| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
สํสฎฺฐวาราทิวณฺณนา
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā
๓๐๖. อธิกรณนฺติ วา สมถาติ วา อิเม ธมฺมา สํสฎฺฐาติอาทิ สมถานํ อธิกรเณสุ เอว ยถารหํ ปวตฺติํ, อธิกรณานิ วินา เตสํ วิสุํ อฎฺฐานญฺจ ทเสฺสตุํ วุตฺตํฯ วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปญฺญาเปตุนฺติ อธิกรณโต สมเถหิ วิโยเชตฺวา อสํสเฎฺฐ กตฺวา นานากรณํ อญฺญมญฺญํ อสํสฎฺฐตาย ฐิตภาวสงฺขาตํ นานตฺตํ ปญฺญาเปตุํ อธิกรณวูปสมกฺขเณ เอว เตสํ อสํสคฺคํ ปญฺญาเปตุํ กิํ สกฺกาติ ปุจฺฉติฯ
306.Adhikaraṇantivā samathāti vā ime dhammā saṃsaṭṭhātiādi samathānaṃ adhikaraṇesu eva yathārahaṃ pavattiṃ, adhikaraṇāni vinā tesaṃ visuṃ aṭṭhānañca dassetuṃ vuttaṃ. Vinibbhujitvā nānākaraṇaṃ paññāpetunti adhikaraṇato samathehi viyojetvā asaṃsaṭṭhe katvā nānākaraṇaṃ aññamaññaṃ asaṃsaṭṭhatāya ṭhitabhāvasaṅkhātaṃ nānattaṃ paññāpetuṃ adhikaraṇavūpasamakkhaṇe eva tesaṃ asaṃsaggaṃ paññāpetuṃ kiṃ sakkāti pucchati.
อธิกรณนฺติอาทิ คารยฺหวาททสฺสนํฯ โส มา เหวนฺติ โย เอวํ วทติ, โส ‘‘มา เอวํ วทา’’ติ วจนีโย อสฺส, น จ ลพฺภติ สมถานํ อญฺญตฺร อธิกรณา วูปสมลกฺขณนฺติ ปหานาวตฺถานสงฺขาตํ นานากรณํ ปฎิกฺขิปติฯ ลกฺขณโต ปน อธิกรเณหิ สมถานํ นานากรณํ อเตฺถวาติ ทฎฺฐพฺพํฯ สมถา อธิกรเณหิ สมฺมนฺตีติ อปโลกนาทีหิ จตูหิ กิจฺจาธิกรเณหิ สเพฺพปิ สมถา นิฎฺฐานํ คจฺฉนฺติ, นาเญฺญหีติ อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตเนว วกฺขติ ‘‘สมฺมุขาวินโย วิวาทาธิกรเณน น สมฺมติฯ อนุวาท…เป.… อาปตฺตาธิกรเณน น สมฺมติ, กิจฺจาธิกรเณน สมฺมตี’’ติอาทิ (ปริ. ๓๑๑)ฯ
Adhikaraṇantiādi gārayhavādadassanaṃ. So mā hevanti yo evaṃ vadati, so ‘‘mā evaṃ vadā’’ti vacanīyo assa, na ca labbhati samathānaṃ aññatra adhikaraṇā vūpasamalakkhaṇanti pahānāvatthānasaṅkhātaṃ nānākaraṇaṃ paṭikkhipati. Lakkhaṇato pana adhikaraṇehi samathānaṃ nānākaraṇaṃ atthevāti daṭṭhabbaṃ. Samathā adhikaraṇehi sammantīti apalokanādīhi catūhi kiccādhikaraṇehi sabbepi samathā niṭṭhānaṃ gacchanti, nāññehīti imamatthaṃ sandhāya vuttaṃ. Teneva vakkhati ‘‘sammukhāvinayo vivādādhikaraṇena na sammati. Anuvāda…pe… āpattādhikaraṇena na sammati, kiccādhikaraṇena sammatī’’tiādi (pari. 311).
๓๐๗-๓๑๓. วิวาทาธิกรณํ กติหิ สมเถหิ สมฺมตีติอาทิโก สมฺมติวาโรฯ ตทนนฺตโร สมฺมตินสมฺมติวาโร จ อธิกรเณหิ สมถานํ สํสฎฺฐตํ, วิสํสฎฺฐตญฺจ ทเสฺสตุํ วุโตฺตฯ สมถา สมเถหิ สมฺมนฺตีติอาทิโก สมถาธิกรณวาโร สมถานํ อญฺญมญฺญํ, อธิกรเณหิ จ อธิกรณานญฺจ อญฺญมญฺญํ, สมเถหิ จ วูปสมาวูปสมํ ทเสฺสตุํ วุโตฺตฯ
307-313.Vivādādhikaraṇaṃ katihi samathehi sammatītiādiko sammativāro. Tadanantaro sammatinasammativāro ca adhikaraṇehi samathānaṃ saṃsaṭṭhataṃ, visaṃsaṭṭhatañca dassetuṃ vutto. Samathā samathehi sammantītiādiko samathādhikaraṇavāro samathānaṃ aññamaññaṃ, adhikaraṇehi ca adhikaraṇānañca aññamaññaṃ, samathehi ca vūpasamāvūpasamaṃ dassetuṃ vutto.
๓๑๔. สมุฎฺฐาเปติวาโร ปน อธิกรเณหิ อธิกรณานํ อุปฺปตฺติปฺปการทสฺสนตฺถํ วุโตฺตฯ น กตมํ อธิกรณนฺติ อตฺตโน สมฺภวมเตฺตน เอกมฺปิ อธิกรณํ น สมุฎฺฐาเปตีติ อโตฺถฯ กถญฺจรหิ สมุฎฺฐาเปตีติ อาห ‘‘อปิ จา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ชายนฺตีติ อนนฺตรเมว อนุปฺปชฺชิตฺวา ปรมฺปรปจฺจยา ชายนฺตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘ธโมฺม อธโมฺม’’ติอาทินา อุภินฺนํ ปุคฺคลานํ วิวาทปจฺจยา อญฺญมญฺญเขมภงฺคา โหนฺติ, ตปฺปจฺจยา เตสํ ปกฺขํ ปริเยสเนน กลหํ วฑฺฒนฺตานํ วิวาโท กญฺจิ มหาปริสํ สงฺฆปริณายกํ ลชฺชิํ อาคมฺม วูปสมํ คจฺฉติฯ ตถา อวูปสมเนฺต ปน วิวาโท กเมน วฑฺฒิตฺวา สกเลปิ สเงฺฆ วิวาทํ สมุฎฺฐาเปติ, ตโต อนุวาทาทีนีติ เอวํ ปรมฺปรกฺกเมน วูปสมการณาภาเว จตฺตาริ อธิกรณานิ ชายนฺติฯ ตํ สนฺธายาห ‘‘สโงฺฆ วิวทติ วิวาทาธิกรณ’’นฺติฯ สงฺฆสฺส วิวทโต โย วิวาโท, ตํ วิวาทาธิกรณํ โหตีติ อโตฺถฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ
314. Samuṭṭhāpetivāro pana adhikaraṇehi adhikaraṇānaṃ uppattippakāradassanatthaṃ vutto. Na katamaṃ adhikaraṇanti attano sambhavamattena ekampi adhikaraṇaṃ na samuṭṭhāpetīti attho. Kathañcarahi samuṭṭhāpetīti āha ‘‘api cā’’tiādi. Tattha jāyantīti anantarameva anuppajjitvā paramparapaccayā jāyantīti adhippāyo. ‘‘Dhammo adhammo’’tiādinā ubhinnaṃ puggalānaṃ vivādapaccayā aññamaññakhemabhaṅgā honti, tappaccayā tesaṃ pakkhaṃ pariyesanena kalahaṃ vaḍḍhantānaṃ vivādo kañci mahāparisaṃ saṅghapariṇāyakaṃ lajjiṃ āgamma vūpasamaṃ gacchati. Tathā avūpasamante pana vivādo kamena vaḍḍhitvā sakalepi saṅghe vivādaṃ samuṭṭhāpeti, tato anuvādādīnīti evaṃ paramparakkamena vūpasamakāraṇābhāve cattāri adhikaraṇāni jāyanti. Taṃ sandhāyāha ‘‘saṅgho vivadati vivādādhikaraṇa’’nti. Saṅghassa vivadato yo vivādo, taṃ vivādādhikaraṇaṃ hotīti attho. Esa nayo sesesupi.
สํสฎฺฐวาราทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi
๑๖. สํสฎฺฐวาโร • 16. Saṃsaṭṭhavāro
๑๗. สมฺมติวาโร • 17. Sammativāro
๑๘. สมฺมนฺติ น สมฺมนฺติวาโร • 18. Sammanti na sammantivāro
๑๙. สมถาธิกรณวาโร • 19. Samathādhikaraṇavāro
๒๐. สมุฎฺฐาปนวาโร • 20. Samuṭṭhāpanavāro
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā
สํสฎฺฐวารกถาวณฺณนา • Saṃsaṭṭhavārakathāvaṇṇanā
สมถาธิกรณวารกถาวณฺณนา • Samathādhikaraṇavārakathāvaṇṇanā
สมุฎฺฐาปนวารกถาวณฺณนา • Samuṭṭhāpanavārakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / สํสฎฺฐวาราทิวณฺณนา • Saṃsaṭṭhavārādivaṇṇanā
