Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ದೀಘ ನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Dīgha nikāya (aṭṭhakathā)

    ೫. ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ

    5. Sampasādanīyasuttavaṇṇanā

    ಸಾರಿಪುತ್ತಸೀಹನಾದವಣ್ಣನಾ

    Sāriputtasīhanādavaṇṇanā

    ೧೪೧. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ನಾಳನ್ದಾಯನ್ತಿ ನಾಳನ್ದಾತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ನಗರೇ, ತಂ ನಗರಂ ಗೋಚರಗಾಮಂ ಕತ್ವಾ। ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇತಿ ದುಸ್ಸಪಾವಾರಿಕಸೇಟ್ಠಿನೋ ಅಮ್ಬವನೇ। ತಂ ಕಿರ ತಸ್ಸ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಭಗವತಿ ಪಸನ್ನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಉಯ್ಯಾನೇ ಕುಟಿಲೇಣಮಣ್ಡಪಾದಿಪಟಿಮಣ್ಡಿತಂ ಭಗವತೋ ವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೇಸಿ। ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಜೀವಕಮ್ಬವನಂ ವಿಯ ‘‘ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನ’’ನ್ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಾವಾರಿಕಮ್ಬವನೇ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೀ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಅವೋಚ? ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಸೋಮನಸ್ಸಪವೇದನತ್ಥಂ।

    141.Evaṃme sutanti sampasādanīyasuttaṃ. Tatrāyamanuttānapadavaṇṇanā – nāḷandāyanti nāḷandāti evaṃnāmake nagare, taṃ nagaraṃ gocaragāmaṃ katvā. Pāvārikambavaneti dussapāvārikaseṭṭhino ambavane. Taṃ kira tassa uyyānaṃ ahosi. So bhagavato dhammadesanaṃ sutvā bhagavati pasanno tasmiṃ uyyāne kuṭileṇamaṇḍapādipaṭimaṇḍitaṃ bhagavato vihāraṃ katvā niyyātesi. So vihāro jīvakambavanaṃ viya ‘‘pāvārikambavana’’ntveva saṅkhyaṃ gato, tasmiṃ pāvārikambavane viharatīti attho. Bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti. Kasmā evaṃ avoca? Attano uppannasomanassapavedanatthaṃ.

    ತತ್ರಾಯಮನುಪುಬ್ಬಿಕಥಾ – ಥೇರೋ ಕಿರ ತಂದಿವಸಂ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಸರೀರಪ್ಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ಸುನಿವತ್ಥನಿವಾಸನೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಾಸಾದಿಕೇಹಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಹಿ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಸಾದಂ ಆವಹನ್ತೋ ನಾಳನ್ದವಾಸೀನಂ ಹಿತಸುಖಮನುಬ್ರೂಹಯನ್ತೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಸತ್ಥರಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕನ್ತೇವಾಸಿಕೇಸು ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕನ್ತೇಸು ದಿವಾಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚಮ್ಮಕ್ಖಣ್ಡಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಉದಕತುಮ್ಬತೋ ಉದಕೇನ ಹತ್ಥಪಾದೇ ಸೀತಲೇ ಕತ್ವಾ ತಿಸನ್ಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆಭುಜಿತ್ವಾ ಕಾಲಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ।

    Tatrāyamanupubbikathā – thero kira taṃdivasaṃ kālasseva sarīrappaṭijagganaṃ katvā sunivatthanivāsano pattacīvaramādāya pāsādikehi abhikkantādīhi devamanussānaṃ pasādaṃ āvahanto nāḷandavāsīnaṃ hitasukhamanubrūhayanto piṇḍāya pavisitvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto vihāraṃ gantvā satthu vattaṃ dassetvā satthari gandhakuṭiṃ paviṭṭhe satthāraṃ vanditvā attano divāṭṭhānaṃ agamāsi. Tattha saddhivihārikantevāsikesu vattaṃ dassetvā paṭikkantesu divāṭṭhānaṃ sammajjitvā cammakkhaṇḍaṃ paññapetvā udakatumbato udakena hatthapāde sītale katvā tisandhipallaṅkaṃ ābhujitvā kālaparicchedaṃ katvā phalasamāpattiṃ samāpajji.

    ಸೋ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಕಾಲವಸೇನ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತುಮಾರದ್ಧೋ। ಅಥಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಸೀಲಂ ಆಪಾಥಮಾಗತಂ। ತತೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾವ ಸಮಾಧಿ ಪಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತಿ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ತತಿಯಂ ಝಾನಂ ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾನಞ್ಚಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ಮನೋಮಯಿದ್ಧಿಞಾಣಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ ದಿಬ್ಬಸೋತಞಾಣಂ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಂ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಂ…ಪೇ॰… ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ…ಪೇ॰… ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ನಿರುತ್ತಿಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಪಟಿಭಾನಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ। ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಸ್ಸ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅನೋಮದಸ್ಸೀಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಕತಂ ಅಭಿನೀಹಾರಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಯಾವ ನಿಸಿನ್ನಪಲ್ಲಙ್ಕಾ ಗುಣಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು।

    So yathāparicchinnakālavasena samāpattito vuṭṭhāya attano guṇe anussaritumāraddho. Athassa guṇe anussarato sīlaṃ āpāthamāgataṃ. Tato paṭipāṭiyāva samādhi paññā vimutti vimuttiñāṇadassanaṃ paṭhamaṃ jhānaṃ dutiyaṃ jhānaṃ tatiyaṃ jhānaṃ catutthaṃ jhānaṃ ākāsānañcāyatanasamāpatti viññānañcāyatanasamāpatti ākiñcaññāyatanasamāpatti nevasaññānāsaññāyatanasamāpatti vipassanāñāṇaṃ manomayiddhiñāṇaṃ iddhividhañāṇaṃ dibbasotañāṇaṃ cetopariyañāṇaṃ pubbenivāsānussatiñāṇaṃ dibbacakkhuñāṇaṃ…pe… sotāpattimaggo sotāpattiphalaṃ…pe… arahattamaggo arahattaphalaṃ atthapaṭisambhidā dhammapaṭisambhidā niruttipaṭisambhidā paṭibhānapaṭisambhidā sāvakapāramīñāṇaṃ. Ito paṭṭhāya kappasatasahassādhikassa asaṅkhyeyyassa upari anomadassībuddhassa pādamūle kataṃ abhinīhāraṃ ādiṃ katvā attano guṇe anussarato yāva nisinnapallaṅkā guṇā upaṭṭhahiṃsu.

    ಏವಂ ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಮಾನೋ ಗುಣಾನಂ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದಂ ವಾ ದಟ್ಠುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ತಾವ ಪದೇಸಞಾಣೇ ಠಿತಸ್ಸ ಸಾವಕಸ್ಸ ಗುಣಾನಂ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಅಹಂ ಪನ ಯಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ, ಕೀದಿಸಾ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಗುಣಾ’’ತಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ಸೋ ಭಗವತೋ ಸೀಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಸಮಾಧಿಂ ಪಞ್ಞಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ ವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗೇ ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ ಚತಸ್ಸೋ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾ ಚತುಯೋನಿಪರಿಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯವಂಸೇ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತುಮಾರದ್ಧೋ।

    Evaṃ thero attano guṇe anussaramāno guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedaṃ vā daṭṭhuṃ nāsakkhi. So cintesi – ‘‘mayhaṃ tāva padesañāṇe ṭhitassa sāvakassa guṇānaṃ pamāṇaṃ vā paricchedo vā natthi. Ahaṃ pana yaṃ satthāraṃ uddissa pabbajito, kīdisā nu kho tassa guṇā’’ti dasabalassa guṇe anussarituṃ āraddho. So bhagavato sīlaṃ nissāya, samādhiṃ paññaṃ vimuttiṃ vimuttiñāṇadassanaṃ nissāya, cattāro satipaṭṭhāne nissāya, cattāro sammappadhāne cattāro iddhipāde cattāro magge cattāri phalāni catasso paṭisambhidā catuyoniparicchedakañāṇaṃ cattāro ariyavaṃse nissāya dasabalassa guṇe anussaritumāraddho.

    ತಥಾ ಪಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ, ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿಂ, ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ, ಪಞ್ಚ ನಿಸ್ಸರಣಿಯಾ ಧಾತುಯೋ, ಪಞ್ಚ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನಿ, ಪಞ್ಚ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಛ ಸಾರಣೀಯೇ ಧಮ್ಮೇ, ಛ ಅನುಸ್ಸತಿಟ್ಠಾನಾನಿ, ಛ ಗಾರವೇ, ಛ ನಿಸ್ಸರಣಿಯಾ ಧಾತುಯೋ, ಛ ಸತತವಿಹಾರೇ, ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ, ಛ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಾ ಪಞ್ಞಾ, ಛ ಅಭಿಞ್ಞಾ, ಛ ಅಸಾಧಾರಣಞಾಣಾನಿ, ಸತ್ತ ಅಪರಿಹಾನಿಯೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸತ್ತ ಅರಿಯಧನಾನಿ, ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ, ಸತ್ತ ಸಪ್ಪುರಿಸಧಮ್ಮೇ, ಸತ್ತ ನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನಿ, ಸತ್ತ ಪಞ್ಞಾ, ಸತ್ತ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಪುಗ್ಗಲೇ, ಸತ್ತ ಖೀಣಾಸವಬಲಾನಿ, ಅಟ್ಠ ಪಞ್ಞಾಪಟಿಲಾಭಹೇತೂ, ಅಟ್ಠ ಸಮ್ಮತ್ತಾನಿ, ಅಟ್ಠ ಲೋಕಧಮ್ಮಾತಿಕ್ಕಮೇ, ಅಟ್ಠ ಆರಮ್ಭವತ್ಥೂನಿ, ಅಟ್ಠ ಅಕ್ಖಣದೇಸನಾ, ಅಟ್ಠ ಮಹಾಪುರಿಸವಿತಕ್ಕೇ, ಅಟ್ಠ ಅಭಿಭಾಯತನಾನಿ, ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ, ನವ ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರಮೂಲಕೇ ಧಮ್ಮೇ, ನವ ಪಾರಿಸುದ್ಧಿಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ, ನವ ಸತ್ತಾವಾಸದೇಸನಾ, ನವ ಆಘಾತಪ್ಪಟಿವಿನಯೇ, ನವ ಪಞ್ಞಾ, ನವ ನಾನತ್ತಾನಿ, ನವ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರೇ, ದಸ ನಾಥಕರಣೇ ಧಮ್ಮೇ, ದಸ ಕಸಿಣಾಯತನಾನಿ, ದಸ ಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥೇ, ದಸ ತಥಾಗತಬಲಾನಿ, ದಸ ಸಮ್ಮತ್ತಾನಿ, ದಸ ಅರಿಯವಾಸೇ, ದಸ ಅಸೇಕ್ಖಧಮ್ಮೇ, ಏಕಾದಸ ಮೇತ್ತಾನಿಸಂಸೇ, ದ್ವಾದಸ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಾಕಾರೇ, ತೇರಸ ಧುತಙ್ಗಗುಣೇ , ಚುದ್ದಸ ಬುದ್ಧಞಾಣಾನಿ, ಪಞ್ಚದಸ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನಿಯೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸೋಳಸವಿಧಂ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿಂ, ಅಟ್ಠಾರಸ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮೇ, ಏಕೂನವೀಸತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಾನಿ, ಚತುಚತ್ತಾಲೀಸ ಞಾಣವತ್ಥೂನಿ, ಪರೋಪಣ್ಣಾಸ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ, ಸತ್ತಸತ್ತತಿ ಞಾಣವತ್ಥೂನಿ, ಚತುವೀಸತಿಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸಮಾಪತ್ತಿಸಞ್ಚರಮಹಾವಜಿರಞಾಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಆರಭಿ।

    Tathā pañca padhāniyaṅgāni, pañcaṅgikaṃsammāsamādhiṃ, pañcindriyāni, pañca balāni, pañca nissaraṇiyā dhātuyo, pañca vimuttāyatanāni, pañca vimuttiparipācaniyā paññā, cha sāraṇīye dhamme, cha anussatiṭṭhānāni, cha gārave, cha nissaraṇiyā dhātuyo, cha satatavihāre, cha anuttariyāni, cha nibbedhabhāgiyā paññā, cha abhiññā, cha asādhāraṇañāṇāni, satta aparihāniye dhamme, satta ariyadhanāni, satta bojjhaṅge, satta sappurisadhamme, satta nijjaravatthūni, satta paññā, satta dakkhiṇeyyapuggale, satta khīṇāsavabalāni, aṭṭha paññāpaṭilābhahetū, aṭṭha sammattāni, aṭṭha lokadhammātikkame, aṭṭha ārambhavatthūni, aṭṭha akkhaṇadesanā, aṭṭha mahāpurisavitakke, aṭṭha abhibhāyatanāni, aṭṭha vimokkhe, nava yonisomanasikāramūlake dhamme, nava pārisuddhipadhāniyaṅgāni, nava sattāvāsadesanā, nava āghātappaṭivinaye, nava paññā, nava nānattāni, nava anupubbavihāre, dasa nāthakaraṇe dhamme, dasa kasiṇāyatanāni, dasa kusalakammapathe, dasa tathāgatabalāni, dasa sammattāni, dasa ariyavāse, dasa asekkhadhamme, ekādasa mettānisaṃse, dvādasa dhammacakkākāre, terasa dhutaṅgaguṇe , cuddasa buddhañāṇāni, pañcadasa vimuttiparipācaniye dhamme, soḷasavidhaṃ ānāpānassatiṃ, aṭṭhārasa buddhadhamme, ekūnavīsati paccavekkhaṇañāṇāni, catucattālīsa ñāṇavatthūni, paropaṇṇāsa kusaladhamme, sattasattati ñāṇavatthūni, catuvīsatikoṭisatasahassasamāpattisañcaramahāvajirañāṇaṃ nissāya dasabalassa guṇe anussarituṃ ārabhi.

    ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನೋಯೇವ ಉಪರಿ ‘‘ಅಪರಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಳಸ ಅಪರಮ್ಪರಿಯಧಮ್ಮಾ, ತೇಪಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನುಸ್ಸರಿತುಂ ಆರಭಿ। ಸೋ ‘‘ಕುಸಲಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅನುತ್ತರೋ ಮಯ್ಹಂ ಸತ್ಥಾ, ಆಯತನಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅನುತ್ತರೋ, ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿಯಂ ಅನುತ್ತರೋ, ಆದೇಸನಾವಿಧಾಸು ಅನುತ್ತರೋ, ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಅನುತ್ತರೋ, ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಅನುತ್ತರೋ, ಪಧಾನೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಪಟಿಪದಾಸು ಅನುತ್ತರೋ, ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಪುರಿಸಸೀಲಸಮಾಚಾರೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಅನುಸಾಸನೀವಿಧಾಸು ಅನುತ್ತರೋ, ಪರಪುಗ್ಗಲವಿಮುತ್ತಿಞಾಣೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಸಸ್ಸತವಾದೇಸು ಅನುತ್ತರೋ, ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣೇ ಅನುತ್ತರೋ, ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಇದ್ಧಿವಿಧೇ ಅನುತ್ತರೋ, ಇಮಿನಾ ಚ ಇಮಿನಾ ಚ ಅನುತ್ತರೋ’’ತಿ ಏವಂ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಭಗವತೋ ಗುಣಾನಂ ನೇವ ಅನ್ತಂ, ನ ಪಮಾಣಂ ಪಸ್ಸಿ। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋಪಿ ತಾವ ಗುಣಾನಂ ಅನ್ತಂ ವಾ ಪಮಾಣಂ ವಾ ನಾದ್ದಸ, ಭಗವತೋ ಗುಣಾನಂ ಕಿಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ? ಯಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪಞ್ಞಾ ಮಹತೀ ಞಾಣಂ ವಿಸದಂ, ಸೋ ಸೋ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹತಿ। ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೋ ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾಪಿ ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ‘‘ನಮೋ ಬುದ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಠತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಮಹಾಜನತೋ ಏಕೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಾನಂ ಸತತೋಪಿ ಸಹಸ್ಸತೋಪಿ ಏಕೋ ಸಕದಾಗಾಮೀ। ಸಕದಾಗಾಮೀನಂ ಸತತೋಪಿ ಸಹಸ್ಸತೋಪಿ ಏಕೋ ಅನಾಗಾಮೀ। ಅನಾಗಾಮೀನಂ ಸತತೋಪಿ ಸಹಸ್ಸತೋಪಿ ಏಕೋ ಅರಹಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹತಿ। ಅವಸೇಸಅರಹನ್ತೇಹಿ ಅಸೀತಿ ಮಹಾಥೇರಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹನ್ತಿ। ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾಥೇರಾ। ಚತೂಹಿ ಮಹಾಥೇರೇಹಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ। ತೇಸುಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರತೋಪಿ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭೇ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣೇನ ಸಙ್ಘಾಟಿಕಣ್ಣಂ ಪಹರಿಯಮಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರೇಯ್ಯುಂ, ತೇಹಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಏಕೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧೋವ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಮಹನ್ತತೋ ಸದ್ದಹತಿ।

    Tasmiṃyeva ca divāṭṭhāne nisinnoyeva upari ‘‘aparaṃ pana, bhante, etadānuttariya’’nti āgamissanti soḷasa aparampariyadhammā, tepi nissāya anussarituṃ ārabhi. So ‘‘kusalapaññattiyaṃ anuttaro mayhaṃ satthā, āyatanapaññattiyaṃ anuttaro, gabbhāvakkantiyaṃ anuttaro, ādesanāvidhāsu anuttaro, dassanasamāpattiyaṃ anuttaro, puggalapaññattiyaṃ anuttaro, padhāne anuttaro, paṭipadāsu anuttaro, bhassasamācāre anuttaro, purisasīlasamācāre anuttaro, anusāsanīvidhāsu anuttaro, parapuggalavimuttiñāṇe anuttaro, sassatavādesu anuttaro, pubbenivāsañāṇe anuttaro, dibbacakkhuñāṇe anuttaro, iddhividhe anuttaro, iminā ca iminā ca anuttaro’’ti evaṃ dasabalassa guṇe anussaranto bhagavato guṇānaṃ neva antaṃ, na pamāṇaṃ passi. Thero attanopi tāva guṇānaṃ antaṃ vā pamāṇaṃ vā nāddasa, bhagavato guṇānaṃ kiṃ passissati? Yassa yassa hi paññā mahatī ñāṇaṃ visadaṃ, so so buddhaguṇe mahantato saddahati. Lokiyamahājano ukkāsitvāpi khipitvāpi ‘‘namo buddhāna’’nti attano attano upanissaye ṭhatvā buddhānaṃ guṇe anussarati. Sabbalokiyamahājanato eko sotāpanno buddhaguṇe mahantato saddahati. Sotāpannānaṃ satatopi sahassatopi eko sakadāgāmī. Sakadāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko anāgāmī. Anāgāmīnaṃ satatopi sahassatopi eko arahā buddhaguṇe mahantato saddahati. Avasesaarahantehi asīti mahātherā buddhaguṇe mahantato saddahanti. Asītimahātherehi cattāro mahātherā. Catūhi mahātherehi dve aggasāvakā. Tesupi sāriputtatthero, sāriputtattheratopi eko paccekabuddho buddhaguṇe mahantato saddahati. Sace pana sakalacakkavāḷagabbhe saṅghāṭikaṇṇena saṅghāṭikaṇṇaṃ pahariyamānā nisinnā paccekabuddhā buddhaguṇe anussareyyuṃ, tehi sabbehipi eko sabbaññubuddhova buddhaguṇe mahantato saddahati.

    ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಮಹಾಜನೋ ‘‘ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ಉತ್ತಾನೋ’’ತಿ ಜಾನನತ್ಥಂ ಯೋತ್ತಾನಿ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ತತ್ಥ ಕೋಚಿ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಮಾಣಂ ಯೋತ್ತಂ ವಟ್ಟೇಯ್ಯ, ಕೋಚಿ ದ್ವೇ ಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ದಸಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ವೀಸತಿಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ತಿಂಸಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ಚತ್ತಾಲೀಸಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ಪಞ್ಞಾಸಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ಸತಬ್ಯಾಮಂ, ಕೋಚಿ ಸಹಸ್ಸಬ್ಯಾಮಂ , ಕೋಚಿ ಚತುರಾಸೀತಿಬ್ಯಾಮಸಹಸ್ಸಂ। ತೇ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ, ಸಮುದ್ದಮಜ್ಝೇ ಉಗ್ಗತಪಬ್ಬತಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಯೋತ್ತಂ ಓತಾರೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸು ಯಸ್ಸ ಯೋತ್ತಂ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಂ, ಸೋ ಬ್ಯಾಮಮತ್ತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉದಕಂ ಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಯಸ್ಸ ಚತುರಾಸೀತಿಬ್ಯಾಮಸಹಸ್ಸಂ, ಸೋ ಚತುರಾಸೀತಿಬ್ಯಾಮಸಹಸ್ಸಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಉದಕಂ ಜಾನಾತಿ। ಪರತೋ ಉದಕಂ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ನ ಜಾನಾತಿ। ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಪನ ನ ತತ್ತಕಂಯೇವ ಉದಕಂ, ಅಥ ಖೋ ಅನನ್ತಮಪರಿಮಾಣಂ। ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಂ ಗಮ್ಭೀರೋ ಹಿ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ, ಏವಮೇವ ಏಕಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ನವಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಲೋಕಿಯಮಹಾಜನೇನ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದಸಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ದಸಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಸೋತಾಪನ್ನೇನ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ವೀಸತಿಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ವೀಸತಿಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಸಕದಾಗಾಮಿನಾ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ತಿಂಸಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ತಿಂಸಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಅನಾಗಾಮಿನಾ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಚತ್ತಾಲೀಸಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ಚತ್ತಾಲೀಸಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಅರಹತಾ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಪಞ್ಞಾಸಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ಪಞ್ಞಾಸಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರೇಹಿ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಸತಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ಸತಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಚತೂಹಿ ಮಹಾಥೇರೇಹಿ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಸಹಸ್ಸಬ್ಯಾಮಯೋತ್ತೇನ ಸಹಸ್ಸಬ್ಯಾಮಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೇನ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಚತುರಾಸೀತಿಬ್ಯಾಮಸಹಸ್ಸಯೋತ್ತೇನ ಚತುರಾಸೀತಿಬ್ಯಾಮಸಹಸ್ಸಟ್ಠಾನೇ ಞಾತಉದಕಂ ವಿಯ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೇನ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣಾ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದೇ ಉದಕಂ ನಾಮ ನ ಏತ್ತಕಂಯೇವ, ಅನನ್ತಮಪರಿಮಾಣನ್ತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಏವಮೇವ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಧಮ್ಮನ್ವಯೇನ ಅನ್ವಯಬುದ್ಧಿಯಾ ಅನುಮಾನೇನ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ‘‘ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಅನನ್ತಾ ಅಪರಿಮಾಣಾ’’ತಿ ಸದ್ದಹಿ।

    Seyyathāpi nāma mahājano ‘‘mahāsamuddo gambhīro uttāno’’ti jānanatthaṃ yottāni vaṭṭeyya, tattha koci byāmappamāṇaṃ yottaṃ vaṭṭeyya, koci dve byāmaṃ, koci dasabyāmaṃ, koci vīsatibyāmaṃ, koci tiṃsabyāmaṃ, koci cattālīsabyāmaṃ, koci paññāsabyāmaṃ, koci satabyāmaṃ, koci sahassabyāmaṃ , koci caturāsītibyāmasahassaṃ. Te nāvaṃ āruyha, samuddamajjhe uggatapabbatādimhi vā ṭhatvā attano attano yottaṃ otāreyyuṃ, tesu yassa yottaṃ byāmamattaṃ, so byāmamattaṭṭhāneyeva udakaṃ jānāti…pe… yassa caturāsītibyāmasahassaṃ, so caturāsītibyāmasahassaṭṭhāneyeva udakaṃ jānāti. Parato udakaṃ ettakanti na jānāti. Mahāsamudde pana na tattakaṃyeva udakaṃ, atha kho anantamaparimāṇaṃ. Caturāsītiyojanasahassaṃ gambhīro hi mahāsamuddo, evameva ekabyāmayottato paṭṭhāya navabyāmayottena ñātaudakaṃ viya lokiyamahājanena diṭṭhabuddhaguṇā veditabbā. Dasabyāmayottena dasabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sotāpannena diṭṭhabuddhaguṇā. Vīsatibyāmayottena vīsatibyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya sakadāgāminā diṭṭhabuddhaguṇā. Tiṃsabyāmayottena tiṃsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya anāgāminā diṭṭhabuddhaguṇā. Cattālīsabyāmayottena cattālīsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya arahatā diṭṭhabuddhaguṇā. Paññāsabyāmayottena paññāsabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya asītimahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Satabyāmayottena satabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya catūhi mahātherehi diṭṭhabuddhaguṇā. Sahassabyāmayottena sahassabyāmaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya mahāmoggallānattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Caturāsītibyāmasahassayottena caturāsītibyāmasahassaṭṭhāne ñātaudakaṃ viya dhammasenāpatinā sāriputtattherena diṭṭhabuddhaguṇā. Tattha yathā so puriso mahāsamudde udakaṃ nāma na ettakaṃyeva, anantamaparimāṇanti gaṇhāti, evameva āyasmā sāriputto dhammanvayena anvayabuddhiyā anumānena nayaggāhena sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dasabalassa guṇe anussaranto ‘‘buddhaguṇā anantā aparimāṇā’’ti saddahi.

    ಥೇರೇನ ಹಿ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣೇಹಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಬುದ್ಧಗುಣಾಯೇವ ಬಹುತರಾ। ಯಥಾ ಕಥಂ ವಿಯ? ಯಥಾ ಇತೋ ನವ ಇತೋ ನವಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಯೋಜನಾನಿ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಚನ್ದಭಾಗಾಯ ಮಹಾನದಿಯಾ ಪುರಿಸೋ ಸೂಚಿಪಾಸೇನ ಉದಕಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಸೂಚಿಪಾಸೇನ ಗಹಿತಉದಕತೋ ಅಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಬಹು ಹೋತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಪನ ಪುರಿಸೋ ಮಹಾಪಥವಿತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಪಂಸುಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ, ಅಙ್ಗುಲಿಯಾ ಗಹಿತಪಂಸುತೋ ಅವಸೇಸಪಂಸುಯೇವ ಬಹು ಹೋತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಪನ ಪುರಿಸೋ ಮಹಾಸಮುದ್ದಾಭಿಮುಖಿಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಙ್ಗುಲಿಅಭಿಮುಖಉದಕತೋ ಅವಸೇಸಂ ಉದಕಂಯೇವ ಬಹು ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ಪುರಿಸೋ ಆಕಾಸಾಭಿಮುಖಿಂ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಕರೇಯ್ಯ, ಅಙ್ಗುಲಿಅಭಿಮುಖಆಕಾಸತೋ ಸೇಸಆಕಾಸಪ್ಪದೇಸೋವ ಬಹು ಹೋತಿ। ಏವಂ ಥೇರೇನ ದಿಟ್ಠಬುದ್ಧಗುಣೇಹಿ ಅದಿಟ್ಠಾ ಗುಣಾವ ಬಹೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –

    Therena hi diṭṭhabuddhaguṇehi dhammanvayena gahetabbabuddhaguṇāyeva bahutarā. Yathā kathaṃ viya? Yathā ito nava ito navāti aṭṭhārasa yojanāni avattharitvā gacchantiyā candabhāgāya mahānadiyā puriso sūcipāsena udakaṃ gaṇheyya, sūcipāsena gahitaudakato aggahitameva bahu hoti. Yathā vā pana puriso mahāpathavito aṅguliyā paṃsuṃ gaṇheyya, aṅguliyā gahitapaṃsuto avasesapaṃsuyeva bahu hoti. Yathā vā pana puriso mahāsamuddābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaudakato avasesaṃ udakaṃyeva bahu hoti. Yathā ca puriso ākāsābhimukhiṃ aṅguliṃ kareyya, aṅguliabhimukhaākāsato sesaākāsappadesova bahu hoti. Evaṃ therena diṭṭhabuddhaguṇehi adiṭṭhā guṇāva bahūti veditabbā. Vuttampi cetaṃ –

    ‘‘ಬುದ್ಧೋಪಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಣೇಯ್ಯ ವಣ್ಣಂ,

    ‘‘Buddhopi buddhassa bhaṇeyya vaṇṇaṃ,

    ಕಪ್ಪಮ್ಪಿ ಚೇ ಅಞ್ಞಮಭಾಸಮಾನೋ।

    Kappampi ce aññamabhāsamāno;

    ಖೀಯೇಥ ಕಪ್ಪೋ ಚಿರದೀಘಮನ್ತರೇ,

    Khīyetha kappo ciradīghamantare,

    ವಣ್ಣೋ ನ ಖೀಯೇಥ ತಥಾಗತಸ್ಸಾ’’ತಿ॥

    Vaṇṇo na khīyetha tathāgatassā’’ti.

    ಏವಂ ಥೇರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಚ ಸತ್ಥು ಚ ಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತೋ ಯಮಕಮಹಾನದೀಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಅವತ್ಥರಮಾನಂ ವಾತೋ ವಿಯ ಭಸ್ತಂ, ಉಬ್ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗತಉದಕಂ ವಿಯ ಮಹಾರಹದಂ ಸಕಲಸರೀರಂ ಪೂರೇತಿ। ತತೋ ಥೇರಸ್ಸ ‘‘ಸುಪತ್ಥಿತಾ ವತ ಮೇ ಪತ್ಥನಾ, ಸುಲದ್ಧಾ ಮೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ, ಯ್ವಾಹಂ ಏವಂವಿಧಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಬಲವತರಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ।

    Evaṃ therassa attano ca satthu ca guṇe anussarato yamakamahānadīmahogho viya abbhantare pītisomanassaṃ avattharamānaṃ vāto viya bhastaṃ, ubbhijjitvā uggataudakaṃ viya mahārahadaṃ sakalasarīraṃ pūreti. Tato therassa ‘‘supatthitā vata me patthanā, suladdhā me pabbajjā, yvāhaṃ evaṃvidhassa satthu santike pabbajito’’ti āvajjantassa balavataraṃ pītisomanassaṃ uppajji.

    ಅಥ ಥೇರೋ ‘‘ಕಸ್ಸಾಹಂ ಇಮಂ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಆರೋಚೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಮಾರೋ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಾ ಮಮ ಇಮಂ ಪಸಾದಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸತ್ಥುನೋಯೇವ ಪವೇದೇಯ್ಯಾಮಿ, ಸತ್ಥಾವ ಮೇ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಹಿ ತಿಟ್ಠತು ಮಮ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ, ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸಮಣಸತಸ್ಸ ವಾ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದೇನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಅಟ್ಠಾರಸ ಯೋಜನಾನಿ ಅವತ್ಥರಮಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಂ ಚನ್ದಭಾಗಮಹಾನದಿಂ ಕುಸುಮ್ಭಾ ವಾ ಕನ್ದರಾ ವಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಮಹಾಸಮುದ್ದೋವ ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ। ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ಹಿ ತಿಟ್ಠತು ಚನ್ದಭಾಗಾ, ಏವರೂಪಾನಂ ನದೀನಂ ಸತಮ್ಪಿ ಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ನ ಚಸ್ಸ ತೇನ ಊನತ್ತಂ ವಾ ಪೂರತ್ತಂ ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಏವಮೇವ ಸತ್ಥಾ ಮಾದಿಸಸ್ಸ ಸಮಣಸತಸ್ಸ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಸಮಣಸತಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ವಾ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದೇನ್ತಸ್ಸ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮನಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸೇಸಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯೋ ಚನ್ದಭಾಗಂ ಕುಸುಮ್ಭಕನ್ದರಾ ವಿಯ ಮಮ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ । ಹನ್ದಾಹಂ ಮಮ ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಂ ಸತ್ಥುನೋವ ಆರೋಚೇಮೀತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ವಿನಿಬ್ಭುಜಿತ್ವಾ ಚಮ್ಮಕ್ಖಣ್ಡಂ ಪಪ್ಫೋಟೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಪುಪ್ಫಾನಂ ವಣ್ಟತೋ ಛಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಗ್ಘರಣಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೋಮನಸ್ಸಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏವಂಪಸನ್ನೋತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸದ್ಧೋ, ಏವಂ ಸದ್ದಹಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋತಿ ಭಿಯ್ಯತರೋ ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ, ಭಿಯ್ಯತರಾಭಿಞ್ಞೋ ವಾ, ಉತ್ತರಿತರಞಾಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿಯನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇ ವಾ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಹಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ನಿಪ್ಪದೇಸಾ ಗಹಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ದ್ವೇ ಹಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣಂ। ಬುದ್ಧಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚೇವ ಸಕಲೇ ಚ ಬುದ್ಧಗುಣೇ। ಸಬ್ಬಞ್ಹಿ ನೇಸಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನೇವ ಇಜ್ಝತಿ। ತಸ್ಮಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಂ ಸಮ್ಬೋಧಿ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತೇನ ಉತ್ತರಿತರೋ ಭಗವತಾ ನತ್ಥಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭಗವತಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋ ಯದಿದಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಯ’’ನ್ತಿ।

    Atha thero ‘‘kassāhaṃ imaṃ pītisomanassaṃ āroceyya’’nti cintento añño koci samaṇo vā brāhmaṇo vā devo vā māro vā brahmā vā mama imaṃ pasādaṃ anucchavikaṃ katvā paṭiggahetuṃ na sakkhissati, ahaṃ imaṃ somanassaṃ satthunoyeva pavedeyyāmi, satthāva me paṭiggaṇhituṃ sakkhissati, so hi tiṭṭhatu mama pītisomanassaṃ, mādisassa samaṇasatassa vā samaṇasahassassa vā samaṇasatasahassassa vā somanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Seyyathāpi nāma aṭṭhārasa yojanāni avattharamānaṃ gacchantiṃ candabhāgamahānadiṃ kusumbhā vā kandarā vā sampaṭicchituṃ na sakkonti, mahāsamuddova taṃ sampaṭicchati. Mahāsamuddo hi tiṭṭhatu candabhāgā, evarūpānaṃ nadīnaṃ satampi sahassampi satasahassampi sampaṭicchati, na cassa tena ūnattaṃ vā pūrattaṃ vā paññāyati, evameva satthā mādisassa samaṇasatassa samaṇasahassassa samaṇasatasahassassa vā pītisomanassaṃ pavedentassa sabbesaṃ manaṃ gaṇhanto paṭiggahetuṃ sakkoti. Sesā samaṇabrāhmaṇādayo candabhāgaṃ kusumbhakandarā viya mama somanassaṃ sampaṭicchituṃ na sakkonti . Handāhaṃ mama pītisomanassaṃ satthunova ārocemīti pallaṅkaṃ vinibbhujitvā cammakkhaṇḍaṃ papphoṭetvā ādāya sāyanhasamaye pupphānaṃ vaṇṭato chijjitvā paggharaṇakāle satthāraṃ upasaṅkamitvā attano somanassaṃ pavedento evaṃpasanno ahaṃ, bhantetiādimāha. Tattha evaṃpasannoti evaṃ uppannasaddho, evaṃ saddahāmīti attho. Bhiyyobhiññataroti bhiyyataro abhiññāto, bhiyyatarābhiñño vā, uttaritarañāṇoti attho. Sambodhiyanti sabbaññutaññāṇe arahattamaggañāṇe vā, arahattamaggeneva hi buddhaguṇā nippadesā gahitā honti. Dve hi aggasāvakā arahattamaggeneva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanti. Paccekabuddhā paccekabodhiñāṇaṃ. Buddhā sabbaññutaññāṇañceva sakale ca buddhaguṇe. Sabbañhi nesaṃ arahattamaggeneva ijjhati. Tasmā arahattamaggañāṇaṃ sambodhi nāma hoti. Tena uttaritaro bhagavatā natthi. Tenāha ‘‘bhagavatā bhiyyobhiññataro yadidaṃ sambodhiya’’nti.

    ೧೪೨. ಉಳಾರಾತಿ ಸೇಟ್ಠಾ। ಅಯಞ್ಹಿ ಉಳಾರಸದ್ದೋ ‘‘ಉಳಾರಾನಿ ಖಾದನೀಯಾನಿ ಖಾದನ್ತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೬) ಮಧುರೇ ಆಗಚ್ಛತಿ। ‘‘ಉಳಾರಾಯ ಖಲು ಭವಂ, ವಚ್ಛಾಯನೋ , ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಪಸಂಸಾಯ ಪಸಂಸತೀ’’ತಿಆದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೮೦) ಸೇಟ್ಠೇ। ‘‘ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಉಳಾರೋ ಓಭಾಸೋ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೨) ವಿಪುಲೇ। ಸ್ವಾಯಮಿಧ ಸೇಟ್ಠೇ ಆಗತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಉಳಾರಾತಿ ಸೇಟ್ಠಾ’’ತಿ। ಆಸಭೀತಿ ಉಸಭಸ್ಸ ವಾಚಾಸದಿಸೀ ಅಚಲಾ ಅಸಮ್ಪವೇಧೀ। ಏಕಂಸೋ ಗಹಿತೋತಿ ಅನುಸ್ಸವೇನ ವಾ ಆಚರಿಯಪರಮ್ಪರಾಯ ವಾ ಇತಿಕಿರಾಯ ವಾ ಪಿಟಕಸಮ್ಪದಾನೇನ ವಾ ಆಕಾರಪರಿವಿತಕ್ಕೇನ ವಾ ದಿಟ್ಠಿನಿಜ್ಝಾನಕ್ಖನ್ತಿಯಾ ವಾ ತಕ್ಕಹೇತು ವಾ ನಯಹೇತು ವಾ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞಾಣೇನ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ವಿಯ ಏಕಂಸೋ ಗಹಿತೋ, ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕಥಾವ ಕಥಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    142.Uḷārāti seṭṭhā. Ayañhi uḷārasaddo ‘‘uḷārāni khādanīyāni khādantī’’tiādīsu (ma. ni. 1.366) madhure āgacchati. ‘‘Uḷārāya khalu bhavaṃ, vacchāyano , samaṇaṃ gotamaṃ pasaṃsāya pasaṃsatī’’tiādīsu (ma. ni. 3.280) seṭṭhe. ‘‘Appamāṇo uḷāro obhāso’’tiādīsu (dī. ni. 2.32) vipule. Svāyamidha seṭṭhe āgato. Tena vuttaṃ – ‘‘uḷārāti seṭṭhā’’ti. Āsabhīti usabhassa vācāsadisī acalā asampavedhī. Ekaṃso gahitoti anussavena vā ācariyaparamparāya vā itikirāya vā piṭakasampadānena vā ākāraparivitakkena vā diṭṭhinijjhānakkhantiyā vā takkahetu vā nayahetu vā akathetvā paccakkhato ñāṇena paṭivijjhitvā viya ekaṃso gahito, sanniṭṭhānakathāva kathitāti attho.

    ಸೀಹನಾದೋತಿ ಸೇಟ್ಠನಾದೋ, ನೇವ ದನ್ಧಾಯನ್ತೇನ ನ ಗಗ್ಗರಾಯನ್ತೇನ ಸೀಹೇನ ವಿಯ ಉತ್ತಮನಾದೋ ನದಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ತೇ ಸಾರಿಪುತ್ತಾತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭೀತಿ? ಅನುಯೋಗದಾಪನತ್ಥಂ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸೀಹನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗಂ ದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಿಘಂಸನಂ ನಕ್ಖಮತಿ, ಲೇಪೇ ಪತಿತಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯಥಾ ಧಮಮಾನಂ ಅಪರಿಸುದ್ಧಲೋಹಂ ಝಾಯಿತ್ವಾ ಝಾಮಅಙ್ಗಾರೋ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಝಾಮಙ್ಗಾರೋ ವಿಯ ಹೋತಿ । ಏಕೋ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗಂ ದಾಪಿಯಮಾನೋ ದಾತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಿಘಂಸನಂ ಖಮತಿ, ಧಮಮಾನಂ ನಿದ್ದೋಸಜಾತರೂಪಂ ವಿಯ ಅಧಿಕತರಂ ಸೋಭತಿ, ತಾದಿಸೋ ಥೇರೋ। ತೇನ ನಂ ಭಗವಾ ‘‘ಅನುಯೋಗಕ್ಖಮೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಸೀಹನಾದೇ ಅನುಯೋಗದಾಪನತ್ಥಂ ಇಮಮ್ಪಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ।

    Sīhanādoti seṭṭhanādo, neva dandhāyantena na gaggarāyantena sīhena viya uttamanādo naditoti attho. Kiṃ te sāriputtāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhīti? Anuyogadāpanatthaṃ. Ekacco hi sīhanādaṃ naditvā attano sīhanāde anuyogaṃ dātuṃ na sakkoti, nighaṃsanaṃ nakkhamati, lepe patitamakkaṭo viya hoti. Yathā dhamamānaṃ aparisuddhalohaṃ jhāyitvā jhāmaaṅgāro hoti, evaṃ jhāmaṅgāro viya hoti . Eko sīhanāde anuyogaṃ dāpiyamāno dātuṃ sakkoti, nighaṃsanaṃ khamati, dhamamānaṃ niddosajātarūpaṃ viya adhikataraṃ sobhati, tādiso thero. Tena naṃ bhagavā ‘‘anuyogakkhamo aya’’nti ñatvā sīhanāde anuyogadāpanatthaṃ imampi desanaṃ ārabhi.

    ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ತೇತಿ ಸಬ್ಬೇ ತೇ ತಯಾ। ಏವಂಸೀಲಾತಿಆದೀಸು ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರವಸೇನ ಸೀಲಾದೀನಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಮಹಾಪದಾನೇ ಕಥಿತಾವ।

    Tattha sabbe teti sabbe te tayā. Evaṃsīlātiādīsu lokiyalokuttaravasena sīlādīni pucchati. Tesaṃ vitthārakathā mahāpadāne kathitāva.

    ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಯೇ ತೇ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತೀತಾ ಚ ತಾವ ನಿರುದ್ಧಾ, ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತಾ ದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ನಿಬ್ಬುತಾ, ಏವಂ ನಿರುದ್ಧೇ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತೇ ತ್ವಂ ಕಥಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ, ಅನಾಗತಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಗುಣಾ ಕಿನ್ತಿ ತಯಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಿತಾತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಅಹಂ ಏತರಹೀತಿ ಅನಾಗತಾಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಅಜಾತಾ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ, ತೇಪಿ ಕಥಂ ತ್ವಂ ಜಾನಿಸ್ಸಸಿ? ತೇಸಞ್ಹಿ ಜಾನನಂ ಅಪದೇ ಆಕಾಸೇ ಪದದಸ್ಸನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಇದಾನಿ ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಸಸಿ, ಏಕತೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಸಿ, ಧಮ್ಮದೇಸನಾಕಾಲೇ ದಕ್ಖಿಣಪಸ್ಸೇ ನಿಸೀದಸಿ, ಕಿಂ ಪನ ಮಯ್ಹಂ ಗುಣಾ ಅತ್ತನೋ ಚೇತಸಾ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ವಿದಿತಾ ತಯಾತಿ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।

    Kiṃ pana te, sāriputta, ye te bhavissantīti atītā ca tāva niruddhā, apaṇṇattikabhāvaṃ gatā dīpasikhā viya nibbutā, evaṃ niruddhe apaṇṇattikabhāvaṃ gate tvaṃ kathaṃ jānissasi, anāgatabuddhānaṃ pana guṇā kinti tayā attano cittena paricchinditvā viditāti pucchanto evamāha. Kiṃ pana te, sāriputta, ahaṃ etarahīti anāgatāpi buddhā ajātā anibbattā anuppannā, tepi kathaṃ tvaṃ jānissasi? Tesañhi jānanaṃ apade ākāse padadassanaṃ viya hoti. Idāni mayā saddhiṃ ekavihāre vasasi, ekato bhikkhāya carasi, dhammadesanākāle dakkhiṇapasse nisīdasi, kiṃ pana mayhaṃ guṇā attano cetasā paricchinditvā viditā tayāti anuyuñjanto evamāha.

    ಥೇರೋ ಪನ ಪುಚ್ಛಿತೇ ಪುಚ್ಛಿತೇ ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಚ ವಿದಿತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅವಿದಿತಮ್ಪಿ ಅತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ, ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇತಿ? ವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ನ ಕರೋತಿ, ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇಯೇವ ಕರೋತೀತಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ಅನುಯೋಗೇ ಆರದ್ಧೇಯೇವ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ನ ಅಯಂ ಅನುಯೋಗೋ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಅಯಂ ಅನುಯೋಗೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾ ಅವಿದಿತಟ್ಠಾನೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇ ಪಟಿಕ್ಖೇಪಂ ಕರೋತಿ। ತೇನ ಇದಮ್ಪಿ ದೀಪೇತಿ ‘‘ಭಗವಾ ಮಯ್ಹಂ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಕಾರಣಜಾನನಸಮತ್ಥಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ।

    Thero pana pucchite pucchite ‘‘no hetaṃ, bhante’’ti paṭikkhipati. Therassa ca viditampi atthi aviditampi atthi, kiṃ so attano viditaṭṭhāne paṭikkhepaṃ karoti, aviditaṭṭhāneti? Viditaṭṭhāne na karoti, aviditaṭṭhāneyeva karotīti. Thero kira anuyoge āraddheyeva aññāsi. Na ayaṃ anuyogo sāvakapāramīñāṇe, sabbaññutaññāṇe ayaṃ anuyogoti attano sāvakapāramīñāṇe paṭikkhepaṃ akatvā aviditaṭṭhāne sabbaññutaññāṇe paṭikkhepaṃ karoti. Tena idampi dīpeti ‘‘bhagavā mayhaṃ atītānāgatapaccuppannānaṃ buddhānaṃ sīlasamādhipaññāvimuttikāraṇajānanasamatthaṃ sabbaññutaññāṇaṃ natthī’’ti.

    ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಅತೀತಾದಿಭೇದೇಸು ಬುದ್ಧೇಸು। ಅಥ ಕಿಞ್ಚರಹೀತಿ ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಏವಂ ಞಾಣೇ ಅಸತಿ ತಯಾ ಏವಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ವದತಿ।

    Etthāti etesu atītādibhedesu buddhesu. Atha kiñcarahīti atha kasmā evaṃ ñāṇe asati tayā evaṃ kathitanti vadati.

    ೧೪೩. ಧಮ್ಮನ್ವಯೋತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಅನುಯೋಗಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅನುಮಾನಞಾಣಂ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ವಿದಿತೋ। ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಠತ್ವಾವ ಇಮಿನಾವ ಆಕಾರೇನ ಜಾನಾಮಿ ಭಗವಾತಿ ವದತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ಅಪ್ಪಮಾಣೋ ಅಪರಿಯನ್ತೋ। ಯಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ವಾ ಪರಿಯನ್ತೋ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ನಯಗ್ಗಾಹಸ್ಸ। ತೇನ ಸೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ಏವಂವಿಧೋ, ಇಮಿನಾ ಅನುತ್ತರೋ ಸತ್ಥಾ’’ತಿ ಜಾನಾತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ನಯಗ್ಗಾಹೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಗತಿಕೋ ಏವ। ಇದಾನಿ ತಂ ನಯಗ್ಗಾಹಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ಉಪಮಾಯ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸೇ ನಗರಸ್ಸ ಉದ್ಧಾಪಪಾಕಾರಾದೀನಿ ಥಿರಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು, ದುಬ್ಬಲಾನಿ ವಾ, ಸಬ್ಬಸೋ ವಾ ಪನ ಮಾ ಹೋನ್ತು, ಚೋರಾಸಙ್ಕಾ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮನಗರನ್ತಿ ಆಹ। ದಳ್ಹುದ್ಧಾಪನ್ತಿ ಥಿರಪಾಕಾರಪಾದಂ। ದಳ್ಹಪಾಕಾರತೋರಣನ್ತಿ ಥಿರಪಾಕಾರಞ್ಚೇವ ಥಿರಪಿಟ್ಠಸಙ್ಘಾಟಞ್ಚ। ಏಕದ್ವಾರನ್ತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಹ? ಬಹುದ್ವಾರೇ ಹಿ ನಗರೇ ಬಹೂಹಿ ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕೇಹಿ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಏಕದ್ವಾರೇ ಏಕೋವ ವಟ್ಟತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ಚ ಪಞ್ಞಾಯ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಡಿತಭಾವಸ್ಸ ಓಪಮ್ಮತ್ಥಂ ಏಕಂಯೇವ ದೋವಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏಕದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಪಣ್ಡಿತೋತಿ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ವಿಸದಞಾಣೋ। ಮೇಧಾವೀತಿ ಠಾನುಪ್ಪತ್ತಿಕಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ಮೇಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥನ್ತಿ ಅನುಪರಿಯಾಯನಾಮಕಂ ಪಾಕಾರಮಗ್ಗಂ। ಪಾಕಾರಸನ್ಧಿನ್ತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಇಟ್ಠಕಾನಂ ಅಪಗತಟ್ಠಾನಂ। ಪಾಕಾರವಿವರನ್ತಿ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ।

    143.Dhammanvayoti dhammassa paccakkhato ñāṇassa anuyogaṃ anugantvā uppannaṃ anumānañāṇaṃ nayaggāho vidito. Sāvakapāramīñāṇe ṭhatvāva imināva ākārena jānāmi bhagavāti vadati. Therassa hi nayaggāho appamāṇo apariyanto. Yathā sabbaññutaññāṇassa pamāṇaṃ vā pariyanto vā natthi, evaṃ dhammasenāpatino nayaggāhassa. Tena so ‘‘iminā evaṃvidho, iminā anuttaro satthā’’ti jānāti. Therassa hi nayaggāho sabbaññutaññāṇagatiko eva. Idāni taṃ nayaggāhaṃ pākaṭaṃ kātuṃ upamāya dassento seyyathāpi, bhantetiādimāha. Tattha yasmā majjhimapadese nagarassa uddhāpapākārādīni thirāni vā hontu, dubbalāni vā, sabbaso vā pana mā hontu, corāsaṅkā na hoti, tasmā taṃ aggahetvā paccantimanagaranti āha. Daḷhuddhāpanti thirapākārapādaṃ. Daḷhapākāratoraṇanti thirapākārañceva thirapiṭṭhasaṅghāṭañca. Ekadvāranti kasmā āha? Bahudvāre hi nagare bahūhi paṇḍitadovārikehi bhavitabbaṃ. Ekadvāre ekova vaṭṭati. Therassa ca paññāya sadiso añño natthi. Tasmā attano paṇḍitabhāvassa opammatthaṃ ekaṃyeva dovārikaṃ dassetuṃ ekadvāra’’nti āha. Paṇḍitoti paṇḍiccena samannāgato. Byattoti veyyattiyena samannāgato visadañāṇo. Medhāvīti ṭhānuppattikapaññāsaṅkhātāya medhāya samannāgato. Anupariyāyapathanti anupariyāyanāmakaṃ pākāramaggaṃ. Pākārasandhinti dvinnaṃ iṭṭhakānaṃ apagataṭṭhānaṃ. Pākāravivaranti pākārassa chinnaṭṭhānaṃ.

    ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇತಿ ಪಞ್ಚ ನೀವರಣಾನಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೇನ್ತಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋನ್ತಿ ಉಪತಾಪೇನ್ತಿ ವಿಬಾಧೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಚೇತಸೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣೇತಿ ನೀವರಣಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ವಡ್ಢಿತುಂ ನ ದೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ದುಬ್ಬಲೀಕರಣಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾತಿ ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ। ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಯಥಾಭೂತನ್ತಿ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಯಥಾಸಭಾವೇನ ಭಾವೇತ್ವಾ। ಅನುತ್ತರಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿನ್ತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ವಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿಂಸೂತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Cetaso upakkileseti pañca nīvaraṇāni cittaṃ upakkilesenti kiliṭṭhaṃ karonti upatāpenti vibādhenti, tasmā ‘‘cetaso upakkilesā’’ti vuccanti. Paññāya dubbalīkaraṇeti nīvaraṇā uppajjamānā anuppannāya paññāya uppajjituṃ na denti, uppannāya paññāya vaḍḍhituṃ na denti, tasmā ‘‘paññāya dubbalīkaraṇā’’ti vuccanti. Suppatiṭṭhitacittāti catūsu satipaṭṭhānesu suṭṭhu ṭhapitacittā hutvā. Satta bojjhaṅge yathābhūtanti satta bojjhaṅge yathāsabhāvena bhāvetvā. Anuttaraṃ sammāsambodhinti arahattaṃ sabbaññutaññāṇaṃ vā paṭivijjhiṃsūti dasseti.

    ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಮಗ್ಗೋ। ಅನುತ್ತರಾಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ ಅರಹತ್ತಂ। ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ವಾ ಮಗ್ಗಾತಿ ವಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಿಸ್ಸಕಾ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿ ಅರಹತ್ತಮೇವ। ದೀಘಭಾಣಕಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ ‘‘ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವಿಪಸ್ಸನಾತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ ಮಗ್ಗೋ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾತಿ ಗಹಿತೇ ಸುನ್ದರೋ ಪಞ್ಹೋ ಭವೇಯ್ಯ, ನ ಪನೇವಂ ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಇತಿ ಥೇರೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಂ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಭಾವನಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಿಯಞ್ಚ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಸುವಣ್ಣರಜತಾನಂ ವಿಯ ನಾನತ್ತಾಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Apicettha satipaṭṭhānāti vipassanā. Sambojjhaṅgā maggo. Anuttarāsammāsambodhi arahattaṃ. Satipaṭṭhānāti vā maggāti vā bojjhaṅgamissakā. Sammāsambodhi arahattameva. Dīghabhāṇakamahāsīvatthero panāha ‘‘satipaṭṭhāne vipassanāti gahetvā bojjhaṅge maggo ca sabbaññutaññāṇañcāti gahite sundaro pañho bhaveyya, na panevaṃ gahita’’nti. Iti thero sabbaññubuddhānaṃ nīvaraṇappahāne satipaṭṭhānabhāvanāya sambodhiyañca majjhe bhinnasuvaṇṇarajatānaṃ viya nānattābhāvaṃ dasseti.

    ಇಧ ಠತ್ವಾ ಉಪಮಾ ಸಂಸನ್ದೇತಬ್ಬಾ – ಆಯಸ್ಮಾ ಹಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪಚ್ಚನ್ತನಗರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪರಿಯಾಯಪಥಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ದ್ವಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕಂ ದಸ್ಸೇಸಿ, ನಗರಂ ಪವೇಸನಕನಿಕ್ಖಮನಕೇ ಓಳಾರಿಕೇ ಪಾಣೇ ದಸ್ಸೇಸಿ, ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಪಾಕಟಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತತ್ಥ ಕಿಂ ಕೇನ ಸದಿಸನ್ತಿ ಚೇ। ನಗರಂ ವಿಯ ಹಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಪಾಕಾರೋ ವಿಯ ಸೀಲಂ, ಪರಿಯಾಯಪಥೋ ವಿಯ ಹಿರೀ, ದ್ವಾರಂ ವಿಯ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ಪಣ್ಡಿತದೋವಾರಿಕೋ ವಿಯ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ, ನಗರಪ್ಪವಿಸನಕನಿಕ್ಖಮನಕಓಳಾರಿಕಪಾಣಾ ವಿಯ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಬುದ್ಧಾ, ದೋವಾರಿಕಸ್ಸ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಪಾಕಟಭಾವೋ ವಿಯ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಬುದ್ಧಾನಂ ಸೀಲಸಮಥಾದೀಹಿ ಪಾಕಟಭಾವೋ। ಏತ್ತಾವತಾ ಥೇರೇನ ಭಗವಾ ಏವಮಹಂ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ಠತ್ವಾ ಧಮ್ಮನ್ವಯೇನ ನಯಗ್ಗಾಹೇನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಹನಾದಸ್ಸ ಅನುಯೋಗೋ ದಿನ್ನೋ ಹೋತಿ।

    Idha ṭhatvā upamā saṃsandetabbā – āyasmā hi sāriputto paccantanagaraṃ dassesi, pākāraṃ dassesi, pariyāyapathaṃ dassesi, dvāraṃ dassesi, paṇḍitadovārikaṃ dassesi, nagaraṃ pavesanakanikkhamanake oḷārike pāṇe dassesi, paṇḍitadovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvañca dassesi. Tattha kiṃ kena sadisanti ce. Nagaraṃ viya hi nibbānaṃ, pākāro viya sīlaṃ, pariyāyapatho viya hirī, dvāraṃ viya ariyamaggo, paṇḍitadovāriko viya dhammasenāpati, nagarappavisanakanikkhamanakaoḷārikapāṇā viya atītānāgatapaccuppannā buddhā, dovārikassa tesaṃ pāṇānaṃ pākaṭabhāvo viya āyasmato sāriputtassa atītānāgatapaccuppannabuddhānaṃ sīlasamathādīhi pākaṭabhāvo. Ettāvatā therena bhagavā evamahaṃ sāvakapāramīñāṇe ṭhatvā dhammanvayena nayaggāhena jānāmīti attano sīhanādassa anuyogo dinno hoti.

    ೧೪೪. ಇಧಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಯೇನ ಭಗವಾತಿ ಇಮಂ ದೇಸನಂ ಕಸ್ಮಾ ಆರಭಿ ? ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ, ಭಗವಾ ಅಹಂ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭನ್ತೋ ಪಞ್ಚನವುತಿಪಾಸಣ್ಡೇ ನ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಮ್ಪಿ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಮ್ಪಿ ಪಟಿಲಭಿಂ, ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತುಮ್ಹೇ ಪಯಿರುಪಾಸನ್ತೋ ಪಟಿಲಭಿನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂ ಧಮ್ಮಸವನಾಯಾತಿ ತುಮ್ಹೇ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಪನಾಹಂ ನ ಚೀವರಾದಿಹೇತು ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ, ಧಮ್ಮಸವನತ್ಥಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ। ಏವಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭಿಂ। ಕದಾ ಪನ ಥೇರೋ ಧಮ್ಮಸವನತ್ಥಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋತಿ। ಸೂಕರಖತಲೇಣೇ ಭಾಗಿನೇಯ್ಯದೀಘನಖಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹಸುತ್ತನ್ತಕಥನದಿವಸೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೫) ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ, ತದಾಯೇವ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಪಟಿಲಭೀತಿ। ತಂದಿವಸಞ್ಹಿ ಥೇರೋ ತಾಲವಣ್ಟಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಬೀಜಮಾನೋ ಠಿತೋ ತಂ ದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಹತ್ಥಗತಂ ಅಕಾಸಿ। ಉತ್ತರುತ್ತರಂ ಪಣೀತಪಣೀತನ್ತಿ ಉತ್ತರುತ್ತರಞ್ಚೇವ ಪಣೀತಪಣೀತಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ದೇಸೇಸಿ। ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಸಪ್ಪಟಿಭಾಗನ್ತಿ ಕಣ್ಹಞ್ಚೇವ ಸುಕ್ಕಞ್ಚ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಸವಿಪಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ। ಕಣ್ಹಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಸುಕ್ಕಂ, ಸುಕ್ಕಂ ಪಟಿಬಾಹಿತ್ವಾ ಕಣ್ಹನ್ತಿ ಏವಂ ಸಪ್ಪಟಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಕಣ್ಹಸುಕ್ಕಂ ದೇಸೇಸಿ, ಕಣ್ಹಂ ದೇಸೇನ್ತೋಪಿ ಚ ಸಉಸ್ಸಾಹಂ ಸವಿಪಾಕಂ ದೇಸೇಸಿ, ಸುಕ್ಕಂ ದೇಸೇನ್ತೋಪಿ ಸಉಸ್ಸಾಹಂ ಸವಿಪಾಕಂ ದೇಸೇಸಿ।

    144.Idhāhaṃ, bhante, yena bhagavāti imaṃ desanaṃ kasmā ārabhi ? Sāvakapāramīñāṇassa nipphattidassanatthaṃ. Ayañhettha adhippāyo, bhagavā ahaṃ sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhanto pañcanavutipāsaṇḍe na aññaṃ ekampi samaṇaṃ vā brāhmaṇaṃ vā upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇampi paṭilabhiṃ, tumheyeva upasaṅkamitvā tumhe payirupāsanto paṭilabhinti. Tattha idhāti nipātamattaṃ. Upasaṅkamiṃ dhammasavanāyāti tumhe upasaṅkamanto panāhaṃ na cīvarādihetu upasaṅkamanto, dhammasavanatthāya upasaṅkamanto. Evaṃ upasaṅkamitvā sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhiṃ. Kadā pana thero dhammasavanatthāya upasaṅkamantoti. Sūkarakhataleṇe bhāgineyyadīghanakhaparibbājakassa vedanāpariggahasuttantakathanadivase (ma. ni. 2.205) upasaṅkamanto, tadāyeva sāvakapāramīñāṇaṃ paṭilabhīti. Taṃdivasañhi thero tālavaṇṭaṃ gahetvā bhagavantaṃ bījamāno ṭhito taṃ desanaṃ sutvā tattheva sāvakapāramīñāṇaṃ hatthagataṃ akāsi. Uttaruttaraṃ paṇītapaṇītanti uttaruttarañceva paṇītapaṇītañca katvā desesi. Kaṇhasukkasappaṭibhāganti kaṇhañceva sukkañca. Tañca kho sappaṭibhāgaṃ savipakkhaṃ katvā. Kaṇhaṃ paṭibāhitvā sukkaṃ, sukkaṃ paṭibāhitvā kaṇhanti evaṃ sappaṭibhāgaṃ katvā kaṇhasukkaṃ desesi, kaṇhaṃ desentopi ca saussāhaṃ savipākaṃ desesi, sukkaṃ desentopi saussāhaṃ savipākaṃ desesi.

    ತಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಇಧೇಕಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಂ ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಟ್ಠಮಗಮನ್ತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದೇಸಿತೇ ಧಮ್ಮೇ ಏಕಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಂ ನಾಮ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಂ ಸಞ್ಜಾನಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಟ್ಠಮಗಮಂ। ಕತಮೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ? ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು। ಏತ್ಥಾಯಂ ಥೇರಸಲ್ಲಾಪೋ, ಕಾಳವಲ್ಲವಾಸೀ ಸುಮತ್ಥೇರೋ ತಾವ ವದತಿ ‘‘ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು ಇದಾನಿ ನಿಟ್ಠಗಮನಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ। ಅಸ್ಸಜಿಮಹಾಸಾವಕಸ್ಸ ಹಿ ದಿಟ್ಠದಿವಸೇಯೇವ ಸೋ ಪಠಮಮಗ್ಗೇನ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ, ಅಪರಭಾಗೇ ಸೂಕರಖತಲೇಣದ್ವಾರೇ ಉಪರಿ ತೀಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ‘ಧಮ್ಮೇಸೂ’ತಿ ಬುದ್ಧಗುಣೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ’’ತಿ। ಲೋಕನ್ತರವಾಸೀ ಚೂಳಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ‘ಧಮ್ಮೇಸೂ’ತಿ ಅರಹತ್ತೇ ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ’’ತಿ ಆಹ। ದೀಘಭಾಣಕತಿಪಿಟಕಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ತಥೇವ ಪುರಿಮವಾದಂ ವತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ‘ಧಮ್ಮೇಸೂ’ತಿ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇ ನಿಟ್ಠಂ ಗತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಪನ ನಯತೋ ಆಗತಾ’’ತಿ ಆಹ।

    Tasmiṃ dhamme abhiññā idhekaccaṃ dhammaṃ dhammesu niṭṭhamagamanti tasmiṃ desite dhamme ekaccaṃ dhammaṃ nāma sāvakapāramīñāṇaṃ sañjānitvā dhammesu niṭṭhamagamaṃ. Katamesu dhammesūti? Catusaccadhammesu. Etthāyaṃ therasallāpo, kāḷavallavāsī sumatthero tāva vadati ‘‘catusaccadhammesu idāni niṭṭhagamanakāraṇaṃ natthi. Assajimahāsāvakassa hi diṭṭhadivaseyeva so paṭhamamaggena catusaccadhammesu niṭṭhaṃ gato, aparabhāge sūkarakhataleṇadvāre upari tīhi maggehi catusaccadhammesu niṭṭhaṃ gato, imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti buddhaguṇesu niṭṭhaṃ gato’’ti. Lokantaravāsī cūḷasīvatthero pana ‘‘sabbaṃ tatheva vatvā imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti arahatte niṭṭhaṃ gato’’ti āha. Dīghabhāṇakatipiṭakamahāsīvatthero pana ‘‘tatheva purimavādaṃ vatvā imasmiṃ pana ṭhāne ‘dhammesū’ti sāvakapāramīñāṇe niṭṭhaṃ gato’’ti vatvā ‘‘buddhaguṇā pana nayato āgatā’’ti āha.

    ಸತ್ಥರಿ ಪಸೀದಿನ್ತಿ ಏವಂ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣಧಮ್ಮೇಸು ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವತ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಪಸೀದಿಂ। ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾತೋ ಸುಕಥಿತೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಫಲತ್ಥಾಯ ನಿಯ್ಯಾತಿ ರಾಗದೋಸಮೋಹನಿಮ್ಮದನಸಮತ್ಥೋ।

    Satthari pasīdinti evaṃ sāvakapāramīñāṇadhammesu niṭṭhaṃ gantvā bhiyyosomattāya ‘‘sammāsambuddho vata so bhagavā’’ti satthari pasīdiṃ. Svākkhāto bhagavatā dhammoti suṭṭhu akkhāto sukathito niyyāniko maggo phalatthāya niyyāti rāgadosamohanimmadanasamattho.

    ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಸಙ್ಘೋತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋಪಿ ವಙ್ಕಾದಿದೋಸವಿರಹಿತಂ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪದಂ ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಪಸನ್ನೋಮ್ಹಿ ಭಗವತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Suppaṭipanno saṅghoti buddhassa bhagavato sāvakasaṅghopi vaṅkādidosavirahitaṃ sammāpaṭipadaṃ paṭipannattā suppaṭipannoti pasannomhi bhagavatīti dasseti.

    ಕುಸಲಧಮ್ಮದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Kusaladhammadesanāvaṇṇanā

    ೧೪೫. ಇದಾನಿ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತೇ ಸೋಳಸ ಅಪರಾಪರಿಯಧಮ್ಮೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಪರಂ ಪನ ಭನ್ತೇ ಏತದಾನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ದೇಸನಂ ಆರಭಿ। ತತ್ಥ ಅನುತ್ತರಿಯನ್ತಿ ಅನುತ್ತರಭಾವೋ। ಯಥಾ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀತಿ ಯಥಾ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಯಾಯ ದೇಸನಾಯ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಸಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದೇಸನಾ ಅನುತ್ತರಾತಿ ವದತಿ। ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ತಾಯ ದೇಸನಾಯ ದೇಸಿತೇಸು ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸುಪಿ ಭಗವಾವ ಅನುತ್ತರೋತಿ ದೀಪೇತಿ। ಯಾ ವಾ ಸಾ ದೇಸನಾ, ತಸ್ಸಾ ಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋಪಿ ‘‘ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ತತ್ರಿಮೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ತತ್ರ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ವುತ್ತಪದೇ ಇಮೇ ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ, ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ, ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತಟ್ಠೇನ, ನಿದ್ದರಥಟ್ಠೇನ, ಸುಖವಿಪಾಕಟ್ಠೇನಾತಿ ಪಞ್ಚಧಾ ಕುಸಲಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇಸು ಜಾತಕಪರಿಯಾಯಂ ಪತ್ವಾ ಆರೋಗ್ಯಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯಂ ಪತ್ವಾ ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ। ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯಂ ಪತ್ವಾ ಕೋಸಲ್ಲಸಮ್ಭೂತನಿದ್ದರಥಸುಖವಿಪಾಕಟ್ಠೇನ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಬಾಹಿತಿಕಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫೮) ಅನವಜ್ಜಟ್ಠೇನ ಕುಸಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।

    145. Idāni divāṭṭhāne nisīditvā samāpajjite soḷasa aparāpariyadhamme dassetuṃ aparaṃ pana bhante etadānuttariyanti desanaṃ ārabhi. Tattha anuttariyanti anuttarabhāvo. Yathā bhagavādhammaṃ desetīti yathā yenākārena yāya desanāya bhagavā dhammaṃ deseti, sā tumhākaṃ desanā anuttarāti vadati. Kusalesu dhammesūti tāya desanāya desitesu kusalesu dhammesupi bhagavāva anuttaroti dīpeti. Yā vā sā desanā, tassā bhūmiṃ dassentopi ‘‘kusalesu dhammesū’’ti āha. Tatrime kusalā dhammāti tatra kusalesu dhammesūti vuttapade ime kusalā dhammā nāmāti veditabbā. Tattha ārogyaṭṭhena, anavajjaṭṭhena, kosallasambhūtaṭṭhena, niddarathaṭṭhena, sukhavipākaṭṭhenāti pañcadhā kusalaṃ veditabbaṃ. Tesu jātakapariyāyaṃ patvā ārogyaṭṭhena kusalaṃ vaṭṭati. Suttantapariyāyaṃ patvā anavajjaṭṭhena. Abhidhammapariyāyaṃ patvā kosallasambhūtaniddarathasukhavipākaṭṭhena. Imasmiṃ pana ṭhāne bāhitikasuttantapariyāyena (ma. ni. 2.358) anavajjaṭṭhena kusalaṃ daṭṭhabbaṃ.

    ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಚುದ್ದಸವಿಧೇನ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ನವವಿಧೇನ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ , ಸೋಳಸವಿಧೇನ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ, ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏವಂ ನಾನಾನಯೇಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾ ದೇಸಿತಾ। ಫಲಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಇಧ ಅನಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾತಿ ಪಗ್ಗಹಟ್ಠೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣಾ, ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ನಾನಾಕಿಚ್ಚಾ। ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಅನುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಪ್ಪಾದಾಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ ದೇಸಿತಾ। ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾತಿ ಇಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹಾ, ಛನ್ದಾದಿವಸೇನ ನಾನಾಸಭಾವಾ। ‘‘ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಛನ್ದಸಮಾಧಿಪಧಾನಸಙ್ಖಾರಸಮನ್ನಾಗತಂ ಇದ್ಧಿಪಾದಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾವ ಚತ್ತಾರೋ ಇದ್ಧಿಪಾದಾ ದೇಸಿತಾ।

    Cattāro satipaṭṭhānāti cuddasavidhena kāyānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, navavidhena vedanānupassanāsatipaṭṭhānaṃ , soḷasavidhena cittānupassanāsatipaṭṭhānaṃ, pañcavidhena dhammānupassanāsatipaṭṭhānanti evaṃ nānānayehi vibhajitvā samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakā cattāro satipaṭṭhānā desitā. Phalasatipaṭṭhānaṃ pana idha anadhippetaṃ. Cattāro sammappadhānāti paggahaṭṭhena ekalakkhaṇā, kiccavasena nānākiccā. ‘‘Idha bhikkhu anuppannānaṃ pāpakānaṃ akusalānaṃ dhammānaṃ anuppādāyā’’tiādinā nayena samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro sammappadhānā desitā. Cattāro iddhipādāti ijjhanaṭṭhena ekasaṅgahā, chandādivasena nānāsabhāvā. ‘‘Idha bhikkhu chandasamādhipadhānasaṅkhārasamannāgataṃ iddhipādaṃ bhāvetī’’tiādinā nayena samathavipassanāmaggavasena lokiyalokuttaramissakāva cattāro iddhipādā desitā.

    ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಟ್ಠೇನ ಏಕಲಕ್ಖಣಾನಿ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಾದಿಸಭಾವವಸೇನ ನಾನಾಸಭಾವಾನಿ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನೇವ ಚ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ದೇಸಿತಾನಿ। ಪಞ್ಚ ಬಲಾನೀತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಟ್ಠೇನ ಅಕಮ್ಪಿಯಟ್ಠೇನ ವಾ ಏಕಸಙ್ಗಹಾನಿ, ಸಲಕ್ಖಣೇನ ನಾನಾಸಭಾವಾನಿ । ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನೇವ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾನಿ ಸದ್ಧಾದೀನಿ ಪಞ್ಚ ಬಲಾನಿ ದೇಸಿತಾನಿ। ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹಾ, ಉಪಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ಸಲಕ್ಖಣೇನ ನಾನಾಸಭಾವಾ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗವಸೇನೇವ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ದೇಸಿತಾ।

    Pañcindriyānīti ādhipateyyaṭṭhena ekalakkhaṇāni, adhimokkhādisabhāvavasena nānāsabhāvāni. Samathavipassanāmaggavaseneva ca lokiyalokuttaramissakāni saddhādīni pañcindriyāni desitāni. Pañca balānīti upatthambhanaṭṭhena akampiyaṭṭhena vā ekasaṅgahāni, salakkhaṇena nānāsabhāvāni . Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissakāni saddhādīni pañca balāni desitāni. Satta bojjhaṅgāti niyyānaṭṭhena ekasaṅgahā, upaṭṭhānādinā salakkhaṇena nānāsabhāvā. Samathavipassanā maggavaseneva lokiyalokuttaramissakā satta bojjhaṅgā desitā.

    ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋತಿ ಹೇತುಟ್ಠೇನ ಏಕಸಙ್ಗಹೋ, ದಸ್ಸನಾದಿನಾ ಸಲಕ್ಖಣೇನ ನಾನಾಸಭಾವೋ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಮಗ್ಗವಸೇನೇವ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕೋ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ದೇಸಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।

    Ariyo aṭṭhaṅgiko maggoti hetuṭṭhena ekasaṅgaho, dassanādinā salakkhaṇena nānāsabhāvo. Samathavipassanāmaggavaseneva lokiyalokuttaramissako ariyo aṭṭhaṅgiko maggo desitoti attho.

    ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖು ಆಸವಾನಂ ಖಯಾತಿ ಇದಂ ಕಿಮತ್ಥಂ ಆರದ್ಧಂ? ಸಾಸನಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಹಿ ನ ಕೇವಲಂ ಮಗ್ಗೇನೇವ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಹೋತಿ, ಅರಹತ್ತಫಲೇನ ಪನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಮಾರದ್ಧನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಭನ್ತೇ ಯಾ ಅಯಂ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಏವಂದೇಸನಾ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ। ತಂ ಭಗವಾತಿ ತಂ ದೇಸನಂ ಭಗವಾ ಅಸೇಸಂ ಸಕಲಂ ಅಭಿಜಾನಾತಿ। ತಂ ಭಗವತೋತಿ ತಂ ದೇಸನಂ ಭಗವತೋ ಅಸೇಸಂ ಅಭಿಜಾನತೋ। ಉತ್ತರಿ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ತದುತ್ತರಿ ಅಭಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ, ಅಯಂ ನಾಮ ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಯಂ ಭಗವಾ ನ ಜಾನಾತೀತಿ ಇದಂ ನತ್ಥಿ। ಯದಭಿಜಾನಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಣೋ ವಾತಿ ಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನಭಿಞ್ಞಾತಂ, ತಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಅಭಿಜಾನನ್ತೋ ಭಗವತಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋ ಅಸ್ಸ, ಅಧಿಕತರಪಞ್ಞೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಯದಿದಂ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಭಗವತಾ ಉತ್ತರಿತರೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥತ್ಥೋ। ಇತಿ ಭಗವಾವ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅನುತ್ತರೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೀ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಇತೋ ಪರೇಸು ಅಪರಂ ಪನಾತಿಆದೀಸು ವಿಸೇಸಮತ್ತಮೇವ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮ। ಪುರಿಮವಾರಸದಿಸಂ ಪನ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Idha, bhante, bhikkhu āsavānaṃ khayāti idaṃ kimatthaṃ āraddhaṃ? Sāsanassa pariyosānadassanatthaṃ. Sāsanassa hi na kevalaṃ maggeneva pariyosānaṃ hoti, arahattaphalena pana hoti. Tasmā taṃ dassetuṃ idamāraddhanti veditabbaṃ. Etadānuttariyaṃ, bhante, kusalesu dhammesūti bhante yā ayaṃ kusalesu dhammesu evaṃdesanā, etadānuttariyaṃ. Taṃbhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttari abhiññeyyaṃ natthīti taduttari abhijānitabbaṃ natthi, ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānātīti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ, taṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ kusalesu dhammesūti ettha yadidanti nipātamattaṃ, kusalesu dhammesu bhagavatā uttaritaro natthīti ayametthattho. Iti bhagavāva kusalesu dhammesu anuttaroti dassento ‘‘imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti dīpeti. Ito paresu aparaṃ panātiādīsu visesamattameva vaṇṇayissāma. Purimavārasadisaṃ pana vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ಆಯತನಪಣ್ಣತ್ತಿದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Āyatanapaṇṇattidesanāvaṇṇanā

    ೧೪೬. ಆಯತನಪಣ್ಣತ್ತೀಸೂತಿ ಆಯತನಪಞ್ಞಾಪನಾಸು। ಇದಾನಿ ತಾ ಆಯತನಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಛಯಿಮಾನಿ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ಆಯತನಕಥಾ ಪನೇಸಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥಿತಾ, ತೇನ ನ ತಂ ವಿತ್ಥಾರಯಿಸ್ಸಾಮ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಸಾ ವಿತ್ಥಾರತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    146.Āyatanapaṇṇattīsūti āyatanapaññāpanāsu. Idāni tā āyatanapaññattiyo dassento chayimāni, bhantetiādimāha. Āyatanakathā panesā visuddhimagge vitthārena kathitā, tena na taṃ vitthārayissāma, tasmā tattha vuttanayeneva sā vitthārato veditabbā.

    ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ , ಭನ್ತೇ, ಆಯತನಪಣ್ಣತ್ತೀಸೂತಿ ಯಾಯಂ ಆಯತನಪಣ್ಣತ್ತೀಸು ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಬಾಹಿರವವತ್ಥಾನಾದಿವಸೇನ ಏವಂ ದೇಸನಾ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।

    Etadānuttariyaṃ, bhante, āyatanapaṇṇattīsūti yāyaṃ āyatanapaṇṇattīsu ajjhattikabāhiravavatthānādivasena evaṃ desanā, etadānuttariyaṃ. Sesaṃ vuttanayameva.

    ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Gabbhāvakkantidesanāvaṇṇanā

    ೧೪೭. ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತೀಸೂತಿ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕಮನೇಸು। ತಾ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚತಸ್ಸೋ ಇಮಾ, ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಸಮ್ಪಜಾನೋತಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ। ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮತೀತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪವಿಸತಿ। ಠಾತೀತಿ ವಸತಿ। ನಿಕ್ಖಮತೀತಿ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ ಅಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋವ ನಿಕ್ಖಮತಿ। ಅಯಂ ಪಠಮಾತಿ ಅಯಂ ಪಕತಿಲೋಕಿಯಮನುಸ್ಸಾನಂ ಪಠಮಾ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ।

    147.Gabbhāvakkantīsūti gabbhokkamanesu. Tā gabbhāvakkantiyo dassento catasso imā, bhantetiādimāha. Tattha asampajānoti ajānanto sammūḷho hutvā. Mātukucchiṃ okkamatīti paṭisandhivasena pavisati. Ṭhātīti vasati. Nikkhamatīti nikkhamantopi asampajāno sammūḷhova nikkhamati. Ayaṃ paṭhamāti ayaṃ pakatilokiyamanussānaṃ paṭhamā gabbhāvakkanti.

    ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮತೀತಿ ಓಕ್ಕಮನ್ತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಅಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಹುತ್ವಾ ಓಕ್ಕಮತಿ।

    Sampajāno mātukucchiṃ okkamatīti okkamanto sampajāno asammūḷho hutvā okkamati.

    ಅಯಂ ದುತಿಯಾತಿ ಅಯಂ ಅಸೀತಿಮಹಾಥೇರಾನಂ ಸಾವಕಾನಂ ದುತಿಯಾ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ। ತೇ ಹಿ ಪವಿಸನ್ತಾವ ಜಾನನ್ತಿ, ವಸನ್ತಾ ಚ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾ ಚ ನ ಜಾನನ್ತಿ।

    Ayaṃdutiyāti ayaṃ asītimahātherānaṃ sāvakānaṃ dutiyā gabbhāvakkanti. Te hi pavisantāva jānanti, vasantā ca nikkhamantā ca na jānanti.

    ಅಯಂ ತತಿಯಾತಿ ಅಯಂ ದ್ವಿನ್ನಞ್ಚ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಞ್ಚ ತತಿಯಾ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ। ತೇ ಕಿರ ಕಮ್ಮಜೇಹಿ ವಾತೇಹಿ ಅಧೋಸಿರಾ ಉದ್ಧಂಪಾದಾ ಅನೇಕಸತಪೋರಿಸೇ ಪಪಾತೇ ವಿಯ ಯೋನಿಮುಖೇ ಖಿತ್ತಾ ತಾಳಚ್ಛಿಗ್ಗಳೇನ ಹತ್ಥೀ ವಿಯ ಸಮ್ಬಾಧೇನ ಯೋನಿಮುಖೇನ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ ಅನನ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ತೇನ ನೇಸಂ ‘‘ಮಯಂ ನಿಕ್ಖಮಮ್ಹಾ’’ತಿ ಸಮ್ಪಜಾನತಾ ನ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಪೂರಿತಪಾರಮೀನಮ್ಪಿ ಚ ಸತ್ತಾನಂ ಏವರೂಪೇ ಠಾನೇ ಮಹನ್ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಲಮೇವ ಗಬ್ಭಾವಾಸೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಿತುಂ ಅಲಂ ವಿರಜ್ಜಿತುಂ।

    Ayaṃ tatiyāti ayaṃ dvinnañca aggasāvakānaṃ paccekabodhisattānañca tatiyā gabbhāvakkanti. Te kira kammajehi vātehi adhosirā uddhaṃpādā anekasataporise papāte viya yonimukhe khittā tāḷacchiggaḷena hatthī viya sambādhena yonimukhena nikkhamamānā anantaṃ dukkhaṃ pāpuṇanti. Tena nesaṃ ‘‘mayaṃ nikkhamamhā’’ti sampajānatā na hoti. Evaṃ pūritapāramīnampi ca sattānaṃ evarūpe ṭhāne mahantaṃ dukkhaṃ uppajjatīti alameva gabbhāvāse nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ.

    ಅಯಂ ಚತುತ್ಥಾತಿ ಅಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ಚತುತ್ಥಾ ಗಬ್ಭಾವಕ್ಕನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಹಿ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಾಪಿ ಜಾನನ್ತಿ, ತತ್ಥ ವಸನ್ತಾಪಿ ಜಾನನ್ತಿ, ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾಪಿ ಜಾನನ್ತಿ, ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇಪಿ ಚ ತೇ ಕಮ್ಮಜವಾತಾ ಉದ್ಧಂಪಾದೇ ಅಧೋಸಿರೇ ಕತ್ವಾ ಖಿಪಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ದ್ವೇ ಹತ್ಥೇ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖೀನಿ ಉಮ್ಮೀಲೇತ್ವಾ ಠಿತಕಾವ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಿ। ಭವಗ್ಗಂ ಉಪಾದಾಯ ಅವೀಚಿಅನ್ತರೇ ಅಞ್ಞೋ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಸಮ್ಪಜಾನೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇ। ತೇನೇವ ನೇಸಂ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮನಕಾಲೇ ಚ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಚ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತು ಕಮ್ಪತೀತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Ayaṃ catutthāti ayaṃ sabbaññubodhisattānaṃ vasena catutthā gabbhāvakkanti. Sabbaññubodhisattā hi mātukucchismiṃ paṭisandhiṃ gaṇhantāpi jānanti, tattha vasantāpi jānanti, nikkhamantāpi jānanti, nikkhamanakālepi ca te kammajavātā uddhaṃpāde adhosire katvā khipituṃ na sakkonti, dve hatthe pasāretvā akkhīni ummīletvā ṭhitakāva nikkhamanti. Bhavaggaṃ upādāya avīciantare añño tīsu kālesu sampajāno nāma natthi ṭhapetvā sabbaññubodhisatte. Teneva nesaṃ mātukucchiṃ okkamanakāle ca nikkhamanakāle ca dasasahassilokadhātu kampatīti. Sesamettha vuttanayeneva veditabbaṃ.

    ಆದೇಸನವಿಧಾದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Ādesanavidhādesanāvaṇṇanā

    ೧೪೮. ಆದೇಸನವಿಧಾಸೂತಿ ಆದೇಸನಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು। ಇದಾನಿ ತಾ ಆದೇಸನವಿಧಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಚತಸ್ಸೋ ಇಮಾತಿಆದಿಮಾಹ। ನಿಮಿತ್ತೇನ ಆದಿಸತೀತಿ ಆಗತನಿಮಿತ್ತೇನ ಗತನಿಮಿತ್ತೇನ ಠಿತನಿಮಿತ್ತೇನ ವಾ ಇದಂ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಕಥೇತಿ।

    148.Ādesanavidhāsūti ādesanakoṭṭhāsesu. Idāni tā ādesanavidhā dassento catasso imātiādimāha. Nimittena ādisatīti āgatanimittena gatanimittena ṭhitanimittena vā idaṃ nāma bhavissatīti katheti.

    ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ರಾಜಾ ತಿಸ್ಸೋ ಮುತ್ತಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರೋಹಿತಂ ಪುಚ್ಛಿ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ, ಆಚರಿಯ, ಹತ್ಥೇ’’ತಿ? ಸೋ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ಏಕಾ ಸರಬೂ ‘‘ಮಕ್ಖಿಕಂ ಗಹೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಕ್ಖನ್ದಿ, ಗಹಣಕಾಲೇ ಮಕ್ಖಿಕಾ ಪಲಾತಾ, ಸೋ ಮಕ್ಖಿಕಾಯ ಮುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಮುತ್ತಾ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ಮುತ್ತಾ ತಾವ ಹೋತು, ಕತಿ ಮುತ್ತಾತಿ? ಸೋ ಪುನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ಅಥ ಅವಿದೂರೇ ಕುಕ್ಕುಟೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಆಹ। ಏವಂ ಏಕಚ್ಚೋ ಆಗತನಿಮಿತ್ತೇನ ಕಥೇತಿ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಗತಠಿತನಿ ಮಿತ್ತೇಹಿಪಿ ಕಥನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Tatridaṃ vatthu – eko rājā tisso muttā gahetvā purohitaṃ pucchi ‘‘kiṃ me, ācariya, hatthe’’ti? So ito cito ca olokesi. Tena ca samayena ekā sarabū ‘‘makkhikaṃ gahessāmī’’ti pakkhandi, gahaṇakāle makkhikā palātā, so makkhikāya muttattā ‘‘muttā mahārājā’’ti āha. Muttā tāva hotu, kati muttāti? So puna nimittaṃ olokesi. Atha avidūre kukkuṭo tikkhattuṃ saddaṃ nicchāresi. Brāhmaṇo ‘‘tisso mahārājā’’ti āha. Evaṃ ekacco āgatanimittena katheti. Etenupāyena gataṭhitani mittehipi kathanaṃ veditabbaṃ.

    ಅಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಯಕ್ಖಪಿಸಾಚಾದೀನಂ। ದೇವತಾನನ್ತಿ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕಾದೀನಂ। ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಾನಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ। ವಿತಕ್ಕವಿಪ್ಫಾರಸದ್ದನ್ತಿ ವಿತಕ್ಕವಿಪ್ಫಾರವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಾನಂ ಸುತ್ತಪಮತ್ತಾದೀನಂ ಸದ್ದಂ। ಸುತ್ವಾತಿ ತಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ। ಯಂ ವಿತಕ್ಕಯತೋ ತಸ್ಸ ಸೋ ಸದ್ದೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ‘‘ಏವಮ್ಪಿ ತೇ ಮನೋ’’ತಿ ಆದಿಸತಿ। ಮನೋಸಙ್ಖಾರಾ ಪಣಿಹಿತಾತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಟ್ಠಪಿತಾ। ವಿತಕ್ಕೇಸ್ಸತೀತಿ ವಿತಕ್ಕಯಿಸ್ಸತಿ ಪವತ್ತೇಸ್ಸತೀತಿ ಪಜಾನಾತಿ। ಜಾನನ್ತೋ ಚ ಆಗಮನೇನ ಜಾನಾತಿ, ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಜಾನಾತಿ, ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ। ಆಗಮನೇನ ಜಾನಾತಿ ನಾಮ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಕಾಲೇಯೇವ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಏಸ ಕಸಿಣಭಾವನಂ ಆರದ್ಧೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ವಾ…ಪೇ॰… ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತೀತಿ ಜಾನಾತಿ। ಪುಬ್ಬಭಾಗೇನ ಜಾನಾತಿ ನಾಮ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಆರದ್ಧಾಯೇವ ಜಾನಾತಿ, ಯೇನಾಕಾರೇನ ಏಸ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರದ್ಧೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತಿ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತೀತಿ ಜಾನಾತಿ। ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಜಾನಾತಿ ನಾಮ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಇಮಸ್ಸ ಮನೋಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಟ್ಠಪಿತಾ, ಇಮಸ್ಸ ನಾಮ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಾ ಇಮಂ ನಾಮ ವಿತಕ್ಕಂ ವಿತಕ್ಕೇಸ್ಸತಿ। ಇತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಏತಸ್ಸ ಹಾನಭಾಗಿಯೋ ವಾ ಸಮಾಧಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಠಿತಿಭಾಗಿಯೋ ವಾ ವಿಸೇಸಭಾಗಿಯೋ ವಾ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯೋ ವಾ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸತೀತಿ ಜಾನಾತಿ।

    Amanussānanti yakkhapisācādīnaṃ. Devatānanti cātumahārājikādīnaṃ. Saddaṃ sutvāti aññassa cittaṃ ñatvā kathentānaṃ saddaṃ sutvā. Vitakkavipphārasaddanti vitakkavipphāravasena uppannaṃ vippalapantānaṃ suttapamattādīnaṃ saddaṃ. Sutvāti taṃ saddaṃ sutvā. Yaṃ vitakkayato tassa so saddo uppanno, tassa vasena ‘‘evampi te mano’’ti ādisati. Manosaṅkhārā paṇihitāti cittasaṅkhārā suṭṭhapitā. Vitakkessatīti vitakkayissati pavattessatīti pajānāti. Jānanto ca āgamanena jānāti, pubbabhāgena jānāti, antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti. Āgamanena jānāti nāma kasiṇaparikammakāleyeva yenākārena esa kasiṇabhāvanaṃ āraddho paṭhamajjhānaṃ vā…pe… catutthajjhānaṃ vā aṭṭhasamāpattiyo vā nibbattessatīti jānāti. Pubbabhāgena jānāti nāma samathavipassanāya āraddhāyeva jānāti, yenākārena esa vipassanaṃ āraddho sotāpattimaggaṃ vā nibbattessati, sakadāgāmimaggaṃ vā nibbattessati, anāgāmimaggaṃ vā nibbattessati, arahattamaggaṃ vā nibbattessatīti jānāti. Antosamāpattiyaṃ cittaṃ oloketvā jānāti nāma yenākārena imassa manosaṅkhārā suṭṭhapitā, imassa nāma cittassa anantarā imaṃ nāma vitakkaṃ vitakkessati. Ito vuṭṭhitassa etassa hānabhāgiyo vā samādhi bhavissati, ṭhitibhāgiyo vā visesabhāgiyo vā nibbedhabhāgiyo vā abhiññāyo vā nibbattessatīti jānāti.

    ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಲಾಭೀ ಪುಥುಜ್ಜನಾನಂಯೇವ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ನ ಅರಿಯಾನಂ। ಅರಿಯೇಸುಪಿ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ಹೇಟ್ಠಿಮೋ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಉಪರಿಮಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ, ಉಪರಿಮೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಿಮಸ್ಸ ಜಾನಾತಿ। ಏತೇಸು ಚ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಕದಾಗಾಮೀ, ಅನಾಗಾಮೀ, ಅರಹಾ, ಅರಹತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಉಪರಿಮೋ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಹೇಟ್ಠಿಮಾ ಸಮಾಪತ್ತಿ ತತ್ರುಪಪತ್ತಿಯೇವ ಹೋತಿ। ತಥೇವ ತಂ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಏಕಂಸೇನ ತಥೇವ ಹೋತಿ। ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣವಸೇನ ಞಾತಞ್ಹಿ ಅಞ್ಞಥಾಭಾವೀ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Tattha puthujjano cetopariyañāṇalābhī puthujjanānaṃyeva cittaṃ jānāti, na ariyānaṃ. Ariyesupi heṭṭhimo heṭṭhimo uparimassa uparimassa cittaṃ na jānāti, uparimo pana heṭṭhimassa jānāti. Etesu ca sotāpanno sotāpattiphalasamāpattiṃ samāpajjati. Sakadāgāmī, anāgāmī, arahā, arahattaphalasamāpattiṃ samāpajjati. Uparimo heṭṭhimaṃ na samāpajjati. Tesañhi heṭṭhimā heṭṭhimā samāpatti tatrupapattiyeva hoti. Tatheva taṃ hotīti idaṃ ekaṃsena tatheva hoti. Cetopariyañāṇavasena ñātañhi aññathābhāvī nāma natthi. Sesaṃ purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Dassanasamāpattidesanāvaṇṇanā

    ೧೪೯. ಆತಪ್ಪಮನ್ವಾಯಾತಿಆದಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ಆತಪ್ಪನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ। ತದೇವ ಪದಹಿತಬ್ಬತೋ ಪಧಾನಂ। ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಅನುಯೋಗೋ। ಅಪ್ಪಮಾದನ್ತಿ ಸತಿಅವಿಪ್ಪವಾಸಂ। ಸಮ್ಮಾಮನಸಿಕಾರನ್ತಿ ಅನಿಚ್ಚೇ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿಆದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಂ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರಂ। ಚೇತೋಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಧಿಂ। ಅಯಂ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತೀತಿ ಅಯಂ ದ್ವತ್ತಿಂ ಸಾಕಾರಂ ಪಟಿಕೂಲತೋ ಮನಸಿಕತ್ವಾ ಪಟಿಕೂಲದಸ್ಸನವಸೇನ ಉಪ್ಪಾದಿತಾ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ ನಾಮ, ಸಚೇ ಪನ ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನೇವ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ।

    149.Ātappamanvāyātiādi brahmajāle vitthāritameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo, ātappanti vīriyaṃ. Tadeva padahitabbato padhānaṃ. Anuyuñjitabbato anuyogo.Appamādanti satiavippavāsaṃ. Sammāmanasikāranti anicce aniccantiādivasena pavattaṃ upāyamanasikāraṃ. Cetosamādhinti paṭhamajjhānasamādhiṃ. Ayaṃ paṭhamā dassanasamāpattīti ayaṃ dvattiṃ sākāraṃ paṭikūlato manasikatvā paṭikūladassanavasena uppāditā paṭhamajjhānasamāpatti paṭhamā dassanasamāpatti nāma, sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sotāpanno hoti, ayaṃ nippariyāyeneva paṭhamā dassanasamāpatti.

    ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಚಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಚ। ಛವಿಮಂಸಲೋಹಿತನ್ತಿ ಛವಿಞ್ಚ ಮಂಸಞ್ಚ ಲೋಹಿತಞ್ಚ। ಅಟ್ಠಿಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತೀತಿ ಅಟ್ಠಿ ಅಟ್ಠೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖತಿ। ಅಟ್ಠಿ ಅಟ್ಠೀತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಾ ಅಟ್ಠಿಆರಮ್ಮಣಾ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಪಾದಕಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿ ದುತಿಯಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ ನಾಮ। ಸಚೇ ಪನ ತಂ ಝಾನಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ। ಅಯಂ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ದುತಿಯಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ। ಕಾಳವಲ್ಲವಾಸೀ ಸುಮತ್ಥೇರೋ ಪನ ‘‘ಯಾವ ತತಿಯಮಗ್ಗಾ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಆಹ।

    Atikkamma cāti atikkamitvā ca. Chavimaṃsalohitanti chaviñca maṃsañca lohitañca. Aṭṭhiṃ paccavekkhatīti aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhati. Aṭṭhi aṭṭhīti paccavekkhitvā uppāditā aṭṭhiārammaṇā dibbacakkhupādakajjhānasamāpatti dutiyā dassanasamāpatti nāma. Sace pana taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā sakadāgāmimaggaṃ nibbatteti. Ayaṃ nippariyāyena dutiyā dassanasamāpatti. Kāḷavallavāsī sumatthero pana ‘‘yāva tatiyamaggā vaṭṭatī’’ti āha.

    ವಿಞ್ಞಾಣಸೋತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ। ಉಭಯತೋ ಅಬ್ಬೋಚ್ಛಿನ್ನನ್ತಿ ದ್ವೀಹಿಪಿ ಭಾಗೇಹಿ ಅಚ್ಛಿನ್ನಂ। ಇಧ ಲೋಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಞ್ಚಾತಿ ಛನ್ದರಾಗವಸೇನ ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಚ ಲೋಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಮ್ಮತೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇಧ ಲೋಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ। ಕಮ್ಮಭವಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತಂ ಪರಲೋಕೇ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ? ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಕಥಿತಂ। ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಞ್ಹಿ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ತತಿಯಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ ನಾಮ।

    Viññāṇasotanti viññāṇameva. Ubhayato abbocchinnanti dvīhipi bhāgehi acchinnaṃ. Idha loke patiṭṭhitañcāti chandarāgavasena imasmiñca loke patiṭṭhitaṃ. Dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato upagacchantaṃ idha loke patiṭṭhitaṃ nāma. Kammabhavaṃ ākaḍḍhantaṃ paraloke patiṭṭhitaṃ nāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Sekkhaputhujjanānañhi cetopariyañāṇaṃ tatiyā dassanasamāpatti nāma.

    ಇಧ ಲೋಕೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಞ್ಚಾತಿ ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗತ್ತಾ ಇಧಲೋಕೇ ಚ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ। ದುತಿಯಪದೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಮ್ಮತೋ ನ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಂ ಇಧ ಲೋಕೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ। ಕಮ್ಮಭವಂ ಅನಾಕಡ್ಢನ್ತಂ ಪರಲೋಕೇ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ನಾಮ। ಇಮಿನಾ ಕಿಂ ಕಥಿತಂ? ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಕಥಿತಂ। ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಹಿ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಚತುತ್ಥಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ ನಾಮ।

    Idha loke appatiṭṭhitañcāti nicchandarāgattā idhaloke ca appatiṭṭhitaṃ. Dutiyapadepi eseva nayo. Kammaṃ vā kammato na upagacchantaṃ idha loke appatiṭṭhitaṃ nāma. Kammabhavaṃ anākaḍḍhantaṃ paraloke appatiṭṭhitaṃ nāma. Iminā kiṃ kathitaṃ? Khīṇāsavassa cetopariyañāṇaṃ kathitaṃ. Khīṇāsavassa hi cetopariyañāṇaṃ catutthā dassanasamāpatti nāma.

    ಅಪಿಚ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರೇ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಪಿ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ। ಅಟ್ಠಿಆರಮ್ಮಣೇ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾ ದುತಿಯಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ। ಸೇಕ್ಖಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಂ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣನ್ತಿ ಇದಂ ಪದದ್ವಯಂ ನಿಚ್ಚಲಮೇವ। ಅಪರೋ ನಯೋ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ । ದುತಿಯಜ್ಝಾನಂ ದುತಿಯಾ। ತತಿಯಜ್ಝಾನಂ ತತಿಯಾ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಂ ಚತುತ್ಥಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ। ತಥಾ ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ಪಠಮಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತಿ। ದುತಿಯಮಗ್ಗೋ ದುತಿಯಾ। ತತಿಯಮಗ್ಗೋ ತತಿಯಾ। ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೋ ಚತುತ್ಥಾ ದಸ್ಸನಸಮಾಪತ್ತೀತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Apica dvattiṃsākāre āraddhavipassanāpi paṭhamā dassanasamāpatti. Aṭṭhiārammaṇe āraddhavipassanā dutiyā dassanasamāpatti. Sekkhaputhujjanānaṃ cetopariyañāṇaṃ khīṇāsavassa cetopariyañāṇanti idaṃ padadvayaṃ niccalameva. Aparo nayo paṭhamajjhānaṃ paṭhamā dassanasamāpatti . Dutiyajjhānaṃ dutiyā. Tatiyajjhānaṃ tatiyā. Catutthajjhānaṃ catutthā dassanasamāpatti. Tathā paṭhamamaggo paṭhamā dassanasamāpatti. Dutiyamaggo dutiyā. Tatiyamaggo tatiyā. Catutthamaggo catutthā dassanasamāpattīti. Sesamettha purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಪುಗ್ಗಲಪಣ್ಣತ್ತಿದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Puggalapaṇṇattidesanāvaṇṇanā

    ೧೫೦. ಪುಗ್ಗಲಪಣ್ಣತ್ತೀಸೂತಿ ಲೋಕವೋಹಾರವಸೇನ ‘‘ಸತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನರೋ ಪೋಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಾಸು ಲೋಕಪಞ್ಞತ್ತೀಸು। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ದ್ವೇ ಕಥಾ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ, ಪರಮತ್ಥಕಥಾತಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೩೯-೪೪೩) ವಿತ್ಥಾರಿತಾ।

    150.Puggalapaṇṇattīsūti lokavohāravasena ‘‘satto puggalo naro poso’’ti evaṃ paññāpetabbāsu lokapaññattīsu. Buddhānañhi dve kathā sammutikathā, paramatthakathāti poṭṭhapādasutte (dī. ni. aṭṭha. 1.439-443) vitthāritā.

    ತತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಪಣ್ಣತ್ತೀಸೂತಿ ಅಯಂ ಸಮ್ಮುತಿಕಥಾ। ಇದಾನಿ ಯೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಪಞ್ಞಪೇನ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲಪಣ್ಣತ್ತೀಸು ಭಗವಾ ಅನುತ್ತರೋ ಹೋತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸತ್ತಿಮೇ ಭನ್ತೇ ಪುಗ್ಗಲಾ। ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋತಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತೋ, ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಕಾಯತೋ ವಿಮುತ್ತೋ, ಮಗ್ಗೇನ ನಾಮಕಾಯತೋ। ಸೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಏಕೇಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಾನಂ, ಚತುನ್ನಂ, ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಅನಾಗಾಮಿನೋ ಚ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ।

    Tattha puggalapaṇṇattīsūti ayaṃ sammutikathā. Idāni ye puggale paññapento puggalapaṇṇattīsu bhagavā anuttaro hoti, te dassento sattime bhante puggalā. Ubhatobhāgavimuttotiādimāha. Tattha ubhatobhāgavimuttoti dvīhi bhāgehi vimutto, arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto, maggena nāmakāyato. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattappattānaṃ, catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattappattaanāgāmino ca vasena pañcavidho hoti.

    ಪಾಳಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೪) ಏವಂ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭಿನೋ ವಸೇನ ಆಗತಾ। ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ। ಸೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಚ, ಚತೂಹಿ ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಇಮೇಸಂ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋವ ಹೋತಿ।

    Pāḷi panettha ‘‘katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto? Idhekacco puggalo aṭṭhavimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā hontī’’ti (dhātu. 24) evaṃ aṭṭhavimokkhalābhino vasena āgatā. Paññāya vimuttoti paññāvimutto. So sukkhavipassako ca, catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattā cattāro cāti imesaṃ vasena pañcavidhova hoti.

    ಪಾಳಿ ಪನೇತ್ಥ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನೇವ ಆಗತಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೫)।

    Pāḷi panettha aṭṭhavimokkhapaṭikkhepavaseneva āgatā. Yathāha ‘‘na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati. Paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo paññāvimutto’’ti (dhātu. 25).

    ಫುಟ್ಠನ್ತಂ ಸಚ್ಛಿ ಕರೋತೀತಿ ಕಾಯಸಕ್ಖಿ। ಸೋ ಝಾನಫಸ್ಸಂ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ಪಚ್ಛಾ ನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಟ್ಠಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ’’ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೬)।

    Phuṭṭhantaṃ sacchi karotīti kāyasakkhi. So jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikaroti, so sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hotīti veditabbo. Tenevāha ‘‘idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo kāyasakkhī’’ti (dhātu. 26).

    ದಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ। ತತ್ರಿದಂ ಸಙ್ಖೇಪಲಕ್ಖಣಂ, ದುಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಖೋ ನಿರೋಧೋತಿ ಞಾತಂ ಹೋತಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಿದಿತಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಪಸ್ಸಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ। ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸೋಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖಿ ವಿಯ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾ ಚಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ವೋಚರಿತಾ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೭)।

    Diṭṭhantaṃ pattoti diṭṭhippatto. Tatridaṃ saṅkhepalakkhaṇaṃ, dukkhā saṅkhārā sukho nirodhoti ñātaṃ hoti diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāyāti diṭṭhippatto. Vitthārato panesopi kāyasakkhi viya chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo diṭṭhippatto’’ti (dhātu. 27).

    ಸದ್ಧಾಯ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ। ಸೋಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾ ಚಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾ ಪಞ್ಞಾಯ ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ ವೋಚರಿತಾ, ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ಚ ಖೋ ಯಥಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ (ಧಾತು॰ ೨೮)। ಏತೇಸು ಹಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ, ಓಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ, ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೋ ಹೋತಿ। ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದಕಂ ಞಾಣಂ ಅದನ್ಧಂ ತಿಖಿಣಂ ಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ನಾತಿತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ನ ಸೀಘಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವತರೋ ವಾಯಾಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ। ಯಥಾ ಪನ ಅತಿನಿಸಿತೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಸೀಘಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವತರಂ ವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತಿ, ಏವರೂಪಾ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    Saddhāya vimuttoti saddhāvimutto. Sopi vuttanayeneva chabbidho hoti. Tenevāha – ‘‘idhekacco puggalo idaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhasamudayoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhoti yathābhūtaṃ pajānāti, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti yathābhūtaṃ pajānāti, tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti no ca kho yathā diṭṭhippattassa. Ayaṃ vuccati puggalo saddhāvimutto’’ti (dhātu. 28). Etesu hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya, okappentassa viya, adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti. Diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakaṃ ñāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma nātitikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi na sīghaṃ vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti, evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana atinisitena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavataraṃ vāyāmakiccaṃ na hoti, evarūpā paññāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā.

    ಧಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ಧಾನುಸಾರಿಮ್ಹಿಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ಉಭೋಪೇತೇ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಾಯೇವ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಪಞ್ಞಾವಾಹಿಂ ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ’’ತಿ।

    Dhammaṃ anussaratīti dhammānusārī. Dhammoti paññā, paññāpubbaṅgamaṃ maggaṃ bhāvetīti attho. Saddhānusārimhipi eseva nayo, ubhopete sotāpattimaggaṭṭhāyeva. Vuttampi cetaṃ ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo dhammānusārī’’ti.

    ತಥಾ ‘‘ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಹೋತಿ , ಸದ್ಧಾವಾಹಿಂ ಸದ್ಧಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಭಾವೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ’’ತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರತೋ ಪನೇಸಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾದಿಕಥಾ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಞಾಭಾವನಾಧಿಕಾರೇ ವುತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Tathā ‘‘yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti , saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti. Ayaṃ vuccati puggalo saddhānusārī’’ti. Ayamettha saṅkhepo, vitthārato panesā ubhatobhāgavimuttādikathā visuddhimagge paññābhāvanādhikāre vuttā. Tasmā tattha vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಪಧಾನದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Padhānadesanāvaṇṇanā

    ೧೫೧. ಪಧಾನೇಸೂತಿ ಇಧ ಪದಹನವಸೇನ ‘‘ಸತ್ತ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಪಧಾನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ತೇಸಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    151.Padhānesūti idha padahanavasena ‘‘satta bojjhaṅgā padhānā’’ti vuttā. Tesaṃ vitthārakathā mahāsatipaṭṭhāne vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಪಟಿಪದಾದೇಸನಾವಣ್ಣನಾ

    Paṭipadādesanāvaṇṇanā

    ೧೫೨. ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಾದೀಸು ಅಯಂ ವಿತ್ಥಾರನಯೋ – ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ? ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಸಮಾಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದನ್ಧಂ ತಂ ಠಾನಂ ಅಭಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಅಮೋಹೋ ಧಮ್ಮವಿಚಯೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ? ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಸಮಾಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಂ ತಂ ಠಾನಂ ಅಭಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ದುಕ್ಖಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸುಖಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ? ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅಕಸಿರೇನ ಸಮಾಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ದನ್ಧಂ ತಂ ಠಾನಂ ಅಭಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಪಟಿಪದಾ ದನ್ಧಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ। ತತ್ಥ ಕತಮಾ ಸುಖಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ? ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಅಕಸಿರೇನ ಸಮಾಧಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಸ್ಸ ಖಿಪ್ಪಂ ತಂ ಠಾನಂ ಅಭಿಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಯಾ ಪಞ್ಞಾ ಪಜಾನನಾ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸುಖಪಟಿಪದಾ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞಾ ಪಞ್ಞಾ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೮೦೧)। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವುತ್ತೋ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    152.Dukkhapaṭipadādīsu ayaṃ vitthāranayo – ‘‘tattha katamā dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā? Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… amoho dhammavicayo sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhapaṭipadā dandhābhiññā paññā. Tattha katamā dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā? Dukkhena kasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati dukkhapaṭipadā khippābhiññā paññā. Tattha katamā sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā? Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa dandhaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhapaṭipadā dandhābhiññā paññā. Tattha katamā sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā? Akicchena akasirena samādhiṃ uppādentassa khippaṃ taṃ ṭhānaṃ abhijānantassa yā paññā pajānanā…pe… sammādiṭṭhi, ayaṃ vuccati sukhapaṭipadā khippābhiññā paññā’’ti (vibha. 801). Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana visuddhimagge vutto. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Bhassasamācārādivaṇṇanā

    ೧೫೩. ನ ಚೇವ ಮುಸಾವಾದೂಪಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರೇ ಠಿತೋಪಿ ಕಥಾಮಗ್ಗಂ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತೋಪಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಭಿಕ್ಖು ನ ಚೇವ ಮುಸಾವಾದೂಪಸಞ್ಹಿತಂ ಭಾಸತಿ। ಅಟ್ಠ ಅನರಿಯವೋಹಾರೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಅರಿಯವೋಹಾರಯುತ್ತಮೇವ ಭಾಸತಿ। ನ ಚ ವೇಭೂತಿಯನ್ತಿ ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರೇ ಠಿತೋಪಿ ಭೇದಕರವಾಚಂ ನ ಭಾಸತಿ। ನ ಚ ಪೇಸುಣಿಯನ್ತಿ ತಸ್ಸಾಯೇವೇತಂ ವೇವಚನಂ। ವೇಭೂತಿಯವಾಚಾ ಹಿ ಪಿಯಭಾವಸ್ಸ ಸುಞ್ಞಕರಣತೋ ‘‘ಪೇಸುಣಿಯ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ನಾಮಮೇವಸ್ಸಾ ಏತನ್ತಿ ಮಹಾಸೀವತ್ಥೇರೋ ಅವೋಚ। ನ ಚ ಸಾರಮ್ಭಜನ್ತಿ ಸಾರಮ್ಭಜಾ ಚ ಯಾ ವಾಚಾ, ತಞ್ಚ ನ ಭಾಸತಿ। ‘‘ತ್ವಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತ್ವಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ ತವಾಚರಿಯೋ ದುಸ್ಸೀಲೋ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ತುಯ್ಹಂ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಅಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ಗತೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಬಹಿದ್ಧಾ ವಿಕ್ಖೇಪಕಥಾಪವತ್ತಂ ವಾ ಕರಣುತ್ತರಿಯವಾಚಂ ನ ಭಾಸತಿ। ಜಯಾಪೇಕ್ಖೋತಿ ಜಯಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಹುತ್ವಾ, ಯಥಾ ಹತ್ಥಕೋ ಸಕ್ಯಪುತ್ತೋ ತಿತ್ಥಿಯಾ ನಾಮ ಧಮ್ಮೇನಪಿ ಅಧಮ್ಮೇನಪಿ ಜೇತಬ್ಬಾತಿ ಸಚ್ಚಾಲಿಕಂ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಭಾಸತಿ, ಏವಂ ಜಯಾಪೇಕ್ಖೋ ಜಯಪುರೇಕ್ಖಾರೋ ಹುತ್ವಾ ನ ಭಾಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮನ್ತಾ ಮನ್ತಾ ಚ ವಾಚಂ ಭಾಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮನ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಮನ್ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ। ಪುನ ಮನ್ತಾತಿ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ದಿವಸಭಾಗಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಯುತ್ತಕಥಮೇವ ಕಥೇತೀತಿ। ನಿಧಾನವತಿನ್ತಿ ಹದಯೇಪಿ ನಿದಹಿತಬ್ಬಯುತ್ತಂ। ಕಾಲೇನಾತಿ ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾಲೇನ।

    153.Na ceva musāvādūpasañhitanti bhassasamācāre ṭhitopi kathāmaggaṃ anupacchinditvā kathentopi idhekacco bhikkhu na ceva musāvādūpasañhitaṃ bhāsati. Aṭṭha anariyavohāre vajjetvā aṭṭha ariyavohārayuttameva bhāsati. Naca vebhūtiyanti bhassasamācāre ṭhitopi bhedakaravācaṃ na bhāsati. Na ca pesuṇiyanti tassāyevetaṃ vevacanaṃ. Vebhūtiyavācā hi piyabhāvassa suññakaraṇato ‘‘pesuṇiya’’nti vuccati. Nāmamevassā etanti mahāsīvatthero avoca. Na ca sārambhajanti sārambhajā ca yā vācā, tañca na bhāsati. ‘‘Tvaṃ dussīlo’’ti vutte, ‘‘tvaṃ dussīlo tavācariyo dussīlo’’ti vā, ‘‘tuyhaṃ āpattī’’ti vutte, ‘‘ahaṃ piṇḍāya caritvā pāṭaliputtaṃ gato’’tiādinā nayena bahiddhā vikkhepakathāpavattaṃ vā karaṇuttariyavācaṃ na bhāsati. Jayāpekkhoti jayapurekkhāro hutvā, yathā hatthako sakyaputto titthiyā nāma dhammenapi adhammenapi jetabbāti saccālikaṃ yaṃkiñci bhāsati, evaṃ jayāpekkho jayapurekkhāro hutvā na bhāsatīti attho. Mantā mantā ca vācaṃ bhāsatīti ettha mantāti vuccati paññā, mantāya paññāya. Puna mantāti upaparikkhitvā. Idaṃ vuttaṃ hoti, bhassasamācāre ṭhito divasabhāgampi kathento paññāya upaparikkhitvā yuttakathameva kathetīti. Nidhānavatinti hadayepi nidahitabbayuttaṃ. Kālenāti yuttapattakālena.

    ಏವಂ ಭಾಸಿತಾ ಹಿ ವಾಚಾ ಅಮುಸಾ ಚೇವ ಹೋತಿ ಅಪಿಸುಣಾ ಚ ಅಫರುಸಾ ಚ ಅಸಠಾ ಚ ಅಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಚ। ಏವರೂಪಾ ಚ ಅಯಂ ವಾಚಾ ಚತುಸಚ್ಚನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ದಸಕಥಾವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ತೇರಸಧುತಙ್ಗನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ಸತ್ತತ್ತಿಂಸಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ಮಗ್ಗನಿಸ್ಸಿತಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನಾಹ ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಸ್ಸಸಮಾಚಾರೇತಿ ತಂ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Evaṃ bhāsitā hi vācā amusā ceva hoti apisuṇā ca apharusā ca asaṭhā ca asamphappalāpā ca. Evarūpā ca ayaṃ vācā catusaccanissitātipi sikkhattayanissitātipi dasakathāvatthunissitātipi terasadhutaṅganissitātipi sattattiṃsabodhipakkhiyadhammanissitātipi magganissitātipi vuccati. Tenāha etadānuttariyaṃ, bhante, bhassasamācāreti taṃ purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಸಚ್ಚೋ ಚಸ್ಸ ಸದ್ಧೋ ಚಾತಿ ಸೀಲಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಚ್ಚೋ ಚ ಭವೇಯ್ಯ ಸಚ್ಚಕಥೋ ಸದ್ಧೋ ಚ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನೋ। ನನು ಹೇಟ್ಠಾ ಸಚ್ಚಂ ಕಥಿತಮೇವ, ಇಧ ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ವುತ್ತನ್ತಿ? ಹೇಟ್ಠಾ ವಾಚಾಸಚ್ಚಂ ಕಥಿತಂ। ಸೀಲಾಚಾರೇ ಠಿತೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತಮಸೋ ಹಸನಕಥಾಯಪಿ ಮುಸಾವಾದಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಧ ವುತ್ತಂ। ಇದಾನಿ ಸೋ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ನ ಚ ಕುಹಕೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ‘‘ಕುಹಕೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಾನಿ।

    Sacco cassa saddho cāti sīlācāre ṭhito bhikkhu sacco ca bhaveyya saccakatho saddho ca saddhāsampanno. Nanu heṭṭhā saccaṃ kathitameva, idha kasmā puna vuttanti? Heṭṭhā vācāsaccaṃ kathitaṃ. Sīlācāre ṭhito pana bhikkhu antamaso hasanakathāyapi musāvādaṃ na karotīti dassetuṃ idha vuttaṃ. Idāni so dhammena samena jīvitaṃ kappetīti dassanatthaṃ na ca kuhakotiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘kuhako’’tiādīni brahmajāle vitthāritāni.

    ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೋ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞೂತಿ ಛಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭೋಜನೇಪಿ ಪಮಾಣಞ್ಞೂ। ಸಮಕಾರೀತಿ ಸಮಚಾರೀ, ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಮನಸಾ ಚ ಕಾಯವಙ್ಕಾದೀನಿ ಪಹಾಯ ಸಮಂ ಚರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತೋತಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಛ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ‘‘ದಿವಸಂ ಚಙ್ಕಮೇನ ನಿಸಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಜಾಗರಿಯಾನುಯೋಗಂ ಯುತ್ತಪ್ಪಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ। ಅತನ್ದಿತೋತಿ ನಿತ್ತನ್ದೀ ಕಾಯಾಲಸಿಯವಿರಹಿತೋ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋತಿ ಕಾಯಿಕವೀರಿಯೇನಾಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಗಣಸಙ್ಗಣಿಕಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಚತೂಸು ಇರಿಯಾಪಥೇಸು ಅಟ್ಠಆರಬ್ಭವತ್ಥುವಸೇನ ಏಕವಿಹಾರೀ। ಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನಾಪಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಿಲೇಸಸಙ್ಗಣಿಕಂ ಪಹಾಯ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಏಕವಿಹಾರೀ। ಅಪಿ ಚ ಯಥಾ ತಥಾ ಕಿಲೇಸುಪ್ಪತ್ತಿಂ ನಿವಾರೇನ್ತೋ ಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ। ಝಾಯೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನವಸೇನ ಝಾಯೀ। ಸತಿಮಾತಿ ಚಿರಕತಾದಿಅನುಸ್ಸರಣಸಮತ್ಥಾಯ ಸತಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।

    Indriyesu guttadvāro, bhojane mattaññūti chasu indriyesu guttadvāro bhojanepi pamāṇaññū. Samakārīti samacārī, kāyena vācāya manasā ca kāyavaṅkādīni pahāya samaṃ caratīti attho. Jāgariyānuyogamanuyuttoti rattindivaṃ cha koṭṭhāse katvā ‘‘divasaṃ caṅkamena nisajjāyā’’ti vuttanayeneva jāgariyānuyogaṃ yuttappayutto viharati. Atanditoti nittandī kāyālasiyavirahito. Āraddhavīriyoti kāyikavīriyenāpi āraddhavīriyo hoti, gaṇasaṅgaṇikaṃ vinodetvā catūsu iriyāpathesu aṭṭhaārabbhavatthuvasena ekavihārī. Cetasikavīriyenāpi āraddhavīriyo hoti, kilesasaṅgaṇikaṃ pahāya vinodetvā aṭṭhasamāpattivasena ekavihārī. Api ca yathā tathā kilesuppattiṃ nivārento cetasikavīriyena āraddhavīriyo hoti. Jhāyīti ārammaṇalakkhaṇūpanijjhānavasena jhāyī. Satimāti cirakatādianussaraṇasamatthāya satiyā samannāgato.

    ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋತಿ ವಾಕ್ಕರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚೇವ ಹೋತಿ ಪಟಿಭಾನಸಮ್ಪನ್ನೋ ಚ। ಯುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ಖೋ ಪನ ಹೋತಿ ನೋ ಮುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ। ಸೀಲಸಮಾಚಾರಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಠಿತಭಿಕ್ಖು ಮುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ನ ಹೋತಿ, ಯುತ್ತಪಟಿಭಾನೋ ಪನ ಹೋತಿ ವಙ್ಗೀಸತ್ಥೇರೋ ವಿಯ। ಗತಿಮಾತಿ ಗಮನಸಮತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಧಿತಿಮಾತಿ ಧಾರಣಸಮತ್ಥಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮತಿಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ಮತೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯ ನಾಮಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಞವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ತೀಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಪಞ್ಞಾವ ಕಥಿತಾ। ತತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣವೀರಿಯಂ ಕಥಿತಂ, ಇಧ ಬುದ್ಧವಚನಗಣ್ಹನವೀರಿಯಂ। ತಥಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ ಕಥಿತಾ, ಇಧ ಬುದ್ಧವಚನಗಣ್ಹನಪಞ್ಞಾ। ನ ಚ ಕಾಮೇಸು ಗಿದ್ಧೋತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇಸು ಅಗಿದ್ಧೋ। ಸತೋ ಚ ನಿಪಕೋ ಚಾತಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಪಟಿಕ್ಕನ್ತಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಯಾ ಚೇವ ಞಾಣೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಚರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೇಪಕ್ಕನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ನಿಪಕೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    Kalyāṇapaṭibhānoti vākkaraṇasampanno ceva hoti paṭibhānasampanno ca. Yuttapaṭibhāno kho pana hoti no muttapaṭibhāno. Sīlasamācārasmiñhi ṭhitabhikkhu muttapaṭibhāno na hoti, yuttapaṭibhāno pana hoti vaṅgīsatthero viya. Gatimāti gamanasamatthāya paññāya samannāgato. Dhitimāti dhāraṇasamatthāya paññāya samannāgato. Matimāti ettha pana matīti paññāya nāmameva, tasmā paññavāti attho. Iti tīhipi imehi padehi paññāva kathitā. Tattha heṭṭhā samaṇadhammakaraṇavīriyaṃ kathitaṃ, idha buddhavacanagaṇhanavīriyaṃ. Tathā heṭṭhā vipassanāpaññā kathitā, idha buddhavacanagaṇhanapaññā. Na ca kāmesu giddhoti vatthukāmakilesakāmesu agiddho. Sato ca nipako cāti abhikkantapaṭikkantādīsu sattasu ṭhānesu satiyā ceva ñāṇena ca samannāgato caratīti attho. Nepakkanti paññā, tāya samannāgatattā nipakoti vutto. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ಅನುಸಾಸನವಿಧಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Anusāsanavidhādivaṇṇanā

    ೧೫೪. ಪಚ್ಚತ್ತಂ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೇನ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋತಿ ಯಥಾ ಮಯಾ ಅನುಸಿಟ್ಠಂ ಅನುಸಾಸನೀ ದಿನ್ನಾ, ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ। ತಿಣ್ಣಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಾತಿಆದಿ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    154.Paccattaṃ yoniso manasikārāti attano upāyamanasikārena. Yathānusiṭṭhaṃ tathā paṭipajjamānoti yathā mayā anusiṭṭhaṃ anusāsanī dinnā, tathā paṭipajjamāno. Tiṇṇaṃsaṃyojanānaṃ parikkhayātiādi vuttatthameva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ೧೫೫. ಪರಪುಗ್ಗಲವಿಮುತ್ತಿಞಾಣೇತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ಪರಪುಗ್ಗಲಾನಂ ತೇನ ತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಕಿಲೇಸವಿಮುತ್ತಿಞಾಣೇ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    155.Parapuggalavimuttiñāṇeti sotāpannādīnaṃ parapuggalānaṃ tena tena maggena kilesavimuttiñāṇe. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ೧೫೬. ಅಮುತ್ರಾಸಿಂ ಏವಂನಾಮೋತಿ ಏಕೋ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಿಯಮಾನೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಏಕೋ ಸುದ್ಧಖನ್ಧೇಯೇವ ಅನುಸ್ಸರತಿ, ಏಕೋ ಹಿ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಏಕೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಗಹಿತಂ। ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪನ ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಸುದ್ಧಖನ್ಧೇಯೇವ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೇಕಜಾತಿಸತಸಹಸ್ಸಮತ್ಥಕೇ ಠತ್ವಾ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಿಯಮಾನೋ ಓತರತಿ। ತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಂನಾಮೋತಿಆದಿಮಾಹ । ಸೋ ಏವಮಾಹಾತಿ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಏವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಸಸ್ಸತೋತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತೇ ಚ ಸತ್ತಾ ಸಂಸರನ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕತ್ತಾ ಪನೇಸ ಏತಂ ನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇಸಿ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಠಾನಂ ವಾ ನಿಯಮೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಇಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ, ಇಮಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವೇತಂ। ಅಯಂ ತತಿಯೋ ಸಸ್ಸತವಾದೋತಿ ಥೇರೋ ಲಾಭಿಸ್ಸೇವ ವಸೇನ ತಯೋ ಸಸ್ಸತವಾದೇ ಆಹ। ಭಗವತಾ ಪನ ತಕ್ಕೀವಾದಮ್ಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ ಚತ್ತಾರೋ ವುತ್ತಾ। ಏತೇಸಂ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ವಾದಾನಂ ವಿತ್ಥಾರಕಥಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೩೦) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ।

    156.Amutrāsiṃ evaṃnāmoti eko pubbenivāsaṃ anussaranto nāmagottaṃ pariyādiyamāno gacchati. Eko suddhakhandheyeva anussarati, eko hi sakkoti, eko na sakkoti. Tattha yo sakkoti, tassa vasena aggahetvā asakkontassa vasena gahitaṃ. Asakkonto pana kiṃ karoti? Suddhakhandheyeva anussaranto gantvā anekajātisatasahassamatthake ṭhatvā nāmagottaṃ pariyādiyamāno otarati. Taṃ dassento evaṃnāmotiādimāha . So evamāhāti so diṭṭhigatiko evamāha. Tattha kiñcāpi sassatoti vatvā ‘‘te ca sattā saṃsarantī’’ti vadantassa vacanaṃ pubbāparaviruddhaṃ hoti. Diṭṭhigatikattā panesa etaṃ na sallakkhesi. Diṭṭhigatikassa hi ṭhānaṃ vā niyamo vā natthi. Imaṃ gahetvā imaṃ vissajjeti, imaṃ vissajjetvā imaṃ gaṇhātīti brahmajāle vitthāritamevetaṃ. Ayaṃ tatiyo sassatavādoti thero lābhisseva vasena tayo sassatavāde āha. Bhagavatā pana takkīvādampi gahetvā brahmajāle cattāro vuttā. Etesaṃ pana tiṇṇaṃ vādānaṃ vitthārakathā brahmajāle (dī. ni. aṭṭha. 1.30) vuttanayeneva veditabbā. Sesamidhāpi purimanayeneva vitthāretabbaṃ.

    ೧೫೭. ಗಣನಾಯ ವಾತಿ ಪಿಣ್ಡಗಣನಾಯ। ಸಙ್ಖಾನೇನಾತಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಕವಸೇನ ಮನೋಗಣನಾಯ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಪಿಣ್ಡಗಣನಮೇವ ದಸ್ಸೇತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ವಸ್ಸಾನಂ ಸತವಸೇನ ಸಹಸ್ಸವಸೇನ ಸತಸಹಸ್ಸವಸೇನ ಕೋಟಿವಸೇನ ಪಿಣ್ಡಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಏತ್ತಕಾನಿ ವಸ್ಸಸತಾನೀತಿ ವಾ ಏತ್ತಕಾ ವಸ್ಸಕೋಟಿಯೋತಿ ವಾ ಏವಂ ಸಙ್ಖಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಅತ್ತನೋ ದಸನ್ನಂ ಪಾರಮೀನಂ ಪೂರಿತತ್ತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧತ್ತಾ ಯಸ್ಮಾ ವೋ ಅನಾವರಣಞಾಣಂ ಸೂರಂ ವಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ದೇಸನಾಞಾಣಕುಸಲತಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ವಸ್ಸಗಣನಾಯಪಿ ಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಕತ್ವಾ ಕಪ್ಪಗಣನಾಯಪಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ದಸ್ಸೇಥಾತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಾಳಿಯತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯೋಯೇವ। ಸೇಸಮಿಧಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ।

    157.Gaṇanāya vāti piṇḍagaṇanāya. Saṅkhānenāti acchiddakavasena manogaṇanāya. Ubhayathāpi piṇḍagaṇanameva dasseti. Idaṃ vuttaṃ hoti, vassānaṃ satavasena sahassavasena satasahassavasena koṭivasena piṇḍaṃ katvāpi ettakāni vassasatānīti vā ettakā vassakoṭiyoti vā evaṃ saṅkhātuṃ na sakkā. Tumhe pana attano dasannaṃ pāramīnaṃ pūritattā sabbaññutaññāṇassa suppaṭividdhattā yasmā vo anāvaraṇañāṇaṃ sūraṃ vahati. Tasmā desanāñāṇakusalataṃ purakkhatvā vassagaṇanāyapi pariyantikaṃ katvā kappagaṇanāyapi paricchinditvā ettakanti dassethāti dīpeti. Pāḷiyattho panettha vuttanayoyeva. Sesamidhāpi purimanayeneva yojetabbaṃ.

    ೧೫೮. ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣೇತಿ ಭನ್ತೇ ಯಾಪಿ ಅಯಂ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಞಾಣದೇಸನಾ, ಸಾಪಿ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಅನುತ್ತರಾ। ಅತೀತಬುದ್ಧಾಪಿ ಏವಮೇವ ದೇಸೇಸುಂ। ಅನಾಗತಾಪಿ ಏವಮೇವ ದೇಸೇಸ್ಸನ್ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ತೇಸಂ ಅತೀತಾನಾಗತಬುದ್ಧಾನಂ ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾವ ದೇಸಯಿತ್ಥ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ ಭನ್ತೇ ಭಗವತೀ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಪಾಳಿಯತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ವಿತ್ಥಾರಿತೋಯೇವ।

    158.Etadānuttariyaṃ, bhante, sattānaṃ cutūpapātañāṇeti bhante yāpi ayaṃ sattānaṃ cutipaṭisandhivasena ñāṇadesanā, sāpi tumhākaṃyeva anuttarā. Atītabuddhāpi evameva desesuṃ. Anāgatāpi evameva desessanti. Tumhe tesaṃ atītānāgatabuddhānaṃ ñāṇena saṃsanditvāva desayittha. ‘‘Imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ bhante bhagavatī’’ti dīpeti. Pāḷiyattho panettha vitthāritoyeva.

    ೧೫೯. ಸಾಸವಾ ಸಉಪಧಿಕಾತಿ ಸದೋಸಾ ಸಉಪಾರಮ್ಭಾ। ನೋ ಅರಿಯಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅರಿಯಿದ್ಧೀತಿ ನ ವುಚ್ಚತಿ। ಅನಾಸವಾ ಅನುಪಧಿಕಾತಿ ನಿದ್ದೋಸಾ ಅನುಪಾರಮ್ಭಾ। ಅರಿಯಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅರಿಯಿದ್ಧೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ತತ್ಥ ವಿಹರತೀತಿ ಕಥಂ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ತತ್ಥ ವಿಹರತೀತಿ? ಪಟಿಕೂಲೇ ಸತ್ತೇ ಮೇತ್ತಂ ಫರತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಧಾತುಸಞ್ಞಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ಕಥಂ ಪಟಿಕೂಲೇ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ವಿಹರತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೩.೯೭)? ಅನಿಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಮೇತ್ತಾಯ ವಾ ಫರತಿ, ಧಾತುತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತೀ’’ತಿ। ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ತತ್ಥ ವಿಹರತೀತಿ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲೇ ಸತ್ತೇ ಅಸುಭಸಞ್ಞಂ ಫರತಿ, ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಂ ಉಪಸಂಹರತಿ। ಯಥಾಹ ‘‘ಕಥಂ ಅಪ್ಪಟಿಕೂಲೇ ಪಟಿಕೂಲಸಞ್ಞೀ ವಿಹರತಿ? ಇಟ್ಠಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಅಸುಭಾಯ ವಾ ಫರತಿ, ಅನಿಚ್ಚತೋ ವಾ ಉಪಸಂಹರತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    159.Sāsavā saupadhikāti sadosā saupārambhā. No ariyāti vuccatīti ariyiddhīti na vuccati. Anāsavā anupadhikāti niddosā anupārambhā. Ariyāti vuccatīti ariyiddhīti vuccati. Appaṭikūlasaññītattha viharatīti kathaṃ appaṭikūlasaññī tattha viharatīti? Paṭikūle satte mettaṃ pharati, saṅkhāre dhātusaññaṃ upasaṃharati. Yathāha ‘‘kathaṃ paṭikūle appaṭikūlasaññī viharati (paṭi. ma. 3.97)? Aniṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ mettāya vā pharati, dhātuto vā upasaṃharatī’’ti. Paṭikūlasaññī tattha viharatīti appaṭikūle satte asubhasaññaṃ pharati, saṅkhāre aniccasaññaṃ upasaṃharati. Yathāha ‘‘kathaṃ appaṭikūle paṭikūlasaññī viharati? Iṭṭhasmiṃ vatthusmiṃ asubhāya vā pharati, aniccato vā upasaṃharatī’’ti. Evaṃ sesapadesupi attho veditabbo.

    ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ತತ್ಥ ವಿಹರತೀತಿ ಇಟ್ಠೇ ಅರಜ್ಜನ್ತೋ ಅನಿಟ್ಠೇ ಅದುಸ್ಸನ್ತೋ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಅಸಮಪೇಕ್ಖನೇನ ಮೋಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ, ಏವಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಛಳಙ್ಗುಪೇಕ್ಖಾಯ ಉಪೇಕ್ಖಕೋ ವಿಹರತಿ। ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಇದ್ಧಿವಿಧಾಸೂತಿ, ಭನ್ತೇ, ಯಾ ಅಯಂ ದ್ವೀಸು ಇದ್ಧೀಸು ಏವಂದೇಸನಾ, ಏತದಾನುತ್ತರಿಯಂ। ತಂ ಭಗವಾತಿ ತಂ ದೇಸನಂ ಭಗವಾ ಅಸೇಸಂ ಸಕಲಂ ಅಭಿಜಾನಾತಿ। ತಂ ಭಗವತೋತಿ ತಂ ದೇಸನಂ ಭಗವತೋ ಅಸೇಸಂ ಅಭಿಜಾನತೋ। ಉತ್ತರಿ ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ಉತ್ತರಿ ಅಭಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಅಯಂ ನಾಮ ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಧಮ್ಮೋ ವಾ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಾ ಯಂ ಭಗವಾ ನ ಜಾನಾತಿ ಇದಂ ನತ್ಥಿ। ಯದಭಿಜಾನಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾತಿ ಯಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅನಭಿಞ್ಞಾತಂ ಅಞ್ಞೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಅಭಿಜಾನನ್ತೋ ಭಗವತಾ ಭಿಯ್ಯೋಭಿಞ್ಞತರೋ ಅಸ್ಸ, ಅಧಿಕತರಪಞ್ಞೋ ಭವೇಯ್ಯ। ಯದಿದಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಾಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಯದಿದನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಇದ್ಧಿವಿಧಾಸು ಭಗವತಾ ಉತ್ತರಿತರೋ ನತ್ಥಿ। ಅತೀತಬುದ್ಧಾಪಿ ಹಿ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಇದ್ಧಿಯೋ ದೇಸೇಸುಂ, ಅನಾಗತಾಪಿ ಇಮಾವ ದೇಸೇಸ್ಸನ್ತಿ। ತುಮ್ಹೇಪಿ ತೇಸಂ ಞಾಣೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಇಮಾವ ದೇಸಯಿತ್ಥ। ಇತಿ ಭಗವಾ ಇದ್ಧಿವಿಧಾಸು ಅನುತ್ತರೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಕಾರಣೇನ ಏವಂಪಸನ್ನೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೀ’’ತಿ ದೀಪೇತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ಯೇ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸ ಅಪರಮ್ಪರಿಯಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಮಸಿ, ತೇವ ದಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ।

    Upekkhako tattha viharatīti iṭṭhe arajjanto aniṭṭhe adussanto yathā aññe asamapekkhanena mohaṃ uppādenti, evaṃ anuppādento chasu ārammaṇesu chaḷaṅgupekkhāya upekkhako viharati. Etadānuttariyaṃ, bhante, iddhividhāsūti, bhante, yā ayaṃ dvīsu iddhīsu evaṃdesanā, etadānuttariyaṃ. Taṃ bhagavāti taṃ desanaṃ bhagavā asesaṃ sakalaṃ abhijānāti. Taṃ bhagavatoti taṃ desanaṃ bhagavato asesaṃ abhijānato. Uttari abhiññeyyaṃ natthīti uttari abhijānitabbaṃ natthi. Ayaṃ nāma ito añño dhammo vā puggalo vā yaṃ bhagavā na jānāti idaṃ natthi. Yadabhijānaṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vāti yaṃ tumhehi anabhiññātaṃ añño samaṇo vā brāhmaṇo vā abhijānanto bhagavatā bhiyyobhiññataro assa, adhikatarapañño bhaveyya. Yadidaṃ iddhividhāsūti ettha yadidanti nipātamattaṃ. Iddhividhāsu bhagavatā uttaritaro natthi. Atītabuddhāpi hi imā dve iddhiyo desesuṃ, anāgatāpi imāva desessanti. Tumhepi tesaṃ ñāṇena saṃsanditvā imāva desayittha. Iti bhagavā iddhividhāsu anuttaroti dassento ‘‘imināpi kāraṇena evaṃpasanno ahaṃ, bhante, bhagavatī’’ti dīpeti. Ettāvatā ye dhammasenāpati divāṭṭhāne nisīditvā soḷasa aparampariyadhamme sammasi, teva dassitā honti.

    ಅಞ್ಞಥಾಸತ್ಥುಗುಣದಸ್ಸನಾದಿವಣ್ಣನಾ

    Aññathāsatthuguṇadassanādivaṇṇanā

    ೧೬೦. ಇದಾನಿ ಅಪರೇನಪಿ ಆಕಾರೇನ ಭಗವತೋ ಗುಣೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಯಂ ತಂ ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸದ್ಧೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನಾತಿ ಸದ್ಧಾ ಕುಲಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾ ಬೋಧಿಸತ್ತಾ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೇನ ಪತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ? ನವ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾ। ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನಾತಿಆದೀಸು ‘‘ವೀರಿಯಂ ಥಾಮೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸಬ್ಬಾನೇವ ವೀರಿಯವೇವಚನಾನಿ। ತತ್ಥ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನಾತಿ ಪಗ್ಗಹಿತವೀರಿಯೇನ। ಥಾಮವತಾತಿ ಥಾಮಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಥಿರವೀರಿಯೇನ। ಪುರಿಸಥಾಮೇನಾತಿ ತೇನ ಥಾಮವತಾ ಯಂ ಪುರಿಸಥಾಮೇನ ಪತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅನನ್ತರಪದದ್ವಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಪುರಿಸಧೋರಯ್ಹೇನಾತಿ ಯಾ ಅಸಮಧುರೇಹಿ ಬುದ್ಧೇಹಿ ವಹಿತಬ್ಬಾ ಧುರಾ, ತಂ ಧುರಂ ವಹನಸಮತ್ಥೇನ ಮಹಾಪುರಿಸೇನ। ಅನುಪ್ಪತ್ತಂ ತಂ ಭಗವತಾತಿ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅತೀತಾನಾಗತಬುದ್ಧೇಹಿ ಪತ್ತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಅನುಪ್ಪತ್ತಂ, ಭಗವತೋ ಏಕಗುಣೋಪಿ ಊನೋ ನತ್ಥೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗನ್ತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಂ। ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ಕೇಣಿಯಜಟಿಲಾದಯೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ‘‘ಕೋ ಜಾನಾತಿ ಪರಲೋಕಂ । ಸುಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಯ ಮುದುಕಾಯ ಲೋಮಸಾಯ ಬಾಹಾಯ ಸಮ್ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ ಮೋಳಿಬನ್ಧಾಹಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಿಕಾಹಿ ಪರಿಚಾರೇನ್ತಿ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣಂ ಅನುಭವಮಾನಾ ಕಾಮಸುಖಮನುಯುತ್ತಾ, ನ ಏವಮನುಯುತ್ತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    160. Idāni aparenapi ākārena bhagavato guṇe dassento yaṃ taṃ bhantetiādimāha. Tattha saddhena kulaputtenāti saddhā kulaputtā nāma atītānāgatapaccuppannā bodhisattā. Tasmā yaṃ sabbaññubodhisattena pattabbanti vuttaṃ hoti. Kiṃ pana tena pattabbaṃ? Nava lokuttaradhammā. Āraddhavīriyenātiādīsu ‘‘vīriyaṃ thāmo’’tiādīni sabbāneva vīriyavevacanāni. Tattha āraddhavīriyenāti paggahitavīriyena. Thāmavatāti thāmasampannena thiravīriyena. Purisathāmenāti tena thāmavatā yaṃ purisathāmena pattabbanti vuttaṃ hoti. Anantarapadadvayepi eseva nayo. Purisadhorayhenāti yā asamadhurehi buddhehi vahitabbā dhurā, taṃ dhuraṃ vahanasamatthena mahāpurisena. Anuppattaṃ taṃ bhagavatāti taṃ sabbaṃ atītānāgatabuddhehi pattabbaṃ, sabbameva anuppattaṃ, bhagavato ekaguṇopi ūno natthīti dasseti. Kāmesu kāmasukhallikānuyoganti vatthukāmesu kāmasukhallikānuyogaṃ. Yathā aññe keṇiyajaṭilādayo samaṇabrāhmaṇā ‘‘ko jānāti paralokaṃ . Sukho imissā paribbājikāya mudukāya lomasāya bāhāya samphasso’’ti moḷibandhāhi paribbājikāhi paricārenti sampattaṃ sampattaṃ rūpādiārammaṇaṃ anubhavamānā kāmasukhamanuyuttā, na evamanuyuttoti dasseti.

    ಹೀನನ್ತಿ ಲಾಮಕಂ। ಗಮ್ಮನ್ತಿ ಗಾಮವಾಸೀನಂ ಧಮ್ಮಂ। ಪೋಥುಜ್ಜನಿಕನ್ತಿ ಪುಥುಜ್ಜನೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ। ಅನರಿಯನ್ತಿ ನ ನಿದ್ದೋಸಂ। ನ ವಾ ಅರಿಯೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬಂ। ಅನತ್ಥಸಞ್ಹಿತನ್ತಿ ಅನತ್ಥಸಂಯುತ್ತಂ। ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಆತಾಪನಪರಿತಾಪನಾನುಯೋಗಂ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ದುಕ್ಖಯುತ್ತಂ, ದುಕ್ಖಮಂ ವಾ। ಯಥಾ ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಕಾಮಸುಖಲ್ಲಿಕಾನುಯೋಗಂ ಪರಿವಜ್ಜೇಸ್ಸಾಮಾತಿ ಕಾಯಕಿಲಮಥಂ ಅನುಧಾವನ್ತಿ, ತತೋ ಮುಞ್ಚಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಕಾಮಸುಖಂ ಅನುಧಾವನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಭಗವಾ। ಭಗವಾ ಪನ ಉಭೋ ಏತೇ ಅನ್ತೇ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಯಾ ಸಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಜ್ಝಿಮಾ ಪಟಿಪದಾ ತಥಾಗತೇನ ಅಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಚಕ್ಖುಕರಣೀ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿ, ತಮೇವ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ತಸ್ಮಾ ‘‘ನ ಚ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ।

    Hīnanti lāmakaṃ. Gammanti gāmavāsīnaṃ dhammaṃ. Pothujjanikanti puthujjanehi sevitabbaṃ. Anariyanti na niddosaṃ. Na vā ariyehi sevitabbaṃ. Anatthasañhitanti anatthasaṃyuttaṃ. Attakilamathānuyoganti attano ātāpanaparitāpanānuyogaṃ. Dukkhanti dukkhayuttaṃ, dukkhamaṃ vā. Yathā eke samaṇabrāhmaṇā kāmasukhallikānuyogaṃ parivajjessāmāti kāyakilamathaṃ anudhāvanti, tato muñcissāmāti kāmasukhaṃ anudhāvanti, na evaṃ bhagavā. Bhagavā pana ubho ete ante vajjetvā yā sā ‘‘atthi, bhikkhave, majjhimā paṭipadā tathāgatena abhisambuddhā cakkhukaraṇī’’ti evaṃ vuttā sammāpaṭipatti, tameva paṭipanno. Tasmā ‘‘na ca attakilamathānuyoga’’ntiādimāha.

    ಆಭಿಚೇತಸಿಕಾನನ್ತಿ ಅಭಿಚೇತಸಿಕಾನಂ, ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಠಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾನನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಸುಖವಿಹಾರಾನಂ। ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತನ್ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಪ್ಪೀತಿಕದುತಿಯಜ್ಝಾನಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಕಥಿತಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೪೩೨)। ಪಾಸಾದಿಕಸುತ್ತನ್ತೇ ಸಹ ಮಗ್ಗೇನ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ। ದಸುತ್ತರಸುತ್ತನ್ತೇ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಜ್ಝಾನಾನಿ ಕಥಿತಾನಿ। ನಿಕಾಮಲಾಭೀತಿ ಯಥಾಕಾಮಲಾಭೀ। ಅಕಿಚ್ಛಲಾಭೀತಿ ಅದುಕ್ಖಲಾಭೀ। ಅಕಸಿರಲಾಭೀತಿ ವಿಪುಲಲಾಭೀ।

    Ābhicetasikānanti abhicetasikānaṃ, kāmāvacaracittāni atikkamitvā ṭhitānanti attho. Diṭṭhadhammasukhavihārānanti imasmiṃyeva attabhāve sukhavihārānaṃ. Poṭṭhapādasuttantasmiñhi sappītikadutiyajjhānaphalasamāpatti kathitā (dī. ni. 1.432). Pāsādikasuttante saha maggena vipassanāpādakajjhānaṃ. Dasuttarasuttante catutthajjhānikaphalasamāpatti. Imasmiṃ sampasādanīye diṭṭhadhammasukhavihārajjhānāni kathitāni. Nikāmalābhīti yathākāmalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī.

    ಅನುಯೋಗದಾನಪ್ಪಕಾರವಣ್ಣನಾ

    Anuyogadānappakāravaṇṇanā

    ೧೬೧. ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾತಿ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಯಾ। ತೀಣಿ ಹಿ ಖೇತ್ತಾನಿ – ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ ಆಣಾಖೇತ್ತಂ ವಿಸಯಖೇತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ ನಾಮ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು। ಸಾ ಹಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಂ ಓಕ್ಕಮನಕಾಲೇ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಸಮ್ಬೋಧಿಕಾಲೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನೇ ಆಯುಸಙ್ಖಾರೋಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಚ ಕಮ್ಪತಿ। ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಂ ಪನ ಆಣಾಖೇತ್ತಂ ನಾಮ। ಆಟಾನಾಟಿಯಮೋರಪರಿತ್ತಧಜಗ್ಗಪರಿತ್ತರತನಪರಿತ್ತಾದೀನಞ್ಹಿ ಏತ್ಥ ಆಣಾ ವತ್ತತಿ। ವಿಸಯಖೇತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಪರಿಮಾಣಂ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ‘‘ಯಾವತಕಂ ಞಾಣಂ, ತಾವತಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಯಾವತಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ ತಾವತಕಂ ಞಾಣಂ, ಞಾಣಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞೇಯ್ಯಂ, ಞೇಯ್ಯಪರಿಯನ್ತಿಕಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೫೫) ವಚನತೋ ಅವಿಸಯೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ।

    161.Ekissā lokadhātuyāti dasasahassilokadhātuyā. Tīṇi hi khettāni – jātikhettaṃ āṇākhettaṃ visayakhettaṃ. Tattha jātikhettaṃ nāma dasasahassī lokadhātu. Sā hi tathāgatassa mātukucchiṃ okkamanakāle nikkhamanakāle sambodhikāle dhammacakkappavattane āyusaṅkhārossajjane parinibbāne ca kampati. Koṭisatasahassacakkavāḷaṃ pana āṇākhettaṃ nāma. Āṭānāṭiyamoraparittadhajaggaparittaratanaparittādīnañhi ettha āṇā vattati. Visayakhettassa pana parimāṇaṃ natthi, buddhānañhi ‘‘yāvatakaṃ ñāṇaṃ, tāvatakaṃ ñeyyaṃ, yāvatakaṃ ñeyyaṃ tāvatakaṃ ñāṇaṃ, ñāṇapariyantikaṃ ñeyyaṃ, ñeyyapariyantikaṃ ñāṇa’’nti (mahāni. 55) vacanato avisayo nāma natthi.

    ಇಮೇಸು ಪನ ತೀಸು ಖೇತ್ತೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ನುಪ್ಪಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಅತ್ಥಿ। ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ವಿನಯಪಿಟಕಂ, ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ। ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತಿ, ಯಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತಿ, ಮೋಗ್ಗಲಿಪುತ್ತತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಙ್ಗೀತೀತಿ। ಇಮಾ ತಿಸ್ಸೋ ಸಙ್ಗೀತಿಯೋ ಆರುಳ್ಹೇ ತೇಪಿಟಕೇ ಬುದ್ಧವಚನೇ ‘‘ಇಮಂ ಚಕ್ಕವಾಳಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀ’’ತಿ ಸುತ್ತಂ ನತ್ಥಿ, ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪನ ಅತ್ಥಿ।

    Imesu pana tīsu khettesu ṭhapetvā imaṃ cakkavāḷaṃ aññasmiṃ cakkavāḷe buddhā uppajjantīti suttaṃ natthi, nuppañjantīti pana atthi. Tīṇi piṭakāni vinayapiṭakaṃ, suttantapiṭakaṃ abhidhammapiṭakaṃ. Tisso saṅgītiyo mahākassapattherassa saṅgīti, yasattherassa saṅgīti, moggaliputtatissattherassa saṅgītīti. Imā tisso saṅgītiyo āruḷhe tepiṭake buddhavacane ‘‘imaṃ cakkavāḷaṃ muñcitvā aññattha buddhā uppajjantī’’ti suttaṃ natthi, nuppajjantīti pana atthi.

    ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮನ್ತಿ ಅಪುರೇ ಅಪಚ್ಛಾ ಏಕತೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಪುರೇ ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ‘‘ಬೋಧಿಂ ಅಪತ್ವಾ ನ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸಿನ್ನಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ, ತಾವ ಪುಬ್ಬೇತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣೇ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಕಮ್ಪನೇನೇವ ಖೇತ್ತಪರಿಗ್ಗಹೋ ಕತೋ। ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಪಿ ನಿವಾರಿತಾ ಹೋತಿ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚ ಯಾವ ಸಾಸಪಮತ್ತಾಪಿ ಧಾತುಯೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ತಾವ ಪಚ್ಛಾತಿ ನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಾತೂಸು ಹಿ ಠಿತಾಸು ಬುದ್ಧಾಪಿ ಠಿತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತ್ಥನ್ತರೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಿವಾರಿತಾವ ಹೋತಿ। ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇ ಪನ ಜಾತೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನ ನಿವಾರಿತಾ।

    Apubbaṃ acarimanti apure apacchā ekato nuppajjanti, pure vā pacchā vā uppajjantīti vuttaṃ hoti. Tattha bodhipallaṅke ‘‘bodhiṃ apatvā na uṭṭhahissāmī’’ti nisinnakālato paṭṭhāya yāva mātukucchismiṃ paṭisandhiggahaṇaṃ, tāva pubbeti na veditabbaṃ. Bodhisattassa hi paṭisandhiggahaṇe dasasahassacakkavāḷakampaneneva khettapariggaho kato. Aññassa buddhassa uppattipi nivāritā hoti. Parinibbānato paṭṭhāya ca yāva sāsapamattāpi dhātuyo tiṭṭhanti, tāva pacchāti na veditabbaṃ. Dhātūsu hi ṭhitāsu buddhāpi ṭhitāva honti. Tasmā etthantare aññassa buddhassa uppatti nivāritāva hoti. Dhātuparinibbāne pana jāte aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    ತಿಪಿಟಕಅನ್ತರಧಾನಕಥಾ

    Tipiṭakaantaradhānakathā

    ತೀಣಿ ಅನ್ತರಧಾನಾನಿ ನಾಮ ಪರಿಯತ್ತಿಅನ್ತರಧಾನಂ, ಪಟಿವೇಧಅನ್ತರಧಾನಂ, ಪಟಿಪತ್ತಿಅನ್ತರಧಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಪರಿಯತ್ತೀತಿ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ। ಪಟಿವೇಧೋತಿ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧೋ। ಪಟಿಪತ್ತೀತಿ ಪಟಿಪದಾ। ತತ್ಥ ಪಟಿವೇಧೋ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿಪಿ ನ ಹೋತಿಪಿ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಪಟಿವೇಧಕರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ಏಸ ಭಿಕ್ಖು ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ದೀಪೇ ಏಕವಾರಂ ಪುಥುಜ್ಜನಭಿಕ್ಖು ನಾಮ ನಾಹೋಸಿ। ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಕಾಪಿ ಕದಾಚಿ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ಅಪ್ಪಾ। ಇತಿ ಪಟಿವೇಧೋ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ಹೋತಿಪಿ ನ ಹೋತಿಪಿ। ಸಾಸನಟ್ಠಿತಿಯಾ ಪನ ಪರಿಯತ್ತಿ ಪಮಾಣಂ। ಪಣ್ಡಿತೋ ಹಿ ತೇಪಿಟಕಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಪೂರೇತಿ।

    Tīṇi antaradhānāni nāma pariyattiantaradhānaṃ, paṭivedhaantaradhānaṃ, paṭipattiantaradhānanti. Tattha pariyattīti tīṇi piṭakāni. Paṭivedhoti saccappaṭivedho. Paṭipattīti paṭipadā. Tattha paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Ekasmiñhi kāle paṭivedhakarā bhikkhū bahū honti, esa bhikkhu puthujjanoti aṅguliṃ pasāretvā dassetabbo hoti. Imasmiṃyeva dīpe ekavāraṃ puthujjanabhikkhu nāma nāhosi. Paṭipattipūrakāpi kadāci bahū honti, kadāci appā. Iti paṭivedho ca paṭipatti ca hotipi na hotipi. Sāsanaṭṭhitiyā pana pariyatti pamāṇaṃ. Paṇḍito hi tepiṭakaṃ sutvā dvepi pūreti.

    ಯಥಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಆಳಾರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಞ್ಚಾಭಿಞ್ಞಾ ಸತ್ತ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋ ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಆಹ। ತತೋ ಉದಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಧಿಗತವಿಸೇಸಂ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿ, ಸೋ ಆಚಿಕ್ಖಿ, ತಸ್ಸ ವಚನಸಮನನ್ತರಮೇವ ಮಹಾಸತ್ತೋ ತಂ ಝಾನಂ ಸಮ್ಪಾದೇಸಿ, ಏವಮೇವ ಪಞ್ಞವಾ ಭಿಕ್ಖು ಪರಿಯತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ದ್ವೇಪಿ ಪೂರೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಿಯತ್ತಿಯಾ ಠಿತಾಯ ಸಾಸನಂ ಠಿತಂ ಹೋತಿ। ಯದಾ ಪನ ಸಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ತದಾ ಪಠಮಂ ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕಂ ನಸ್ಸತಿ। ತತ್ಥ ಪಟ್ಠಾನಂ ಸಬ್ಬಪಠಮಂ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಪಚ್ಛಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹೋ , ತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಇತರೇಸು ದ್ವೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಠಿತೇಸುಪಿ ಸಾಸನಂ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ।

    Yathā amhākaṃ bodhisatto āḷārassa santike pañcābhiññā satta ca samāpattiyo nibbattetvā nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyā parikammaṃ pucchi, so na jānāmīti āha. Tato udakassa santikaṃ gantvā adhigatavisesaṃ saṃsanditvā nevasaññānāsaññāyatanassa parikammaṃ pucchi, so ācikkhi, tassa vacanasamanantarameva mahāsatto taṃ jhānaṃ sampādesi, evameva paññavā bhikkhu pariyattiṃ sutvā dvepi pūreti. Tasmā pariyattiyā ṭhitāya sāsanaṃ ṭhitaṃ hoti. Yadā pana sā antaradhāyati, tadā paṭhamaṃ abhidhammapiṭakaṃ nassati. Tattha paṭṭhānaṃ sabbapaṭhamaṃ antaradhāyati. Anukkamena pacchā dhammasaṅgaho , tasmiṃ antarahite itaresu dvīsu piṭakesu ṭhitesupi sāsanaṃ ṭhitameva hoti.

    ತತ್ಥ ಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕೇ ಅನ್ತರಧಾಯಮಾನೇ ಪಠಮಂ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೋ ಏಕಾದಸಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಏಕಕಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ತದನನ್ತರಂ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯೋ ಚಕ್ಕಪೇಯ್ಯಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಓಘತರಣಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತದನನ್ತರಂ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಮೂಲಪರಿಯಾಯಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ತದನನ್ತರಂ ದೀಘನಿಕಾಯೋ ದಸುತ್ತರತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲಾ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ। ಏಕಿಸ್ಸಾಪಿ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗಾಥಾನಂ ಪುಚ್ಛಾ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸಭಿಯಪುಚ್ಛಾ ಆಳವಕಪುಚ್ಛಾ ವಿಯ ಚ। ಏತಾ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲಿಕಾ ಅನ್ತರಾ ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು।

    Tattha suttantapiṭake antaradhāyamāne paṭhamaṃ aṅguttaranikāyo ekādasakato paṭṭhāya yāva ekakā antaradhāyati, tadanantaraṃ saṃyuttanikāyo cakkapeyyālato paṭṭhāya yāva oghataraṇā antaradhāyati. Tadanantaraṃ majjhimanikāyo indriyabhāvanato paṭṭhāya yāva mūlapariyāyā antaradhāyati. Tadanantaraṃ dīghanikāyo dasuttarato paṭṭhāya yāva brahmajālā antaradhāyati. Ekissāpi dvinnampi gāthānaṃ pucchā addhānaṃ gacchati, sāsanaṃ dhāretuṃ na sakkoti, sabhiyapucchā āḷavakapucchā viya ca. Etā kira kassapabuddhakālikā antarā sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhiṃsu.

    ದ್ವೀಸು ಪನ ಪಿಟಕೇಸು ಅನ್ತರಹಿತೇಸುಪಿ ವಿನಯಪಿಟಕೇ ಠಿತೇ ಸಾಸನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪರಿವಾರಕ್ಖನ್ಧಕೇಸು ಅನ್ತರಹಿತೇಸು ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಠಿತೇ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಉಭತೋವಿಭಙ್ಗೇ ಅನ್ತರಹಿತೇ ಮಾತಿಕಾಯಪಿ ಠಿತಾಯ ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ಮಾತಿಕಾಯ ಅನ್ತರಹಿತಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಪಬ್ಬಜ್ಜಾಉಪಸಮ್ಪದಾಸು ಠಿತಾಸು ಸಾಸನಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಲಿಙ್ಗಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೇತವತ್ಥಸಮಣವಂಸೋ ಪನ ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಸನಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಪತ್ತೇಹಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಛಳಭಿಞ್ಞೇಹಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ। ತೇವಿಜ್ಜೇಹಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ। ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೇಹಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ। ಪಾತಿಮೋಕ್ಖೇಹಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಪಚ್ಛಿಮಕಸ್ಸ ಪನ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧತೋ ಪಚ್ಛಿಮಕಸ್ಸ ಸೀಲಭೇದತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಾಸನಂ ಓಸಕ್ಕಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನ ನಿವಾರಿತಾ।

    Dvīsu pana piṭakesu antarahitesupi vinayapiṭake ṭhite sāsanaṃ tiṭṭhati. Parivārakkhandhakesu antarahitesu ubhatovibhaṅge ṭhite ṭhitameva hoti. Ubhatovibhaṅge antarahite mātikāyapi ṭhitāya ṭhitameva hoti. Mātikāya antarahitāya pātimokkhapabbajjāupasampadāsu ṭhitāsu sāsanaṃ tiṭṭhati. Liṅgaṃ addhānaṃ gacchati. Setavatthasamaṇavaṃso pana kassapabuddhakālato paṭṭhāya sāsanaṃ dhāretuṃ nāsakkhi. Paṭisambhidāpattehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Chaḷabhiññehi vassasahassaṃ. Tevijjehi vassasahassaṃ. Sukkhavipassakehi vassasahassaṃ. Pātimokkhehi vassasahassaṃ aṭṭhāsi. Pacchimakassa pana saccappaṭivedhato pacchimakassa sīlabhedato paṭṭhāya sāsanaṃ osakkitaṃ nāma hoti. Tato paṭṭhāya aññassa buddhassa uppatti na nivāritā.

    ಸಾಸನಅನ್ತರಹಿತವಣ್ಣನಾ

    Sāsanaantarahitavaṇṇanā

    ತೀಣಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ನಾಮ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಅಹೋಸಿ। ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಕುಸಿನಾರಾಯಂ। ಧಾತುಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಅನಾಗತೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಸಾಸನಸ್ಸ ಕಿರ ಓಸಕ್ಕನಕಾಲೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಧಾತುಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮಹಾಚೇತಿಯಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಹಾಚೇತಿಯತೋ ನಾಗದೀಪೇ ರಾಜಾಯತನಚೇತಿಯಂ। ತತೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ನಾಗಭವನತೋಪಿ ದೇವಲೋಕತೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕತೋಪಿ ಧಾತುಯೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಮೇವ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಾಸಪಮತ್ತಾಪಿ ಧಾತುಯೋ ನ ಅನ್ತರಾ ನಸ್ಸಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಧಾತುಯೋ ಮಹಾಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ರಾಸಿಭೂತಾ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಏಕಗ್ಘನಾ ಹುತ್ವಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸ್ಸನ್ತಿ।

    Tīṇi parinibbānāni nāma kilesaparinibbānaṃ khandhaparinibbānaṃ dhātuparinibbānanti. Tattha kilesaparinibbānaṃ bodhipallaṅke ahosi. Khandhaparinibbānaṃ kusinārāyaṃ. Dhātuparinibbānaṃ anāgate bhavissati. Sāsanassa kira osakkanakāle imasmiṃ tambapaṇṇidīpe dhātuyo sannipatitvā mahācetiyaṃ gamissanti. Mahācetiyato nāgadīpe rājāyatanacetiyaṃ. Tato mahābodhipallaṅkaṃ gamissanti. Nāgabhavanatopi devalokatopi brahmalokatopi dhātuyo mahābodhipallaṅkameva gamissanti. Sāsapamattāpi dhātuyo na antarā nassissanti. Sabbadhātuyo mahābodhipallaṅke rāsibhūtā suvaṇṇakkhandho viya ekagghanā hutvā chabbaṇṇarasmiyo vissajjessanti.

    ತಾ ದಸಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಫರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತತೋ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸತ್ಥಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ, ಅಜ್ಜ ಸಾಸನಂ ಓಸಕ್ಕತಿ, ಪಚ್ಛಿಮದಸ್ಸನಂ ದಾನಿ ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕ’’ನ್ತಿ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪರಿನಿಬ್ಬುತದಿವಸತೋ ಮಹನ್ತತರಂ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಖೀಣಾಸವೇ ಅವಸೇಸಾ ಸಕಭಾವೇನ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಧಾತೂಸು ತೇಜೋಧಾತು ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಯಾವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛಿಸ್ಸತಿ। ಸಾಸಪಮತ್ತಾಯಪಿ ಧಾತುಯಾ ಸತಿ ಏಕಜಾಲಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಧಾತೂಸು ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗತಾಸು ಉಪಚ್ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ। ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ಆನುಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಧಾತೂಸು ಅನ್ತರಹಿತಾಸು ಸಾಸನಂ ಅನ್ತರಹಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    Tā dasasahassilokadhātuṃ pharissanti, tato dasasahassacakkavāḷadevatā sannipatitvā ‘‘ajja satthā parinibbāti, ajja sāsanaṃ osakkati, pacchimadassanaṃ dāni idaṃ amhāka’’nti dasabalassa parinibbutadivasato mahantataraṃ kāruññaṃ karissanti. Ṭhapetvā anāgāmikhīṇāsave avasesā sakabhāvena sandhāretuṃ na sakkhissanti. Dhātūsu tejodhātu uṭṭhahitvā yāva brahmalokā uggacchissati. Sāsapamattāyapi dhātuyā sati ekajālā bhavissati. Dhātūsu pariyādānaṃ gatāsu upacchijjissati. Evaṃ mahantaṃ ānubhāvaṃ dassetvā dhātūsu antarahitāsu sāsanaṃ antarahitaṃ nāma hoti.

    ಯಾವ ನ ಏವಂ ಅನ್ತರಧಾಯತಿ, ತಾವ ಅಚರಿಮಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ಅನಚ್ಛರಿಯತ್ತಾ। ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಅಚ್ಛರಿಯಮನುಸ್ಸಾ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಚ್ಛರಿಯಮನುಸ್ಸೋ। ಕತಮೋ ಏಕಪುಗ್ಗಲೋ? ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭೨)। ಯದಿ ಚ ದ್ವೇ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ವಾ ಅಟ್ಠ ವಾ ಸೋಳಸ ವಾ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಿಹಾರೇ ದ್ವಿನ್ನಂ ಚೇತಿಯಾನಮ್ಪಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಳಾರೋ ನ ಹೋತಿ। ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಬಹುತಾಯ ನ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಜಾತಾ, ಏವಂ ಬುದ್ಧಾಪಿ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ತಸ್ಮಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ದೇಸನಾಯ ಚ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ। ಯಞ್ಹಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಂ ಏಕೋ ದೇಸೇತಿ। ಅಞ್ಞೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾಪಿ ಸೋವ ದೇಸೇತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ, ತತೋ ಅನಚ್ಛರಿಯೋ ಸಿಯಾ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೇ ದೇಸನಾಪಿ ಅಚ್ಛರಿಯಾ ಹೋತಿ, ವಿವಾದಭಾವತೋ ಚ। ಬಹೂಸು ಹಿ ಬುದ್ಧೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಬಹೂನಂ ಆಚರಿಯಾನಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಾ ವಿಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಮಧುರಸ್ಸರೋ ಲಾಭೀ ಪುಞ್ಞವಾತಿ ವಿವದೇಯ್ಯುಂ। ತಸ್ಮಾಪಿ ಏವಂ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಪಿ ಚೇತಂ ಕಾರಣಂ ಮಿಲಿನ್ದರಞ್ಞಾಪಿ ಪುಟ್ಠೇನ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರೇನ ವಿತ್ಥಾರಿತಮೇವ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –

    Yāva na evaṃ antaradhāyati, tāva acarimaṃ nāma hoti. Evaṃ apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Kasmā pana apubbaṃ acarimaṃ nuppajjantīti? Anacchariyattā. Buddhā hi acchariyamanussā. Yathāha – ‘‘ekapuggalo, bhikkhave, loke uppajjamāno uppajjati acchariyamanusso. Katamo ekapuggalo? Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho’’ti (a. ni. 1.172). Yadi ca dve vā cattāro vā aṭṭha vā soḷasa vā ekato uppajjeyyuṃ, anacchariyā bhaveyyuṃ. Ekasmiñhi vihāre dvinnaṃ cetiyānampi lābhasakkāro uḷāro na hoti. Bhikkhūpi bahutāya na acchariyā jātā, evaṃ buddhāpi bhaveyyuṃ, tasmā nuppajjanti. Desanāya ca visesābhāvato. Yañhi satipaṭṭhānādibhedaṃ dhammaṃ eko deseti. Aññena uppajjitvāpi sova desetabbo siyā, tato anacchariyo siyā. Ekasmiṃ pana dhammaṃ desente desanāpi acchariyā hoti, vivādabhāvato ca. Bahūsu hi buddhesu uppannesu bahūnaṃ ācariyānaṃ antevāsikā viya amhākaṃ buddho pāsādiko, amhākaṃ buddho madhurassaro lābhī puññavāti vivadeyyuṃ. Tasmāpi evaṃ nuppajjanti. Api cetaṃ kāraṇaṃ milindaraññāpi puṭṭhena nāgasenattherena vitthāritameva. Vuttañhi tattha –

    ಭನ್ತೇ, ನಾಗಸೇನ, ಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾ ದ್ವೇ ಅರಹನ್ತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ದೇಸಯನ್ತಾ ಚ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಥಾಗತಾ ಸತ್ತತಿಂಸ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯೇ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸೇನ್ತಿ, ಕಥಯಮಾನಾ ಚ ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಕಥೇನ್ತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಾ ಚ ತೀಸು ಸಿಕ್ಖಾಸು ಸಿಕ್ಖಾಪೇನ್ತಿ, ಅನುಸಾಸಮಾನಾ ಚ ಅಪ್ಪಮಾದಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅನುಸಾಸನ್ತಿ। ಯದಿ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಾನಂ ಏಕಾ ದೇಸನಾ ಏಕಾ ಕಥಾ ಏಕಸಿಕ್ಖಾ ಏಕಾನುಸಾಸನೀ, ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ತಥಾಗತಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಏಕೇನಪಿ ತಾವ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇನ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಓಭಾಸಜಾತೋ, ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಪಭಾಯ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಭಿಯ್ಯೋಸೋಮತ್ತಾಯ ಓಭಾಸಜಾತೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಓವದಮಾನಾ ಚ ದ್ವೇ ತಥಾಗತಾ ಸುಖಂ ಓವದೇಯ್ಯುಂ, ಅನುಸಾಸಮಾನಾ ಚ ಸುಖಂ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯುಂ, ತತ್ಥ ಮೇ ಕಾರಣಂ ದೇಸೇಹಿ, ಯಥಾಹಂ ನಿಸ್ಸಂಸಯೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।

    Bhante, nāgasena, bhāsitampi hetaṃ bhagavatā ‘‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddhā apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’’ti. Desayantā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiye dhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekasikkhā ekānusāsanī, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti. Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ desehi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.

    ಅಯಂ, ಮಹಾರಾಜ, ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ, ಏಕಸ್ಸೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಧಾರೇತಿ, ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನಾಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಧಾರೇಯ್ಯ, ಚಲೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಪೇಯ್ಯ, ನಮೇಯ್ಯ, ಓಣಮೇಯ್ಯ, ವಿನಮೇಯ್ಯ, ವಿಕಿರೇಯ್ಯ, ವಿಧಮೇಯ್ಯ, ವಿದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ, ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।

    Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya, kampeyya, nameyya, oṇameyya, vinameyya, vikireyya, vidhameyya, viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.

    ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ನಾವಾ ಏಕಪುರಿಸಸನ್ಧಾರಣೀ ಭವೇಯ್ಯ, ಏಕಪುರಿಸೇ ಅಭಿರೂಳ್ಹೇ ಸಾ ನಾವಾ ಸಮುಪಾದಿಕಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಅಥ ದುತಿಯೋ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ತಾದಿಸೋ ಆಯುನಾ ವಣ್ಣೇನ ವಯೇನ ಪಮಾಣೇನ ಕಿಸಥೂಲೇನ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೇನ, ಸೋ ತಂ ನಾವಂ ಅಭಿರೂಹೇಯ್ಯ, ಅಪಿ ನು ಸಾ, ಮಹಾರಾಜ, ನಾವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಧಾರೇಯ್ಯಾತಿ? ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಚಲೇಯ್ಯ, ಕಮ್ಪೇಯ್ಯ, ನಮೇಯ್ಯ, ಓಣಮೇಯ್ಯ, ವಿನಮೇಯ್ಯ, ವಿಕಿರೇಯ್ಯ, ವಿಧಮೇಯ್ಯ, ವಿದ್ಧಂಸೇಯ್ಯ, ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಓಸೀದೇಯ್ಯ ಉದಕೇತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ, ಏಕಸ್ಸೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣಂ ಧಾರೇತಿ, ಯದಿ ದುತಿಯೋ ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ನಾಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಧಾರೇಯ್ಯ…ಪೇ॰… ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।

    Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī bhaveyya, ekapurise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā bhaveyya, atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyāti? Na hi, bhante, caleyya, kampeyya, nameyya, oṇameyya, vinameyya, vikireyya, vidhameyya, viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya osīdeyya udaketi. Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya…pe… na ṭhānamupagaccheyya.

    ಯಥಾ ವಾ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಯಾವದತ್ಥಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ ಛಾದೇನ್ತಂ ಯಾವ ಕಣ್ಠಮಭಿಪೂರಯಿತ್ವಾ, ಸೋ ಧಾತೋ ಪೀಣಿತೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ನಿರನ್ತರೋ ತನ್ದೀಕತೋ ಅನೋಣಮಿತದಣ್ಡಜಾತೋ ಪುನದೇವ ತಾವತಕಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಅಪಿ ನು ಖೋ ಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಸುಖಿತೋ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ? ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ , ಸಕಿಂ ಭುತ್ತೋವ ಮರೇಯ್ಯಾತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಯಂ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಏಕಬುದ್ಧಧಾರಣೀ …ಪೇ॰… ನ ಠಾನಮುಪಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ।

    Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandīkato anoṇamitadaṇḍajāto punadeva tāvatakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyāti? Na hi, bhante , sakiṃ bhuttova mareyyāti; evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī …pe… na ṭhānamupagaccheyyāti.

    ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಅತಿಧಮ್ಮಭಾರೇನ ಪಥವೀ ಚಲತೀತಿ? ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಕಟಾ ರತನಪೂರಿತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ ಯಾವ ಮುಖಸಮಾ, ಏಕಸ್ಮಾ ಸಕಟತೋ ರತನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಕಟೇ ಆಕಿರೇಯ್ಯುಂ, ಅಪಿ ನು ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಕಟಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಸಕಟಾನಂ ರತನಂ ಧಾರೇಯ್ಯಾತಿ? ನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ನಾಭಿಪಿ ತಸ್ಸ ಫಲೇಯ್ಯ, ಅರಾಪಿ ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ನೇಮಿಪಿ ತಸ್ಸ ಓಪತೇಯ್ಯ, ಅಕ್ಖೋಪಿ ತಸ್ಸ ಭಿಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ। ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿರತನಭಾರೇನ ಸಕಟಂ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ? ಆಮ, ಭನ್ತೇ,ತಿ। ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತಿಧಮ್ಮಭಾರೇನ ಪಥವೀ ಚಲತಿ।

    Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatīti? Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanapūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyāti? Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyāti. Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatīti? Āma, bhante,ti. Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.

    ಅಪಿಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಂ ಕಾರಣಂ ಬುದ್ಧಬಲಪರಿದೀಪನಾಯ ಓಸಾರಿತಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಅತಿರೂಪಂ ಕಾರಣಂ ಸುಣೋಹಿ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯದಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ, ಉಭತೋ ಪಕ್ಖಜಾತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ। ಯಥಾ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಬಲವಾಮಚ್ಚಾನಂ ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಮಚ್ಚೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಮಚ್ಚೋ’’ತಿ, ಉಭತೋ ಪಕ್ಖಜಾತಾ ಹೋನ್ತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಪರಿಸಾಯ ವಿವಾದೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ‘‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ, ಉಭತೋ ಪಕ್ಖಜಾತಾ ಭವೇಯ್ಯುಂ, ಇದಂ ತಾವ, ಮಹಾರಾಜ, ಏಕಂ ಕಾರಣಂ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।

    Apica, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ aññampi tattha atirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ buddho amhākaṃ buddho’’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ. Yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ amacco amhākaṃ amacco’’ti, ubhato pakkhajātā honti; evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    ಅಪರಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಉತ್ತರಿಂ ಕಾರಣಂ ಸುಣೋಹಿ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಯದಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ‘‘ಅಗ್ಗೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಯಂ ವಚನಂ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಭವೇಯ್ಯ, ‘‘ಜೇಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ, ಸೇಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ವಿಸಿಟ್ಠೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಉತ್ತಮೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಪವರೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಅಸಮೋ ಬುದ್ಧೋತಿ , ಅಸಮಸಮೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಮೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಭಾಗೋ ಬುದ್ಧೋತಿ, ಅಪ್ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಯಂ ವಚನಂ, ತಂ ಮಿಚ್ಛಾ ಭವೇಯ್ಯ। ಇಮಮ್ಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ದ್ವೇ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ಏಕಕ್ಖಣೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।

    Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘‘aggo buddho’’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘‘jeṭṭho buddho’’ti, seṭṭho buddhoti, visiṭṭho buddhoti, uttamo buddhoti, pavaro buddhoti, asamo buddhoti , asamasamo buddhoti, appaṭimo buddhoti, appaṭibhāgo buddhoti, appaṭipuggalo buddhoti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Imampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.

    ಅಪಿಚ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬುದ್ಧಾನಂ ಭಗವನ್ತಾನಂ ಸಭಾವಪಕತಿ ಏಸಾ, ಯಂ ಏಕೋಯೇವ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಕಾರಣಾ? ಮಹನ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಗುಣಾನಂ, ಯಂ ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹನ್ತಂ ಹೋತಿ, ತಂ ಏಕಂಯೇವ ಹೋತಿ। ಪಥವೀ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹನ್ತೀ, ಸಾ ಏಕಾಯೇವ। ಸಾಗರೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ಸಿನೇರು ಗಿರಿರಾಜಾ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ಆಕಾಸೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ಸಕ್ಕೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ಮಾರೋ ಮಹನ್ತೋ , ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ। ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಮಹನ್ತೋ, ಸೋ ಏಕೋಯೇವ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ। ಯತ್ಥ ತೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಓಕಾಸೋ ನ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ, ಮಹಾರಾಜ, ತಥಾಗತೋ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏಕೋಯೇವ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ। ಸುಕಥಿತೋ, ಭನ್ತೇ ನಾಗಸೇನ, ಪಞ್ಹೋ ಓಪಮ್ಮೇಹಿ ಕಾರಣೇಹೀತಿ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೫.೧.೧)।

    Apica kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esā, yaṃ ekoyeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ, yaṃ aññampi, mahārāja, mahantaṃ hoti, taṃ ekaṃyeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekāyeva. Sāgaro mahanto, so ekoyeva. Sineru girirājā mahanto, so ekoyeva. Ākāso mahanto, so ekoyeva. Sakko mahanto, so ekoyeva. Māro mahanto , so ekoyeva. Mahābrahmā mahanto, so ekoyeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so ekoyeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti, tattha aññesaṃ okāso na hoti. Tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho ekoyeva loke uppajjatīti. Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehīti (mi. pa. 5.1.1).

    ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಾನುಧಮ್ಮನ್ತಿ ನವವಿಧಸ್ಸ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುಧಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪಟಿಪದಂ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ಸಕಾರಣೋ। ವಾದಾನುವಾದೋತಿ ವಾದೋಯೇವ।

    Dhammassa cānudhammanti navavidhassa lokuttaradhammassa anudhammaṃ pubbabhāgappaṭipadaṃ. Sahadhammikoti sakāraṇo. Vādānuvādoti vādoyeva.

    ಅಚ್ಛರಿಯಅಬ್ಭುತವಣ್ಣನಾ

    Acchariyaabbhutavaṇṇanā

    ೧೬೨. ಆಯಸ್ಮಾ ಉದಾಯೀತಿ ತಯೋ ಥೇರಾ ಉದಾಯೀ ನಾಮ – ಲಾಳುದಾಯೀ, ಕಾಳುದಾಯೀ, ಮಹಾಉದಾಯೀತಿ। ಇಧ ಮಹಾಉದಾಯೀ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಇಮಂ ಸುತ್ತಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಸುಣನ್ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾ ಪೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿತೋ ಸೀಸಮತ್ಥಕಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸೀಸಮತ್ಥಕತೋ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಉಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಮಜ್ಝಂ ಓತರತಿ, ಮಜ್ಝತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಭತೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಸೋ ನಿರನ್ತರಂ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟಸರೀರೋ ಬಲವಸೋಮನಸ್ಸೇನ ದಸಬಲಸ್ಸ ಗುಣಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಅಚ್ಛರಿಯಂ ಭನ್ತೇತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾತಿ ನಿತ್ತಣ್ಹತಾ। ಸನ್ತುಟ್ಠಿತಾತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ತೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಸನ್ತೋಸೋ। ಸಲ್ಲೇಖತಾತಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಲ್ಲಿಖಿತಭಾವೋ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋ ನಾಮ। ನ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತುಕರಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇ ನ ಆವಿ ಕರಿಸ್ಸತಿ। ಪಟಾಕಂ ಪರಿಹರೇಯ್ಯುನ್ತಿ ‘‘ಕೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ಪಟಾಕಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಾಳನ್ದಂ ವಿಚರೇಯ್ಯುಂ।

    162.Āyasmā udāyīti tayo therā udāyī nāma – lāḷudāyī, kāḷudāyī, mahāudāyīti. Idha mahāudāyī adhippeto. Tassa kira imaṃ suttaṃ ādito paṭṭhāya yāva pariyosānā suṇantassa abbhantare pañcavaṇṇā pīti uppajjitvā pādapiṭṭhito sīsamatthakaṃ gacchati, sīsamatthakato pādapiṭṭhiṃ āgacchati, ubhato paṭṭhāya majjhaṃ otarati, majjhato paṭṭhāya ubhato gacchati. So nirantaraṃ pītiyā phuṭasarīro balavasomanassena dasabalassa guṇaṃ kathento acchariyaṃ bhantetiādimāha. Appicchatāti nittaṇhatā. Santuṭṭhitāti catūsu paccayesu tīhākārehi santoso. Sallekhatāti sabbakilesānaṃ sallikhitabhāvo. Yatra hi nāmāti yo nāma. Na attānaṃ pātukarissatīti attano guṇe na āvi karissati. Paṭākaṃ parihareyyunti ‘‘ko amhehi sadiso atthī’’ti vadantā paṭākaṃ ukkhipitvā nāḷandaṃ vicareyyuṃ.

    ಪಸ್ಸ ಖೋ ತ್ವಂ, ಉದಾಯಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾತಿ ಪಸ್ಸ ಉದಾಯಿ ಯಾದಿಸೀ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ ವಚನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವಾ ನೇವ ಅತ್ತಾನಂ ಪಾತುಕರೋತಿ, ನ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಕಥೇತೀತಿ ಚೇ? ನ, ನ ಕಥೇತಿ। ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದೀಹಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಚೀವರಾದಿಹೇತುಂ ನ ಕಥೇತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ಪಸ್ಸ ಖೋ ತ್ವಂ, ಉದಾಯಿ, ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ’’ತಿಆದಿ। ಬುಜ್ಝನಕಸತ್ತಂ ಪನ ಆಗಮ್ಮ ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನ ಕಥೇತಿ। ಯಥಾಹ –

    Passakho tvaṃ, udāyi, tathāgatassa appicchatāti passa udāyi yādisī tathāgatassa appicchatāti therassa vacanaṃ sampaṭicchanto āha. Kiṃ pana bhagavā neva attānaṃ pātukaroti, na attano guṇaṃ kathetīti ce? Na, na katheti. Appicchatādīhi kathetabbaṃ, cīvarādihetuṃ na katheti. Tenevāha – ‘‘passa kho tvaṃ, udāyi, tathāgatassa appicchatā’’tiādi. Bujjhanakasattaṃ pana āgamma veneyyavasena katheti. Yathāha –

    ‘‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Na me ācariyo atthi, sadiso me na vijjati;

    ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ॥ (ಮಹಾವ॰ ೧೧)।

    Sadevakasmiṃ lokasmiṃ, natthi me paṭipuggalo’’ti. (mahāva. 11);

    ಏವಂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣದೀಪಿಕಾ ಬಹೂ ಗಾಥಾಪಿ ಸುತ್ತನ್ತಾಪಿ ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಾ।

    Evaṃ tathāgatassa guṇadīpikā bahū gāthāpi suttantāpi vitthāretabbā.

    ೧೬೩. ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಭಾಸೇಯ್ಯಾಸಿ। ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಮೇ ಕಥಿತನ್ತಿ ಮಾ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಾದೀಸು ನ ಕಥಯಿತ್ಥ। ಅಜ್ಜ ವಾ ಮೇ ಕಥಿತನ್ತಿ ಮಾ ಪರದಿವಸಾದೀಸು ನ ಕಥಯಿತ್ಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪವೇದೇಸೀತಿ ಕಥೇಸಿ। ಇಮಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಸ್ಸಾತಿ ನಿಗ್ಗಾಥಕತ್ತಾ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ‘‘ವೇಯ್ಯಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ನಾಮಂ। ಇದಂ ಪನ ‘‘ಇತಿ ಹಿದ’’ನ್ತಿ ಪಟ್ಠಾಯ ಪದಂ ಸಙ್ಗೀತಿಕಾರೇಹಿ ಠಪಿತಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।

    163.Abhikkhaṇaṃ bhāseyyāsīti punappunaṃ bhāseyyāsi. Pubbaṇhasamaye me kathitanti mā majjhanhikādīsu na kathayittha. Ajja vā me kathitanti mā paradivasādīsu na kathayitthāti attho. Pavedesīti kathesi. Imassa veyyākaraṇassāti niggāthakattā idaṃ suttaṃ ‘‘veyyākaraṇa’’nti vuttaṃ. Adhivacananti nāmaṃ. Idaṃ pana ‘‘iti hida’’nti paṭṭhāya padaṃ saṅgītikārehi ṭhapitaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ

    Sumaṅgalavilāsiniyā dīghanikāyaṭṭhakathāya

    ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Sampasādanīyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.




    Next: ೬. ಪಾಸಾದಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 6. Pāsādikasuttavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ದೀಘನಿಕಾಯ • Dīghanikāya / ೫. ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತಂ • 5. Sampasādanīyasuttaṃ

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ದೀಘನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Dīghanikāya (ṭīkā) / ೫. ಸಮ್ಪಸಾದನೀಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 5. Sampasādanīyasuttavaṇṇanā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact