Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / పేతవత్థు-అట్ఠకథా • Petavatthu-aṭṭhakathā

    ౨. ఉబ్బరివగ్గో

    2. Ubbarivaggo

    ౧. సంసారమోచకపేతివత్థువణ్ణనా

    1. Saṃsāramocakapetivatthuvaṇṇanā

    నగ్గా దుబ్బణ్ణరూపాసీతి ఇదం సత్థరి వేళువనే విహరన్తే మగధరట్ఠే ఇట్ఠకవతీనామకే గామే అఞ్ఞతరం పేతిం ఆరబ్భ వుత్తం. మగధరట్ఠే కిర ఇట్ఠకవతీ చ దీఘరాజి చాతి ద్వే గామకా అహేసుం, తత్థ బహూ సంసారమోచకా మిచ్ఛాదిట్ఠికా పటివసన్తి. అతీతే చ కాలే పఞ్చన్నం వస్ససతానం మత్థకే అఞ్ఞతరా ఇత్థీ తత్థేవ ఇట్ఠకవతియం అఞ్ఞతరస్మిం సంసారమోచకకులే నిబ్బత్తిత్వా మిచ్ఛాదిట్ఠివసేన బహూ కీటపటఙ్గే జీవితా వోరోపేత్వా పేతేసు నిబ్బత్తి.

    Naggādubbaṇṇarūpāsīti idaṃ satthari veḷuvane viharante magadharaṭṭhe iṭṭhakavatīnāmake gāme aññataraṃ petiṃ ārabbha vuttaṃ. Magadharaṭṭhe kira iṭṭhakavatī ca dīgharāji cāti dve gāmakā ahesuṃ, tattha bahū saṃsāramocakā micchādiṭṭhikā paṭivasanti. Atīte ca kāle pañcannaṃ vassasatānaṃ matthake aññatarā itthī tattheva iṭṭhakavatiyaṃ aññatarasmiṃ saṃsāramocakakule nibbattitvā micchādiṭṭhivasena bahū kīṭapaṭaṅge jīvitā voropetvā petesu nibbatti.

    సా పఞ్చ వస్ససతాని ఖుప్పిపాసాదిదుక్ఖం అనుభవిత్వా అమ్హాకం భగవతి లోకే ఉప్పజ్జిత్వా పవత్తితవరధమ్మచక్కే అనుక్కమేన రాజగహం ఉపనిస్సాయ వేళువనే విహరన్తే పునపి ఇట్ఠకవతియంయేవ అఞ్ఞతరస్మిం సంసారమోచకకులేయేవ నిబ్బత్తిత్వా యదా సత్తట్ఠవస్సుద్దేసికకాలే అఞ్ఞాహి దారికాహి సద్ధిం రథికాయ కీళనసమత్థా అహోసి, తదా ఆయస్మా సారిపుత్తత్థేరో తమేవ గామం ఉపనిస్సాయ అరుణవతీవిహారే విహరన్తో ఏకదివసం ద్వాదసహి భిక్ఖూహి సద్ధిం తస్స గామస్స ద్వారసమీపేన మగ్గేన అతిక్కమతి. తస్మిం ఖణే బహూ గామదారికా గామతో నిక్ఖమిత్వా ద్వారసమీపే కీళన్తియో పసన్నమానసా మాతాపితూనం పటిపత్తిదస్సనేన వేగేనాగన్త్వా థేరం అఞ్ఞే చ భిక్ఖూ పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దింసు. సా పనేసా అస్సద్ధకులస్స ధీతా చిరకాలం అపరిచితకుసలతాయ సాధుజనాచారవిరహితా అనాదరా అలక్ఖికా వియ అట్ఠాసి. థేరో తస్సా పుబ్బచరితం ఇదాని చ సంసారమోచకకులే నిబ్బత్తనం ఆయతిఞ్చ నిరయే నిబ్బత్తనారహతం దిస్వా ‘‘సచాయం మం వన్దిస్సతి, నిరయే న ఉప్పజ్జిస్సతి, పేతేసు నిబ్బత్తిత్వాపి మమంయేవ నిస్సాయ సమ్పత్తిం పటిలభిస్సతీ’’తి ఞత్వా కరుణాసఞ్చోదితమానసో తా దారికాయో ఆహ – ‘‘తుమ్హే భిక్ఖూ వన్దథ, అయం పన దారికా అలక్ఖికా వియ ఠితా’’తి. అథ నం తా దారికా హత్థేసు పరిగ్గహేత్వా ఆకడ్ఢిత్వా బలక్కారేన థేరస్స పాదే వన్దాపేసుం.

    Sā pañca vassasatāni khuppipāsādidukkhaṃ anubhavitvā amhākaṃ bhagavati loke uppajjitvā pavattitavaradhammacakke anukkamena rājagahaṃ upanissāya veḷuvane viharante punapi iṭṭhakavatiyaṃyeva aññatarasmiṃ saṃsāramocakakuleyeva nibbattitvā yadā sattaṭṭhavassuddesikakāle aññāhi dārikāhi saddhiṃ rathikāya kīḷanasamatthā ahosi, tadā āyasmā sāriputtatthero tameva gāmaṃ upanissāya aruṇavatīvihāre viharanto ekadivasaṃ dvādasahi bhikkhūhi saddhiṃ tassa gāmassa dvārasamīpena maggena atikkamati. Tasmiṃ khaṇe bahū gāmadārikā gāmato nikkhamitvā dvārasamīpe kīḷantiyo pasannamānasā mātāpitūnaṃ paṭipattidassanena vegenāgantvā theraṃ aññe ca bhikkhū pañcapatiṭṭhitena vandiṃsu. Sā panesā assaddhakulassa dhītā cirakālaṃ aparicitakusalatāya sādhujanācāravirahitā anādarā alakkhikā viya aṭṭhāsi. Thero tassā pubbacaritaṃ idāni ca saṃsāramocakakule nibbattanaṃ āyatiñca niraye nibbattanārahataṃ disvā ‘‘sacāyaṃ maṃ vandissati, niraye na uppajjissati, petesu nibbattitvāpi mamaṃyeva nissāya sampattiṃ paṭilabhissatī’’ti ñatvā karuṇāsañcoditamānaso tā dārikāyo āha – ‘‘tumhe bhikkhū vandatha, ayaṃ pana dārikā alakkhikā viya ṭhitā’’ti. Atha naṃ tā dārikā hatthesu pariggahetvā ākaḍḍhitvā balakkārena therassa pāde vandāpesuṃ.

    సా అపరేన సమయేన వయప్పత్తా దీఘరాజియం సంసారమోచకకులే అఞ్ఞతరస్స కుమారస్స దిన్నా పరిపుణ్ణగబ్భా హుత్వా కాలకతా పేతేసు ఉప్పజ్జిత్వా నగ్గా దుబ్బణ్ణరూపా ఖుప్పిపాసాభిభూతా అతివియ బీభచ్ఛదస్సనా విచరన్తీ రత్తియం ఆయస్మతో సారిపుత్తత్థేరస్స అత్తానం దస్సేత్వా ఏకమన్తం అట్ఠాసి. తం దిస్వా థేరో –

    Sā aparena samayena vayappattā dīgharājiyaṃ saṃsāramocakakule aññatarassa kumārassa dinnā paripuṇṇagabbhā hutvā kālakatā petesu uppajjitvā naggā dubbaṇṇarūpā khuppipāsābhibhūtā ativiya bībhacchadassanā vicarantī rattiyaṃ āyasmato sāriputtattherassa attānaṃ dassetvā ekamantaṃ aṭṭhāsi. Taṃ disvā thero –

    ౯౫.

    95.

    ‘‘నగ్గా దుబ్బణ్ణరూపాసి, కిసా ధమనిసన్థతా;

    ‘‘Naggā dubbaṇṇarūpāsi, kisā dhamanisanthatā;

    ఉప్ఫాసులికే కిసికే, కా ను త్వం ఇధ తిట్ఠసీ’’తి. –

    Upphāsulike kisike, kā nu tvaṃ idha tiṭṭhasī’’ti. –

    గాథాయ పుచ్ఛి. తత్థ ధమనిసన్థతాతి నిమ్మంసలోహితతాయ సిరాజాలేహి పత్థతగత్తా. ఉప్ఫాసులికేతి ఉగ్గతఫాసులికే. కిసికేతి కిససరీరే. పుబ్బేపి ‘‘కిసా’’తి వత్వా పున ‘‘కిసికే’’తి వచనం అట్ఠిచమ్మన్హారుమత్తసరీరతాయ అతివియ కిసభావదస్సనత్థం వుత్తం. తం సుత్వా పేతీ అత్తానం పవేదేన్తీ –

    Gāthāya pucchi. Tattha dhamanisanthatāti nimmaṃsalohitatāya sirājālehi patthatagattā. Upphāsuliketi uggataphāsulike. Kisiketi kisasarīre. Pubbepi ‘‘kisā’’ti vatvā puna ‘‘kisike’’ti vacanaṃ aṭṭhicammanhārumattasarīratāya ativiya kisabhāvadassanatthaṃ vuttaṃ. Taṃ sutvā petī attānaṃ pavedentī –

    ౯౬.

    96.

    ‘‘అహం భదన్తే పేతీమ్హి, దుగ్గతా యమలోకికా;

    ‘‘Ahaṃ bhadante petīmhi, duggatā yamalokikā;

    పాపకమ్మం కరిత్వాన, పేతలోకం ఇతో గతా’’తి. – గాథం వత్వా పున థేరేన –

    Pāpakammaṃ karitvāna, petalokaṃ ito gatā’’ti. – gāthaṃ vatvā puna therena –

    ౯౭.

    97.

    ‘‘కిం ను కాయేన వాచాయ, మనసా దుక్కటం కతం;

    ‘‘Kiṃ nu kāyena vācāya, manasā dukkaṭaṃ kataṃ;

    కిస్సకమ్మవిపాకేన, పేతలోకం ఇతో గతా’’తి. –

    Kissakammavipākena, petalokaṃ ito gatā’’ti. –

    కతకమ్మం పుట్ఠా ‘‘అదానసీలా మచ్ఛరినీ హుత్వా పేతయోనియం నిబ్బత్తిత్వా ఏవం మహాదుక్ఖం అనుభవామీ’’తి దస్సేన్తీ తిస్సో గాథా అభాసి –

    Katakammaṃ puṭṭhā ‘‘adānasīlā maccharinī hutvā petayoniyaṃ nibbattitvā evaṃ mahādukkhaṃ anubhavāmī’’ti dassentī tisso gāthā abhāsi –

    ౯౮.

    98.

    ‘‘అనుకమ్పకా మయ్హం నాహేసుం భన్తే, పితా చ మాతా అథవాపి ఞాతకా;

    ‘‘Anukampakā mayhaṃ nāhesuṃ bhante, pitā ca mātā athavāpi ñātakā;

    యే మం నియోజేయ్యుం దదాహి దానం, పసన్నచిత్తా సమణబ్రాహ్మణానం.

    Ye maṃ niyojeyyuṃ dadāhi dānaṃ, pasannacittā samaṇabrāhmaṇānaṃ.

    ౯౯.

    99.

    ‘‘ఇతో అహం వస్ససతాని పఞ్చ, యం ఏవరూపా విచరామి నగ్గా;

    ‘‘Ito ahaṃ vassasatāni pañca, yaṃ evarūpā vicarāmi naggā;

    ఖుదాయ తణ్హాయ చ ఖజ్జమానా, పాపస్స కమ్మస్స ఫలం మమేదం.

    Khudāya taṇhāya ca khajjamānā, pāpassa kammassa phalaṃ mamedaṃ.

    ౧౦౦.

    100.

    ‘‘వన్దామి తం అయ్య పసన్నచిత్తా, అనుకమ్ప మం వీర మహానుభావ;

    ‘‘Vandāmi taṃ ayya pasannacittā, anukampa maṃ vīra mahānubhāva;

    దత్వా చ మే ఆదిస యఞ్హి కిఞ్చి, మోచేహి మం దుగ్గతియా భదన్తే’’తి.

    Datvā ca me ādisa yañhi kiñci, mocehi maṃ duggatiyā bhadante’’ti.

    ౯౮. తత్థ అనుకమ్పకాతి సమ్పరాయికేన అత్థేన అనుగ్గణ్హకా. భన్తేతి థేరం ఆలపతి. యే మం నియోజేయ్యున్తి మాతా వా పితా వా అథ వా ఞాతకా ఏదిసా పసన్నచిత్తా హుత్వా ‘‘సమణబ్రాహ్మణానం దదాహి దాన’’న్తి యే మం నియోజేయ్యుం, తాదిసా అనుకమ్పకా మయ్హం నాహేసున్తి యోజనా.

    98. Tattha anukampakāti samparāyikena atthena anuggaṇhakā. Bhanteti theraṃ ālapati. Ye maṃ niyojeyyunti mātā vā pitā vā atha vā ñātakā edisā pasannacittā hutvā ‘‘samaṇabrāhmaṇānaṃ dadāhi dāna’’nti ye maṃ niyojeyyuṃ, tādisā anukampakā mayhaṃ nāhesunti yojanā.

    ౯౯. ఇతో అహం వస్ససతాని పఞ్చ, యం ఏవరూపా విచరామి నగ్గాతి ఇదం సా పేతీ ఇతో తతియాయ జాతియా అత్తనో పేతత్తభావం అనుస్సరిత్వా ఇదానిపి తథా పఞ్చవస్ససతాని విచరామీతి అధిప్పాయేనాహ. తత్థ న్తి యస్మా, దానాదీనం పుఞ్ఞానం అకతత్తా ఏవరూపా నగ్గా పేతీ హుత్వా ఇతో పట్ఠాయ వస్ససతాని పఞ్చ విచరామీతి యోజనా. తణ్హాయాతి పిపాసాయ. ఖజ్జమానాతి ఖాదియమానా, బాధియమానాతి అత్థో.

    99.Ito ahaṃ vassasatāni pañca, yaṃ evarūpā vicarāmi naggāti idaṃ sā petī ito tatiyāya jātiyā attano petattabhāvaṃ anussaritvā idānipi tathā pañcavassasatāni vicarāmīti adhippāyenāha. Tattha yanti yasmā, dānādīnaṃ puññānaṃ akatattā evarūpā naggā petī hutvā ito paṭṭhāya vassasatāni pañca vicarāmīti yojanā. Taṇhāyāti pipāsāya. Khajjamānāti khādiyamānā, bādhiyamānāti attho.

    ౧౦౦. వన్దామి తం అయ్య పసన్నచిత్తాతి అయ్య, తమహం పసన్నచిత్తా హుత్వా వన్దామి, ఏత్తకమేవ పుఞ్ఞం ఇదాని మయా కాతుం సక్కాతి దస్సేతి. అనుకమ్ప మన్తి అనుగ్గణ్హ మమం ఉద్దిస్స అనుద్దయం కరోహి. దత్వా చ మే ఆదిస యఞ్హి కిఞ్చీతి కిఞ్చిదేవ దేయ్యధమ్మం సమణబ్రాహ్మణానం దత్వా తం దక్ఖిణం మయ్హం ఆదిస, తేన మే ఇతో పేతయోనితో మోక్ఖో భవిస్సతీతి అధిప్పాయేన వదతి. తేనేవాహ ‘‘మోచేహి మం దుగ్గతియా భదన్తే’’తి.

    100.Vandāmi taṃ ayya pasannacittāti ayya, tamahaṃ pasannacittā hutvā vandāmi, ettakameva puññaṃ idāni mayā kātuṃ sakkāti dasseti. Anukampa manti anuggaṇha mamaṃ uddissa anuddayaṃ karohi. Datvā ca me ādisa yañhi kiñcīti kiñcideva deyyadhammaṃ samaṇabrāhmaṇānaṃ datvā taṃ dakkhiṇaṃ mayhaṃ ādisa, tena me ito petayonito mokkho bhavissatīti adhippāyena vadati. Tenevāha ‘‘mocehi maṃ duggatiyā bhadante’’ti.

    ఏవం పేతియా వుత్తే యథా సో థేరో పటిపజ్జి, తం దస్సేతుం సఙ్గీతికారేహి తిస్సో గాథా వుత్తా –

    Evaṃ petiyā vutte yathā so thero paṭipajji, taṃ dassetuṃ saṅgītikārehi tisso gāthā vuttā –

    ౧౦౧.

    101.

    ‘‘సాధూతి సో పటిస్సుత్వా, సారిపుత్తోనుకమ్పకో;

    ‘‘Sādhūti so paṭissutvā, sāriputtonukampako;

    భిక్ఖూనం ఆలోపం దత్వా, పాణిమత్తఞ్చ చోళకం;

    Bhikkhūnaṃ ālopaṃ datvā, pāṇimattañca coḷakaṃ;

    థాలకస్స చ పానీయం, తస్సా దక్ఖిణమాదిసి.

    Thālakassa ca pānīyaṃ, tassā dakkhiṇamādisi.

    ౧౦౨.

    102.

    ‘‘సమనన్తరానుద్దిట్ఠే , విపాకో ఉదపజ్జథ;

    ‘‘Samanantarānuddiṭṭhe , vipāko udapajjatha;

    భోజనచ్ఛాదనపానీయం, దక్ఖిణాయ ఇదం ఫలం.

    Bhojanacchādanapānīyaṃ, dakkhiṇāya idaṃ phalaṃ.

    ౧౦౩.

    103.

    ‘‘తతో సుద్ధా సుచివసనా, కాసికుత్తమధారినీ;

    ‘‘Tato suddhā sucivasanā, kāsikuttamadhārinī;

    విచిత్తవత్థాభరణా, సారిపుత్తం ఉపసఙ్కమీ’’తి.

    Vicittavatthābharaṇā, sāriputtaṃ upasaṅkamī’’ti.

    ౧౦౧-౧౦౩. తత్థ భిక్ఖూనన్తి భిక్ఖునో, వచనవిపల్లాసేన హేతం వుత్తం. ‘‘ఆలోపం భిక్ఖునో దత్వా’’తి కేచి పఠన్తి. ఆలోపన్తి కబళం, ఏకాలోపమత్తం భోజనన్తి అత్థో. పాణిమత్తఞ్చ చోళకన్తి ఏకహత్థప్పమాణం చోళఖణ్డన్తి అత్థో. థాలకస్స చ పానీయన్తి ఏకథాలకపూరణమత్తం ఉదకం. సేసం ఖల్లాటియపేతవత్థుస్మిం వుత్తనయమేవ.

    101-103. Tattha bhikkhūnanti bhikkhuno, vacanavipallāsena hetaṃ vuttaṃ. ‘‘Ālopaṃ bhikkhuno datvā’’ti keci paṭhanti. Ālopanti kabaḷaṃ, ekālopamattaṃ bhojananti attho. Pāṇimattañca coḷakanti ekahatthappamāṇaṃ coḷakhaṇḍanti attho. Thālakassa ca pānīyanti ekathālakapūraṇamattaṃ udakaṃ. Sesaṃ khallāṭiyapetavatthusmiṃ vuttanayameva.

    అథాయస్మా సారిపుత్తో తం పేతిం పీణిన్ద్రియం పరిసుద్ధఛవివణ్ణం దిబ్బవత్థాభరణాలఙ్కారం సమన్తతో అత్తనో పభాయ ఓభాసేన్తిం అత్తనో సన్తికం ఉపగన్త్వా ఠితం దిస్వా పచ్చక్ఖతో కమ్మఫలం తాయ విభావేతుకామో హుత్వా తిస్సో గాథా అభాసి –

    Athāyasmā sāriputto taṃ petiṃ pīṇindriyaṃ parisuddhachavivaṇṇaṃ dibbavatthābharaṇālaṅkāraṃ samantato attano pabhāya obhāsentiṃ attano santikaṃ upagantvā ṭhitaṃ disvā paccakkhato kammaphalaṃ tāya vibhāvetukāmo hutvā tisso gāthā abhāsi –

    ౧౦౪.

    104.

    ‘‘అభిక్కన్తేన వణ్ణేన, యా త్వం తిట్ఠసి దేవతే;

    ‘‘Abhikkantena vaṇṇena, yā tvaṃ tiṭṭhasi devate;

    ఓభాసేన్తీ దిసా సబ్బా, ఓసధీ వియ తారకా.

    Obhāsentī disā sabbā, osadhī viya tārakā.

    ౧౦౫.

    105.

    ‘‘కేన తేతాదిసో వణ్ణో, కేన తే ఇధ మిజ్ఝతి;

    ‘‘Kena tetādiso vaṇṇo, kena te idha mijjhati;

    ఉప్పజ్జన్తి చ తే భోగా, యే కేచి మనసో పియా.

    Uppajjanti ca te bhogā, ye keci manaso piyā.

    ౧౦౬.

    106.

    ‘‘పుచ్ఛామి తం దేవి మహానుభావే, మనుస్సభూతా కిమకాసి పుఞ్ఞం;

    ‘‘Pucchāmi taṃ devi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;

    కేనాసి ఏవం జలితానుభావా, వణ్ణో చ తే సబ్బదిసా పభాసతీ’’తి.

    Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.

    ౧౦౪. తత్థ అభిక్కన్తేనాతి అతిమనాపేన, అభిరూపేనాతి అత్థో. వణ్ణేనాతి ఛవివణ్ణేన. ఓభాసేన్తీ దిసా సబ్బాతి సబ్బాపి దస దిసా జోతేన్తీ ఏకాలోకం కరోన్తీ. యథా కిన్తి ఆహ ‘‘ఓసధీ వియ తారకా’’తి. ఉస్సన్నా పభా ఏతాయ ధీయతి, ఓసధానం వా అనుబలప్పదాయికాతి కత్వా ‘‘ఓసధీ’’తి లద్ధనామా తారకా యథా సమన్తతో ఆలోకం కురుమానా తిట్ఠతి, ఏవమేవ త్వం సబ్బదిసా ఓభాసేన్తీతి అత్థో.

    104. Tattha abhikkantenāti atimanāpena, abhirūpenāti attho. Vaṇṇenāti chavivaṇṇena. Obhāsentī disā sabbāti sabbāpi dasa disā jotentī ekālokaṃ karontī. Yathā kinti āha ‘‘osadhī viya tārakā’’ti. Ussannā pabhā etāya dhīyati, osadhānaṃ vā anubalappadāyikāti katvā ‘‘osadhī’’ti laddhanāmā tārakā yathā samantato ālokaṃ kurumānā tiṭṭhati, evameva tvaṃ sabbadisā obhāsentīti attho.

    ౧౦౫. కేనాతి కిం-సద్దో పుచ్ఛాయం. హేతుఅత్థే చేతం కరణవచనం, కేన హేతునాతి అత్థో. తేతి తవ. ఏతాదిసోతి ఏదిసో, ఏతరహి యథాదిస్సమానోతి వుత్తం హోతి. కేన తే ఇధ మిజ్ఝతీతి కేన పుఞ్ఞవిసేసేన ఇధ ఇమస్మిం ఠానే ఇదాని తయా లబ్భమానం సుచరితఫలం ఇజ్ఝతి నిప్ఫజ్జతి. ఉప్పజ్జన్తీతి నిబ్బత్తన్తి. భోగాతి పరిభుఞ్జితబ్బట్ఠేన ‘‘భోగా’’తి లద్ధనామా వత్థాభరణాదివిత్తూపకరణవిసేసా. యే కేచీతి భోగే అనవసేసతో బ్యాపేత్వా సఙ్గణ్హాతి . అనవసేసబ్యాపకో హి అయం నిద్దేసో యథా ‘‘యే కేచి సఙ్ఖారా’’తి. మనసో పియాతి మనసా పియాయితబ్బా, మనాపియాతి అత్థో.

    105.Kenāti kiṃ-saddo pucchāyaṃ. Hetuatthe cetaṃ karaṇavacanaṃ, kena hetunāti attho. Teti tava. Etādisoti ediso, etarahi yathādissamānoti vuttaṃ hoti. Kena te idha mijjhatīti kena puññavisesena idha imasmiṃ ṭhāne idāni tayā labbhamānaṃ sucaritaphalaṃ ijjhati nipphajjati. Uppajjantīti nibbattanti. Bhogāti paribhuñjitabbaṭṭhena ‘‘bhogā’’ti laddhanāmā vatthābharaṇādivittūpakaraṇavisesā. Ye kecīti bhoge anavasesato byāpetvā saṅgaṇhāti . Anavasesabyāpako hi ayaṃ niddeso yathā ‘‘ye keci saṅkhārā’’ti. Manaso piyāti manasā piyāyitabbā, manāpiyāti attho.

    ౧౦౬. పుచ్ఛామీతి పుచ్ఛం కరోమి, ఞాతుం ఇచ్ఛామీతి అత్థో. న్తి త్వం. దేవీతి దిబ్బానభావసమఙ్గితాయ, దేవి. తేనాహ ‘‘మహానుభావే’’తి. మనుస్సభూతాతి మనుస్సేసు జాతా మనుస్సభావం పత్తా. ఇదం యేభుయ్యేన సత్తా మనుస్సత్తభావే ఠితా పుఞ్ఞాని కరోన్తీతి కత్వా వుత్తం. అయమేతాయం గాథానం సఙ్ఖేపతో అత్థో, విత్థారతో పన పరమత్థదీపనియం విమానవత్థుఅట్ఠకథాయం వుత్తనయేనేవ వేదితబ్బో.

    106.Pucchāmīti pucchaṃ karomi, ñātuṃ icchāmīti attho. Tanti tvaṃ. Devīti dibbānabhāvasamaṅgitāya, devi. Tenāha ‘‘mahānubhāve’’ti. Manussabhūtāti manussesu jātā manussabhāvaṃ pattā. Idaṃ yebhuyyena sattā manussattabhāve ṭhitā puññāni karontīti katvā vuttaṃ. Ayametāyaṃ gāthānaṃ saṅkhepato attho, vitthārato pana paramatthadīpaniyaṃ vimānavatthuaṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva veditabbo.

    ఏవం పున థేరేన పుట్ఠా పేతీ తస్సా సమ్పత్తియా లద్ధకారణం పకాసేన్తీ సేసగాథా అభాసి –

    Evaṃ puna therena puṭṭhā petī tassā sampattiyā laddhakāraṇaṃ pakāsentī sesagāthā abhāsi –

    ౧౦౭.

    107.

    ‘‘ఉప్పణ్డుకిం కిసం ఛాతం, నగ్గం సమ్పతితచ్ఛవిం;

    ‘‘Uppaṇḍukiṃ kisaṃ chātaṃ, naggaṃ sampatitacchaviṃ;

    ముని కారుణికో లోకే, తం మం అద్దక్ఖి దుగ్గతం.

    Muni kāruṇiko loke, taṃ maṃ addakkhi duggataṃ.

    ౧౦౮.

    108.

    ‘‘భిక్ఖూనం ఆలోపం దత్వా, పాణిమత్తఞ్చ చోళకం;

    ‘‘Bhikkhūnaṃ ālopaṃ datvā, pāṇimattañca coḷakaṃ;

    థాలకస్స చ పానీయం, మమ దక్ఖిణమాదిసి.

    Thālakassa ca pānīyaṃ, mama dakkhiṇamādisi.

    ౧౦౯.

    109.

    ‘‘ఆలోపస్స ఫలం పస్స, భత్తం వస్ససతం దస;

    ‘‘Ālopassa phalaṃ passa, bhattaṃ vassasataṃ dasa;

    భుఞ్జామి కామకామినీ, అనేకరసబ్యఞ్జనం.

    Bhuñjāmi kāmakāminī, anekarasabyañjanaṃ.

    ౧౧౦.

    110.

    ‘‘పాణిమత్తస్స చోళస్స, విపాకం పస్స యాదిసం;

    ‘‘Pāṇimattassa coḷassa, vipākaṃ passa yādisaṃ;

    యావతా నన్దరాజస్స, విజితస్మిం పటిచ్ఛదా.

    Yāvatā nandarājassa, vijitasmiṃ paṭicchadā.

    ౧౧౧.

    111.

    ‘‘తతో బహుతరా భన్తే, వత్థానచ్ఛాదనాని మే;

    ‘‘Tato bahutarā bhante, vatthānacchādanāni me;

    కోసేయ్యకమ్బలీయాని, ఖోమకప్పాసికాని చ.

    Koseyyakambalīyāni, khomakappāsikāni ca.

    ౧౧౨.

    112.

    ‘‘విపులా చ మహగ్ఘా చ, తేపాకాసేవలమ్బరే;

    ‘‘Vipulā ca mahagghā ca, tepākāsevalambare;

    సాహం తం పరిదహామి, యం యఞ్హి మనసో పియం.

    Sāhaṃ taṃ paridahāmi, yaṃ yañhi manaso piyaṃ.

    ౧౧౩.

    113.

    ‘‘థాలకస్స చ పానీయం, విపాకం పస్స యాదిసం;

    ‘‘Thālakassa ca pānīyaṃ, vipākaṃ passa yādisaṃ;

    గమ్భీరా చతురస్సా చ, పోక్ఖరఞ్ఞో సునిమ్మితా.

    Gambhīrā caturassā ca, pokkharañño sunimmitā.

    ౧౧౪.

    114.

    ‘‘సేతోదకా సుప్పతిత్థా, సీతా అప్పటిగన్ధియా;

    ‘‘Setodakā suppatitthā, sītā appaṭigandhiyā;

    పదుముప్పలసఞ్ఛన్నా, వారికిఞ్జక్ఖపూరితా.

    Padumuppalasañchannā, vārikiñjakkhapūritā.

    ౧౧౫.

    115.

    ‘‘సాహం రమామి కీళామి, మోదామి అకుతోభయా;

    ‘‘Sāhaṃ ramāmi kīḷāmi, modāmi akutobhayā;

    మునిం కారుణికం లోకే, భన్తే వన్దితుమాగతా’’తి.

    Muniṃ kāruṇikaṃ loke, bhante vanditumāgatā’’ti.

    ౧౦౭. తత్థ ఉప్పణ్డుకిన్తి ఉప్పణ్డుకజాతం. ఛాతన్తి బుభుక్ఖితం ఖుదాయ అభిభూతం. సమ్పతితచ్ఛవిన్తి ఛిన్నభిన్నసరీరచ్ఛవిం. లోకేతి ఇదం ‘‘కారుణికో’’తి ఏత్థ వుత్తకరుణాయ విసయదస్సనం. తం మన్తి తాదిసం మమం, వుత్తనయేన ఏకన్తతో కరుణట్ఠానియం మం. దుగ్గతన్తి దుగ్గతిం గతం.

    107. Tattha uppaṇḍukinti uppaṇḍukajātaṃ. Chātanti bubhukkhitaṃ khudāya abhibhūtaṃ. Sampatitacchavinti chinnabhinnasarīracchaviṃ. Loketi idaṃ ‘‘kāruṇiko’’ti ettha vuttakaruṇāya visayadassanaṃ. Taṃ manti tādisaṃ mamaṃ, vuttanayena ekantato karuṇaṭṭhāniyaṃ maṃ. Duggatanti duggatiṃ gataṃ.

    ౧౦౮-౧౦౯. భిక్ఖూనం ఆలోపం దత్వాతిఆది థేరేన అత్తనో కరుణాయ కతాకారదస్సనం. తత్థ భత్తన్తి ఓదనం, దిబ్బభోజనన్తి అత్థో. వస్ససతం దసాతి దస వస్ససతాని, వస్ససహస్సన్తి వుత్తం హోతి. అచ్చన్తసంయోగే చేతం ఉపయోగవచనం. భుఞ్జామి కామకామినీ, అనేకరసబ్యఞ్జనన్తి అఞ్ఞేహిపి కామేతబ్బకామేహి సమన్నాగతా అనేకరసబ్యఞ్జనం భత్తం భుఞ్జామీతి యోజనా.

    108-109.Bhikkhūnaṃ ālopaṃ datvātiādi therena attano karuṇāya katākāradassanaṃ. Tattha bhattanti odanaṃ, dibbabhojananti attho. Vassasataṃ dasāti dasa vassasatāni, vassasahassanti vuttaṃ hoti. Accantasaṃyoge cetaṃ upayogavacanaṃ. Bhuñjāmi kāmakāminī, anekarasabyañjananti aññehipi kāmetabbakāmehi samannāgatā anekarasabyañjanaṃ bhattaṃ bhuñjāmīti yojanā.

    ౧౧౦. చోళస్సాతి దేయ్యధమ్మసీసేన తబ్బిసయం దానమయం పుఞ్ఞమేవ దస్సేతి. విపాకం పస్స యాదిసన్తి తస్స చోళదానస్స విపాకసఙ్ఖాతం ఫలం పస్స, భన్తే. తం పన యాదిసం యథారూపం, కిన్తి చేతి ఆహ ‘‘యావతా నన్దరాజస్సా’’తిఆది.

    110.Coḷassāti deyyadhammasīsena tabbisayaṃ dānamayaṃ puññameva dasseti. Vipākaṃ passa yādisanti tassa coḷadānassa vipākasaṅkhātaṃ phalaṃ passa, bhante. Taṃ pana yādisaṃ yathārūpaṃ, kinti ceti āha ‘‘yāvatā nandarājassā’’tiādi.

    తత్థ కోయం నన్దరాజా నామ? అతీతే కిర దసవస్ససహస్సాయుకేసు మనుస్సేసు బారాణసివాసీ ఏకో కుటుమ్బికో అరఞ్ఞే జఙ్ఘావిహారం విచరన్తో అరఞ్ఞట్ఠానే అఞ్ఞతరం పచ్చేకబుద్ధం అద్దస. సో పచ్చేకబుద్ధో తత్థ చీవరకమ్మం కరోన్తో అనువాతే అప్పహోన్తే సంహరిత్వావ ఠపేతుం ఆరద్ధో. సో కుటుమ్బికో తం దిస్వా, ‘‘భన్తే, కిం కరోథా’’తి వత్వా తేన అప్పిచ్ఛతాయ కిఞ్చి అవుత్తేపి ‘‘చీవరదుస్సం నప్పహోతీ’’తి ఞత్వా అత్తనో ఉత్తరాసఙ్గం పచ్చేకబుద్ధస్స పాదమూలే ఠపేత్వా అగమాసి. పచ్చేకబుద్ధో తం గహేత్వా అనువాతం ఆరోపేన్తో చీవరం కత్వా పారుపి. సో కుటుమ్బికా జీవితపరియోసానే కాలం కత్వా తావతింసభవనే నిబ్బత్తిత్వా తత్థ యావతాయుకం దిబ్బసమ్పత్తిం అనుభవిత్వా తతో చవిత్వా బారాణసితో యోజనమత్తే ఠానే అఞ్ఞతరస్మిం గామే అమచ్చకులే నిబ్బత్తి.

    Tattha koyaṃ nandarājā nāma? Atīte kira dasavassasahassāyukesu manussesu bārāṇasivāsī eko kuṭumbiko araññe jaṅghāvihāraṃ vicaranto araññaṭṭhāne aññataraṃ paccekabuddhaṃ addasa. So paccekabuddho tattha cīvarakammaṃ karonto anuvāte appahonte saṃharitvāva ṭhapetuṃ āraddho. So kuṭumbiko taṃ disvā, ‘‘bhante, kiṃ karothā’’ti vatvā tena appicchatāya kiñci avuttepi ‘‘cīvaradussaṃ nappahotī’’ti ñatvā attano uttarāsaṅgaṃ paccekabuddhassa pādamūle ṭhapetvā agamāsi. Paccekabuddho taṃ gahetvā anuvātaṃ āropento cīvaraṃ katvā pārupi. So kuṭumbikā jīvitapariyosāne kālaṃ katvā tāvatiṃsabhavane nibbattitvā tattha yāvatāyukaṃ dibbasampattiṃ anubhavitvā tato cavitvā bārāṇasito yojanamatte ṭhāne aññatarasmiṃ gāme amaccakule nibbatti.

    తస్స వయప్పత్తకాలే తస్మిం గామే నక్ఖత్తం సఙ్ఘుట్ఠం అహోసి. సో మాతరం ఆహ – ‘‘అమ్మ, సాటకం మే దేహి, నక్ఖత్తం కీళిస్సామీ’’తి. సా సుధోతవత్థం నీహరిత్వా అదాసి. ‘‘అమ్మ, థూలం ఇద’’న్తి. అఞ్ఞం నీహరిత్వా అదాసి, తమ్పి పటిక్ఖిపి. అథ నం మాతా ఆహ – ‘‘తాత, యాదిసే గేహే మయం జాతా, నత్థి నో ఇతో సుఖుమతరస్స వత్థస్స పటిలాభాయ పుఞ్ఞ’’న్తి. ‘‘లభనట్ఠానం గచ్ఛామి, అమ్మా’’తి. ‘‘గచ్ఛ, పుత్త, అహం అజ్జేవ తుయ్హం బారాణసినగరే రజ్జపటిలాభం ఇచ్ఛామీ’’తి. సో ‘‘సాధు, అమ్మా’’తి మాతరం వన్దిత్వా పదక్ఖిణం కత్వా ఆహ – ‘‘గచ్ఛామి, అమ్మా’’తి. ‘‘గచ్ఛ, తాతా’’తి. ఏవం కిరస్సా చిత్తం అహోసి – ‘‘కహం గమిస్సతి, ఇధ వా ఏత్థ వా గేహే నిసీదిస్సతీ’’తి. సో పన పుఞ్ఞనియామేన చోదియమానో గామతో నిక్ఖమిత్వా బారాణసిం గన్త్వా మఙ్గలసిలాపట్టే ససీసం పారుపిత్వా నిపజ్జి. సో చ బారాణసిరఞ్ఞో కాలకతస్స సత్తమో దివసో హోతి.

    Tassa vayappattakāle tasmiṃ gāme nakkhattaṃ saṅghuṭṭhaṃ ahosi. So mātaraṃ āha – ‘‘amma, sāṭakaṃ me dehi, nakkhattaṃ kīḷissāmī’’ti. Sā sudhotavatthaṃ nīharitvā adāsi. ‘‘Amma, thūlaṃ ida’’nti. Aññaṃ nīharitvā adāsi, tampi paṭikkhipi. Atha naṃ mātā āha – ‘‘tāta, yādise gehe mayaṃ jātā, natthi no ito sukhumatarassa vatthassa paṭilābhāya puñña’’nti. ‘‘Labhanaṭṭhānaṃ gacchāmi, ammā’’ti. ‘‘Gaccha, putta, ahaṃ ajjeva tuyhaṃ bārāṇasinagare rajjapaṭilābhaṃ icchāmī’’ti. So ‘‘sādhu, ammā’’ti mātaraṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā āha – ‘‘gacchāmi, ammā’’ti. ‘‘Gaccha, tātā’’ti. Evaṃ kirassā cittaṃ ahosi – ‘‘kahaṃ gamissati, idha vā ettha vā gehe nisīdissatī’’ti. So pana puññaniyāmena codiyamāno gāmato nikkhamitvā bārāṇasiṃ gantvā maṅgalasilāpaṭṭe sasīsaṃ pārupitvā nipajji. So ca bārāṇasirañño kālakatassa sattamo divaso hoti.

    అమచ్చా చ పురోహితో చ రఞ్ఞో సరీరకిచ్చం కత్వా రాజఙ్గణే నిసీదిత్వా మన్తయింసు – ‘‘రఞ్ఞో ఏకా ధీతా అత్థి, పుత్తో నత్థి, అరాజకం రజ్జం న తిట్ఠతి, ఫుస్సరథం విస్సజ్జేమా’’తి. తే కుముదవణ్ణే చత్తారో సిన్ధవే యోజేత్వా సేతచ్ఛత్తప్పముఖం పఞ్చవిధం రాజకకుధభణ్డం రథస్మింయేవ ఠపేత్వా రథం విస్సజ్జేత్వా పచ్ఛతో తూరియాని పగ్గణ్హాపేసుం. రథో పాచీనద్వారేన నిక్ఖమిత్వా ఉయ్యానాభిముక్ఖో అహోసి. ‘‘పరిచయేన ఉయ్యానాభిముఖో గచ్ఛతి , నివత్తేమా’’తి కేచి ఆహంసు. పురోహితో ‘‘మా నివత్తయిత్థా’’తి ఆహ. రథో కుమారం పదక్ఖిణం కత్వా ఆరోహనసజ్జో హుత్వా అట్ఠాసి, పురోహితో పారుపనకణ్ణం అపనేత్వా పాదతలాని ఓలోకేన్తో ‘‘తిట్ఠతు అయం దీపో, ద్విసహస్సదీపపరివారేసు చతూసు మహాదీపేసు ఏకరజ్జం కారేతుం యుత్తో’’తి వత్వా ‘‘తూరియాని పగ్గణ్హథ, పునపి పగ్గణ్హథా’’తి తిక్ఖత్తుం తూరియాని పగ్గణ్హాపేసి.

    Amaccā ca purohito ca rañño sarīrakiccaṃ katvā rājaṅgaṇe nisīditvā mantayiṃsu – ‘‘rañño ekā dhītā atthi, putto natthi, arājakaṃ rajjaṃ na tiṭṭhati, phussarathaṃ vissajjemā’’ti. Te kumudavaṇṇe cattāro sindhave yojetvā setacchattappamukhaṃ pañcavidhaṃ rājakakudhabhaṇḍaṃ rathasmiṃyeva ṭhapetvā rathaṃ vissajjetvā pacchato tūriyāni paggaṇhāpesuṃ. Ratho pācīnadvārena nikkhamitvā uyyānābhimukkho ahosi. ‘‘Paricayena uyyānābhimukho gacchati , nivattemā’’ti keci āhaṃsu. Purohito ‘‘mā nivattayitthā’’ti āha. Ratho kumāraṃ padakkhiṇaṃ katvā ārohanasajjo hutvā aṭṭhāsi, purohito pārupanakaṇṇaṃ apanetvā pādatalāni olokento ‘‘tiṭṭhatu ayaṃ dīpo, dvisahassadīpaparivāresu catūsu mahādīpesu ekarajjaṃ kāretuṃ yutto’’ti vatvā ‘‘tūriyāni paggaṇhatha, punapi paggaṇhathā’’ti tikkhattuṃ tūriyāni paggaṇhāpesi.

    అథ కుమారో ముఖం వివరిత్వా ఓలోకేత్వా ‘‘కేన కమ్మేన ఆగతత్థ, తాతా’’తి ఆహ. ‘‘దేవ, తుమ్హాకం రజ్జం పాపుణాతీ’’తి. ‘‘తుమ్హాకం రాజా కహ’’న్తి? ‘‘దివఙ్గతో, సామీ’’తి. ‘‘కతి దివసా అతిక్కన్తా’’తి? ‘‘అజ్జ సత్తమో దివసో’’తి. ‘‘పుత్తో వా ధీతా వా నత్థీ’’తి? ‘‘ధీతా అత్థి, దేవ, పుత్తో నత్థీ’’తి. ‘‘తేన హి కరిస్సామి రజ్జ’’న్తి. తే తావదేవ అభిసేకమణ్డపం కత్వా రాజధీతరం సబ్బాలఙ్కారేహి అలఙ్కరిత్వా ఉయ్యానం ఆనేత్వా కుమారస్స అభిసేకం అకంసు.

    Atha kumāro mukhaṃ vivaritvā oloketvā ‘‘kena kammena āgatattha, tātā’’ti āha. ‘‘Deva, tumhākaṃ rajjaṃ pāpuṇātī’’ti. ‘‘Tumhākaṃ rājā kaha’’nti? ‘‘Divaṅgato, sāmī’’ti. ‘‘Kati divasā atikkantā’’ti? ‘‘Ajja sattamo divaso’’ti. ‘‘Putto vā dhītā vā natthī’’ti? ‘‘Dhītā atthi, deva, putto natthī’’ti. ‘‘Tena hi karissāmi rajja’’nti. Te tāvadeva abhisekamaṇḍapaṃ katvā rājadhītaraṃ sabbālaṅkārehi alaṅkaritvā uyyānaṃ ānetvā kumārassa abhisekaṃ akaṃsu.

    అథస్స కతాభిసేకస్స సతసహస్సగ్ఘనికం వత్థం ఉపనేసుం. సో ‘‘కిమిదం, తాతా’’తి ఆహ. ‘‘నివాసనవత్థం, దేవా’’తి. ‘‘నను, తాతా, థూల’’న్తి? ‘‘మనుస్సానం పరిభోగవత్థేసు ఇతో సుఖుమతరం నత్థి, దేవా’’తి. ‘‘తుమ్హాకం రాజా ఏవరూపం నివాసేసీ’’తి? ‘‘ఆమ, దేవా’’తి. ‘‘న మఞ్ఞే పుఞ్ఞవా తుమ్హాకం రాజా (అ॰ ని॰ అట్ఠ॰ ౧.౧.౧౯౧) సువణ్ణభిఙ్కారం ఆహరథ, లభిస్సామి వత్థ’’న్తి. సువణ్ణభిఙ్కారం ఆహరింసు. సో ఉట్ఠాయ హత్థే ధోవిత్వా ముఖం విక్ఖాలేత్వా హత్థేన ఉదకం ఆదాయ పురత్థిమదిసాయం అబ్భుక్కిరి. తదా ఘనపథవిం భిన్దిత్వా అట్ఠ కప్పరుక్ఖా ఉట్ఠహింసు. పున ఉదకం గహేత్వా దక్ఖిణాయ పచ్ఛిమాయ ఉత్తరాయాతి ఏవం చతూసు దిసాసు అబ్భుక్కిరి. సబ్బదిసాసు అట్ఠ అట్ఠ కత్వా ద్వత్తింస కప్పరుక్ఖా ఉట్ఠహింసు. ఏకేకాయ దిసాయ సోళస సోళస కత్వా చతుసట్ఠి కమ్మరుక్ఖాతి కేచి వదన్తి. సో ఏకం దిబ్బదుస్సం నివాసేత్వా ఏకం పారుపిత్వా ‘‘నన్దరఞ్ఞో విజితే సుత్తకన్తికా ఇత్థియో మా సుత్తం కన్తింసూతి భేరిం చరాపేథా’’తి వత్వా ఛత్తం ఉస్సాపేత్వా అలఙ్కతపటియత్తో హత్థిక్ఖన్ధవరగతో నగరం పవిసిత్వా పాసాదం ఆరుయ్హ మహాసమ్పత్తిం అనుభవి.

    Athassa katābhisekassa satasahassagghanikaṃ vatthaṃ upanesuṃ. So ‘‘kimidaṃ, tātā’’ti āha. ‘‘Nivāsanavatthaṃ, devā’’ti. ‘‘Nanu, tātā, thūla’’nti? ‘‘Manussānaṃ paribhogavatthesu ito sukhumataraṃ natthi, devā’’ti. ‘‘Tumhākaṃ rājā evarūpaṃ nivāsesī’’ti? ‘‘Āma, devā’’ti. ‘‘Na maññe puññavā tumhākaṃ rājā (a. ni. aṭṭha. 1.1.191) suvaṇṇabhiṅkāraṃ āharatha, labhissāmi vattha’’nti. Suvaṇṇabhiṅkāraṃ āhariṃsu. So uṭṭhāya hatthe dhovitvā mukhaṃ vikkhāletvā hatthena udakaṃ ādāya puratthimadisāyaṃ abbhukkiri. Tadā ghanapathaviṃ bhinditvā aṭṭha kapparukkhā uṭṭhahiṃsu. Puna udakaṃ gahetvā dakkhiṇāya pacchimāya uttarāyāti evaṃ catūsu disāsu abbhukkiri. Sabbadisāsu aṭṭha aṭṭha katvā dvattiṃsa kapparukkhā uṭṭhahiṃsu. Ekekāya disāya soḷasa soḷasa katvā catusaṭṭhi kammarukkhāti keci vadanti. So ekaṃ dibbadussaṃ nivāsetvā ekaṃ pārupitvā ‘‘nandarañño vijite suttakantikā itthiyo mā suttaṃ kantiṃsūti bheriṃ carāpethā’’ti vatvā chattaṃ ussāpetvā alaṅkatapaṭiyatto hatthikkhandhavaragato nagaraṃ pavisitvā pāsādaṃ āruyha mahāsampattiṃ anubhavi.

    ఏవం గచ్ఛన్తే కాలే ఏకదివసం దేవీ రఞ్ఞో సమ్పత్తిం దిస్వా ‘‘అహో తపస్సీ’’తి కారుఞ్ఞాకారం దస్సేసి. ‘‘కిమిదం, దేవీ’’తి చ పుట్ఠా ‘‘అతిమహతీ తే, దేవ, సమ్పత్తి. అతీతే అద్ధని కల్యాణం అకత్థ, ఇదాని అనాగతస్స అత్థాయ కుసలం న కరోథా’’తి ఆహ. ‘‘కస్స దేమ? సీలవన్తో నత్థీ’’తి. ‘‘అసుఞ్ఞో, దేవ, జమ్బుదీపో అరహన్తేహి, తుమ్హే దానమేవ సజ్జేథ, అహం అరహన్తే లచ్ఛామీ’’తి ఆహ. పునదివసే రాజా మహారహం దానం సజ్జాపేసి. దేవీ ‘‘సచే ఇమిస్సాయ దిసాయ అరహన్తో అత్థి, ఇధాగన్త్వా అమ్హాకం భిక్ఖం గణ్హన్తూ’’తి అధిట్ఠహిత్వా ఉత్తరదిసాభిముఖా ఉరేన నిపజ్జి. నిపన్నమత్తాయ ఏవ దేవియా హిమవన్తే వసన్తానం పదుమవతియా పుత్తానం పఞ్చసతానం పచ్చేకబుద్ధానం జేట్ఠకో మహాపదుమపచ్చేకబుద్ధో భాతికే ఆమన్తేసి – ‘‘మారిసా నన్దరాజా తుమ్హే నిమన్తేతి, అధివాసేథ తస్సా’’తి. తే అధివాసేత్వా తావదేవ ఆకాసేనాగన్త్వా ఉత్తరద్వారే ఓతరింసు. మనుస్సా ‘‘పఞ్చసతా, దేవ, పచ్చేకబుద్ధా ఆగతా’’తి రఞ్ఞో ఆరోచేసుం. రాజా సద్ధిం దేవియా ఆగన్త్వా వన్దిత్వా పత్తం గహేత్వా పచ్చేకబుద్ధే పాసాదం ఆరోపేత్వా తత్థ తేసం దానం దత్వా భత్తకిచ్చావసానే రాజా సఙ్ఘత్థేరస్స, దేవీ సఙ్ఘనవకస్స పాదమూలే నిపజ్జిత్వా ‘‘అయ్యా, పచ్చయేహి న కిలమిస్సన్తి, మయం పుఞ్ఞేన న హాయిస్సామ, అమ్హాకం ఇధ నివాసాయ పటిఞ్ఞం దేథా’’తి పటిఞ్ఞం కారేత్వా ఉయ్యానే నివాసట్ఠానాని కారేత్వా యావజీవం పచ్చేకబుద్ధే ఉపట్ఠహిత్వా తేసు పరినిబ్బుతేసు సాధుకీళితం కారేత్వా గన్ధదారుఆదీహి సరీరకిచ్చం కారేత్వా ధాతుయో గహేత్వా చేతియం పతిట్ఠాపేత్వా ‘‘ఏవరూపానమ్పి నామ మహానుభావానం మహేసీనం మరణం భవిస్సతి, కిమఙ్గం పన మాదిసాన’’న్తి సంవేగజాతో జేట్ఠపుత్తం రజ్జే పతిట్ఠాపేత్వా సయం తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజి. దేవీపి ‘‘రఞ్ఞే పబ్బజితే అహం కిం కరిస్సామీ’’తి పబ్బజి. ద్వేపి ఉయ్యానే వసన్తా ఝానాని నిబ్బత్తేత్వా ఝానసుఖేన వీతినామేత్వా ఆయుపరియోసానే బ్రహ్మలోకే నిబ్బత్తింసు. సో కిర నన్దరాజా అమ్హాకం సత్థు మహాసావకో మహాకస్సపత్థేరో అహోసీ, తస్స అగ్గమహేసీ భద్దా కాపిలానీ నామ.

    Evaṃ gacchante kāle ekadivasaṃ devī rañño sampattiṃ disvā ‘‘aho tapassī’’ti kāruññākāraṃ dassesi. ‘‘Kimidaṃ, devī’’ti ca puṭṭhā ‘‘atimahatī te, deva, sampatti. Atīte addhani kalyāṇaṃ akattha, idāni anāgatassa atthāya kusalaṃ na karothā’’ti āha. ‘‘Kassa dema? Sīlavanto natthī’’ti. ‘‘Asuñño, deva, jambudīpo arahantehi, tumhe dānameva sajjetha, ahaṃ arahante lacchāmī’’ti āha. Punadivase rājā mahārahaṃ dānaṃ sajjāpesi. Devī ‘‘sace imissāya disāya arahanto atthi, idhāgantvā amhākaṃ bhikkhaṃ gaṇhantū’’ti adhiṭṭhahitvā uttaradisābhimukhā urena nipajji. Nipannamattāya eva deviyā himavante vasantānaṃ padumavatiyā puttānaṃ pañcasatānaṃ paccekabuddhānaṃ jeṭṭhako mahāpadumapaccekabuddho bhātike āmantesi – ‘‘mārisā nandarājā tumhe nimanteti, adhivāsetha tassā’’ti. Te adhivāsetvā tāvadeva ākāsenāgantvā uttaradvāre otariṃsu. Manussā ‘‘pañcasatā, deva, paccekabuddhā āgatā’’ti rañño ārocesuṃ. Rājā saddhiṃ deviyā āgantvā vanditvā pattaṃ gahetvā paccekabuddhe pāsādaṃ āropetvā tattha tesaṃ dānaṃ datvā bhattakiccāvasāne rājā saṅghattherassa, devī saṅghanavakassa pādamūle nipajjitvā ‘‘ayyā, paccayehi na kilamissanti, mayaṃ puññena na hāyissāma, amhākaṃ idha nivāsāya paṭiññaṃ dethā’’ti paṭiññaṃ kāretvā uyyāne nivāsaṭṭhānāni kāretvā yāvajīvaṃ paccekabuddhe upaṭṭhahitvā tesu parinibbutesu sādhukīḷitaṃ kāretvā gandhadāruādīhi sarīrakiccaṃ kāretvā dhātuyo gahetvā cetiyaṃ patiṭṭhāpetvā ‘‘evarūpānampi nāma mahānubhāvānaṃ mahesīnaṃ maraṇaṃ bhavissati, kimaṅgaṃ pana mādisāna’’nti saṃvegajāto jeṭṭhaputtaṃ rajje patiṭṭhāpetvā sayaṃ tāpasapabbajjaṃ pabbaji. Devīpi ‘‘raññe pabbajite ahaṃ kiṃ karissāmī’’ti pabbaji. Dvepi uyyāne vasantā jhānāni nibbattetvā jhānasukhena vītināmetvā āyupariyosāne brahmaloke nibbattiṃsu. So kira nandarājā amhākaṃ satthu mahāsāvako mahākassapatthero ahosī, tassa aggamahesī bhaddā kāpilānī nāma.

    అయం పన నన్దరాజా దస వస్ససహస్సాని సయం దిబ్బవత్థాని పరిదహన్తో సబ్బమేవ అత్తనో విజితం ఉత్తరకురుసదిసం కరోన్తో ఆగతాగతానం మనుస్సానం దిబ్బదుస్సాని అదాసి. తయిదం దిబ్బవత్థసమిద్ధిం సన్ధాయ సా పేతీ ఆహ ‘‘యావతా నన్దరాజస్స, విజితస్మిం పటిచ్ఛదా’’తి. తత్థ విజితస్మిన్తి రట్ఠే. పటిచ్ఛదాతి వత్థాని. తాని హి పటిచ్ఛాదేన్తి ఏతేహీతి ‘‘పటిచ్ఛదా’’తి వుచ్చన్తి.

    Ayaṃ pana nandarājā dasa vassasahassāni sayaṃ dibbavatthāni paridahanto sabbameva attano vijitaṃ uttarakurusadisaṃ karonto āgatāgatānaṃ manussānaṃ dibbadussāni adāsi. Tayidaṃ dibbavatthasamiddhiṃ sandhāya sā petī āha ‘‘yāvatā nandarājassa, vijitasmiṃ paṭicchadā’’ti. Tattha vijitasminti raṭṭhe. Paṭicchadāti vatthāni. Tāni hi paṭicchādenti etehīti ‘‘paṭicchadā’’ti vuccanti.

    ౧౧౧. ఇదాని సా పేతీ ‘‘నన్దరాజసమిద్ధితోపి ఏతరహి మయ్హం సమిద్ధి విపులతరా’’తి దస్సేన్తీ ‘‘తతో బహుతరా, భన్తే, వత్థానచ్ఛాదనాని మే’’తిఆదిమాహ. తత్థ తతోతి నన్దరాజస్స పరిగ్గహభూతవత్థతోపి బహుతరాని మయ్హం వత్థచ్ఛాదనానీతి అత్థో. వత్థానచ్ఛాదనానీతి నివాసనవత్థాని చేవ పారుపనవత్థాని చ . కోసేయ్యకమ్బలీయానీతి కోసేయ్యాని చేవ కమ్బలాని చ. ఖోమకప్పాసికానీతి ఖోమవత్థాని చేవ కప్పాసమయవత్థాని చ.

    111. Idāni sā petī ‘‘nandarājasamiddhitopi etarahi mayhaṃ samiddhi vipulatarā’’ti dassentī ‘‘tato bahutarā, bhante, vatthānacchādanāni me’’tiādimāha. Tattha tatoti nandarājassa pariggahabhūtavatthatopi bahutarāni mayhaṃ vatthacchādanānīti attho. Vatthānacchādanānīti nivāsanavatthāni ceva pārupanavatthāni ca . Koseyyakambalīyānīti koseyyāni ceva kambalāni ca. Khomakappāsikānīti khomavatthāni ceva kappāsamayavatthāni ca.

    ౧౧౨. విపులాతి ఆయామతో చ విత్థారతో చ విపులా. మహగ్ఘాతి మహగ్ఘవసేన మహన్తా మహారహా. ఆకాసేవలమ్బరేతి ఆకాసేయేవ ఓలమ్బమానా తిట్ఠన్తి. యం యఞ్హి మనసో పియన్తి యం యం మయ్హం మనసో పియం, తం తం గహేత్వా పరిదహామి పారుపామి చాతి యోజనా.

    112.Vipulāti āyāmato ca vitthārato ca vipulā. Mahagghāti mahagghavasena mahantā mahārahā. Ākāsevalambareti ākāseyeva olambamānā tiṭṭhanti. Yaṃ yañhi manaso piyanti yaṃ yaṃ mayhaṃ manaso piyaṃ, taṃ taṃ gahetvā paridahāmi pārupāmi cāti yojanā.

    ౧౧౩. థాలకస్స చ పానీయం, విపాకం పస్స యాదిసన్తి థాలకపూరణమత్తం పానీయం దిన్నం అనుమోదితం , తస్స పన విపాకం యాదిసం యావ మహన్తం పస్సాతి దస్సేన్తీ ‘‘గమ్భీరా చతురస్సా చా’’తిఆదిమాహ. తత్థ గమ్భీరాతి అగాధా. చతురస్సాతి చతురస్ససణ్ఠానా. పోక్ఖరఞ్ఞోతి పోక్ఖరణియో. సునిమ్మితాతి కమ్మానుభావేనేవ సుట్ఠు నిమ్మితా.

    113.Thālakassa ca pānīyaṃ, vipākaṃ passa yādisanti thālakapūraṇamattaṃ pānīyaṃ dinnaṃ anumoditaṃ , tassa pana vipākaṃ yādisaṃ yāva mahantaṃ passāti dassentī ‘‘gambhīrā caturassā cā’’tiādimāha. Tattha gambhīrāti agādhā. Caturassāti caturassasaṇṭhānā. Pokkharaññoti pokkharaṇiyo. Sunimmitāti kammānubhāveneva suṭṭhu nimmitā.

    ౧౧౪. సేతోదకాతి సేతఉదకా సేతవాలుకసమ్పరికిణ్ణా. సుప్పతిత్థాతి సున్దరతిత్థా. సీతాతి సీతలోదకా. అప్పటిగన్ధియాతి పటికూలగన్ధరహితా సురభిగన్ధా. వారికిఞ్జక్ఖపూరితాతి కమలకువలయాదీనం కేసరసఞ్ఛన్నేన వారినా పరిపుణ్ణా.

    114.Setodakāti setaudakā setavālukasamparikiṇṇā. Suppatitthāti sundaratitthā. Sītāti sītalodakā. Appaṭigandhiyāti paṭikūlagandharahitā surabhigandhā. Vārikiñjakkhapūritāti kamalakuvalayādīnaṃ kesarasañchannena vārinā paripuṇṇā.

    ౧౧౫. సాహన్తి సా అహం. రమామీతి రతిం విన్దామి. కీళామీతి ఇన్ద్రియాని పరిచారేమి. మోదామీతి భోగసమ్పత్తియా పముదితా హోమి. అకుతోభయాతి కుతోచిపి అసఞ్జాతభయా, సేరీ సుఖవిహారినీ హోమి . భన్తే, వన్దితుమాగతాతి, భన్తే, ఇమిస్సా దిబ్బసమ్పత్తియా పటిలాభస్స కారణభూతం త్వం వన్దితుం ఆగతా ఉపగతాతి అత్థో. యం పనేత్థ అత్థతో అవిభత్తం, తం తత్థ తత్థ వుత్తమేవ.

    115.Sāhanti sā ahaṃ. Ramāmīti ratiṃ vindāmi. Kīḷāmīti indriyāni paricāremi. Modāmīti bhogasampattiyā pamuditā homi. Akutobhayāti kutocipi asañjātabhayā, serī sukhavihārinī homi . Bhante, vanditumāgatāti, bhante, imissā dibbasampattiyā paṭilābhassa kāraṇabhūtaṃ tvaṃ vandituṃ āgatā upagatāti attho. Yaṃ panettha atthato avibhattaṃ, taṃ tattha tattha vuttameva.

    ఏవం తాయ పేతియా వుత్తే ఆయస్మా సారిపుత్తో ఇట్ఠకవతియం దీఘరాజియన్తి గామద్వయవాసికేసు అత్తనో సన్తికం ఉపగతేసు మనుస్సేసు ఇమమత్థం విత్థారతో కథేన్తో సంవేజేత్వా సంసారమోచనపాపకమ్మతో మోచేత్వా ఉపాసకభావే పతిట్ఠాపేసి. సా పవత్తి భిక్ఖూసు పాకటా జాతా. తం భిక్ఖూ భగవతో ఆరోచేసుం. భగవా తమత్థం అట్ఠుప్పత్తిం కత్వా సమ్పత్తపరిసాయ ధమ్మం దేసేసి, సా దేసనా మహాజనస్స సాత్థికా అహోసీతి.

    Evaṃ tāya petiyā vutte āyasmā sāriputto iṭṭhakavatiyaṃ dīgharājiyanti gāmadvayavāsikesu attano santikaṃ upagatesu manussesu imamatthaṃ vitthārato kathento saṃvejetvā saṃsāramocanapāpakammato mocetvā upāsakabhāve patiṭṭhāpesi. Sā pavatti bhikkhūsu pākaṭā jātā. Taṃ bhikkhū bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā tamatthaṃ aṭṭhuppattiṃ katvā sampattaparisāya dhammaṃ desesi, sā desanā mahājanassa sātthikā ahosīti.

    సంసారమోచకపేతివత్థువణ్ణనా నిట్ఠితా.

    Saṃsāramocakapetivatthuvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / పేతవత్థుపాళి • Petavatthupāḷi / ౧. సంసారమోచకపేతివత్థు • 1. Saṃsāramocakapetivatthu


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact