္တိ, နိက္ခမနကာလေပိ စ တေ ကမ္မဇဝာတာ ဥဒ္ဓံပာဒေ အဓောသိရေ ကတ္ဝာ ခိပိတုံ န သက္ကောန္တိ, ဒ္ဝေ ဟတ္ထေ ပသာရေတ္ဝာ အက္ခီနိ ဥမ္မီလေတ္ဝာ ဌိတကာဝ နိက္ခမန္တိ။ ဘဝဂ္ဂံ ဥပာဒာယ အဝီစိအန္တရေ အညော တီသု ကာလေသု သမ္ပဇာနော နာမ နတ္ထိ ဌပေတ္ဝာ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေ။ တေနေဝ နေသံ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ စ နိက္ခမနကာလေ စ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတု ကမ္ပတီတိ။ သေသမေတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Ayaṃ catutthāti ayaṃ sabbaññubodhisattānaṃ vasena catutthā gabbhāvakkanti. Sabbaññubodhisattā hi mātukucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhantāpi jānanti, tattha vasantāpi jānanti, nikkhamantāpi jānanti, nikkhamanakālepi ca te kammajavātā uddhaṃpāde adhosire katvā khipituṃ na sakkonti, dve hatthe pasāretvā akkhīni ummīletvā ṭhitakāva nikkhamanti. Bhavaggaṃ upādāya avīciantare añño tīsu kālesu sampajāno nāma natthi ṭhapetvā sabbaññubodhisatte. Teneva nesaṃ mātukucchiṃ okkamanakāle ca nikkhamanakāle ca dasasahassilokadhātu kampatīti. Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.

    အာဒေသနဝိဓာဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Ādesanavidhādesanāvaṇṇanā

    ၁၄၈. အာဒေသနဝိဓာသူတိ အာဒေသနကောဋ္ဌာသေသု။ ဣဒာနိ တာ အာဒေသနဝိဓာ ဒသ္သေန္တော စတသ္သော ဣမာတိအာဒိမာဟ။ နိမိတ္တေန အာဒိသတီတိ အာဂတနိမိတ္တေန ဂတနိမိတ္တေန ဌိတနိမိတ္တေန ဝာ ဣဒံ နာမ ဘဝိသ္သတီတိ ကထေတိ။

    148.Ādesanavidhāsūti ādesanakoṭṭhāsesu. Idāni tā ādesanavidhā dassento catasso imātiādimāha. Nimittena ādisatīti āgatanimittena gatanimittena ṭhitanimittena vā idaṃ nāma bhavissatīti katheti.

    တတ္ရိဒံ ဝတ္ထု – ဧကော ရာဇာ တိသ္သော မုတ္တာ ဂဟေတ္ဝာ ပုရောဟိတံ ပုစ္ဆိ ‘‘ကိံ မေ, အာစရိယ, ဟတ္ထေ’’တိ? သော ဣတော စိတော စ ဩလောကေသိ။ တေန စ သမယေန ဧကာ သရဗူ ‘‘မက္ခိကံ ဂဟေသ္သာမီ’’တိ ပက္ခန္ဒိ, ဂဟဏကာလေ မက္ခိကာ ပလာတာ, သော မက္ခိကာယ မုတ္တတ္တာ ‘‘မုတ္တာ မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ မုတ္တာ တာဝ ဟောတု, ကတိ မုတ္တာတိ? သော ပုန နိမိတ္တံ ဩလောကေသိ။ အထ အဝိဒူရေ ကုက္ကုဋော တိက္ခတ္တုံ သဒ္ဒံ နိစ္ဆာရေသိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော ‘‘တိသ္သော မဟာရာဇာ’’တိ အာဟ။ ဧဝံ ဧကစ္စော အာဂတနိမိတ္တေန ကထေတိ။ ဧတေနုပာယေန ဂတဌိတနိ မိတ္တေဟိပိ ကထနံ ဝေဒိတဗ္ဗံ။

    Tatridaṃ vatthu – eko rājā tisso muttā gahetvā purohitaṃ pucchi ‘‘kiṃ me, ācariya, hatthe’’ti? So ito cito ca olokesi. Tena ca samayena ekā sarabū ‘‘makkhikaṃ gahessāmī’’ti pakkhandi, gahaṇakāle makkhikā palātā, so makkhikāya muttattā ‘‘muttā mahārājā’’ti āha. Muttā tāva hotu, kati muttāti? So puna nimittaṃ olokesi. Atha avidūre kukkuṭo tikkhattuṃ saddaṃ nicchāresi. Brāhmaṇo ‘‘tisso mahārājā’’ti āha. Evaṃ ekacco āgatanimittena katheti. Etenupāyena gataṭhitani mittehipi kathanaṃ veditabbaṃ.

    အမနုသ္သာနန္တိ ယက္ခပိသာစာဒီနံ။ ဒေဝတာနန္တိ စာတုမဟာရာဇိကာဒီနံ။ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာတိ အညသ္သ စိတ္တံ ဉတ္ဝာ ကထေန္တာနံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရသဒ္ဒန္တိ ဝိတက္ကဝိပ္ဖာရဝသေန ဥပ္ပန္နံ ဝိပ္ပလပန္တာနံ သုတ္တပမတ္တာဒီနံ သဒ္ဒံ။ သုတ္ဝာတိ တံ သဒ္ဒံ သုတ္ဝာ။ ယံ ဝိတက္ကယတော တသ္သ သော သဒ္ဒော ဥပ္ပန္နော, တသ္သ ဝသေန ‘‘ဧဝမ္ပိ တေ မနော’’တိ အာဒိသတိ။ မနောသင္ခာရာ ပဏိဟိတာတိ စိတ္တသင္ခာရာ သုဋ္ဌပိတာ။ ဝိတက္ကေသ္သတီတိ ဝိတက္ကယိသ္သတိ ပဝတ္တေသ္သတီတိ ပဇာနာတိ။ ဇာနန္တော စ အာဂမနေန ဇာနာတိ, ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ, အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတ္ဝာ ဇာနာတိ။ အာဂမနေန ဇာနာတိ နာမ ကသိဏပရိကမ္မကာလေယေဝ ယေနာကာရေန ဧသ ကသိဏဘာဝနံ အာရဒ္ဓော ပဌမဇ္ဈာနံ ဝာ။ပေ.။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ ဝာ အဋ္ဌသမာပတ္တိယော ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတီတိ ဇာနာတိ။ ပုဗ္ဗဘာဂေန ဇာနာတိ နာမ သမထဝိပသ္သနာယ အာရဒ္ဓာယေဝ ဇာနာတိ, ယေနာကာရေန ဧသ ဝိပသ္သနံ အာရဒ္ဓော သောတာပတ္တိမဂ္ဂံ ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတိ, သကဒာဂာမိမဂ္ဂံ ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတိ, အနာဂာမိမဂ္ဂံ ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတိ, အရဟတ္တမဂ္ဂံ ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတီတိ ဇာနာတိ။ အန္တောသမာပတ္တိယံ စိတ္တံ ဩလောကေတ္ဝာ ဇာနာတိ နာမ ယေနာကာရေန ဣမသ္သ မနောသင္ခာရာ သုဋ္ဌပိတာ, ဣမသ္သ နာမ စိတ္တသ္သ အနန္တရာ ဣမံ နာမ ဝိတက္ကံ ဝိတက္ကေသ္သတိ။ ဣတော ဝုဋ္ဌိတသ္သ ဧတသ္သ ဟာနဘာဂိယော ဝာ သမာဓိ ဘဝိသ္သတိ, ဌိတိဘာဂိယော ဝာ ဝိသေသဘာဂိယော ဝာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယော ဝာ အဘိညာယော ဝာ နိဗ္ဗတ္တေသ္သတီတိ ဇာနာတိ။

    Amanussānanti yakkhapisācādīnaṃ. Devatānanti cātumahārājikādīnaṃ. Saddaṃ sutvāti aññassa cittaṃ ñatvā kathentānaṃ saddaṃ sutvā. Vitakkavipphārasaddanti vitakkavipphāravasena uppannaṃ vippalapantānaṃ suttapamattādīnaṃ saddaṃ. Sutvāti taṃ saddaṃ sutvā. Yaṃ vitakkayato tassa so saddo uppanno, tassa vasena ‘‘evampi te mano’’ti ādisati. Manosaṅkhārā paṇihitāti cittasaṅkhārā suṭṭhapitā. Vitakkessatīti vitakkayissati pavattessatīti pajānāti. Jānanto ca āgamanena jānāti, pubbabhāgena jānāti, antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti. Āgamanena jānāti nāma kasiṇaparikammakāleyeva yenākārena esa kasiṇabhāvanaṃ āraddho paṭhamajjhānaṃ vā…pe… catutthajjhānaṃ vā aṭṭhasamāpattiyo vā nibbattessatīti jānāti. Pubbabhāgena jānāti nāma samathavipassanāya āraddhāyeva jānāti, yenākārena esa vipassanaṃ āraddho sotāpattimaggaṃ vā nibbattessati, sakadāgāmimaggaṃ vā nibbattessati, anāgāmimaggaṃ vā nibbattessati, arahattamaggaṃ vā nibbattessatīti jānāti. Antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti nāma yenākārena imassa manosaṅkhārā suṭṭhapitā, imassa nāma cittassa anantarā imaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessati. Ito vuṭṭhitassa etassa hānabhāgiyo vā samādhi bhavissati, ṭhitibhāgiyo vā visesabhāgiyo vā nibbedhabhāgiyo vā abhiññāyo vā nibbattessatīti jānāti.

    တတ္ထ ပုထုဇ္ဇနော စေတောပရိယဉာဏလာဘီ ပုထုဇ္ဇနာနံယေဝ စိတ္တံ ဇာနာတိ, န အရိယာနံ။ အရိယေသုပိ ဟေဋ္ဌိမော ဟေဋ္ဌိမော ဥပရိမသ္သ ဥပရိမသ္သ စိတ္တံ န ဇာနာတိ, ဥပရိမော ပန ဟေဋ္ဌိမသ္သ ဇာနာတိ။ ဧတေသု စ သောတာပန္နော သောတာပတ္တိဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ သကဒာဂာမီ, အနာဂာမီ, အရဟာ, အရဟတ္တဖလသမာပတ္တိံ သမာပဇ္ဇတိ။ ဥပရိမော ဟေဋ္ဌိမံ န သမာပဇ္ဇတိ။ တေသဉ္ဟိ ဟေဋ္ဌိမာ ဟေဋ္ဌိမာ သမာပတ္တိ တတ္ရုပပတ္တိယေဝ ဟောတိ။ တထေဝ တံ ဟောတီတိ ဣဒံ ဧကံသေန တထေဝ ဟောတိ။ စေတောပရိယဉာဏဝသေန ဉာတဉ္ဟိ အညထာဘာဝီ နာမ နတ္ထိ။ သေသံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Tattha puthujjano cetopariyañāṇalābhī puthujjanānaṃyeva cittaṃ jānāti, na ariyānaṃ. Ariyesupi heṭṭhimo heṭṭhimo uparimassa uparimassa cittaṃ na jānāti, uparimo pana heṭṭhimassa jānāti. Etesu ca sotāpanno sotāpattiphalasamāpattiṃ samāpajjati. Sakadāgāmī, anāgāmī, arahā, arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjati. Uparimo heṭṭhimaṃ na samāpajjati. Tesañhi heṭṭhimā heṭṭhimā samāpatti tatrupapattiyeva hoti. Tatheva taṃ hotīti idaṃ ekaṃsena tatheva hoti. Cetopariyañāṇavasena ñātañhi aññathābhāvī nāma natthi. Sesaṃ purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ဒသ္သနသမာပတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Dassanasamāpattidesanāvaṇṇanā

    ၁၄၉. အာတပ္ပမန္ဝာယာတိအာဒိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ အယံ ပနေတ္ထ သင္ခေပော, အာတပ္ပန္တိ ဝီရိယံ။ တဒေဝ ပဒဟိတဗ္ဗတော ပဓာနံ။ အနုယုဉ္ဇိတဗ္ဗတော အနုယောဂော။ အပ္ပမာဒန္တိ သတိအဝိပ္ပဝာသံ။ သမ္မာမနသိကာရန္တိ အနိစ္စေ အနိစ္စန္တိအာဒိဝသေန ပဝတ္တံ ဥပာယမနသိကာရံ။ စေတောသမာဓိန္တိ ပဌမဇ္ဈာနသမာဓိံ။ အယံ ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တီတိ အယံ ဒ္ဝတ္တိံ သာကာရံ ပဋိကူလတော မနသိကတ္ဝာ ပဋိကူလဒသ္သနဝသေန ဥပ္ပာဒိတာ ပဌမဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ နာမ, သစေ ပန တံ ဈာနံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ သောတာပန္နော ဟောတိ, အယံ နိပ္ပရိယာယေနေဝ ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။

    149.Ātappamanvāyātiādi brahmajāle vitthāritameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo, ātappanti vīriyaṃ. Tadeva padahitabbato padhānaṃ. Anuyuñjitabbato anuyogo.Appamādanti satiavippavāsaṃ. Sammāmanasikāranti anicce aniccantiādivasena pavattaṃ upāyamanasikāraṃ. Cetosamādhinti paṭhamajjhānasamādhiṃ. Ayaṃ paṭhamā dassanasamāpattīti ayaṃ dvattiṃ sākāraṃ paṭikūlato manasikatvā paṭikūladassanavasena uppāditā paṭhamajjhānasamāpatti paṭhamā dassanasamāpatti nāma, sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sotāpanno hoti, ayaṃ nippariyāyeneva paṭhamā dassanasamāpatti.

    အတိက္ကမ္မ စာတိ အတိက္ကမိတ္ဝာ စ။ ဆဝိမံသလောဟိတန္တိ ဆဝိဉ္စ မံသဉ္စ လောဟိတဉ္စ။ အဋ္ဌိံ ပစ္စဝေက္ခတီတိ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခတိ။ အဋ္ဌိ အဋ္ဌီတိ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ဥပ္ပာဒိတာ အဋ္ဌိအာရမ္မဏာ ဒိဗ္ဗစက္ခုပာဒကဇ္ဈာနသမာပတ္တိ ဒုတိယာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ နာမ။ သစေ ပန တံ ဈာနံ ပာဒကံ ကတ္ဝာ သကဒာဂာမိမဂ္ဂံ နိဗ္ဗတ္တေတိ။ အယံ နိပ္ပရိယာယေန ဒုတိယာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။ ကာဠဝလ္လဝာသီ သုမတ္ထေရော ပန ‘‘ယာဝ တတိယမဂ္ဂာ ဝဋ္ဋတီ’’တိ အာဟ။

    Atikkamma cāti atikkamitvā ca. Chavimaṃsalohitanti chaviñca maṃsañca lohitañca. Aṭṭhiṃ paccavekkhatīti aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhati. Aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhitvā uppāditā aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhupādakajjhānasamāpatti dutiyā dassanasamāpatti nāma. Sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sakadāgāmimaggaṃ nibbatteti. Ayaṃ nippariyāyena dutiyā dassanasamāpatti. Kāḷavallavāsī sumatthero pana ‘‘yāva tatiyamaggā vaṭṭatī’’ti āha.

    ဝိညာဏသောတန္တိ ဝိညာဏမေဝ။ ဥဘယတော အဗ္ဗောစ္ဆိန္နန္တိ ဒ္ဝီဟိပိ ဘာဂေဟိ အစ္ဆိန္နံ။ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ ဆန္ဒရာဂဝသေန ဣမသ္မိဉ္စ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝာ ကမ္မတော ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနဉ္ဟိ စေတောပရိယဉာဏံ တတိယာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ နာမ။

    Viññāṇasotanti viññāṇameva. Ubhayato abbocchinnanti dvīhipi bhāgehi acchinnaṃ. Idha loke patiṭṭhitañcāti chandarāgavasena imasmiñca loke patiṭṭhitaṃ. Dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato upagacchantaṃ idha loke patiṭṭhitaṃ nāma. Kammabhavaṃ ākaḍḍhantaṃ paraloke patiṭṭhitaṃ nāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Sekkhaputhujjanānañhi cetopariyañāṇaṃ tatiyā dassanasamāpatti nāma.

    ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတဉ္စာတိ နိစ္ဆန္ဒရာဂတ္တာ ဣဓလောကေ စ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ။ ဒုတိယပဒေပိ ဧသေဝ နယော။ ကမ္မံ ဝာ ကမ္မတော န ဥပဂစ္ဆန္တံ ဣဓ လောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ကမ္မဘဝံ အနာကဍ္ဎန္တံ ပရလောကေ အပ္ပတိဋ္ဌိတံ နာမ။ ဣမိနာ ကိံ ကထိတံ? ခီဏာသဝသ္သ စေတောပရိယဉာဏံ ကထိတံ။ ခီဏာသဝသ္သ ဟိ စေတောပရိယဉာဏံ စတုတ္ထာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ နာမ။

    Idha loke appatiṭṭhitañcāti nicchandarāgattā idhaloke ca appatiṭṭhitaṃ. Dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato na upagacchantaṃ idha loke appatiṭṭhitaṃ nāma. Kammabhavaṃ anākaḍḍhantaṃ paraloke appatiṭṭhitaṃ nāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? Khīṇāsavassa cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Khīṇāsavassa hi cetopariyañāṇaṃ catutthā dassanasamāpatti nāma.

    အပိစ ဒ္ဝတ္တိံသာကာရေ အာရဒ္ဓဝိပသ္သနာပိ ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။ အဋ္ဌိအာရမ္မဏေ အာရဒ္ဓဝိပသ္သနာ ဒုတိယာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။ သေက္ခပုထုဇ္ဇနာနံ စေတောပရိယဉာဏံ ခီဏာသဝသ္သ စေတောပရိယဉာဏန္တိ ဣဒံ ပဒဒ္ဝယံ နိစ္စလမေဝ။ အပရော နယော ပဌမဇ္ဈာနံ ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ ။ ဒုတိယဇ္ဈာနံ ဒုတိယာ။ တတိယဇ္ဈာနံ တတိယာ။ စတုတ္ထဇ္ဈာနံ စတုတ္ထာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။ တထာ ပဌမမဂ္ဂော ပဌမာ ဒသ္သနသမာပတ္တိ။ ဒုတိယမဂ္ဂော ဒုတိယာ။ တတိယမဂ္ဂော တတိယာ။ စတုတ္ထမဂ္ဂော စတုတ္ထာ ဒသ္သနသမာပတ္တီတိ။ သေသမေတ္ထ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Apica dvattiṃsākāre āraddhavipassanāpi paṭhamā dassanasamāpatti. Aṭṭhiārammaṇe āraddhavipassanā dutiyā dassanasamāpatti. Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ khīṇāsavassa cetopariyañāṇanti idaṃ padadvayaṃ niccalameva. Aparo nayo paṭhamajjhānaṃ paṭhamā dassanasamāpatti . Dutiyajjhānaṃ dutiyā. Tatiyajjhānaṃ tatiyā. Catutthajjhānaṃ catutthā dassanasamāpatti. Tathā paṭhamamaggo paṭhamā dassanasamāpatti. Dutiyamaggo dutiyā. Tatiyamaggo tatiyā. Catutthamaggo catutthā dassanasamāpattīti. Sesamettha purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တိဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Puggalapaṇṇattidesanāvaṇṇanā

    ၁၅၀. ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ လောကဝောဟာရဝသေန ‘‘သတ္တော ပုဂ္ဂလော နရော ပောသော’’တိ ဧဝံ ပညာပေတဗ္ဗာသု လောကပညတ္တီသု။ ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ဒ္ဝေ ကထာ သမ္မုတိကထာ, ပရမတ္ထကထာတိ ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တေ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၄၃၉-၄၄၃) ဝိတ္ထာရိတာ။

    150.Puggalapaṇṇattīsūti lokavohāravasena ‘‘satto puggalo naro poso’’ti evaṃ paññāpetabbāsu lokapaññattīsu. Buddhānañhi dve kathā sammutikathā, paramatthakathāti poṭṭhapādasutte (dī. ni. aṭṭha. 1.439-443) vitthāritā.

    တတ္ထ ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသူတိ အယံ သမ္မုတိကထာ။ ဣဒာနိ ယေ ပုဂ္ဂလေ ပညပေန္တော ပုဂ္ဂလပဏ္ဏတ္တီသု ဘဂဝာ အနုတ္တရော ဟောတိ, တေ ဒသ္သေန္တော သတ္တိမေ ဘန္တေ ပုဂ္ဂလာ။ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တောတိ ဒ္ဝီဟိ ဘာဂေဟိ ဝိမုတ္တော, အရူပသမာပတ္တိယာ ရူပကာယတော ဝိမုတ္တော, မဂ္ဂေန နာမကာယတော။ သော စတုန္နံ အရူပသမာပတ္တီနံ ဧကေကတော ဝုဋ္ဌာယ သင္ခာရေ သမ္မသိတ္ဝာ အရဟတ္တပ္ပတ္တာနံ, စတုန္နံ, နိရောဓာ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တပ္ပတ္တအနာဂာမိနော စ ဝသေန ပဉ္စဝိဓော ဟောတိ။

    Tattha puggalapaṇṇattīsūti ayaṃ sammutikathā. Idāni ye puggale paññapento puggalapaṇṇattīsu bhagavā anuttaro hoti, te dassento sattime bhante puggalā. Ubhatobhāgavimuttotiādimāha. Tattha ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto, arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto, maggena nāmakāyato. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattappattānaṃ, catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattappattaanāgāmino ca vasena pañcavidho hoti.

    ပာဠိ ပနေတ္ထ ‘‘ကတမော စ ပုဂ္ဂလော ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တော? ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတ္ဝာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တီ’’တိ (ဓာတု. ၂၄) ဧဝံ အဋ္ဌဝိမောက္ခလာဘိနော ဝသေန အာဂတာ။ ပညာယ ဝိမုတ္တောတိ ပညာဝိမုတ္တော။ သော သုက္ခဝိပသ္သကော စ, စတူဟိ ဈာနေဟိ ဝုဋ္ဌာယ အရဟတ္တံ ပတ္တာ စတ္တာရော စာတိ ဣမေသံ ဝသေန ပဉ္စဝိဓောဝ ဟောတိ။

    Pāḷi panettha ‘‘katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto? Idhekacco puggalo aṭṭhavimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (dhātu. 24) evaṃ aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā. Paññāya vimuttoti paññāvimutto. So sukkhavipassako ca, catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattā cattāro cāti imesaṃ vasena pañcavidhova hoti.

    ပာဠိ ပနေတ္ထ အဋ္ဌဝိမောက္ခပဋိက္ခေပဝသေနေဝ အာဂတာ။ ယထာဟ ‘‘န ဟေဝ ခော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတ္ဝာ ဝိဟရတိ။ ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ပညာဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု. ၂၅)။

    Pāḷi panettha aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva āgatā. Yathāha ‘‘na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo paññāvimutto’’ti (dhātu. 25).

    ဖုဋ္ဌန္တံ သစ္ဆိ ကရောတီတိ ကာယသက္ခိ။ သော ဈာနဖသ္သံ ပဌမံ ဖုသတိ, ပစ္ဆာ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ သစ္ဆိကရောတိ, သော သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌံ အာဒိံ ကတ္ဝာ ယာဝ အရဟတ္တမဂ္ဂဋ္ဌာ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတီတိ ဝေဒိတဗ္ဗော။ တေနေဝာဟ ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော အဋ္ဌ ဝိမောက္ခေ ကာယေန ဖုသိတ္ဝာ ဝိဟရတိ, ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ ဧကစ္စေ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ကာယသက္ခီ’’တိ (ဓာတု. ၂၆)။

    Phuṭṭhantaṃ sacchi karotīti kāyasakkhi. So jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti, so sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hotīti veditabbo. Tenevāha ‘‘idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo kāyasakkhī’’ti (dhātu. 26).

    ဒိဋ္ဌန္တံ ပတ္တောတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ တတ္ရိဒံ သင္ခေပလက္ခဏံ, ဒုက္ခာ သင္ခာရာ သုခော နိရောဓောတိ ဉာတံ ဟောတိ ဒိဋ္ဌံ ဝိဒိတံ သစ္ဆိကတံ ပသ္သိတံ ပညာယာတိ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော။ ဝိတ္ထာရတော ပနေသောပိ ကာယသက္ခိ ဝိယ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ။ပေ.။ အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စသ္သ ဓမ္မာ ပညာယ ဝောဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝောစရိတာ, ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ ဧကစ္စေ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တော’’တိ (ဓာတု. ၂၇)။

    Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto. Tatridaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ, dukkhā saṅkhārā sukho nirodhoti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto. Vitthārato panesopi kāyasakkhi viya chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo diṭṭhippatto’’ti (dhātu. 27).

    သဒ္ဓာယ ဝိမုတ္တောတိ သဒ္ဓာဝိမုတ္တော။ သောပိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဆဗ္ဗိဓော ဟောတိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ဣဓေကစ္စော ပုဂ္ဂလော ဣဒံ ဒုက္ခန္တိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခသမုဒယောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓောတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, အယံ ဒုက္ခနိရောဓဂာမိနီ ပဋိပဒာတိ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ, တထာဂတပ္ပဝေဒိတာ စသ္သ ဓမ္မာ ပညာယ ဝောဒိဋ္ဌာ ဟောန္တိ ဝောစရိတာ, ပညာယ စသ္သ ဒိသ္ဝာ ဧကစ္စေ အာသဝာ ပရိက္ခီဏာ ဟောန္တိ နော စ ခော ယထာ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသ္သ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓာဝိမုတ္တော’’တိ (ဓာတု. ၂၈)။ ဧတေသု ဟိ သဒ္ဓာဝိမုတ္တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ သဒ္ဒဟန္တသ္သ ဝိယ, ဩကပ္ပေန္တသ္သ ဝိယ, အဓိမုစ္စန္တသ္သ ဝိယ စ ကိလေသက္ခယော ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိပ္ပတ္တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂက္ခဏေ ကိလေသစ္ဆေဒကံ ဉာဏံ အဒန္ဓံ တိခိဏံ သူရံ ဟုတ္ဝာ ဝဟတိ။ တသ္မာ ယထာ နာမ နာတိတိခိဏေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တသ္သ ဆိန္နဋ္ဌာနံ န မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ န သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒော သုယ္ယတိ, ဗလဝတရော ဝာယာမော ကာတဗ္ဗော ဟောတိ, ဧဝရူပာ သဒ္ဓာဝိမုတ္တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ။ ယထာ ပန အတိနိသိတေန အသိနာ ကဒလိံ ဆိန္ဒန္တသ္သ ဆိန္နဋ္ဌာနံ မဋ္ဌံ ဟောတိ, အသိ သီဃံ ဝဟတိ, သဒ္ဒော န သုယ္ယတိ, ဗလဝတရံ ဝာယာမကိစ္စံ န ဟောတိ, ဧဝရူပာ ပညာဝိမုတ္တသ္သ ပုဗ္ဗဘာဂမဂ္ဂဘာဝနာ ဝေဒိတဗ္ဗာ။

    Saddhāya vimuttoti saddhāvimutto. Sopi vuttanayeneva chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti no ca kho yathā diṭṭhippattassa. Ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimutto’’ti (dhātu. 28). Etesu hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya, okappentassa viya, adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti. Diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakaṃ ñāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi na sīghaṃ vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti, evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana atinisitena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavataraṃ vāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā paññāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā.

    ဓမ္မံ အနုသ္သရတီတိ ဓမ္မာနုသာရီ။ ဓမ္မောတိ ပညာ, ပညာပုဗ္ဗင္ဂမံ မဂ္ဂံ ဘာဝေတီတိ အတ္ထော။ သဒ္ဓာနုသာရိမ္ဟိပိ ဧသေဝ နယော, ဥဘောပေတေ သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာယေဝ။ ဝုတ္တမ္ပိ စေတံ ‘‘ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နသ္သ ပညိန္ဒ္ရိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ, ပညာဝာဟိံ ပညာပုဗ္ဗင္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော ဓမ္မာနုသာရီ’’တိ။

    Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Dhammoti paññā, paññāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetīti attho. Saddhānusārimhipi eseva nayo, ubhopete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Vuttampi cetaṃ ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī’’ti.

    တထာ ‘‘ယသ္သ ပုဂ္ဂလသ္သ သောတာပတ္တိဖလသစ္ဆိကိရိယာယ ပဋိပန္နသ္သ သဒ္ဓိန္ဒ္ရိယံ အဓိမတ္တံ ဟောတိ , သဒ္ဓာဝာဟိံ သဒ္ဓာပုဗ္ဗင္ဂမံ အရိယမဂ္ဂံ ဘာဝေတိ။ အယံ ဝုစ္စတိ ပုဂ္ဂလော သဒ္ဓာနုသာရီ’’တိ။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော, ဝိတ္ထာရတော ပနေသာ ဥဘတောဘာဂဝိမုတ္တာဒိကထာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ပညာဘာဝနာဓိကာရေ ဝုတ္တာ။ တသ္မာ တတ္ထ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Tathā ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti , saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī’’ti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā ubhatobhāgavimuttādikathā visuddhimagge paññābhāvanādhikāre vuttā. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ပဓာနဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Padhānadesanāvaṇṇanā

    ၁၅၁. ပဓာနေသူတိ ဣဓ ပဒဟနဝသေန ‘‘သတ္တ ဗောဇ္ဈင္ဂာ ပဓာနာ’’တိ ဝုတ္တာ။ တေသံ ဝိတ္ထာရကထာ မဟာသတိပဋ္ဌာနေ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    151.Padhānesūti idha padahanavasena ‘‘satta bojjhaṅgā padhānā’’ti vuttā. Tesaṃ vitthārakathā mahāsatipaṭṭhāne vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ပဋိပဒာဒေသနာဝဏ္ဏနာ

    Paṭipadādesanāvaṇṇanā

    ၁၅၂. ဒုက္ခပဋိပဒာဒီသု အယံ ဝိတ္ထာရနယော – ‘‘တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒာ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တသ္သ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တသ္သ ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ အမောဟော ဓမ္မဝိစယော သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒာ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ ဒုက္ခပဋိပဒာ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ? ဒုက္ခေန ကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တသ္သ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တသ္သ ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ ဒုက္ခပဋိပဒာ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒာ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တသ္သ ဒန္ဓံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တသ္သ ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒာ ဒန္ဓာဘိညာ ပညာ။ တတ္ထ ကတမာ သုခပဋိပဒာ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ? အကိစ္ဆေန အကသိရေန သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေန္တသ္သ ခိပ္ပံ တံ ဌာနံ အဘိဇာနန္တသ္သ ယာ ပညာ ပဇာနနာ။ပေ.။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ, အယံ ဝုစ္စတိ သုခပဋိပဒာ ခိပ္ပာဘိညာ ပညာ’’တိ (ဝိဘ. ၈၀၁)။ အယမေတ္ထ သင္ခေပော, ဝိတ္ထာရော ပန ဝိသုဒ္ဓိမဂ္ဂေ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    152.Dukkhapaṭipadādīsu ayaṃ vitthāranayo – ‘‘tattha katamā dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā? Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā. Tattha katamā dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā? Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā. Tattha katamā sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā? Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā. Tattha katamā sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā? Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā’’ti (vibha. 801). Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vutto. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ဘသ္သသမာစာရာဒိဝဏ္ဏနာ

    Bhassasamācārādivaṇṇanā

    ၁၅၃. န စေဝ မုသာဝာဒူပသဉ္ဟိတန္တိ ဘသ္သသမာစာရေ ဌိတောပိ ကထာမဂ္ဂံ အနုပစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ကထေန္တောပိ ဣဓေကစ္စော ဘိက္ခု န စေဝ မုသာဝာဒူပသဉ္ဟိတံ ဘာသတိ။ အဋ္ဌ အနရိယဝောဟာရေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ အဋ္ဌ အရိယဝောဟာရယုတ္တမေဝ ဘာသတိ။ န စ ဝေဘူတိယန္တိ ဘသ္သသမာစာရေ ဌိတောပိ ဘေဒကရဝာစံ န ဘာသတိ။ န စ ပေသုဏိယန္တိ တသ္သာယေဝေတံ ဝေဝစနံ။ ဝေဘူတိယဝာစာ ဟိ ပိယဘာဝသ္သ သုညကရဏတော ‘‘ပေသုဏိယ’’န္တိ ဝုစ္စတိ။ နာမမေဝသ္သာ ဧတန္တိ မဟာသီဝတ္ထေရော အဝောစ။ န စ သာရမ္ဘဇန္တိ သာရမ္ဘဇာ စ ယာ ဝာစာ, တဉ္စ န ဘာသတိ။ ‘‘တ္ဝံ ဒုသ္သီလော’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘တ္ဝံ ဒုသ္သီလော တဝာစရိယော ဒုသ္သီလော’’တိ ဝာ, ‘‘တုယ္ဟံ အာပတ္တီ’’တိ ဝုတ္တေ, ‘‘အဟံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပာဋလိပုတ္တံ ဂတော’’တိအာဒိနာ နယေန ဗဟိဒ္ဓာ ဝိက္ခေပကထာပဝတ္တံ ဝာ ကရဏုတ္တရိယဝာစံ န ဘာသတိ။ ဇယာပေက္ခောတိ ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတ္ဝာ, ယထာ ဟတ္ထကော သက္ယပုတ္တော တိတ္ထိယာ နာမ ဓမ္မေနပိ အဓမ္မေနပိ ဇေတဗ္ဗာတိ သစ္စာလိကံ ယံကိဉ္စိ ဘာသတိ, ဧဝံ ဇယာပေက္ခော ဇယပုရေက္ခာရော ဟုတ္ဝာ န ဘာသတီတိ အတ္ထော။ မန္တာ မန္တာ စ ဝာစံ ဘာသတီတိ ဧတ္ထ မန္တာတိ ဝုစ္စတိ ပညာ, မန္တာယ ပညာယ။ ပုန မန္တာတိ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဘသ္သသမာစာရေ ဌိတော ဒိဝသဘာဂမ္ပိ ကထေန္တော ပညာယ ဥပပရိက္ခိတ္ဝာ ယုတ္တကထမေဝ ကထေတီတိ။ နိဓာနဝတိန္တိ ဟဒယေပိ နိဒဟိတဗ္ဗယုတ္တံ။ ကာလေနာတိ ယုတ္တပတ္တကာလေန။

    153.Na ceva musāvādūpasañhitanti bhassasamācāre ṭhitopi kathāmaggaṃ anupacchinditvā kathentopi idhekacco bhikkhu na ceva musāvādūpasañhitaṃ bhāsati. Aṭṭha anariyavohāre vajjetvā aṭṭha ariyavohārayuttameva bhāsati. Naca vebhūtiyanti bhassasamācāre ṭhitopi bhedakaravācaṃ na bhāsati. Na ca pesuṇiyanti tassāyevetaṃ vevacanaṃ. Vebhūtiyavācā hi piyabhāvassa suññakaraṇato ‘‘pesuṇiya’’nti vuccati. Nāmamevassā etanti mahāsīvatthero avoca. Na ca sārambhajanti sārambhajā ca yā vācā, tañca na bhāsati. ‘‘Tvaṃ dussīlo’’ti vutte, ‘‘tvaṃ dussīlo tavācariyo dussīlo’’ti vā, ‘‘tuyhaṃ āpattī’’ti vutte, ‘‘ahaṃ piṇḍāya caritvā pāṭaliputtaṃ gato’’tiādinā nayena bahiddhā vikkhepakathāpavattaṃ vā karaṇuttariyavācaṃ na bhāsati. Jayāpekkhoti jayapurekkhāro hutvā, yathā hatthako sakyaputto titthiyā nāma dhammenapi adhammenapi jetabbāti saccālikaṃ yaṃkiñci bhāsati, evaṃ jayāpekkho jayapurekkhāro hutvā na bhāsatīti attho. Mantā mantā ca vācaṃ bhāsatīti ettha mantāti vuccati paññā, mantāya paññāya. Puna mantāti upaparikkhitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti, bhassasamācāre ṭhito divasabhāgampi kathento paññāya upaparikkhitvā yuttakathameva kathetīti. Nidhānavatinti hadayepi nidahitabbayuttaṃ. Kālenāti yuttapattakālena.

    ဧဝံ ဘာသိတာ ဟိ ဝာစာ အမုသာ စေဝ ဟောတိ အပိသုဏာ စ အဖရုသာ စ အသဌာ စ အသမ္ဖပ္ပလာပာ စ။ ဧဝရူပာ စ အယံ ဝာစာ စတုသစ္စနိသ္သိတာတိပိ သိက္ခတ္တယနိသ္သိတာတိပိ ဒသကထာဝတ္ထုနိသ္သိတာတိပိ တေရသဓုတင္ဂနိသ္သိတာတိပိ သတ္တတ္တိံသဗောဓိပက္ခိယဓမ္မနိသ္သိတာတိပိ မဂ္ဂနိသ္သိတာတိပိ ဝုစ္စတိ။ တေနာဟ ဧတဒာနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ဘသ္သသမာစာရေတိ တံ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Evaṃ bhāsitā hi vācā amusā ceva hoti apisuṇā ca apharusā ca asaṭhā ca asamphappalāpā ca. Evarūpā ca ayaṃ vācā catusaccanissitātipi sikkhattayanissitātipi dasakathāvatthunissitātipi terasadhutaṅganissitātipi sattattiṃsabodhipakkhiyadhammanissitātipi magganissitātipi vuccati. Tenāha etadānuttariyaṃ, bhante, bhassasamācāreti taṃ purimanayeneva yojetabbaṃ.

    သစ္စော စသ္သ သဒ္ဓော စာတိ သီလာစာရေ ဌိတော ဘိက္ခု သစ္စော စ ဘဝေယ္ယ သစ္စကထော သဒ္ဓော စ သဒ္ဓာသမ္ပန္နော။ နနု ဟေဋ္ဌာ သစ္စံ ကထိတမေဝ, ဣဓ ကသ္မာ ပုန ဝုတ္တန္တိ? ဟေဋ္ဌာ ဝာစာသစ္စံ ကထိတံ။ သီလာစာရေ ဌိတော ပန ဘိက္ခု အန္တမသော ဟသနကထာယပိ မုသာဝာဒံ န ကရောတီတိ ဒသ္သေတုံ ဣဓ ဝုတ္တံ။ ဣဒာနိ သော ဓမ္မေန သမေန ဇီဝိတံ ကပ္ပေတီတိ ဒသ္သနတ္ထံ န စ ကုဟကောတိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ ‘‘ကုဟကော’’တိအာဒီနိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတာနိ။

    Sacco cassa saddho cāti sīlācāre ṭhito bhikkhu sacco ca bhaveyya saccakatho saddho ca saddhāsampanno. Nanu heṭṭhā saccaṃ kathitameva, idha kasmā puna vuttanti? Heṭṭhā vācāsaccaṃ kathitaṃ. Sīlācāre ṭhito pana bhikkhu antamaso hasanakathāyapi musāvādaṃ na karotīti dassetuṃ idha vuttaṃ. Idāni so dhammena samena jīvitaṃ kappetīti dassanatthaṃ na ca kuhakotiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘kuhako’’tiādīni brahmajāle vitthāritāni.

    ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော, ဘောဇနေ မတ္တညူတိ ဆသု ဣန္ဒ္ရိယေသု ဂုတ္တဒ္ဝာရော ဘောဇနေပိ ပမာဏညူ။ သမကာရီတိ သမစာရီ, ကာယေန ဝာစာယ မနသာ စ ကာယဝင္ကာဒီနိ ပဟာယ သမံ စရတီတိ အတ္ထော။ ဇာဂရိယာနုယောဂမနုယုတ္တောတိ ရတ္တိန္ဒိဝံ ဆ ကောဋ္ဌာသေ ကတ္ဝာ ‘‘ဒိဝသံ စင္ကမေန နိသဇ္ဇာယာ’’တိ ဝုတ္တနယေနေဝ ဇာဂရိယာနုယောဂံ ယုတ္တပ္ပယုတ္တော ဝိဟရတိ။ အတန္ဒိတောတိ နိတ္တန္ဒီ ကာယာလသိယဝိရဟိတော။ အာရဒ္ဓဝီရိယောတိ ကာယိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ဂဏသင္ဂဏိကံ ဝိနောဒေတ္ဝာ စတူသု ဣရိယာပထေသု အဋ္ဌအာရဗ္ဘဝတ္ထုဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ စေတသိကဝီရိယေနာပိ အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ, ကိလေသသင္ဂဏိကံ ပဟာယ ဝိနောဒေတ္ဝာ အဋ္ဌသမာပတ္တိဝသေန ဧကဝိဟာရီ။ အပိ စ ယထာ တထာ ကိလေသုပ္ပတ္တိံ နိဝာရေန္တော စေတသိကဝီရိယေန အာရဒ္ဓဝီရိယော ဟောတိ။ ဈာယီတိ အာရမ္မဏလက္ခဏူပနိဇ္ဈာနဝသေန ဈာယီ။ သတိမာတိ စိရကတာဒိအနုသ္သရဏသမတ္ထာယ သတိယာ သမန္နာဂတော။

    Indriyesu guttadvāro, bhojane mattaññūti chasu indriyesu guttadvāro bhojanepi pamāṇaññū. Samakārīti samacārī, kāyena vācāya manasā ca kāyavaṅkādīni pahāya samaṃ caratīti attho. Jāgariyānuyogamanuyuttoti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’ti vuttanayeneva jāgariyānuyogaṃ yuttappayutto viharati. Atanditoti nittandī kāyālasiyavirahito. Āraddhavīriyoti kāyikavīriyenāpi āraddhavīriyo hoti, gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā catūsu iriyāpathesu aṭṭhaārabbhavatthuvasena ekavihārī. Cetasikavīriyenāpi āraddhavīriyo hoti, kilesasaṅgaṇikaṃ pahāya vinodetvā aṭṭhasamāpattivasena ekavihārī. Api ca yathā tathā kilesuppattiṃ nivārento cetasikavīriyena āraddhavīriyo hoti. Jhāyīti ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānavasena jhāyī. Satimāti cirakatādianussaraṇasamatthāya satiyā samannāgato.

    ကလ္ယာဏပဋိဘာနောတိ ဝာက္ကရဏသမ္ပန္နော စေဝ ဟောတိ ပဋိဘာနသမ္ပန္နော စ။ ယုတ္တပဋိဘာနော ခော ပန ဟောတိ နော မုတ္တပဋိဘာနော။ သီလသမာစာရသ္မိဉ္ဟိ ဌိတဘိက္ခု မုတ္တပဋိဘာနော န ဟောတိ, ယုတ္တပဋိဘာနော ပန ဟောတိ ဝင္ဂီသတ္ထေရော ဝိယ။ ဂတိမာတိ ဂမနသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ ဓိတိမာတိ ဓာရဏသမတ္ထာယ ပညာယ သမန္နာဂတော။ မတိမာတိ ဧတ္ထ ပန မတီတိ ပညာယ နာမမေဝ, တသ္မာ ပညဝာတိ အတ္ထော။ ဣတိ တီဟိပိ ဣမေဟိ ပဒေဟိ ပညာဝ ကထိတာ။ တတ္ထ ဟေဋ္ဌာ သမဏဓမ္မကရဏဝီရိယံ ကထိတံ, ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏ္ဟနဝီရိယံ။ တထာ ဟေဋ္ဌာ ဝိပသ္သနာပညာ ကထိတာ, ဣဓ ဗုဒ္ဓဝစနဂဏ္ဟနပညာ။ န စ ကာမေသု ဂိဒ္ဓောတိ ဝတ္ထုကာမကိလေသကာမေသု အဂိဒ္ဓော။ သတော စ နိပကော စာတိ အဘိက္ကန္တပဋိက္ကန္တာဒီသု သတ္တသု ဌာနေသု သတိယာ စေဝ ဉာဏေန စ သမန္နာဂတော စရတီတိ အတ္ထော။ နေပက္ကန္တိ ပညာ, တာယ သမန္နာဂတတ္တာ နိပကောတိ ဝုတ္တော။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    Kalyāṇapaṭibhānoti vākkaraṇasampanno ceva hoti paṭibhānasampanno ca. Yuttapaṭibhāno kho pana hoti no muttapaṭibhāno. Sīlasamācārasmiñhi ṭhitabhikkhu muttapaṭibhāno na hoti, yuttapaṭibhāno pana hoti vaṅgīsatthero viya. Gatimāti gamanasamatthāya paññāya samannāgato. Dhitimāti dhāraṇasamatthāya paññāya samannāgato. Matimāti ettha pana matīti paññāya nāmameva, tasmā paññavāti attho. Iti tīhipi imehi padehi paññāva kathitā. Tattha heṭṭhā samaṇadhammakaraṇavīriyaṃ kathitaṃ, idha buddhavacanagaṇhanavīriyaṃ. Tathā heṭṭhā vipassanāpaññā kathitā, idha buddhavacanagaṇhanapaññā. Na ca kāmesu giddhoti vatthukāmakilesakāmesu agiddho. Sato ca nipako cāti abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satiyā ceva ñāṇena ca samannāgato caratīti attho. Nepakkanti paññā, tāya samannāgatattā nipakoti vutto. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    အနုသာသနဝိဓာဒိဝဏ္ဏနာ

    Anusāsanavidhādivaṇṇanā

    ၁၅၄. ပစ္စတ္တံ ယောနိသော မနသိကာရာတိ အတ္တနော ဥပာယမနသိကာရေန။ ယထာနုသိဋ္ဌံ တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနောတိ ယထာ မယာ အနုသိဋ္ဌံ အနုသာသနီ ဒိန္နာ, တထာ ပဋိပဇ္ဇမာနော။ တိဏ္ဏံ သံယောဇနာနံ ပရိက္ခယာတိအာဒိ ဝုတ္တတ္ထမေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    154.Paccattaṃ yoniso manasikārāti attano upāyamanasikārena. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānoti yathā mayā anusiṭṭhaṃ anusāsanī dinnā, tathā paṭipajjamāno. Tiṇṇaṃsaṃyojanānaṃ parikkhayātiādi vuttatthameva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ၁၅၅. ပရပုဂ္ဂလဝိမုတ္တိဉာဏေတိ သောတာပန္နာဒီနံ ပရပုဂ္ဂလာနံ တေန တေန မဂ္ဂေန ကိလေသဝိမုတ္တိဉာဏေ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    155.Parapuggalavimuttiñāṇeti sotāpannādīnaṃ parapuggalānaṃ tena tena maggena kilesavimuttiñāṇe. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ၁၅၆. အမုတ္ရာသိံ ဧဝံနာမောတိ ဧကော ပုဗ္ဗေနိဝာသံ အနုသ္သရန္တော နာမဂောတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဂစ္ဆတိ။ ဧကော သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုသ္သရတိ, ဧကော ဟိ သက္ကောတိ, ဧကော န သက္ကောတိ။ တတ္ထ ယော သက္ကောတိ, တသ္သ ဝသေန အဂ္ဂဟေတ္ဝာ အသက္ကောန္တသ္သ ဝသေန ဂဟိတံ။ အသက္ကောန္တော ပန ကိံ ကရောတိ? သုဒ္ဓခန္ဓေယေဝ အနုသ္သရန္တော ဂန္တ္ဝာ အနေကဇာတိသတသဟသ္သမတ္ထကေ ဌတ္ဝာ နာမဂောတ္တံ ပရိယာဒိယမာနော ဩတရတိ။ တံ ဒသ္သေန္တော ဧဝံနာမောတိအာဒိမာဟ ။ သော ဧဝမာဟာတိ သော ဒိဋ္ဌိဂတိကော ဧဝမာဟ။ တတ္ထ ကိဉ္စာပိ သသ္သတောတိ ဝတ္ဝာ ‘‘တေ စ သတ္တာ သံသရန္တီ’’တိ ဝဒန္တသ္သ ဝစနံ ပုဗ္ဗာပရဝိရုဒ္ဓံ ဟောတိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကတ္တာ ပနေသ ဧတံ န သလ္လက္ခေသိ။ ဒိဋ္ဌိဂတိကသ္သ ဟိ ဌာနံ ဝာ နိယမော ဝာ နတ္ထိ။ ဣမံ ဂဟေတ္ဝာ ဣမံ ဝိသ္သဇ္ဇေတိ, ဣမံ ဝိသ္သဇ္ဇေတ္ဝာ ဣမံ ဂဏ္ဟာတီတိ ဗ္ရဟ္မဇာလေ ဝိတ္ထာရိတမေဝေတံ။ အယံ တတိယော သသ္သတဝာဒောတိ ထေရော လာဘိသ္သေဝ ဝသေန တယော သသ္သတဝာဒေ အာဟ။ ဘဂဝတာ ပန တက္ကီဝာဒမ္ပိ ဂဟေတ္ဝာ ဗ္ရဟ္မဇာလေ စတ္တာရော ဝုတ္တာ။ ဧတေသံ ပန တိဏ္ဏံ ဝာဒာနံ ဝိတ္ထာရကထာ ဗ္ရဟ္မဇာလေ (ဒီ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၃၀) ဝုတ္တနယေနေဝ ဝေဒိတဗ္ဗာ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗံ။

    156.Amutrāsiṃ evaṃnāmoti eko pubbenivāsaṃ anussaranto nāmagottaṃ pariyādiyamāno gacchati. Eko suddhakhandheyeva anussarati, eko hi sakkoti, eko na sakkoti. Tattha yo sakkoti, tassa vasena aggahetvā asakkontassa vasena gahitaṃ. Asakkonto pana kiṃ karoti? Suddhakhandheyeva anussaranto gantvā anekajātisatasahassamatthake ṭhatvā nāmagottaṃ pariyādiyamāno otarati. Taṃ dassento evaṃnāmotiādimāha . So evamāhāti so diṭṭhigatiko evamāha. Tattha kiñcāpi sassatoti vatvā ‘‘te ca sattā saṃsarantī’’ti vadantassa vacanaṃ pubbāparaviruddhaṃ hoti. Diṭṭhigatikattā panesa etaṃ na sallakkhesi. Diṭṭhigatikassa hi ṭhānaṃ vā niyamo vā natthi. Imaṃ gahetvā imaṃ vissajjeti, imaṃ vissajjetvā imaṃ gaṇhātīti brahmajāle vitthāritamevetaṃ. Ayaṃ tatiyo sassatavādoti thero lābhisseva vasena tayo sassatavāde āha. Bhagavatā pana takkīvādampi gahetvā brahmajāle cattāro vuttā. Etesaṃ pana tiṇṇaṃ vādānaṃ vitthārakathā brahmajāle (dī. ni. aṭṭha. 1.30) vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva vitthāretabbaṃ.

    ၁၅၇. ဂဏနာယ ဝာတိ ပိဏ္ဍဂဏနာယ။ သင္ခာနေနာတိ အစ္ဆိဒ္ဒကဝသေန မနောဂဏနာယ။ ဥဘယထာပိ ပိဏ္ဍဂဏနမေဝ ဒသ္သေတိ။ ဣဒံ ဝုတ္တံ ဟောတိ, ဝသ္သာနံ သတဝသေန သဟသ္သဝသေန သတသဟသ္သဝသေန ကောဋိဝသေန ပိဏ္ဍံ ကတ္ဝာပိ ဧတ္တကာနိ ဝသ္သသတာနီတိ ဝာ ဧတ္တကာ ဝသ္သကောဋိယောတိ ဝာ ဧဝံ သင္ခာတုံ န သက္ကာ။ တုမ္ဟေ ပန အတ္တနော ဒသန္နံ ပာရမီနံ ပူရိတတ္တာ သဗ္ဗညုတညာဏသ္သ သုပ္ပဋိဝိဒ္ဓတ္တာ ယသ္မာ ဝော အနာဝရဏဉာဏံ သူရံ ဝဟတိ။ တသ္မာ ဒေသနာဉာဏကုသလတံ ပုရက္ခတ္ဝာ ဝသ္သဂဏနာယပိ ပရိယန္တိကံ ကတ္ဝာ ကပ္ပဂဏနာယပိ ပရိစ္ဆိန္ဒိတ္ဝာ ဧတ္တကန္တိ ဒသ္သေထာတိ ဒီပေတိ။ ပာဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝုတ္တနယောယေဝ။ သေသမိဓာပိ ပုရိမနယေနေဝ ယောဇေတဗ္ဗံ။

    157.Gaṇanāya vāti piṇḍagaṇanāya. Saṅkhānenāti acchiddakavasena manogaṇanāya. Ubhayathāpi piṇḍagaṇanameva dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti, vassānaṃ satavasena sahassavasena satasahassavasena koṭivasena piṇḍaṃ katvāpi ettakāni vassasatānīti vā ettakā vassakoṭiyoti vā evaṃ saṅkhātuṃ na sakkā. Tumhe pana attano dasannaṃ pāramīnaṃ pūritattā sabbaññutaññāṇassa suppaṭividdhattā yasmā vo anāvaraṇañāṇaṃ sūraṃ vahati. Tasmā desanāñāṇakusalataṃ purakkhatvā vassagaṇanāyapi pariyantikaṃ katvā kappagaṇanāyapi paricchinditvā ettakanti dassethāti dīpeti. Pāḷiyattho panettha vuttanayoyeva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ၁၅၈. ဧတဒာနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, သတ္တာနံ စုတူပပာတဉာဏေတိ ဘန္တေ ယာပိ အယံ သတ္တာနံ စုတိပဋိသန္ဓိဝသေန ဉာဏဒေသနာ, သာပိ တုမ္ဟာကံယေဝ အနုတ္တရာ။ အတီတဗုဒ္ဓာပိ ဧဝမေဝ ဒေသေသုံ။ အနာဂတာပိ ဧဝမေဝ ဒေသေသ္သန္တိ။ တုမ္ဟေ တေသံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓာနံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတ္ဝာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ ဘန္တေ ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ပာဠိယတ္ထော ပနေတ္ထ ဝိတ္ထာရိတောယေဝ။

    158.Etadānuttariyaṃ, bhante, sattānaṃ cutūpapātañāṇeti bhante yāpi ayaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhivasena ñāṇadesanā, sāpi tumhākaṃyeva anuttarā. Atītabuddhāpi evameva desesuṃ. Anāgatāpi evameva desessanti. Tumhe tesaṃ atītānāgatabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvāva desayittha. ‘‘Imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ bhante bhagavatī’’ti dīpeti. Pāḷiyattho panettha vitthāritoyeva.

    ၁၅၉. သာသဝာ သဥပဓိကာတိ သဒောသာ သဥပာရမ္ဘာ။ နော အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ န ဝုစ္စတိ။ အနာသဝာ အနုပဓိကာတိ နိဒ္ဒောသာ အနုပာရမ္ဘာ။ အရိယာတိ ဝုစ္စတီတိ အရိယိဒ္ဓီတိ ဝုစ္စတိ။ အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ ကထံ အပ္ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ? ပဋိကူလေ သတ္တေ မေတ္တံ ဖရတိ, သင္ခာရေ ဓာတုသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ ပဋိကူလေ အပ္ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ (ပဋိ. မ. ၃.၉၇)? အနိဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ မေတ္တာယ ဝာ ဖရတိ, ဓာတုတော ဝာ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ပဋိကူလသညီ တတ္ထ ဝိဟရတီတိ အပ္ပဋိကူလေ သတ္တေ အသုဘသညံ ဖရတိ, သင္ခာရေ အနိစ္စသညံ ဥပသံဟရတိ။ ယထာဟ ‘‘ကထံ အပ္ပဋိကူလေ ပဋိကူလသညီ ဝိဟရတိ? ဣဋ္ဌသ္မိံ ဝတ္ထုသ္မိံ အသုဘာယ ဝာ ဖရတိ, အနိစ္စတော ဝာ ဥပသံဟရတီ’’တိ။ ဧဝံ သေသပဒေသုပိ အတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။

    159.Sāsavā saupadhikāti sadosā saupārambhā. No ariyāti vuccatīti ariyiddhīti na vuccati. Anāsavā anupadhikāti niddosā anupārambhā. Ariyāti vuccatīti ariyiddhīti vuccati. Appaṭikūlasaññītattha viharatīti kathaṃ appaṭikūlasaññī tattha viharatīti? Paṭikūle satte mettaṃ pharati, saṅkhāre dhātusaññaṃ upasaṃharati. Yathāha ‘‘kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati (paṭi. ma. 3.97)? Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharatī’’ti. Paṭikūlasaññī tattha viharatīti appaṭikūle satte asubhasaññaṃ pharati, saṅkhāre aniccasaññaṃ upasaṃharati. Yathāha ‘‘kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharatī’’ti. Evaṃ sesapadesupi attho veditabbo.

    ဥပေက္ခကော တတ္ထ ဝိဟရတီတိ ဣဋ္ဌေ အရဇ္ဇန္တော အနိဋ္ဌေ အဒုသ္သန္တော ယထာ အညေ အသမပေက္ခနေန မောဟံ ဥပ္ပာဒေန္တိ, ဧဝံ အနုပ္ပာဒေန္တော ဆသု အာရမ္မဏေသု ဆဠင္ဂုပေက္ခာယ ဥပေက္ခကော ဝိဟရတိ။ ဧတဒာနုတ္တရိယံ, ဘန္တေ, ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ, ဘန္တေ, ယာ အယံ ဒ္ဝီသု ဣဒ္ဓီသု ဧဝံဒေသနာ, ဧတဒာနုတ္တရိယံ။ တံ ဘဂဝာတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝာ အသေသံ သကလံ အဘိဇာနာတိ။ တံ ဘဂဝတောတိ တံ ဒေသနံ ဘဂဝတော အသေသံ အဘိဇာနတော။ ဥတ္တရိ အဘိညေယ္ယံ နတ္ထီတိ ဥတ္တရိ အဘိဇာနိတဗ္ဗံ နတ္ထိ။ အယံ နာမ ဣတော အညော ဓမ္မော ဝာ ပုဂ္ဂလော ဝာ ယံ ဘဂဝာ န ဇာနာတိ ဣဒံ နတ္ထိ။ ယဒဘိဇာနံ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာတိ ယံ တုမ္ဟေဟိ အနဘိညာတံ အညော သမဏော ဝာ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝာ အဘိဇာနန္တော ဘဂဝတာ ဘိယ္ယောဘိညတရော အသ္သ, အဓိကတရပညော ဘဝေယ္ယ။ ယဒိဒံ ဣဒ္ဓိဝိဓာသူတိ ဧတ္ထ ယဒိဒန္တိ နိပာတမတ္တံ။ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု ဘဂဝတာ ဥတ္တရိတရော နတ္ထိ။ အတီတဗုဒ္ဓာပိ ဟိ ဣမာ ဒ္ဝေ ဣဒ္ဓိယော ဒေသေသုံ, အနာဂတာပိ ဣမာဝ ဒေသေသ္သန္တိ။ တုမ္ဟေပိ တေသံ ဉာဏေန သံသန္ဒိတ္ဝာ ဣမာဝ ဒေသယိတ္ထ။ ဣတိ ဘဂဝာ ဣဒ္ဓိဝိဓာသု အနုတ္တရောတိ ဒသ္သေန္တော ‘‘ဣမိနာပိ ကာရဏေန ဧဝံပသန္နော အဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတီ’’တိ ဒီပေတိ။ ဧတ္တာဝတာ ယေ ဓမ္မသေနာပတိ ဒိဝာဋ္ဌာနေ နိသီဒိတ္ဝာ သောဠသ အပရမ္ပရိယဓမ္မေ သမ္မသိ, တေဝ ဒသ္သိတာ ဟောန္တိ။

    Upekkhako tattha viharatīti iṭṭhe arajjanto aniṭṭhe adussanto yathā aññe asamapekkhanena mohaṃ uppādenti, evaṃ anuppādento chasu ārammaṇesu chaḷaṅgupekkhāya upekkhako viharati. Etadānuttariyaṃ, bhante, iddhividhāsūti, bhante, yā ayaṃ dvīsu iddhīsu evaṃdesanā, etadānuttariyaṃ. Taṃ bhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttari abhiññeyyaṃ natthīti uttari abhijānitabbaṃ natthi. Ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānāti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ iddhividhāsūti ettha yadidanti nipātamattaṃ. Iddhividhāsu bhagavatā uttaritaro natthi. Atītabuddhāpi hi imā dve iddhiyo desesuṃ, anāgatāpi imāva desessanti. Tumhepi tesaṃ ñāṇena saṃsanditvā imāva desayittha. Iti bhagavā iddhividhāsu anuttaroti dassento ‘‘imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti dīpeti. Ettāvatā ye dhammasenāpati divāṭṭhāne nisīditvā soḷasa aparampariyadhamme sammasi, teva dassitā honti.

    အညထာသတ္ထုဂုဏဒသ္သနာဒိဝဏ္ဏနာ

    Aññathāsatthuguṇadassanādivaṇṇanā

    ၁၆၀. ဣဒာနိ အပရေနပိ အာကာရေန ဘဂဝတော ဂုဏေ ဒသ္သေန္တော ယံ တံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ သဒ္ဓေန ကုလပုတ္တေနာတိ သဒ္ဓာ ကုလပုတ္တာ နာမ အတီတာနာဂတပစ္စုပ္ပန္နာ ဗောဓိသတ္တာ။ တသ္မာ ယံ သဗ္ဗညုဗောဓိသတ္တေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ ကိံ ပန တေန ပတ္တဗ္ဗံ? နဝ လောကုတ္တရဓမ္မာ။ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိအာဒီသု ‘‘ဝီရိယံ ထာမော’’တိအာဒီနိ သဗ္ဗာနေဝ ဝီရိယဝေဝစနာနိ။ တတ္ထ အာရဒ္ဓဝီရိယေနာတိ ပဂ္ဂဟိတဝီရိယေန။ ထာမဝတာတိ ထာမသမ္ပန္နေန ထိရဝီရိယေန။ ပုရိသထာမေနာတိ တေန ထာမဝတာ ယံ ပုရိသထာမေန ပတ္တဗ္ဗန္တိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ အနန္တရပဒဒ္ဝယေပိ ဧသေဝ နယော။ ပုရိသဓောရယ္ဟေနာတိ ယာ အသမဓုရေဟိ ဗုဒ္ဓေဟိ ဝဟိတဗ္ဗာ ဓုရာ, တံ ဓုရံ ဝဟနသမတ္ထေန မဟာပုရိသေန။ အနုပ္ပတ္တံ တံ ဘဂဝတာတိ တံ သဗ္ဗံ အတီတာနာဂတဗုဒ္ဓေဟိ ပတ္တဗ္ဗံ, သဗ္ဗမေဝ အနုပ္ပတ္တံ, ဘဂဝတော ဧကဂုဏောပိ ဦနော နတ္ထီတိ ဒသ္သေတိ။ ကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂန္တိ ဝတ္ထုကာမေသု ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ။ ယထာ အညေ ကေဏိယဇဋိလာဒယော သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ‘‘ကော ဇာနာတိ ပရလောကံ ။ သုခော ဣမိသ္သာ ပရိဗ္ဗာဇိကာယ မုဒုကာယ လောမသာယ ဗာဟာယ သမ္ဖသ္သော’’တိ မောဠိဗန္ဓာဟိ ပရိဗ္ဗာဇိကာဟိ ပရိစာရေန္တိ သမ္ပတ္တံ သမ္ပတ္တံ ရူပာဒိအာရမ္မဏံ အနုဘဝမာနာ ကာမသုခမနုယုတ္တာ, န ဧဝမနုယုတ္တောတိ ဒသ္သေတိ။

    160. Idāni aparenapi ākārena bhagavato guṇe dassento yaṃ taṃ bhantetiādimāha. Tattha saddhena kulaputtenāti saddhā kulaputtā nāma atītānāgatapaccuppannā bodhisattā. Tasmā yaṃ sabbaññubodhisattena pattabbanti vuttaṃ hoti. Kiṃ pana tena pattabbaṃ? Nava lokuttaradhammā. Āraddhavīriyenātiādīsu ‘‘vīriyaṃ thāmo’’tiādīni sabbāneva vīriyavevacanāni. Tattha āraddhavīriyenāti paggahitavīriyena. Thāmavatāti thāmasampannena thiravīriyena. Purisathāmenāti tena thāmavatā yaṃ purisathāmena pattabbanti vuttaṃ hoti. Anantarapadadvayepi eseva nayo. Purisadhorayhenāti yā asamadhurehi buddhehi vahitabbā dhurā, taṃ dhuraṃ vahanasamatthena mahāpurisena. Anuppattaṃ taṃ bhagavatāti taṃ sabbaṃ atītānāgatabuddhehi pattabbaṃ, sabbameva anuppattaṃ, bhagavato ekaguṇopi ūno natthīti dasseti. Kāmesu kāmasukhallikānuyoganti vatthukāmesu kāmasukhallikānuyogaṃ. Yathā aññe keṇiyajaṭilādayo samaṇabrāhmaṇā ‘‘ko jānāti paralokaṃ . Sukho imissā paribbājikāya mudukāya lomasāya bāhāya samphasso’’ti moḷibandhāhi paribbājikāhi paricārenti sampattaṃ sampattaṃ rūpādiārammaṇaṃ anubhavamānā kāmasukhamanuyuttā, na evamanuyuttoti dasseti.

    ဟီနန္တိ လာမကံ။ ဂမ္မန္တိ ဂာမဝာသီနံ ဓမ္မံ။ ပောထုဇ္ဇနိကန္တိ ပုထုဇ္ဇနေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနရိယန္တိ န နိဒ္ဒောသံ။ န ဝာ အရိယေဟိ သေဝိတဗ္ဗံ။ အနတ္ထသဉ္ဟိတန္တိ အနတ္ထသံယုတ္တံ။ အတ္တကိလမထာနုယောဂန္တိ အတ္တနော အာတာပနပရိတာပနာနုယောဂံ။ ဒုက္ခန္တိ ဒုက္ခယုတ္တံ, ဒုက္ခမံ ဝာ။ ယထာ ဧကေ သမဏဗ္ရာဟ္မဏာ ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂံ ပရိဝဇ္ဇေသ္သာမာတိ ကာယကိလမထံ အနုဓာဝန္တိ, တတော မုဉ္စိသ္သာမာတိ ကာမသုခံ အနုဓာဝန္တိ, န ဧဝံ ဘဂဝာ။ ဘဂဝာ ပန ဥဘော ဧတေ အန္တေ ဝဇ္ဇေတ္ဝာ ယာ သာ ‘‘အတ္ထိ, ဘိက္ခဝေ, မဇ္ဈိမာ ပဋိပဒာ တထာဂတေန အဘိသမ္ဗုဒ္ဓာ စက္ခုကရဏီ’’တိ ဧဝံ ဝုတ္တာ သမ္မာပဋိပတ္တိ, တမေဝ ပဋိပန္နော။ တသ္မာ ‘‘န စ အတ္တကိလမထာနုယောဂ’’န္တိအာဒိမာဟ။

    Hīnanti lāmakaṃ. Gammanti gāmavāsīnaṃ dhammaṃ. Pothujjanikanti puthujjanehi sevitabbaṃ. Anariyanti na niddosaṃ. Na vā ariyehi sevitabbaṃ. Anatthasañhitanti anatthasaṃyuttaṃ. Attakilamathānuyoganti attano ātāpanaparitāpanānuyogaṃ. Dukkhanti dukkhayuttaṃ, dukkhamaṃ vā. Yathā eke samaṇabrāhmaṇā kāmasukhallikānuyogaṃ parivajjessāmāti kāyakilamathaṃ anudhāvanti, tato muñcissāmāti kāmasukhaṃ anudhāvanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana ubho ete ante vajjetvā yā sā ‘‘atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī’’ti evaṃ vuttā sammāpaṭipatti, tameva paṭipanno. Tasmā ‘‘na ca attakilamathānuyoga’’ntiādimāha.

    အာဘိစေတသိကာနန္တိ အဘိစေတသိကာနံ, ကာမာဝစရစိတ္တာနိ အတိက္ကမိတ္ဝာ ဌိတာနန္တိ အတ္ထော။ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရာနန္တိ ဣမသ္မိံယေဝ အတ္တဘာဝေ သုခဝိဟာရာနံ။ ပောဋ္ဌပာဒသုတ္တန္တသ္မိဉ္ဟိ သပ္ပီတိကဒုတိယဇ္ဈာနဖလသမာပတ္တိ ကထိတာ (ဒီ. နိ. ၁.၄၃၂)။ ပာသာဒိကသုတ္တန္တေ သဟ မဂ္ဂေန ဝိပသ္သနာပာဒကဇ္ဈာနံ။ ဒသုတ္တရသုတ္တန္တေ စတုတ္ထဇ္ဈာနိကဖလသမာပတ္တိ။ ဣမသ္မိံ သမ္ပသာဒနီယေ ဒိဋ္ဌဓမ္မသုခဝိဟာရဇ္ဈာနာနိ ကထိတာနိ။ နိကာမလာဘီတိ ယထာကာမလာဘီ။ အကိစ္ဆလာဘီတိ အဒုက္ခလာဘီ။ အကသိရလာဘီတိ ဝိပုလလာဘီ။

    Ābhicetasikānanti abhicetasikānaṃ, kāmāvacaracittāni atikkamitvā ṭhitānanti attho. Diṭṭhadhammasukhavihārānanti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihārānaṃ. Poṭṭhapādasuttantasmiñhi sappītikadutiyajjhānaphalasamāpatti kathitā (dī. ni. 1.432). Pāsādikasuttante saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ. Dasuttarasuttante catutthajjhānikaphalasamāpatti. Imasmiṃ sampasādanīye diṭṭhadhammasukhavihārajjhānāni kathitāni. Nikāmalābhīti yathākāmalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī.

    အနုယောဂဒာနပ္ပကာရဝဏ္ဏနာ

    Anuyogadānappakāravaṇṇanā

    ၁၆၁. ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာတိ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုယာ။ တီဏိ ဟိ ခေတ္တာနိ – ဇာတိခေတ္တံ အာဏာခေတ္တံ ဝိသယခေတ္တံ။ တတ္ထ ဇာတိခေတ္တံ နာမ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု။ သာ ဟိ တထာဂတသ္သ မာတုကုစ္ဆိံ ဩက္ကမနကာလေ နိက္ခမနကာလေ သမ္ဗောဓိကာလေ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနေ အာယုသင္ခာရောသ္သဇ္ဇနေ ပရိနိဗ္ဗာနေ စ ကမ္ပတိ။ ကောဋိသတသဟသ္သစက္ကဝာဠံ ပန အာဏာခေတ္တံ နာမ။ အာဋာနာဋိယမောရပရိတ္တဓဇဂ္ဂပရိတ္တရတနပရိတ္တာဒီနဉ္ဟိ ဧတ္ထ အာဏာ ဝတ္တတိ။ ဝိသယခေတ္တသ္သ ပန ပရိမာဏံ နတ္ထိ, ဗုဒ္ဓာနဉ္ဟိ ‘‘ယာဝတကံ ဉာဏံ, တာဝတကံ ဉေယ္ယံ, ယာဝတကံ ဉေယ္ယံ တာဝတကံ ဉာဏံ, ဉာဏပရိယန္တိကံ ဉေယ္ယံ, ဉေယ္ယပရိယန္တိကံ ဉာဏ’’န္တိ (မဟာနိ. ၅၅) ဝစနတော အဝိသယော နာမ နတ္ထိ။

    161.Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni – jātikhettaṃ āṇākhettaṃ visayakhettaṃ. Tattha jātikhettaṃ nāma dasasahassī lokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchiṃ okkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṅkhārossajjane parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma. Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati. Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi, buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (mahāni. 55) vacanato avisayo nāma natthi.

    ဣမေသု ပန တီသု ခေတ္တေသု ဌပေတ္ဝာ ဣမံ စက္ကဝာဠံ အညသ္မိံ စက္ကဝာဠေ ဗုဒ္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ သုတ္တံ နတ္ထိ, နုပ္ပဉ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။ တီဏိ ပိဋကာနိ ဝိနယပိဋကံ, သုတ္တန္တပိဋကံ အဘိဓမ္မပိဋကံ။ တိသ္သော သင္ဂီတိယော မဟာကသ္သပတ္ထေရသ္သ သင္ဂီတိ, ယသတ္ထေရသ္သ သင္ဂီတိ, မောဂ္ဂလိပုတ္တတိသ္သတ္ထေရသ္သ သင္ဂီတီတိ။ ဣမာ တိသ္သော သင္ဂီတိယော အာရုဠ္ဟေ တေပိဋကေ ဗုဒ္ဓဝစနေ ‘‘ဣမံ စက္ကဝာဠံ မုဉ္စိတ္ဝာ အညတ္ထ ဗုဒ္ဓာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီ’’တိ သုတ္တံ နတ္ထိ, နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ပန အတ္ထိ။

    Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, nuppañjantīti pana atthi. Tīṇi piṭakāni vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ. Tisso saṅgītiyo mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane ‘‘imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantī’’ti suttaṃ natthi, nuppajjantīti pana atthi.

    အပုဗ္ဗံ အစရိမန္တိ အပုရေ အပစ္ဆာ ဧကတော နုပ္ပဇ္ဇန္တိ, ပုရေ ဝာ ပစ္ဆာ ဝာ ဥပ္ပဇ္ဇန္တီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ။ တတ္ထ ဗောဓိပလ္လင္ကေ ‘‘ဗောဓိံ အပတ္ဝာ န ဥဋ္ဌဟိသ္သာမီ’’တိ နိသိန္နကာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မာတုကုစ္ဆိသ္မိံ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏံ, တာဝ ပုဗ္ဗေတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဗောဓိသတ္တသ္သ ဟိ ပဋိသန္ဓိဂ္ဂဟဏေ ဒသသဟသ္သစက္ကဝာဠကမ္ပနေနေဝ ခေတ္တပရိဂ္ဂဟော ကတော။ အညသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဥပ္ပတ္တိပိ နိဝာရိတာ ဟောတိ။ ပရိနိဗ္ဗာနတော ပဋ္ဌာယ စ ယာဝ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော တိဋ္ဌန္တိ, တာဝ ပစ္ဆာတိ န ဝေဒိတဗ္ဗံ။ ဓာတူသု ဟိ ဌိတာသု ဗုဒ္ဓာပိ ဌိတာဝ ဟောန္တိ။ တသ္မာ ဧတ္ထန္တရေ အညသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဥပ္ပတ္တိ နိဝာရိတာဝ ဟောတိ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနေ ပန ဇာတေ အညသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝာရိတာ။

    Apubbaṃ acarimanti apure apacchā ekato nuppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke ‘‘bodhiṃ apatvā na uṭṭhahissāmī’’ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pubbeti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato. Aññassa buddhassa uppattipi nivāritā hoti. Parinibbānato paṭṭhāya ca yāva sāsapamattāpi dhātuyo tiṭṭhanti, tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhāpi ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    တိပိဋကအန္တရဓာနကထာ

    Tipiṭakaantaradhānakathā

    တီဏိ အန္တရဓာနာနိ နာမ ပရိယတ္တိအန္တရဓာနံ, ပဋိဝေဓအန္တရဓာနံ, ပဋိပတ္တိအန္တရဓာနန္တိ။ တတ္ထ ပရိယတ္တီတိ တီဏိ ပိဋကာနိ။ ပဋိဝေဓောတိ သစ္စပ္ပဋိဝေဓော။ ပဋိပတ္တီတိ ပဋိပဒာ။ တတ္ထ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ ဧကသ္မိဉ္ဟိ ကာလေ ပဋိဝေဓကရာ ဘိက္ခူ ဗဟူ ဟောန္တိ, ဧသ ဘိက္ခု ပုထုဇ္ဇနောတိ အင္ဂုလိံ ပသာရေတ္ဝာ ဒသ္သေတဗ္ဗော ဟောတိ။ ဣမသ္မိံယေဝ ဒီပေ ဧကဝာရံ ပုထုဇ္ဇနဘိက္ခု နာမ နာဟောသိ။ ပဋိပတ္တိပူရကာပိ ကဒာစိ ဗဟူ ဟောန္တိ, ကဒာစိ အပ္ပာ။ ဣတိ ပဋိဝေဓော စ ပဋိပတ္တိ စ ဟောတိပိ န ဟောတိပိ။ သာသနဋ္ဌိတိယာ ပန ပရိယတ္တိ ပမာဏံ။ ပဏ္ဍိတော ဟိ တေပိဋကံ သုတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ပူရေတိ။

    Tīṇi antaradhānāni nāma pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha pariyattīti tīṇi piṭakāni. Paṭivedhoti saccappaṭivedho. Paṭipattīti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, esa bhikkhu puthujjanoti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā. Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyatti pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti.

    ယထာ အမ္ဟာကံ ဗောဓိသတ္တော အာဠာရသ္သ သန္တိကေ ပဉ္စာဘိညာ သတ္တ စ သမာပတ္တိယော နိဗ္ဗတ္တေတ္ဝာ နေဝသညာနာသညာယတနသမာပတ္တိယာ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော န ဇာနာမီတိ အာဟ။ တတော ဥဒကသ္သ သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ အဓိဂတဝိသေသံ သံသန္ဒိတ္ဝာ နေဝသညာနာသညာယတနသ္သ ပရိကမ္မံ ပုစ္ဆိ, သော အာစိက္ခိ, တသ္သ ဝစနသမနန္တရမေဝ မဟာသတ္တော တံ ဈာနံ သမ္ပာဒေသိ, ဧဝမေဝ ပညဝာ ဘိက္ခု ပရိယတ္တိံ သုတ္ဝာ ဒ္ဝေပိ ပူရေတိ။ တသ္မာ ပရိယတ္တိယာ ဌိတာယ သာသနံ ဌိတံ ဟောတိ။ ယဒာ ပန သာ အန္တရဓာယတိ, တဒာ ပဌမံ အဘိဓမ္မပိဋကံ နသ္သတိ။ တတ္ထ ပဋ္ဌာနံ သဗ္ဗပဌမံ အန္တရဓာယတိ။ အနုက္ကမေန ပစ္ဆာ ဓမ္မသင္ဂဟော , တသ္မိံ အန္တရဟိတေ ဣတရေသု ဒ္ဝီသု ပိဋကေသု ဌိတေသုပိ သာသနံ ဌိတမေဝ ဟောတိ။

    Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so na jānāmīti āha. Tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ jhānaṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yadā pana sā antaradhāyati, tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati. Anukkamena pacchā dhammasaṅgaho , tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesupi sāsanaṃ ṭhitameva hoti.

    တတ္ထ သုတ္တန္တပိဋကေ အန္တရဓာယမာနေ ပဌမံ အင္ဂုတ္တရနိကာယော ဧကာဒသကတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဧကကာ အန္တရဓာယတိ, တဒနန္တရံ သံယုတ္တနိကာယော စက္ကပေယ္ယာလတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဩဃတရဏာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ မဇ္ဈိမနိကာယော ဣန္ဒ္ရိယဘာဝနတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ မူလပရိယာယာ အန္တရဓာယတိ။ တဒနန္တရံ ဒီဃနိကာယော ဒသုတ္တရတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ဗ္ရဟ္မဇာလာ အန္တရဓာယတိ။ ဧကိသ္သာပိ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဂာထာနံ ပုစ္ဆာ အဒ္ဓာနံ ဂစ္ဆတိ, သာသနံ ဓာရေတုံ န သက္ကောတိ, သဘိယပုစ္ဆာ အာဠဝကပုစ္ဆာ ဝိယ စ။ ဧတာ ကိရ ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလိကာ အန္တရာ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိံသု။

    Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati, tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati. Tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati. Tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati, sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti, sabhiyapucchā āḷavakapucchā viya ca. Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.

    ဒ္ဝီသု ပန ပိဋကေသု အန္တရဟိတေသုပိ ဝိနယပိဋကေ ဌိတေ သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ ပရိဝာရက္ခန္ဓကေသု အန္တရဟိတေသု ဥဘတောဝိဘင္ဂေ ဌိတေ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ ဥဘတောဝိဘင္ဂေ အန္တရဟိတေ မာတိကာယပိ ဌိတာယ ဌိတမေဝ ဟောတိ။ မာတိကာယ အန္တရဟိတာယ ပာတိမောက္ခပဗ္ဗဇ္ဇာဥပသမ္ပဒာသု ဌိတာသု သာသနံ တိဋ္ဌတိ။ လိင္ဂံ အဒ္ဓာနံ ဂစ္ဆတိ။ သေတဝတ္ထသမဏဝံသော ပန ကသ္သပဗုဒ္ဓကာလတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဓာရေတုံ နာသက္ခိ။ ပဋိသမ္ဘိဒာပတ္တေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ အဋ္ဌာသိ။ ဆဠဘိညေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ။ တေဝိဇ္ဇေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ။ သုက္ခဝိပသ္သကေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ။ ပာတိမောက္ခေဟိ ဝသ္သသဟသ္သံ အဋ္ဌာသိ။ ပစ္ဆိမကသ္သ ပန သစ္စပ္ပဋိဝေဓတော ပစ္ဆိမကသ္သ သီလဘေဒတော ပဋ္ဌာယ သာသနံ ဩသက္ကိတံ နာမ ဟောတိ။ တတော ပဋ္ဌာယ အညသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဥပ္ပတ္တိ န နိဝာရိတာ။

    Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati. Parivārakkhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāyapi ṭhitāya ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgaṃ addhānaṃ gacchati. Setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Chaḷabhiññehi vassasahassaṃ. Tevijjehi vassasahassaṃ. Sukkhavipassakehi vassasahassaṃ. Pātimokkhehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Pacchimakassa pana saccappaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    သာသနအန္တရဟိတဝဏ္ဏနာ

    Sāsanaantarahitavaṇṇanā

    တီဏိ ပရိနိဗ္ဗာနာနိ နာမ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနန္တိ။ တတ္ထ ကိလေသပရိနိဗ္ဗာနံ ဗောဓိပလ္လင္ကေ အဟောသိ။ ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာနံ ကုသိနာရာယံ။ ဓာတုပရိနိဗ္ဗာနံ အနာဂတေ ဘဝိသ္သတိ။ သာသနသ္သ ကိရ ဩသက္ကနကာလေ ဣမသ္မိံ တမ္ဗပဏ္ဏိဒီပေ ဓာတုယော သန္နိပတိတ္ဝာ မဟာစေတိယံ ဂမိသ္သန္တိ။ မဟာစေတိယတော နာဂဒီပေ ရာဇာယတနစေတိယံ။ တတော မဟာဗောဓိပလ္လင္ကံ ဂမိသ္သန္တိ။ နာဂဘဝနတောပိ ဒေဝလောကတောပိ ဗ္ရဟ္မလောကတောပိ ဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင္ကမေဝ ဂမိသ္သန္တိ။ သာသပမတ္တာပိ ဓာတုယော န အန္တရာ နသ္သိသ္သန္တိ။ သဗ္ဗဓာတုယော မဟာဗောဓိပလ္လင္ကေ ရာသိဘူတာ သုဝဏ္ဏက္ခန္ဓော ဝိယ ဧကဂ္ဃနာ ဟုတ္ဝာ ဆဗ္ဗဏ္ဏရသ္မိယော ဝိသ္သဇ္ဇေသ္သန္တိ။

    Tīṇi parinibbānāni nāma kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti. Tattha kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi. Khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ. Dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti. Mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ. Tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti. Nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātuyo na antarā nassissanti. Sabbadhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjessanti.

    တာ ဒသသဟသ္သိလောကဓာတုံ ဖရိသ္သန္တိ, တတော ဒသသဟသ္သစက္ကဝာဠဒေဝတာ သန္နိပတိတ္ဝာ ‘‘အဇ္ဇ သတ္ထာ ပရိနိဗ္ဗာတိ, အဇ္ဇ သာသနံ ဩသက္ကတိ, ပစ္ဆိမဒသ္သနံ ဒာနိ ဣဒံ အမ္ဟာက’’န္တိ ဒသဗလသ္သ ပရိနိဗ္ဗုတဒိဝသတော မဟန္တတရံ ကာရုညံ ကရိသ္သန္တိ။ ဌပေတ္ဝာ အနာဂာမိခီဏာသဝေ အဝသေသာ သကဘာဝေန သန္ဓာရေတုံ န သက္ခိသ္သန္တိ။ ဓာတူသု တေဇောဓာတု ဥဋ္ဌဟိတ္ဝာ ယာဝ ဗ္ရဟ္မလောကာ ဥဂ္ဂစ္ဆိသ္သတိ။ သာသပမတ္တာယပိ ဓာတုယာ သတိ ဧကဇာလာ ဘဝိသ္သတိ။ ဓာတူသု ပရိယာဒာနံ ဂတာသု ဥပစ္ဆိဇ္ဇိသ္သတိ။ ဧဝံ မဟန္တံ အာနုဘာဝံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဓာတူသု အန္တရဟိတာသု သာသနံ အန္တရဟိတံ နာမ ဟောတိ။

    Tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti, tato dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena sandhāretuṃ na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati. Sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālā bhavissati. Dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu upacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti.

    ယာဝ န ဧဝံ အန္တရဓာယတိ, တာဝ အစရိမံ နာမ ဟောတိ။ ဧဝံ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ပန အပုဗ္ဗံ အစရိမံ နုပ္ပဇ္ဇန္တီတိ? အနစ္ဆရိယတ္တာ။ ဗုဒ္ဓာ ဟိ အစ္ဆရိယမနုသ္သာ။ ယထာဟ – ‘‘ဧကပုဂ္ဂလော, ဘိက္ခဝေ, လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇမာနော ဥပ္ပဇ္ဇတိ အစ္ဆရိယမနုသ္သော။ ကတမော ဧကပုဂ္ဂလော? တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော’’တိ (အ. နိ. ၁.၁၇၂)။ ယဒိ စ ဒ္ဝေ ဝာ စတ္တာရော ဝာ အဋ္ဌ ဝာ သောဠသ ဝာ ဧကတော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, အနစ္ဆရိယာ ဘဝေယ္ယုံ။ ဧကသ္မိဉ္ဟိ ဝိဟာရေ ဒ္ဝိန္နံ စေတိယာနမ္ပိ လာဘသက္ကာရော ဥဠာရော န ဟောတိ။ ဘိက္ခူပိ ဗဟုတာယ န အစ္ဆရိယာ ဇာတာ, ဧဝံ ဗုဒ္ဓာပိ ဘဝေယ္ယုံ, တသ္မာ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဒေသနာယ စ ဝိသေသာဘာဝတော။ ယဉ္ဟိ သတိပဋ္ဌာနာဒိဘေဒံ ဓမ္မံ ဧကော ဒေသေတိ။ အညေန ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာပိ သောဝ ဒေသေတဗ္ဗော သိယာ, တတော အနစ္ဆရိယော သိယာ။ ဧကသ္မိံ ပန ဓမ္မံ ဒေသေန္တေ ဒေသနာပိ အစ္ဆရိယာ ဟောတိ, ဝိဝာဒဘာဝတော စ။ ဗဟူသု ဟိ ဗုဒ္ဓေသု ဥပ္ပန္နေသု ဗဟူနံ အာစရိယာနံ အန္တေဝာသိကာ ဝိယ အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော ပာသာဒိကော, အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော မဓုရသ္သရော လာဘီ ပုညဝာတိ ဝိဝဒေယ္ယုံ။ တသ္မာပိ ဧဝံ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ အပိ စေတံ ကာရဏံ မိလိန္ဒရညာပိ ပုဋ္ဌေန နာဂသေနတ္ထေရေန ဝိတ္ထာရိတမေဝ။ ဝုတ္တဉ္ဟိ တတ္ထ –

    Yāva na evaṃ antaradhāyati, tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ nuppajjantīti? Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā. Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.172). Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, anacchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti. Bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ, tasmā nuppajjanti. Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti. Aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā, tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti, vivādabhāvato ca. Bahūsu hi buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavāti vivadeyyuṃ. Tasmāpi evaṃ nuppajjanti. Api cetaṃ kāraṇaṃ milindaraññāpi puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha –

    ဘန္တေ, နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပိ ဟေတံ ဘဂဝတာ ‘‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ ဒ္ဝေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’’တိ။ ဒေသယန္တာ စ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယေ ဓမ္မေ ဒေသေန္တိ, ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ, သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ, အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကသိက္ခာ ဧကာနုသာသနီ, ကေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဘဝေယ္ယ, ဒ္ဝိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယ္ယ, ဩဝဒမာနာ စ ဒ္ဝေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယ္ယုံ, အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယ္ယုံ, တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဒေသေဟိ, ယထာဟံ နိသ္သံသယော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ။

    Bhante, nāgasena, bhāsitampi hetaṃ bhagavatā ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti. Desayantā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiye dhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekasikkhā ekānusāsanī, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti. Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ desehi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.

    အယံ, မဟာရာဇ, ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကသ္သေဝ တထာဂတသ္သ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, နာယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဓာရေယ္ယ, စလေယ္ယ, ကမ္ပေယ္ယ, နမေယ္ယ, ဩဏမေယ္ယ, ဝိနမေယ္ယ, ဝိကိရေယ္ယ, ဝိဓမေယ္ယ, ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ။

    Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya, kampeyya, nameyya, oṇameyya, vinameyya, vikireyya, vidhameyya, viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.

    ယထာ, မဟာရာဇ, နာဝာ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ ဘဝေယ္ယ, ဧကပုရိသေ အဘိရူဠ္ဟေ သာ နာဝာ သမုပာဒိကာ ဘဝေယ္ယ, အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂေန, သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယ္ယ, အပိ နု သာ, မဟာရာဇ, နာဝာ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဓာရေယ္ယာတိ? န ဟိ, ဘန္တေ, စလေယ္ယ, ကမ္ပေယ္ယ, နမေယ္ယ, ဩဏမေယ္ယ, ဝိနမေယ္ယ, ဝိကိရေယ္ယ, ဝိဓမေယ္ယ, ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ ဩသီဒေယ္ယ ဥဒကေတိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကသ္သေဝ တထာဂတသ္သ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, နာယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဓာရေယ္ယ။ပေ.။ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ။

    Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya, ekapurise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya, atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyāti? Na hi, bhante, caleyya, kampeyya, nameyya, oṇameyya, vinameyya, vikireyya, vidhameyya, viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya osīdeyya udaketi. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.

    ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယ္ယ ဆာဒေန္တံ ယာဝ ကဏ္ဌမဘိပူရယိတ္ဝာ, သော ဓာတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒီကတော အနောဏမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တာဝတကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယ္ယ, အပိ နု ခော သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယ္ယာတိ? န ဟိ, ဘန္တေ , သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယ္ယာတိ; ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ ။ပေ.။ န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယာတိ။

    Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandīkato anoṇamitadaṇḍajāto punadeva tāvatakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyāti? Na hi, bhante , sakiṃ bhuttova mareyyāti; evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī …pe… na ṭhānamupagaccheyyāti.

    ကိံ နု ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီတိ? ဣဓ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သကဋာ ရတနပူရိတာ ဘဝေယ္ယုံ ယာဝ မုခသမာ, ဧကသ္မာ သကဋတော ရတနံ ဂဟေတ္ဝာ ဧကသ္မိံ သကဋေ အာကိရေယ္ယုံ, အပိ နု ခော တံ, မဟာရာဇ, သကဋံ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယ္ယာတိ? န ဟိ, ဘန္တေ, နာဘိပိ တသ္သ ဖလေယ္ယ, အရာပိ တသ္သ ဘိဇ္ဇေယ္ယုံ, နေမိပိ တသ္သ ဩပတေယ္ယ, အက္ခောပိ တသ္သ ဘိဇ္ဇေယ္ယာတိ။ ကိံ နု ခော, မဟာရာဇ, အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီတိ? အာမ, ဘန္တေ,တိ။ ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတိ။

    Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatīti? Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanapūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti? Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyāti. Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti? Āma, bhante,ti. Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.

    အပိစ, မဟာရာဇ, ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ အညမ္ပိ တတ္ထ အတိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယ္ယုံ။ ယထာ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝိန္နံ ဗလဝာမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘‘တုမ္ဟာကံ အမစ္စော အမ္ဟာကံ အမစ္စော’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ; ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယဒိ ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘‘တုမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော, အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော’’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယ္ယုံ, ဣဒံ တာဝ, မဟာရာဇ, ဧကံ ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

    Apica, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ aññampi tattha atirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco’’ti, ubhato pakkhajātā honti; evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    အပရမ္ပိ, မဟာရာဇ, ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, ‘‘အဂ္ဂော ဗုဒ္ဓော’’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယ္ယ, ‘‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓော’’တိ, သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓောတိ, ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓောတိ, ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓောတိ, ပဝရော ဗုဒ္ဓောတိ, အသမော ဗုဒ္ဓောတိ , အသမသမော ဗုဒ္ဓောတိ, အပ္ပဋိမော ဗုဒ္ဓောတိ, အပ္ပဋိဘာဂော ဗုဒ္ဓောတိ, အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓောတိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယ္ယ။ ဣမမ္ပိ ခော တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။

    Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘‘aggo buddho’’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘‘jeṭṭho buddho’’ti, seṭṭho buddhoti, visiṭṭho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti , asamasamo buddhoti, appaṭimo buddhoti, appaṭibhāgo buddhoti, appaṭipuggalo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Imampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    အပိစ ခော, မဟာရာဇ, ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာ, ယံ ဧကောယေဝ ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတာယ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ, ယံ အညမ္ပိ, မဟာရာဇ, မဟန္တံ ဟောတိ, တံ ဧကံယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ, မဟာရာဇ, မဟန္တီ, သာ ဧကာယေဝ။ သာဂရော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ အာကာသော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ သက္ကော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ မာရော မဟန္တော , သော ဧကောယေဝ။ မဟာဗ္ရဟ္မာ မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ။ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော မဟန္တော, သော ဧကောယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ အညေသံ ဩကာသော န ဟောတိ။ တသ္မာ, မဟာရာဇ, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဧကောယေဝ လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတီတိ။ သုကထိတော, ဘန္တေ နာဂသေန, ပဉ္ဟော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟီတိ (မိ. ပ. ၅.၁.၁)။

    Apica kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ, yaṃ aññampi, mahārāja, mahantaṃ hoti, taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekāyeva. Sāgaro mahanto, so ekoyeva. Sineru girirājā mahanto, so ekoyeva. Ākāso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Māro mahanto , so ekoyeva. Mahābrahmā mahanto, so ekoyeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti, tattha aññesaṃ okāso na hoti. Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatīti. Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehīti (mi. pa. 5.1.1).

    ဓမ္မသ္သ စာနုဓမ္မန္တိ နဝဝိဓသ္သ လောကုတ္တရဓမ္မသ္သ အနုဓမ္မံ ပုဗ္ဗဘာဂပ္ပဋိပဒံ။ သဟဓမ္မိကောတိ သကာရဏော။ ဝာဒာနုဝာဒောတိ ဝာဒောယေဝ။

    Dhammassa cānudhammanti navavidhassa lokuttaradhammassa anudhammaṃ pubbabhāgappaṭipadaṃ. Sahadhammikoti sakāraṇo. Vādānuvādoti vādoyeva.

    အစ္ဆရိယအဗ္ဘုတဝဏ္ဏနာ

    Acchariyaabbhutavaṇṇanā

    ၁၆၂. အာယသ္မာ ဥဒာယီတိ တယော ထေရာ ဥဒာယီ နာမ – လာဠုဒာယီ, ကာဠုဒာယီ, မဟာဥဒာယီတိ။ ဣဓ မဟာဥဒာယီ အဓိပ္ပေတော။ တသ္သ ကိရ ဣမံ သုတ္တံ အာဒိတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ပရိယောသာနာ သုဏန္တသ္သ အဗ္ဘန္တရေ ပဉ္စဝဏ္ဏာ ပီတိ ဥပ္ပဇ္ဇိတ္ဝာ ပာဒပိဋ္ဌိတော သီသမတ္ထကံ ဂစ္ဆတိ, သီသမတ္ထကတော ပာဒပိဋ္ဌိံ အာဂစ္ဆတိ, ဥဘတော ပဋ္ဌာယ မဇ္ဈံ ဩတရတိ, မဇ္ဈတော ပဋ္ဌာယ ဥဘတော ဂစ္ဆတိ။ သော နိရန္တရံ ပီတိယာ ဖုဋသရီရော ဗလဝသောမနသ္သေန ဒသဗလသ္သ ဂုဏံ ကထေန္တော အစ္ဆရိယံ ဘန္တေတိအာဒိမာဟ။ အပ္ပိစ္ဆတာတိ နိတ္တဏ္ဟတာ။ သန္တုဋ္ဌိတာတိ စတူသု ပစ္စယေသု တီဟာကာရေဟိ သန္တောသော။ သလ္လေခတာတိ သဗ္ဗကိလေသာနံ သလ္လိခိတဘာဝော။ ယတ္ရ ဟိ နာမာတိ ယော နာမ။ န အတ္တာနံ ပာတုကရိသ္သတီတိ အတ္တနော ဂုဏေ န အာဝိ ကရိသ္သတိ။ ပဋာကံ ပရိဟရေယ္ယုန္တိ ‘‘ကော အမ္ဟေဟိ သဒိသော အတ္ထီ’’တိ ဝဒန္တာ ပဋာကံ ဥက္ခိပိတ္ဝာ နာဠန္ဒံ ဝိစရေယ္ယုံ။

    162.Āyasmā udāyīti tayo therā udāyī nāma – lāḷudāyī, kāḷudāyī, mahāudāyīti. Idha mahāudāyī adhippeto. Tassa kira imaṃ suttaṃ ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā suṇantassa abbhantare pañcavaṇṇā pīti uppajjitvā pādapiṭṭhito sīsamatthakaṃ gacchati, sīsamatthakato pādapiṭṭhiṃ āgacchati, ubhato paṭṭhāya majjhaṃ otarati, majjhato paṭṭhāya ubhato gacchati. So nirantaraṃ pītiyā phuṭasarīro balavasomanassena dasabalassa guṇaṃ kathento acchariyaṃ bhantetiādimāha. Appicchatāti nittaṇhatā. Santuṭṭhitāti catūsu paccayesu tīhākārehi santoso. Sallekhatāti sabbakilesānaṃ sallikhitabhāvo. Yatra hi nāmāti yo nāma. Na attānaṃ pātukarissatīti attano guṇe na āvi karissati. Paṭākaṃ parihareyyunti ‘‘ko amhehi sadiso atthī’’ti vadantā paṭākaṃ ukkhipitvā nāḷandaṃ vicareyyuṃ.

    ပသ္သ ခော တ္ဝံ, ဥဒာယိ, တထာဂတသ္သ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ပသ္သ ဥဒာယိ ယာဒိသီ တထာဂတသ္သ အပ္ပိစ္ဆတာတိ ထေရသ္သ ဝစနံ သမ္ပဋိစ္ဆန္တော အာဟ။ ကိံ ပန ဘဂဝာ နေဝ အတ္တာနံ ပာတုကရောတိ, န အတ္တနော ဂုဏံ ကထေတီတိ စေ? န, န ကထေတိ။ အပ္ပိစ္ဆတာဒီဟိ ကထေတဗ္ဗံ, စီဝရာဒိဟေတုံ န ကထေတိ။ တေနေဝာဟ – ‘‘ပသ္သ ခော တ္ဝံ, ဥဒာယိ, တထာဂတသ္သ အပ္ပိစ္ဆတာ’’တိအာဒိ။ ဗုဇ္ဈနကသတ္တံ ပန အာဂမ္မ ဝေနေယ္ယဝသေန ကထေတိ။ ယထာဟ –

    Passakho tvaṃ, udāyi, tathāgatassa appicchatāti passa udāyi yādisī tathāgatassa appicchatāti therassa vacanaṃ sampaṭicchanto āha. Kiṃ pana bhagavā neva attānaṃ pātukaroti, na attano guṇaṃ kathetīti ce? Na, na katheti. Appicchatādīhi kathetabbaṃ, cīvarādihetuṃ na katheti. Tenevāha – ‘‘passa kho tvaṃ, udāyi, tathāgatassa appicchatā’’tiādi. Bujjhanakasattaṃ pana āgamma veneyyavasena katheti. Yathāha –

    ‘‘န မေ အာစရိယော အတ္ထိ၊ သဒိသော မေ န ဝိဇ္ဇတိ။

    ‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;

    သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ မေ ပဋိပုဂ္ဂလော’’တိ။ (မဟာဝ. ၁၁)။

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’’ti. (mahāva. 11);

    ဧဝံ တထာဂတသ္သ ဂုဏဒီပိကာ ဗဟူ ဂာထာပိ သုတ္တန္တာပိ ဝိတ္ထာရေတဗ္ဗာ။

    Evaṃ tathāgatassa guṇadīpikā bahū gāthāpi suttantāpi vitthāretabbā.

    ၁၆၃. အဘိက္ခဏံ ဘာသေယ္ယာသီတိ ပုနပ္ပုနံ ဘာသေယ္ယာသိ။ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယေ မေ ကထိတန္တိ မာ မဇ္ဈန္ဟိကာဒီသု န ကထယိတ္ထ။ အဇ္ဇ ဝာ မေ ကထိတန္တိ မာ ပရဒိဝသာဒီသု န ကထယိတ္ထာတိ အတ္ထော။ ပဝေဒေသီတိ ကထေသိ။ ဣမသ္သ ဝေယ္ယာကရဏသ္သာတိ နိဂ္ဂာထကတ္တာ ဣဒံ သုတ္တံ ‘‘ဝေယ္ယာကရဏ’’န္တိ ဝုတ္တံ။ အဓိဝစနန္တိ နာမံ။ ဣဒံ ပန ‘‘ဣတိ ဟိဒ’’န္တိ ပဋ္ဌာယ ပဒံ သင္ဂီတိကာရေဟိ ဌပိတံ။ သေသံ သဗ္ဗတ္ထ ဥတ္တာနတ္ထမေဝာတိ။

    163.Abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsīti punappunaṃ bhāseyyāsi. Pubbaṇhasamaye me kathitanti mā majjhanhikādīsu na kathayittha. Ajja vā me kathitanti mā paradivasādīsu na kathayitthāti attho. Pavedesīti kathesi. Imassa veyyākaraṇassāti niggāthakattā idaṃ suttaṃ ‘‘veyyākaraṇa’’nti vuttaṃ. Adhivacananti nāmaṃ. Idaṃ pana ‘‘iti hida’’nti paṭṭhāya padaṃ saṅgītikārehi ṭhapitaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    သုမင္ဂလဝိလာသိနိယာ ဒီဃနိကာယဋ္ဌကထာယ

    Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya

    သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Sampasādanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ၆. ပာသာဒိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 6. Pāsādikasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ဒီဃနိကာယ • Dīghanikāya / ၅. သမ္ပသာဒနီယသုတ္တံ • 5. Sampasādanīyasuttaṃ

    ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ဒီဃနိကာယ (ဋီကာ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ၅. သမ္ပသာဒနီယသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 5. Sampasādanīyasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact