Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මිලින්දපඤ්හපාළි • Milindapañhapāḷi |
10. සමුද්දඞ්ගපඤ්හො
10. Samuddaṅgapañho
10. ‘‘භන්තෙ නාගසෙන, ‘සමුද්දස්ස පඤ්ච අඞ්ගානි ගහෙතබ්බානී’ති යං වදෙසි, කතමානි තානි පඤ්ච අඞ්ගානි ගහෙතබ්බානී’’ති? ‘‘යථා, මහාරාජ, මහාසමුද්දො මතෙන කුණපෙන සද්ධිං න සංවසති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන රාගදොසමොහමානදිට්ඨිමක්ඛපළාසඉස්සාමච්ඡරියමායාසාඨෙය්යකුටිලවිසමදුච්චරිතකිලෙසමලෙහි සද්ධිං න සංවසිතබ්බං. ඉදං, මහාරාජ, සමුද්දස්ස පඨමං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
10. ‘‘Bhante nāgasena, ‘samuddassa pañca aṅgāni gahetabbānī’ti yaṃ vadesi, katamāni tāni pañca aṅgāni gahetabbānī’’ti? ‘‘Yathā, mahārāja, mahāsamuddo matena kuṇapena saddhiṃ na saṃvasati, evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena rāgadosamohamānadiṭṭhimakkhapaḷāsaissāmacchariyamāyāsāṭheyyakuṭilavisamaduccaritakilesamalehi saddhiṃ na saṃvasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, samuddassa paṭhamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, මහාසමුද්දො මුත්තාමණිවෙළුරියසඞ්ඛසිලාපවාළඵලිකමණිවිවිධරතනනිචයං ධාරෙන්තො පිදහති, න බහි විකිරති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන මග්ගඵලඣානවිමොක්ඛසමාධිසමාපත්තිවිපස්සනාභිඤ්ඤාවිවිධගුණරතනානි අධිගන්ත්වා පිදහිතබ්බානි, න බහි නීහරිතබ්බානි. ඉදං, මහාරාජ, සමුද්දස්ස දුතියං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo muttāmaṇiveḷuriyasaṅkhasilāpavāḷaphalikamaṇivividharatananicayaṃ dhārento pidahati, na bahi vikirati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena maggaphalajhānavimokkhasamādhisamāpattivipassanābhiññāvividhaguṇaratanāni adhigantvā pidahitabbāni, na bahi nīharitabbāni. Idaṃ, mahārāja, samuddassa dutiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, මහාසමුද්දො මහන්තෙහි මහාභූතෙහි සද්ධිං සංවසති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන අප්පිච්ඡං සන්තුට්ඨං ධුතවාදං සල්ලෙඛවුත්තිං ආචාරසම්පන්නං ලජ්ජිං පෙසලං ගරුං භාවනීයං වත්තාරං වචනක්ඛමං චොදකං පාපගරහිං ඔවාදකං අනුසාසකං විඤ්ඤාපකං සන්දස්සකං සමාදපකං සමුත්තෙජකං සම්පහංසකං කල්යාණමිත්තං සබ්රහ්මචාරිං නිස්සාය වසිතබ්බං. ඉදං, මහාරාජ, මහාසමුද්දස්ස තතියං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං.
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo mahantehi mahābhūtehi saddhiṃ saṃvasati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena appicchaṃ santuṭṭhaṃ dhutavādaṃ sallekhavuttiṃ ācārasampannaṃ lajjiṃ pesalaṃ garuṃ bhāvanīyaṃ vattāraṃ vacanakkhamaṃ codakaṃ pāpagarahiṃ ovādakaṃ anusāsakaṃ viññāpakaṃ sandassakaṃ samādapakaṃ samuttejakaṃ sampahaṃsakaṃ kalyāṇamittaṃ sabrahmacāriṃ nissāya vasitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa tatiyaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, මහාසමුද්දො නවසලිලසම්පුණ්ණාහි ගඞ්ගායමුනාඅචිරවතීසරභූමහීආදීහි නදීසතසහස්සෙහි අන්තලික්ඛෙ සලිලධාරාහි ච පූරිතොපි සකං වෙලං නාතිවත්තති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන ලාභසක්කාරසිලොකවන්දනමානනපූජනකාරණා ජීවිතහෙතුපි සඤ්චිච්ච සික්ඛාපදවීතික්කමො න කරණීයො. ඉදං, මහාරාජ, මහාසමුද්දස්ස චතුත්ථං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං. භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, භගවතා දෙවාතිදෙවෙන –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo navasalilasampuṇṇāhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīādīhi nadīsatasahassehi antalikkhe saliladhārāhi ca pūritopi sakaṃ velaṃ nātivattati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena lābhasakkārasilokavandanamānanapūjanakāraṇā jīvitahetupi sañcicca sikkhāpadavītikkamo na karaṇīyo. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa catutthaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena –
‘සෙය්යථාපි, මහාරාජ 1, මහාසමුද්දො ඨිතධම්මො වෙලං නාතික්කමති, එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යං මහා සාවකානං සික්ඛාපදං පඤ්ඤත්තං, තං මම සාවකා ජීවිතහෙතුපි නාතික්කමන්තී’ති.
‘Seyyathāpi, mahārāja 2, mahāsamuddo ṭhitadhammo velaṃ nātikkamati, evameva kho, mahārāja, yaṃ mahā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’ti.
‘‘පුන චපරං, මහාරාජ, මහාසමුද්දො සබ්බසවන්තීහි ගඞ්ගායමුනාඅචිරවතීසරභූමහීහි අන්තලික්ඛෙ උදකධාරාහිපි න පරිපූරති. එවමෙව ඛො, මහාරාජ, යොගිනා යොගාවචරෙන උද්දෙසපරිපුච්ඡාසවනධාරණවිනිච්ඡයඅභිධම්මවිනයගාළ්හසුත්තන්තවිග්ගහපදනික්ඛෙපපදසන්ධි පදවිභත්තිනවඞ්ගජිනසාසනවරං සුණන්තෙනාපි න තප්පිතබ්බං. ඉදං, මහාරාජ, මහාසමුද්දස්ස පඤ්චමං අඞ්ගං ගහෙතබ්බං. භාසිතම්පෙතං, මහාරාජ, භගවතා දෙවාතිදෙවෙන සුතසොමජාතකෙ –
‘‘Puna caparaṃ, mahārāja, mahāsamuddo sabbasavantīhi gaṅgāyamunāaciravatīsarabhūmahīhi antalikkhe udakadhārāhipi na paripūrati. Evameva kho, mahārāja, yoginā yogāvacarena uddesaparipucchāsavanadhāraṇavinicchayaabhidhammavinayagāḷhasuttantaviggahapadanikkhepapadasandhi padavibhattinavaṅgajinasāsanavaraṃ suṇantenāpi na tappitabbaṃ. Idaṃ, mahārāja, mahāsamuddassa pañcamaṃ aṅgaṃ gahetabbaṃ. Bhāsitampetaṃ, mahārāja, bhagavatā devātidevena sutasomajātake –
‘‘‘අග්ගි යථා තිණකට්ඨං දහන්තො, න තප්පති සාගරො වා නදීහි;
‘‘‘Aggi yathā tiṇakaṭṭhaṃ dahanto, na tappati sāgaro vā nadīhi;
එවම්පි චෙ 3 පණ්ඩිතා රාජසෙට්ඨ, සුත්වා න තප්පන්ති සුභාසිතෙනා’’’ති.
Evampi ce 4 paṇḍitā rājaseṭṭha, sutvā na tappanti subhāsitenā’’’ti.
සමුද්දඞ්ගපඤ්හො දසමො.සමුද්දවග්ගො දුතියො.
Samuddaṅgapañho dasamo.Samuddavaggo dutiyo.
තස්සුද්දානං –
Tassuddānaṃ –
ලාබුලතා ච පදුමං, බීජං සාලකල්යාණිකා;
Lābulatā ca padumaṃ, bījaṃ sālakalyāṇikā;
නාවා ච නාවාලග්ගනං, කූපො නියාමකො තථා;
Nāvā ca nāvālagganaṃ, kūpo niyāmako tathā;
කම්මකාරො සමුද්දො ච, වග්ගො තෙන පවුච්චතීති.
Kammakāro samuddo ca, vaggo tena pavuccatīti.
Footnotes: