Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౨౯౬] ౬. సముద్దజాతకవణ్ణనా
[296] 6. Samuddajātakavaṇṇanā
కో నాయన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఉపనన్దత్థేరం ఆరబ్భ కథేసి. సో హి మహగ్ఘసో మహాతణ్హో అహోసి, సకటపూరేహి పచ్చయేహిపి సన్తప్పేతుం న సక్కా. వస్సూపనాయికకాలే ద్వీసు తీసు విహారేసు వస్సం ఉపగన్త్వా ఏకస్మిం ఉపాహనే ఠపేతి, ఏకస్మిం కత్తరయట్ఠిం, ఏకస్మిం ఉదకతుమ్బం. ఏకస్మిం సయం వసతి, జనపదవిహారం గన్త్వా పణీతపరిక్ఖారే భిక్ఖూ దిస్వా అరియవంసకథం కథేత్వా తేసం పంసుకూలాని గాహాపేత్వా తేసం చీవరాని గణ్హాతి, మత్తికాపత్తే గాహాపేత్వా మనాపమనాపే పత్తే థాలకాని చ గహేత్వా యానకం పూరేత్వా జేతవనం ఆగచ్ఛతి. అథేకదివసం భిక్ఖూ ధమ్మసభాయం కథం సముట్ఠాపేసుం – ‘‘ఆవుసో, ఉపనన్దో సక్యపుత్తో మహగ్ఘసో మహిచ్ఛో అఞ్ఞేసం పటిపత్తిం కథేత్వా సమణపరిక్ఖారేన యానకం పూరేత్వా ఆగచ్ఛతీ’’తి. సత్థా ఆగన్త్వా ‘‘కాయ నుత్థ, భిక్ఖవే, ఏతరహి కథాయ సన్నిసిన్నా’’తి పుచ్ఛిత్వా ‘‘ఇమాయ నామా’’తి వుత్తే ‘‘అయుత్తం, భిక్ఖవే, ఉపనన్దేన కతం పరేసం అరియవంసకథం కథేన్తేన, పఠమతరఞ్హి అత్తనా అప్పిచ్ఛేన హుత్వా పచ్ఛా పరేసం అరియవంసం కథేతుం వట్టతీ’’తి.
Ko nāyanti idaṃ satthā jetavane viharanto upanandattheraṃ ārabbha kathesi. So hi mahagghaso mahātaṇho ahosi, sakaṭapūrehi paccayehipi santappetuṃ na sakkā. Vassūpanāyikakāle dvīsu tīsu vihāresu vassaṃ upagantvā ekasmiṃ upāhane ṭhapeti, ekasmiṃ kattarayaṭṭhiṃ, ekasmiṃ udakatumbaṃ. Ekasmiṃ sayaṃ vasati, janapadavihāraṃ gantvā paṇītaparikkhāre bhikkhū disvā ariyavaṃsakathaṃ kathetvā tesaṃ paṃsukūlāni gāhāpetvā tesaṃ cīvarāni gaṇhāti, mattikāpatte gāhāpetvā manāpamanāpe patte thālakāni ca gahetvā yānakaṃ pūretvā jetavanaṃ āgacchati. Athekadivasaṃ bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, upanando sakyaputto mahagghaso mahiccho aññesaṃ paṭipattiṃ kathetvā samaṇaparikkhārena yānakaṃ pūretvā āgacchatī’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘ayuttaṃ, bhikkhave, upanandena kataṃ paresaṃ ariyavaṃsakathaṃ kathentena, paṭhamatarañhi attanā appicchena hutvā pacchā paresaṃ ariyavaṃsaṃ kathetuṃ vaṭṭatī’’ti.
‘‘అత్తానమేవ పఠమం, పతిరూపే నివేసయే;
‘‘Attānameva paṭhamaṃ, patirūpe nivesaye;
అథఞ్ఞమనుసాసేయ్య, న కిలిస్సేయ్య పణ్డితో’’తి. (ధ॰ ప॰ ౧౫౮) –
Athaññamanusāseyya, na kilisseyya paṇḍito’’ti. (dha. pa. 158) –
ఇమం ధమ్మపదే గాథం దేసేత్వా ఉపనన్దం గరహిత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇదానేవ ఉపనన్దో మహిచ్ఛో, పుబ్బే మహాసముద్దేపి ఉదకం రక్ఖితబ్బం మఞ్ఞీ’’తి వత్వా అతీతం ఆహరి.
Imaṃ dhammapade gāthaṃ desetvā upanandaṃ garahitvā ‘‘na, bhikkhave, idāneva upanando mahiccho, pubbe mahāsamuddepi udakaṃ rakkhitabbaṃ maññī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
అతీతే బారాణసియం బ్రహ్మదత్తే రజ్జం కారేన్తే బోధిసత్తో సముద్దదేవతా హుత్వా నిబ్బత్తి. అథేకో కాకో సముద్దస్స ఉపరిభాగే విచరన్తో ‘‘సముద్దే ఉదకం పమాణేన పివథ, రక్ఖన్తా పివథా’’తి మచ్ఛసఙ్ఘసకుణసఙ్ఘే వారేన్తో వారేన్తో చరతి. తం దిస్వా సముద్దదేవతా పఠమం గాథమాహ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto samuddadevatā hutvā nibbatti. Atheko kāko samuddassa uparibhāge vicaranto ‘‘samudde udakaṃ pamāṇena pivatha, rakkhantā pivathā’’ti macchasaṅghasakuṇasaṅghe vārento vārento carati. Taṃ disvā samuddadevatā paṭhamaṃ gāthamāha –
౧౩౬.
136.
‘‘కో నాయం లోణతోయస్మిం, సమన్తా పరిధావతి;
‘‘Ko nāyaṃ loṇatoyasmiṃ, samantā paridhāvati;
మచ్ఛే మకరే చ వారేతి, ఊమీసు చ విహఞ్ఞతీ’’తి.
Macche makare ca vāreti, ūmīsu ca vihaññatī’’ti.
తత్థ కో నాయన్తి కో ను అయం.
Tattha ko nāyanti ko nu ayaṃ.
తం సుత్వా సముద్దకాకో దుతియం గాథమాహ –
Taṃ sutvā samuddakāko dutiyaṃ gāthamāha –
౧౩౭.
137.
‘‘అనన్తపాయీ సకుణో, అతిత్తోతి దిసాసుతో;
‘‘Anantapāyī sakuṇo, atittoti disāsuto;
సముద్దం పాతుమిచ్ఛామి, సాగరం సరితంపతి’’న్తి.
Samuddaṃ pātumicchāmi, sāgaraṃ saritaṃpati’’nti.
తస్సత్థో – అహం అనన్తసాగరం పాతుమిచ్ఛామి, తేనమ్హి అనన్తపాయీ నామ సకుణో మహతియాపి అపూరణియా తణ్హాయ సమన్నాగతత్తా అతిత్తోతిపి అహం దిసాసు సుతో విస్సుతో పాకటో, స్వాహం ఇమం సకలసముద్దం సున్దరానం రతనానం ఆకరత్తా సాగరేన వా ఖతత్తా సాగరం సరితానం పతిభావేన సరితంపతిం పాతుమిచ్ఛామీతి.
Tassattho – ahaṃ anantasāgaraṃ pātumicchāmi, tenamhi anantapāyī nāma sakuṇo mahatiyāpi apūraṇiyā taṇhāya samannāgatattā atittotipi ahaṃ disāsu suto vissuto pākaṭo, svāhaṃ imaṃ sakalasamuddaṃ sundarānaṃ ratanānaṃ ākarattā sāgarena vā khatattā sāgaraṃ saritānaṃ patibhāvena saritaṃpatiṃ pātumicchāmīti.
తం సుత్వా సముద్దదేవతా తతియం గాథమాహ –
Taṃ sutvā samuddadevatā tatiyaṃ gāthamāha –
౧౩౮.
138.
‘‘సో అయం హాయతి చేవ, పూరతే చ మహోదధి;
‘‘So ayaṃ hāyati ceva, pūrate ca mahodadhi;
నాస్స నాయతి పీతన్తో, అపేయ్యో కిర సాగరో’’తి.
Nāssa nāyati pītanto, apeyyo kira sāgaro’’ti.
తత్థ సో అయం హాయతి చేవాతి ఉదకస్స ఓసక్కనవేలాయ హాయతి, నిక్ఖమనవేలాయ పూరతి. నాస్స నాయతీతి అస్స మహాసముద్దస్స సచేపి నం సకలలోకో పివేయ్య, తథాపి ‘‘ఇతో ఏత్తకం నామ ఉదకం పీత’’న్తి పరియన్తో న పఞ్ఞాయతి. అపేయ్యో కిరాతి ఏసో కిర సాగరో న సక్కా కేనచి ఉదకం ఖేపేత్వా పాతున్తి.
Tattha so ayaṃ hāyati cevāti udakassa osakkanavelāya hāyati, nikkhamanavelāya pūrati. Nāssa nāyatīti assa mahāsamuddassa sacepi naṃ sakalaloko piveyya, tathāpi ‘‘ito ettakaṃ nāma udakaṃ pīta’’nti pariyanto na paññāyati. Apeyyo kirāti eso kira sāgaro na sakkā kenaci udakaṃ khepetvā pātunti.
ఏవఞ్చ పన వత్వా సా భేరవరూపారమ్మణం దస్సేత్వా సముద్దకాకం పలాపేసి.
Evañca pana vatvā sā bheravarūpārammaṇaṃ dassetvā samuddakākaṃ palāpesi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా సముద్దకాకో ఉపనన్దో అహోసి, దేవతా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā samuddakāko upanando ahosi, devatā pana ahameva ahosi’’nti.
సముద్దజాతకవణ్ణనా ఛట్ఠా.
Samuddajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౨౯౬. సముద్దజాతకం • 296. Samuddajātakaṃ