| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปญฺจปกรณ-อฎฺฐกถา • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
๖. สมฺปยุตฺตวารวณฺณนา
6. Sampayuttavāravaṇṇanā
๓๙๒-๔๐๐. สมฺปยุตฺตวาเร กุสลํ ธมฺมํ สมฺปยุโตฺตติ กุสลํ ธมฺมํ สมฺปยุตฺตปจฺจยํ กตฺวาติ อโตฺถฯ เสสเมตฺถ สํสฎฺฐวาเร วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ อวสาเน ปนสฺส ‘‘สํสฎฺฐตฺตํ นาม สมฺปยุตฺตตฺตํ, สมฺปยุตฺตตฺตํ นาม สํสฎฺฐตฺต’’นฺติ อิทํ อุภินฺนมฺปิ เอเตสํ วารานํ อตฺถโต นินฺนานากรณภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ อตฺถโต หิ เอเตปิ ปฎิจฺจสหชาตา วิย ปจฺจยนิสฺสยา วิย จ นินฺนานากรณาฯ เอวํ สเนฺตปิ อญฺญมญฺญสฺส อตฺถนิยมนตฺถํ วุตฺตาฯ ‘‘สํสฎฺฐา โยชิตา หยา’’ติอาทีสุ (ชา. ๒.๒๒.๗๐) หิ อสมฺปยุตฺตมฺปิ สํสฎฺฐนฺติ วุจฺจติฯ ‘‘ยา สา วีมํสา โกสชฺชสหคตา โกสชฺชสมฺปยุตฺตา’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. ๕.๘๓๒) อสํสฎฺฐํ โวกิณฺณมฺปิ สมฺปยุตฺตนฺติฯ อิติ สํสฎฺฐวาเรน เอกุปฺปาทลกฺขณสฺส สมฺปยุตฺตสฺส สํสฎฺฐภาวํ สมฺปยุตฺตวาเรน จ สํสฎฺฐสฺส เอกุปฺปาทาทิลกฺขณสฺส สมฺปยุตฺตภาวํ นิยเมตุํ อุโภเปเต วุตฺตาฯ อปิจ ตถา พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสยวเสน เทสนาวิลาเสน นิรุตฺติปฎิสมฺภิทาปเภทชานนวเสน จาปิ เอเต อุโภปิ วุตฺตาติฯ
392-400. Sampayuttavāre kusalaṃ dhammaṃ sampayuttoti kusalaṃ dhammaṃ sampayuttapaccayaṃ katvāti attho. Sesamettha saṃsaṭṭhavāre vuttanayeneva veditabbaṃ. Avasāne panassa ‘‘saṃsaṭṭhattaṃ nāma sampayuttattaṃ, sampayuttattaṃ nāma saṃsaṭṭhatta’’nti idaṃ ubhinnampi etesaṃ vārānaṃ atthato ninnānākaraṇabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Atthato hi etepi paṭiccasahajātā viya paccayanissayā viya ca ninnānākaraṇā. Evaṃ santepi aññamaññassa atthaniyamanatthaṃ vuttā. ‘‘Saṃsaṭṭhā yojitā hayā’’tiādīsu (jā. 2.22.70) hi asampayuttampi saṃsaṭṭhanti vuccati. ‘‘Yā sā vīmaṃsā kosajjasahagatā kosajjasampayuttā’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.832) asaṃsaṭṭhaṃ vokiṇṇampi sampayuttanti. Iti saṃsaṭṭhavārena ekuppādalakkhaṇassa sampayuttassa saṃsaṭṭhabhāvaṃ sampayuttavārena ca saṃsaṭṭhassa ekuppādādilakkhaṇassa sampayuttabhāvaṃ niyametuṃ ubhopete vuttā. Apica tathā bujjhanakānaṃ ajjhāsayavasena desanāvilāsena niruttipaṭisambhidāpabhedajānanavasena cāpi ete ubhopi vuttāti.
สมฺปยุตฺตวารวณฺณนาฯ
Sampayuttavāravaṇṇanā.
เอเตสุ ปน ฉสุ วาเรสุ อตฺถิ โกจิ ปจฺจโย เอกนฺตํ อนุโลมโต น ติฎฺฐติ, ปจฺจนีกโตว ติฎฺฐติ; อตฺถิ เอกนฺตํ ปจฺจนีกโต น ติฎฺฐติ, อนุโลมโตว ติฎฺฐติ; อตฺถิ อเนกนฺตํ อนุโลมโต เจว ติฎฺฐติ, ปจฺจนีกโต จาติ อิทํ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํฯ ตตฺถ ปฐโม ปโญฺห ปจฺฉาชาตสฺส, ทุติโย มหาจตุกฺกสฺส, ตติโย ยุชฺชมานกานํ เสสานํ วเสน เวทิตโพฺพติฯ
Etesu pana chasu vāresu atthi koci paccayo ekantaṃ anulomato na tiṭṭhati, paccanīkatova tiṭṭhati; atthi ekantaṃ paccanīkato na tiṭṭhati, anulomatova tiṭṭhati; atthi anekantaṃ anulomato ceva tiṭṭhati, paccanīkato cāti idaṃ pakiṇṇakaṃ veditabbaṃ. Tattha paṭhamo pañho pacchājātassa, dutiyo mahācatukkassa, tatiyo yujjamānakānaṃ sesānaṃ vasena veditabboti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / ปฎฺฐานปาฬิ • Paṭṭhānapāḷi / ๑. กุสลตฺติกํ • 1. Kusalattikaṃ
