| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
संसट्ठवारादिवण्णना
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā
३०६. अधिकरणन्ति वा समथाति वा इमे धम्मा संसट्ठातिआदि समथानं अधिकरणेसु एव यथारहं पवत्तिं, अधिकरणानि विना तेसं विसुं अट्ठानञ्च दस्सेतुं वुत्तं। विनिब्भुजित्वा नानाकरणं पञ्ञापेतुन्ति अधिकरणतो समथेहि वियोजेत्वा असंसट्ठे कत्वा नानाकरणं अञ्ञमञ्ञं असंसट्ठताय ठितभावसङ्खातं नानत्तं पञ्ञापेतुं अधिकरणवूपसमक्खणे एव तेसं असंसग्गं पञ्ञापेतुं किं सक्काति पुच्छति।
306.Adhikaraṇantivā samathāti vā ime dhammā saṃsaṭṭhātiādi samathānaṃ adhikaraṇesu eva yathārahaṃ pavattiṃ, adhikaraṇāni vinā tesaṃ visuṃ aṭṭhānañca dassetuṃ vuttaṃ. Vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti adhikaraṇato samathehi viyojetvā asaṃsaṭṭhe katvā nānākaraṇaṃ aññamaññaṃ asaṃsaṭṭhatāya ṭhitabhāvasaṅkhātaṃ nānattaṃ paññāpetuṃ adhikaraṇavūpasamakkhaṇe eva tesaṃ asaṃsaggaṃ paññāpetuṃ kiṃ sakkāti pucchati.
अधिकरणन्तिआदि गारय्हवाददस्सनं। सो मा हेवन्ति यो एवं वदति, सो ‘‘मा एवं वदा’’ति वचनीयो अस्स, न च लब्भति समथानं अञ्ञत्र अधिकरणा वूपसमलक्खणन्ति पहानावत्थानसङ्खातं नानाकरणं पटिक्खिपति। लक्खणतो पन अधिकरणेहि समथानं नानाकरणं अत्थेवाति दट्ठब्बं। समथा अधिकरणेहि सम्मन्तीति अपलोकनादीहि चतूहि किच्चाधिकरणेहि सब्बेपि समथा निट्ठानं गच्छन्ति, नाञ्ञेहीति इममत्थं सन्धाय वुत्तं। तेनेव वक्खति ‘‘सम्मुखाविनयो विवादाधिकरणेन न सम्मति। अनुवाद…पे॰… आपत्ताधिकरणेन न सम्मति, किच्चाधिकरणेन सम्मती’’तिआदि (परि॰ ३११)।
Adhikaraṇantiādi gārayhavādadassanaṃ. So mā hevanti yo evaṃ vadati, so ‘‘mā evaṃ vadā’’ti vacanīyo assa, na ca labbhati samathānaṃ aññatra adhikaraṇā vūpasamalakkhaṇanti pahānāvatthānasaṅkhātaṃ nānākaraṇaṃ paṭikkhipati. Lakkhaṇato pana adhikaraṇehi samathānaṃ nānākaraṇaṃ atthevāti daṭṭhabbaṃ. Samathā adhikaraṇehi sammantīti apalokanādīhi catūhi kiccādhikaraṇehi sabbepi samathā niṭṭhānaṃ gacchanti, nāññehīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Teneva vakkhati ‘‘sammukhāvinayo vivādādhikaraṇena na sammati. Anuvāda…pe… āpattādhikaraṇena na sammati, kiccādhikaraṇena sammatī’’tiādi (pari. 311).
३०७-३१३. विवादाधिकरणं कतिहि समथेहि सम्मतीतिआदिको सम्मतिवारो। तदनन्तरो सम्मतिनसम्मतिवारो च अधिकरणेहि समथानं संसट्ठतं, विसंसट्ठतञ्च दस्सेतुं वुत्तो। समथा समथेहि सम्मन्तीतिआदिको समथाधिकरणवारो समथानं अञ्ञमञ्ञं, अधिकरणेहि च अधिकरणानञ्च अञ्ञमञ्ञं, समथेहि च वूपसमावूपसमं दस्सेतुं वुत्तो।
307-313.Vivādādhikaraṇaṃ katihi samathehi sammatītiādiko sammativāro. Tadanantaro sammatinasammativāro ca adhikaraṇehi samathānaṃ saṃsaṭṭhataṃ, visaṃsaṭṭhatañca dassetuṃ vutto. Samathā samathehi sammantītiādiko samathādhikaraṇavāro samathānaṃ aññamaññaṃ, adhikaraṇehi ca adhikaraṇānañca aññamaññaṃ, samathehi ca vūpasamāvūpasamaṃ dassetuṃ vutto.
३१४. समुट्ठापेतिवारो पन अधिकरणेहि अधिकरणानं उप्पत्तिप्पकारदस्सनत्थं वुत्तो। न कतमं अधिकरणन्ति अत्तनो सम्भवमत्तेन एकम्पि अधिकरणं न समुट्ठापेतीति अत्थो। कथञ्चरहि समुट्ठापेतीति आह ‘‘अपि चा’’तिआदि। तत्थ जायन्तीति अनन्तरमेव अनुप्पज्जित्वा परम्परपच्चया जायन्तीति अधिप्पायो। ‘‘धम्मो अधम्मो’’तिआदिना उभिन्नं पुग्गलानं विवादपच्चया अञ्ञमञ्ञखेमभङ्गा होन्ति, तप्पच्चया तेसं पक्खं परियेसनेन कलहं वड्ढन्तानं विवादो कञ्चि महापरिसं सङ्घपरिणायकं लज्जिं आगम्म वूपसमं गच्छति। तथा अवूपसमन्ते पन विवादो कमेन वड्ढित्वा सकलेपि सङ्घे विवादं समुट्ठापेति, ततो अनुवादादीनीति एवं परम्परक्कमेन वूपसमकारणाभावे चत्तारि अधिकरणानि जायन्ति। तं सन्धायाह ‘‘सङ्घो विवदति विवादाधिकरण’’न्ति। सङ्घस्स विवदतो यो विवादो, तं विवादाधिकरणं होतीति अत्थो। एस नयो सेसेसुपि।
314. Samuṭṭhāpetivāro pana adhikaraṇehi adhikaraṇānaṃ uppattippakāradassanatthaṃ vutto. Na katamaṃ adhikaraṇanti attano sambhavamattena ekampi adhikaraṇaṃ na samuṭṭhāpetīti attho. Kathañcarahi samuṭṭhāpetīti āha ‘‘api cā’’tiādi. Tattha jāyantīti anantarameva anuppajjitvā paramparapaccayā jāyantīti adhippāyo. ‘‘Dhammo adhammo’’tiādinā ubhinnaṃ puggalānaṃ vivādapaccayā aññamaññakhemabhaṅgā honti, tappaccayā tesaṃ pakkhaṃ pariyesanena kalahaṃ vaḍḍhantānaṃ vivādo kañci mahāparisaṃ saṅghapariṇāyakaṃ lajjiṃ āgamma vūpasamaṃ gacchati. Tathā avūpasamante pana vivādo kamena vaḍḍhitvā sakalepi saṅghe vivādaṃ samuṭṭhāpeti, tato anuvādādīnīti evaṃ paramparakkamena vūpasamakāraṇābhāve cattāri adhikaraṇāni jāyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘saṅgho vivadati vivādādhikaraṇa’’nti. Saṅghassa vivadato yo vivādo, taṃ vivādādhikaraṇaṃ hotīti attho. Esa nayo sesesupi.
संसट्ठवारादिवण्णना निट्ठिता।
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi
१६. संसट्ठवारो • 16. Saṃsaṭṭhavāro
१७. सम्मतिवारो • 17. Sammativāro
१८. सम्मन्ति न सम्मन्तिवारो • 18. Sammanti na sammantivāro
१९. समथाधिकरणवारो • 19. Samathādhikaraṇavāro
२०. समुट्ठापनवारो • 20. Samuṭṭhāpanavāro
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā
संसट्ठवारकथावण्णना • Saṃsaṭṭhavārakathāvaṇṇanā
समथाधिकरणवारकथावण्णना • Samathādhikaraṇavārakathāvaṇṇanā
समुट्ठापनवारकथावण्णना • Samuṭṭhāpanavārakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / संसट्ठवारादिवण्णना • Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā
